(Δράση Α.5 - Ετοιμασία Σχεδίων Δράσης για την ενίσχυση των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου)

Συνεργαζόμενοι Φορείς ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Μελέτη σκοπιμότητας για την επαναδημιουργία του οικοτόπου προτεραιότητας *5220 (Δράση Α.5 - Ετοιμασία Σχεδίων Δράσης για την ενίσχυση των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου) Μανωλάκη Π. & I.Ν Βογιατζάκης Λευκωσία Νοέμβριος 2014 Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικότοπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς LIFE12 NAT/CY/000758 Το Έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+

Το παρόν κείμενο εκπονήθηκε από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου στο πλαίσιο του έργου LIFE12 NAT/CY/000758 με τίτλο «Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς». Το Έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+. The present report has been prepared by the Open University of Cyprus within the framework of the project LIFE12 NAT/CY/000758 entitled Improving the conservation status of the priority habitat types *1520 and *5220 at the Rizoelia National Forest Park. The Project is co-funded by the European Commission within the framework of LIFE+ program. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Μανωλάκη Π. & Βογιατζάκης Ι.Ν, 2014. Μελέτη σκοπιμότητας για την επαναδημιουργία του οικοτόπου προτεραιότητας *5220: Θαμνώνες με Ziziphus, στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς. Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Λευκωσία. This document may be cited as follows: Manolaki P. & Vogiatzakis I.Ν., 2014. Feasibility study for the re-creation of the habitat type *5220: Arborescent matorral with Ziziphus, at Rizoelia National Forest Park. English summary 2 Σελίδα

ENGLISH SUMMARY ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ C.6 1.1. Οικολογικοί στόχοι 1.2. Κοινωνικοί στόχοι 1.2.1. Παρούσα κατάσταση/χρήση πάρκου 1.2.2. Οικοσυστημικές υπηρεσίες οι οποίες παρέχονται από το ΕΔΠ Ριζοελιάς 1.2.3. Πώς αναμένεται να επηρεαστούν οι oικοσυστημικές υπηρεσίες μετά την αποκατάσταση και επαναδημιουργία του οικότοπου 2. ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 2.1. Θέση και έκταση της περιοχής μελέτης 2.2. Νομικό καθεστώς και Ιδιοκτησιακό καθεστώς 2.3. Διαχείριση 2.3.1. Ιστορικό Διαχείρισης 2.3.2. Παρούσα Διαχείριση 2.3.3. Διαχείριση του Ε.Δ.Π Ριζοελιάς ως Τόπου Κοινοτικής Σημασίας (SCI) 2.4. Φυσικές συνθήκες του δάσους της Ριζοελιάς και γειτονικών δασυλλίων 2.5. Οικολογική κατάσταση 2.5.1. Χλωρίδα, Βλάστηση και φυσικοί οικότοποι 2.5.2. Πανίδα 2.5.3. Άλλα σημαντικό στοιχεία της βιοποικιλότητας 3. ΟΙΚΟΤΟΠΟΣ *5220 ΘΑΜΝΩΝΕΣ ΜΕ ZIZIPHUS 3.1. Γενικές πληροφορίες για τον τύπο οικοτόπου 3.2. Διαχειριστικά μέτρα για την επαναδημιουργία του οικότοπου *5220 στην Κύπρο 4. ΕΠΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ *5220 4.1 Μεθοδολογία 4.2. Περιορισμοί - Δυνατότητες - Εναλλακτικές μέθοδοι 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 3 Σελίδα

Feasibility study for the re-creation of the habitat type *5220: Arborescent matorral with Ziziphus, at Rizoelia National Forest Park ENGLISH SUMMARY The elaboration of the Feasibility study for the recreation of the habitat type *5220: Arborescent matorral with Ziziphus is part of the Preparatory Action A5 Preparation of Action Plans for the enhancement of the targeted habitat types of the LIFE+ Project entitled Improving the conservation status of the priority habitat types *1520 and *5220 at Rizoelia National Forest Park (LIFE12 NAT/CY/000758). This document provides authorities, residents and stakeholders with information about the recreation of the habitat type *5220 in Rizoelia National Forest Park, at selected locations of the project area. It analyses the methods which will be implemented and discusses their necessity and limitations. The key actions are described herein including important components of the selected methods and the criteria for their selection. 4 Σελίδα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ετοιμασία της Μελέτης Σκοπιμότητας (Feasibility Study) για την επαναδημιουργία του οικότοπου προτεραιότητας *5220 - Θαμνώνες με Ziziphus, αποτελεί μέρος της προπαρασκευαστικής Δράσης Α5 (Ετοιμασία Σχεδίων Δράσης για την ενίσχυση των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου) του Έργου LIFE+ «Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς» (LIFE- RIZOELIA). Η Μελέτη Σκοπιμότητας αποσκοπεί στην παροχή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου και του ιστορικού διαχείρισης (προηγούμενες και τρέχουσες διαχειριστικές δράσεις), πληροφορίες σχετικά με τους αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες που επικρατούν στην περιοχή, καθώς και την αναγνώριση σε τυχόν κενά σχετικά με την περιοχή επαναδημιουργίας του οικότοπου. Συγκεκριμένα, η μελέτη αποσκοπεί στην αναγνώριση των δυσκολιών και των περιορισμών εφαρμογής των δραστηριοτήτων επαναδημιουργίας του οικότοπου προτεραιότητας *5220 στην περιοχή του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ριζοελιάς. Επίσης, στόχο είχε την ανάλυση των κριτηρίων επιλογής των μεθόδων που θα χρησιμοποιηθούν στην υλοποίηση της δράσης, και την εκτίμηση του κατά πόσον οι μέθοδοι που έχουν επιλεχθεί καλύπτουν τους περιορισμούς που έχουν αναγνωριστεί. 5 Σελίδα

1. ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ C.6 1.1 Οικολογικοί στόχοι Η δράση αποσκοπεί στην επαναδημιουργία και ενίσχυση του οικότοπου προτεραιότητας *5220 σε θέσεις όπου ο οικότοπος υπήρχε στο παρελθόν αλλά σήμερα έχει χαθεί. Από τις προτεινόμενες θέσεις μόνο μία βρίσκεται εντός της περιοχής Natura 2000 ενώ οι υπόλοιπες τέσσερεις βρίσκονται εκτός όπως φαίνεται και στο χάρτη της Εικόνα 1. Οι θέσεις που επιλέγηκαν, ήταν καλλιεργήσιμες εκτάσεις χρησιμοποιούνταν προηγουμένως για καλλιέργεια. Στις θέσεις αυτές υπάρχουν διάσπαρτα άτομα Ziziphus lotus, τα οποία αποτελούν απομεινάρια συστάδων του είδους και του οικοτόπου *5220 και τα οποία συρρικνώθηκαν λόγω της έντονης γεωργικής δραστηριότητας. Άλλος παράγοντας, ο οποίος φαίνεται να αποτελεί πίεση και να υποβαθμίζει την κατάσταση διατήρησης του οικότοπου, είναι η παρουσία συστάδων ακακίας (Acacia saligna). Οι οικολογικοί στόχοι της Δράσης Α5 οι οποίοι αφορούν τον οικότοπο προτεραιότητας *5220 είναι η: καταπολέμηση όλων των ατόμων Acacia saligna στις θέσεις επαναδημιουργίας του οικότοπου *5220 για ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της ανταγωνιστικής βλάστησης αποκατάσταση και ενίσχυση του οικότοπου *5220 Βασικός οικολογικός στόχος του έργου είναι η δημιουργία τουλάχιστον 2 ha οικότοπου *5220 σε θέσεις όπου δεν προκαλείται οικολογική διαταραχή στο ευρύτερο φυσικό οικοσύστημα. Επιπλέον, όπου υπάρχει έντονη η παρουσία του εισβλητικού είδους Acacia saligna θα πραγματοποιηθεί απομάκρυνση του είδους στις συγκεκριμένες επιλεγμένες θέσεις. 6 Σελίδα

Εικόνα 1. Προτεινόμενες θέσεις αποκατάστασης και επαναδημιουργίας του οικοτόπου *5220 (από Κουζάλη και συν., 2014). 7 Σελίδα

1.2. Κοινωνικοί στόχοι 1.2.1. Παρούσα κατάσταση/χρήση πάρκου Το Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών με σκοπό την αναψυχή καθώς και την άσκηση. Μικρότερο ποσοστό επισκέψεων έχουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Η αναγνωρισιμότητα και η επισκεψιμότητα του πάρκου είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο και φαίνεται ότι οι κάτοικοι της γύρω περιοχής αναγνωρίζουν την αξία και εκτιμούν την ύπαρξη του πάρκου. Επίσης, με την πληθυσμιακή αύξηση η οποία καταγράφεται στην Επαρχία Λάρνακας, δημιουργείται επιτακτική ανάγκη για χώρους αναψυχής, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και βελτίωσης της ποιότητας ζωής. 1.2.2. Οικοσυστημικές υπηρεσίες οι οποίες παρέχονται από το ΕΔΠ Ριζοελιάς Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχει όλη η περιοχή του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ριζοελιάς εξετάζονται στο πλαίσιο της Δράσης D2 «Κοινωνικο-οικονομική μελέτη» του παρόντος έργου. Τα πρώτα αποτελέσματα από την εφαρμογή του διαδικτυακού εργαλείου για την ανάλυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχονται από το φυσικό περιβάλλον (Co$ing Nature web based tool) έδειξε ότι η περιοχή του Εθνικού Πάρκου Ριζοελιάς παρέχει οικοσυστημικές υπηρεσίες που αφορούν: Ρυθμιστικές υπηρεσίες (Regulating services) όπως δέσμευση άνθρακα. Πολιτιστικές υπηρεσίες (Cultural services) όπως αναψυχή (συμπεριλαμβανομένων οικοτουρισμού, υπαίθρια αθλήματα και αναψυχή) και επιστήμης/ εκπαίδευσης. Υποστηρικτικές υπηρεσίες (Supporting services) όπως υποστήριξη της βιοποικιλότητας. 8 Σελίδα

1.2.3. Πώς αναμένεται να επηρεαστούν οι oικοσυστημικές υπηρεσίες μετά την αποκατάσταση και επαναδημιουργία του οικότοπου Η δημιουργία 2 ha του οικότοπου προτεραιότητας *5220 και η ανάδειξη της φυσικής αξίας και σημασίας του Πάρκου σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις αναμένεται να αυξήσει την επισκεψιμότητα στο πάρκο και συνεπώς τις πολιτιστικές υπηρεσίες που παρέχει. Σε συνδυασμό με τις δράσεις διάχυσης του έργου αναμένεται ότι οι επισκέπτες του πάρκου δεν θα περιορίζονται μόνο στους κατοίκους της γύρω περιοχής αλλά οι εκστρατείες ενημέρωσης θα ευαισθητοποιήσουν και θα κινητοποιήσουν μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού. Επίσης, τόσο η αποκατάσταση και η επαναδημιουργία των οικοτόπων προτεραιότητας *5220 και *1520 όσο και η απομάκρυνση των εισβλητικών ειδών αναμένεται να επηρεάσουν θετικά τη βιοποικιλότητα στην περιοχή μέσω της παροχής καταφυγίου, τροφής καθώς επίσης και χώρων φωλεοποίησης. Οι θέσεις που έχουν επιλεχθεί για να γίνει επαναδημιουργία του οικότοπου βρίσκονται σε διαταραγμένες περιοχές. Συγκεκριμένα, Η θέση η οποία βρίσκεται εντός της περιοχής Natura είναι έντονα διαταραγμένη με ριγμένα μπάζα και επιχωματώσεις. Η δεύτερη διαταραγμένη περιοχή τέμνεται από το αργάκι και βρίσκεται στο κέντρο περίπου της κρατικής γης. Οι εργασίες προετοιμασίας εδάφους αναμένεται να βελτιώσουν τις εδαφικές συνθήκες μέσω της προστασίας από τη διάβρωση και άρα αύξηση των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων του εδάφους, μείωση της απώλειας θρεπτικών συστατικών από το επιφανειακό στρώμα εδάφους, αύξηση της διείσδυσης του νερού στο έδαφος και εμπλουτισμός του επιφανειακού εδάφους αλλά και υπεδάφους. Επίσης η απομάκρυνση των μπαζών και η αντικατάσταση τους από φυτικά είδη αναμένεται να αυξήσει τη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, η βελτίωση του μικρο-περιβάλλοντος αναμένεται να επηρεάσει θετικά την ποιότητα του εδάφους με θετική επίδραση στη βιοποικιλότητα της περιοχής. 9 Σελίδα

2. ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 2.1. Θέση και έκταση της περιοχής μελέτης Το Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ) Ριζοελιάς και τα γειτονικά δασύλλια (Μελίσσια Ι, Μελίσσια ΙΙ, Άλωνα Ι και ΙΙ) εντοπίζονται 7 km βορειοδυτικά της Λάρνακας και περίπου 3 km νοτιοδυτικά του Δήμου Αραδίππου. Εικόνα 2: Χάρτης προσανατολισμού της ευρύτερης περιοχής όπου βρίσκεται το Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ) Ριζοελιάς και τα γειτονικά δασύλλια (Μελίσσια Ι και Μελίσσια ΙΙ και Άλωνα Ι και Άλωνα ΙΙ) (Χάρτης από Διαχειριστικό Σχέδιο της Περιοχής ΕΔΠ Ριζοελιάς και γύρω δασυλλίων). 10 Σελίδα

Οι εκτάσεις που καταλαμβάνουν τα δάση της περιοχής παρουσιάζονται στον πιο κάτω πίνακα. Πίνακας 1: Έκταση των δασών της περιοχής Δάσος Έκταση (daa) Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς 970 Μελίσσια Ι 102 Μελίσσια ΙΙ 152 Άλωνα Ι 330,4 Άλωνα ΙΙ 34,4 2.2. Νομικό καθεστώς και Ιδιοκτησιακό καθεστώς α. Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ) Ριζοελιάς Το Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς καταλαμβάνει κρατική δασική γη και κηρύχθηκε από το Τμήμα Δασών σε Εθνικό Δασικό Πάρκο το 1997, εξαιτίας της μεγάλης οικολογικής του αξίας αλλά και της συμβολής του ως περι-αστικό δάσος στην αναψυχή των κατοίκων της περιοχής. Tα ιδιωτικά τεμάχια 168, 603, 179, 180, 600 και 167 (Πίνακας 2) τα οποία βρίσκονται εντός της περιοχής Natura, απαλλοτριωθήκαν και καταλαμβάνουν προς το παρόν και αυτά κρατική δασική γη. Πίνακας 2: Πίνακας με τα εγκλωβισμένα τεμάχια στο ΕΔΠ Ριζοελιάς ( περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000) Αρ. Τεμαχίου Φύλλο Σχέδιο Έκταση (m²) Περίμετρος (m) 167 40 46E1 2746,90 228,05 600 40 46E1 1481,44 156,42 179 40 46E2 2362,21 233,05 168 40 46E2 385,01 105,72 603 40 46E2 97,82 44,09 180 40 46E2 731,68 115,59 Σύνολο: 7805,06 11 Σελίδα

Το δάσος Ριζοελιάς κηρύχθηκε Δευτερεύον Κρατικό Δάσος το 1940 με το υπ αριθμ. 1999 Διάταγμα και το 1997 το Τμήμα Δασών κήρυξε το εν λόγω δάσος σε Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ). Για το Δάσος Ριζοελιάς ισχύει το δασικό Νομικό καθεστώς και αποτελείται από: Τον «Περί Δασών Νόμο» (1967) με τους τροποποιητικούς Νόμους Τους Περί Δασών Κανονισμούς» (1967-2005) Τους «Περί Δασών (Διάθεση Κρατικής Δασικής Γης) Κανονισμούς» (2006) Τον «Περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής» Νόμο (2003) και τροποποιητικό (2006). Τον Περί Δασών Νόμος του 2012 (25(I)/2012). Οδηγία 92/43/ΕΟΚ-Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 με τον κωδικό CY6000006 ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας βάσει των τύπων φυσικών οικοτόπων του Παραρτήματος Ι και των ειδών του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΚ. β. Δασύλλια Άλωνα και Μελίσσια Τα δασύλλια Άλωνα και Μελίσσια μέχρι και σήμερα αποτελούν Κρατική γη που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών (χαλίτικη γη) και βρίσκονται υπό διαδικασία κήρυξης σε Κρατική Δασική Γη. Στον Πίνακα 3 αναφέρονται τα ιδιωτικά τεμάχια τα οποία βρίσκονται εντός του δάσους Άλωνα ΙΙ. Πίνακας 3: Περίκλειστα ιδ. Τεμάχια εντός του υπό κήρυξη κρατικού δάσους Άλωνα ΙΙ. Αρ. Τεμαχίου Φύλλο Σχέδιο Έκταση (m²) Περίμετρος (m) 31 40 46W2 1308,74 166,46 242 40 46W2 1390,20 158,29 623 40 46W2 4579,73 338,60 632 40 46W2 2595,05 219,21 624 40 46W2 3587,93 368,57 883 40 46W1 2694,28 231,81 Σύνολο: 16155,93 12 Σελίδα

2.3. Διαχείριση 2.3.1. Ιστορικό Διαχείρισης Στην έκταση που καταλαμβάνει το Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς πριν την ανθρώπινη παρέμβαση επικρατούσε η φρυγανώδης βλάστηση (Διαχειριστικό Σχέδιο ΕΔΠ Ριζοελιάς, 2011). Την περίοδο 1974-1977 πραγματοποιήθηκε δάσωση της περιοχής με αποτέλεσμα τα φρύγανα να καταλαμβάνουν τον υπόροφο και τις μη αναδασωτέες περιοχές. Για την αναδάσωση χρησιμοποιήθηκαν μηχανικά μέσα, ειδικότερα προωθητήρες γαιών και κατασκευάστηκαν αναβαθμίδες στις οποίες έγινε βαθιά άροση και επακόλουθα φύτευση με ξενικά είδη όπως τα Pinus pinea, Dodonaea viscosa, Eucalyptus spp. και Acacia saligna. Οι περιοχές που απαλλοτριώθηκαν την περίοδο 2002-2003, αναδασώθηκαν με ιθαγενή είδη όπως τα Pinus brutia, Cupressus sempervirens, Olea europaea, Pistacia terebinthus και P. lentiscus. Την περίοδο 2005-2007 σε ολόκληρη την έκταση του ΕΔΠ Ριζοελιάς πραγματοποιήθηκαν εμπλουτιστικές φυτεύσεις με είδη της τοπικής χλωρίδας με σκοπό αφενός τη βελτίωση της εδαφοκάλυψης και αφετέρου την αντικατάσταση των νεκρών δέντρων. Το 2005 και το 2006 πραγματοποιήθηκαν αναδασώσεις στα δασύλλια της Άλωνας και των Μελισσιών αντίστοιχα. Σε περιοχές με σχετικά ανώμαλο ανάγλυφο διανοίχτηκαν αναβαθμίδες με μηχανικά μέσα. Στις αναβαθμίδες και σε περιοχές που τα εδάφη δεν ήταν χορτοβρυθή έγινε βαθιά άροση και ακολούθησε σπορά με τραχεία πεύκη και κυπαρίσσι, ενώ στις περιοχές με χορτοβρυθή εδάφη διανοίχτηκαν λάκκοι βάθους 50-70 cm και διαμέτρου 40 cm με υδραυλικό τρυπάνι μέσα στους οποίους φυτεύτηκαν τα είδη Pinus brutia, Cupressus sempervirens, Ceratonia siliqua, Olea europaea, Pistacia lentiscus, Pistacia atlantica με φυτευτικό σύνδεσμο περίπου 6 Χ 6 m. 2.3.2. Παρούσα Διαχείριση Η διαχείριση της περιοχής περιλαμβάνει τόσο ενέργειες που αποσκοπούν στην πυροπροστασία όσο και δασοκομικές εργασίες για τη συντήρηση και προστασία των 13 Σελίδα

δασικών οικοσυστημάτων. Η δασική αναψυχή εντάσσεται στους διαχειριστικούς σκοπούς του ΕΔΠ Ριζοελιάς. 2.3.3. Διαχείριση του Ε.Δ.Π Ριζοελιάς ως Τόπου Κοινοτικής Σημασίας (SCI) Το δάσος της Ριζοελιάς, με βάση τους «Περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής» Νόμους 153(Ι)/2003 και 2006 της Κυπριακής Δημοκρατίας, έχει κηρυχθεί Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (SCI) μέσα στα Κρατικά Δάση και η διαχείριση εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Δασικής Περιφέρειας Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου. Η σκοποί κήρυξης ως προστατευόμενης περιοχής για το Δάσος της Ριζοελιάς είναι: - Η προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. - Η διασφάλιση της διατήρησης ή η αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των φυσικών οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος και των ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος. Η μέχρι τώρα διαχείριση του Δάσους της Ριζοελιάς είναι εναρμονισμένη με τους σκοπούς της κανονιστικής πράξης κήρυξης της περιοχής. Στοχεύει στην προλειτουργική χρήση του δάσους, θέτοντας ως προτεραιότητες τις ακόλουθες: Διατήρηση της βιοποικιλότητας Προαγωγή της δασικής αναψυχής και Πυροπροστασία. Οι σκοποί κήρυξης του συγκεκριμένου δάσους ως Εθνικό Δασικό Πάρκο είναι: Η προστασία και διατήρηση του ως πνεύμονα πρασίνου Η προστασία του ως χώρου από άλλες χρήσεις Η ευκαιρία άθλησης Η προσφορά αναψυχής. Οι αρχές που διέπουν τους σκοπούς κήρυξης του Δάσους της Ριζοελιάς ως Τόπο Κοινοτικής Σημασίας, ως Εθνικό Δασικό Πάρκο και οι μέχρι σήμερα διαχειριστικοί στόχοι του αρμόδιου φορέα διαχείρισης, αποτελούν τους γενικούς άξονες καθορισμού των γενικών σκοπών οι οποίοι είναι: 14 Σελίδα

Η προστασία, διατήρηση και ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής του Δάσους της Ριζοελιάς και των γειτονικών δασυλλίων, από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος, των πολιτιστικών στοιχείων, του τοπίου και του χαρακτήρα της περιοχής, σε αρμονία με την άσκηση της δασικής αναψυχής. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής στην περιοχή και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων, με την ενίσχυση της παραγωγής ποιοτικών υπηρεσιών και πολύτιμων ωφελειών, σε συμφωνία με τη διατήρηση των περιβαλλοντικών αξιών του δάσους. Τα μέτρα διαχείρισης για την επίτευξη των σκοπών του Σχεδίου Διαχείρισης είναι: Αποκατάσταση του οικότοπου «*1520 - Γυψούχες στέππες (Gypsophiletalia)» Αποκατάσταση του οικότοπου «*5220 - Θαμνώνες με Ziziphus» Προστασία και διατήρηση των οικότοπων «*«* 6220 Ξηροφυτικοί λειμώνες της Μεσογείου μα αγρωστώδη και μονοετή (Thero-Brachypodietea) και «5420 Φρύγανα της Ανατολικής Μεσογείου» Αποκατάσταση και διατήρηση των ενδημικών και σπάνιων φυτών με έμφαση στα κινδυνεύοντα είδη χλωρίδας Βελτίωση συνθηκών ενδιαιτήματος της άγριας πανίδας Βελτίωση των συνθηκών ενδιαιτήματος της εντομοπανίδας Ενίσχυση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού Ανάλυση των χαρακτηριστικών επισκεψιμότητας. Αποκατάσταση της βλάστησης. Αραιώσεις, απομάκρυνση νεκρών και ατροφικών δέντρων. Εμπλουτιστικές φυτεύσεις με ιθαγενή είδη, προσαρμοσμένα στις συνθήκες της περιοχής Χειρισμός, περιποίηση φυτεύσεων και βλάστησης Ενίσχυση επόπτευσης Ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Προώθηση νομοθετικής ρύθμισης για την απομάκρυνση των οικιών εντός του πάρκου. Προστασία από επιβλαβείς οργανισμούς Προστασία από τις κλιματικές αλλαγές Ανάδειξη και βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής 15 Σελίδα

2.4. Φυσικές συνθήκες του δάσους της Ριζοελιάς και γειτονικών δασυλλίων Τοπογραφία Το βόρειο τμήμα της περιοχής μελέτης αποτελεί ένα παραδοσιακό, αγροτικό τοπίο. Νότια και ανατολικά κυριαρχεί το αστικό τοπίο, ενώ νοτιοδυτικά και δυτικά εκτείνεται η βιομηχανική και βιοτεχνική ζώνη της Λάρνακας. Η περιοχή στο σύνολο της χαρακτηρίζεται από ήπιο ανάγλυφο, με μικρούς λοφίσκους, το υψόμετρο των οποίων δεν ξεπερνά τα 150 m και χαρακτηριστικές ήπιες κλίσεις. Μέτριες κλίσεις (15-30%) εντοπίζονται στο βόρειο και νοτιοδυτικό τμήμα κυρίως του Ε.Δ.Π Ριζοελιάς και σε μεγαλύτερο ποσοστό στο ανατολικό, νότιο και βόρειο τμήμα του δασυλλίου Άλωνα Ι. Επίπεδες κλίσεις (0-5%) παρουσιάζονται κατά τόπους στο Ε.Δ.Π Ριζοελιάς και στα δασύλλια Μελίσσια Ι και ΙΙ. Γεωλογία Το γεωλογικό υπόστρωμα του Δάσους Ριζοελιάς αποτελείται από γύψους με εναλλαγές κρητιδικών μαργών. Η ιζηματογενής ακολουθία του Τροόδους επικρατεί στην περιοχή μελέτης και αποτελείται από εμφανίσεις των σχηματισμών των Λευκάρων, της Πάχνας, της Κορώνιας, της Καλαβασού, της Λευκωσίας και της Αθαλάσσας, ενώ συμμετέχουν και πλειστοκαινικές και ολοκαινικές αποθέσεις. Στη μεγαλύτερη έκταση του Ε.Δ.Π Ριζοελιάς επικρατούν τα πετρώματα του σχηματισμού της Καλαβασού. Ο σχηματισμός αυτός αποτελείται από γύψους, γυψούχες μάργες και η ηλικία του είναι μεσσηνία. Βρίσκεται συνήθως σε συνέχεια με τις μάργες του σχηματισμού Πάχνας και η μετάβαση γίνεται κυρίως με γυψούχες μάργες. Οι μάργες αυτές παρεμβάλλονται και οι μεταξύ διαδοχικών οριζόντων γύψου. 16 Σελίδα

Εικόνα 2: Γεωλογικός χάρτης της ευρύτερης περιοχής Δάσους Ριζοελιάς και γειτονικών δασυλλίων (Χάρτης από Διαχειριστικό Σχέδιο της Περιοχής ΕΔΠ Ριζοελιάς και γύρω δασυλλίων). Εδάφη Η μεγαλύτερη έκταση του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ριζοελιάς καλύπτεται από εδάφη του τύπου gypsiric Regosols-leptic Gypsisols. Στα βορειοδυτικά της περιοχής μελέτης εμφανίζονται εδάφη του τύπου «sceletic calcaric Regosols και calcaric-lithic Leptosols» ενώ στα βορειοανατολικά του τύπου «epipetric Calcisols και leptic-chromic Luvisols». Ολόκληρη η έκταση είναι καλυμμένη με το μητρικό πέτρωμα εκτός από τις περιοχές με κοιλώματα, όπου το έδαφος είναι αβαθές, με μικρή περιεκτικότητα χούμου. Η υποβάθμιση του εδάφους είναι αποτέλεσμα αλλεπάλληλων πυρκαγιών. 17 Σελίδα

Πίνακας 4: Ποσοστιαία αναλογία τύπων εδαφών επί της συνολικής έκτασης του κάθε Δάσους. Ποσοστό επί της συνολικής έκτασης του Δάσους gypsic REGOSOLS and calcaric leptic CAMBISOLS 0,9725 94,60% epipetric CALCISOLS and leptic chromic LUVISOLS 0,05548 5,40% gypsic REGOSOLS and calcaric leptic CAMBISOLS 0,1080 100,00% gypsic REGOSOLS and calcaric leptic CAMBISOLS 0,1596 100,00% gypsic REGOSOLS and calcaric leptic CAMBISOLS 0,3494 100,00% gypsic REGOSOLS and calcaric leptic CAMBISOLS 0,0304 16,94% Δάσος Τύπος Εδάφους Έκταση (Κm 2 ) Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς Δάσος Μελίσσια Ι Δάσος Μελίσσια ΙΙ Δάσος Άλωνα Ι Δάσος Άλωνα ΙΙ skeletic calcaric REGOSOLS and calcaric-lithic-leptosols 0,0062 83,06% Κλιματικές και ατμοσφαιρικές συνθήκες Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως μεσογειακό με ζεστό και ξηρό καλοκαίρι από το Μάιο ως τα μέσα του Οκτώβρη, και βροχερό αλλά ήπιο χειμώνα από Νοέμβριο ως τα μέσα Μαρτίου. Υδρολογία και υδάτινοι πόροι Η περιοχή του Εθνικού Δασικού Πάρκου αποτελεί το υψηλότερο σημείο του υδροκρίτη της λεκάνης που προσφέρει απορροή σε μικρό χείμαρρο που διέρχεται της περιοχής «Καμάρες», συνεχίζει ανατολικά της Αλυκής και καταλήγει στη θάλασσα. Μέρος της περιοχής δίδει ροή και σε υπολεκάνη που καταλήγει στον ποταμό Αραδίππου, μετά στην συμβολή των παραπόταμων Αρχάγγελου και Καμμίτση. Εντός της περιοχής το υδρολογικό δίκτυο είναι υποτυπώδες και στα ρυάκια παρατηρείται ροή νερού μόνο σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης και για όση ώρα αυτή διαρκεί λόγω του μικρού χρόνου συγκέντρωσης της ροής. Στην περιοχή διακρίνονται 4 λεκάνες απορροής μικρής έκτασης και μεσαίας κλίσης. 18 Σελίδα

2.5. Οικολογική κατάσταση 2.5.1. Χλωρίδα, Βλάστηση και Φυσικοί οικότοποι Στην περιοχή απαντώνται 179 ιθαγενή είδη εκ των οποίων 12 είναι ενδημικά. Στο κόκκινο βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου (Τσιντίδης και συν., 2007) αναφέρονται πέντε απειλούμενα είδη (κατηγορίες IUCN, version 3.1) για την περιοχή του Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς: Daucus guttatus (Εύτρωτο), Erodium crassifolium (Εύτρωτο), Gypsophila linearifolia (Κρισίμως Κινδυνεύον), Herniaria hemistemon (Εύτρωτο) και Ornithogalum trichophyllum (Εύτρωτο). Πρόσφατα έχει εντοπισθεί και το είδος Chaenorhinum rubrifolium (Κινδυνεύον). Επίσης, σημαντική προσθήκη στη γυψόφιλη χλωρίδα της Κύπρου και ιδιαίτερα της περιοχής της Ριζοελιάς αποτελεί ο εντοπισμός του είδους Campanula fastigiata, το οποίο είναι είδος πρώτης αναφοράς (Christodoulou & Hand, 2009). Το σημαντικό στοιχείο το οποίο προσδίδει σημαντικότητα στο ΕΔΠ Ριζοελιάς είναι η ικανότητα του να συντηρεί επαρκώς τα χαρακτηριστικά γυψόφιλα είδη (τύπος οικοτόπου *1520). Σημαντικό ποσοστό της χλωρίδας του ΕΔΠ αποτελείται από ξενικά είδη (π.χ. Acacia saligna, Pinus pinea, Oxalis pes-caprae, Dodonaea viscosa), αρκετά από τα οποία ευνοούνται από τη διατάραξη και συμπεριφέρονται σαν εισβλητικά έναντι της τοπικής βλάστησης, αλλά και ιθαγενή που έχουν χρησιμοποιηθεί στις φυτεύσεις (π.χ. Pinus brutia, Ceratonia siliqua). Οι φυσικοί τύποι οικοτόπου που απαντούν στη περιοχή είναι οι ακόλουθοι τέσσερεις: 5420 Φρύγανα της Ανατολική Μεσογείου: Απαντά τόσο αμιγής όσο και σε μίξη με τους άλλους τρεις τύπους οικοτόπων (*5220, *6220 και *1520). *5220 Θαμνώνες με Ziziphus lotus. *6220 Ξηροφυτικοί λειμώνες της Μεσογείου μα αγρωστώδη και μονοετή (Thero- Brachypodietea). 19 Σελίδα

*1520 Γυψούχες στέππες (Gypsophiletalia): Περιλαμβάνει γυψόφιλα είδη με μεγάλη οικολογική αξία τα οποία χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας. Απαντά διάσπαρτος σε κάποια σημεία του. Εμφανίζεται αμιγής ή σε μίξη με 5420 και *6220. Και οι τέσσερεις φυσικοί τύποι οικοτόπου που υπάρχουν στο ΕΔΠ Ριζοελιάς περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Ευρωπαικής Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικότοπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (Οδηγία Οικοτόπων). Τρεις από αυτούς είναι οικότοποι προτεραιότητας (σημειώνονται με αστερίσκο (*)) και χρήζουν λήψης μέτρων διαχείρισης. 2.5.2. Πανίδα Αμφίβια και ερπετά Στην περιοχή του ΕΔΠ Ριζοελιάς απαντούν συνολικά 16 είδη ερπετών, από τα οποία τα 10 ανήκουν στις σαύρες (Sauria) και τα 6 ανήκουν στα φίδια (Serpentes). Σχεδόν το σύνολο των ερπετών προστατεύεται από Διεθνείς Συμβάσεις. Το είδος Acanthodactylus schreiberi περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και κατατάσσεται ως «Κινδυνεύον είδος» (ΕΝ) σύμφωνα με την IUCN και 14 είδη περιλαμβάνονται στο Παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Δύο είδη είναι ενδημικά της Κύπρου, Laudakia stellio cypriaca και η Phoenicolacerta troodica. Πτηνά Συνολικά έχουν καταγραφεί 40 είδη πτηνών από τα οποία τα 14 συναντώνται καθ όλη τη διάρκεια του έτους (μόνιμα) και τα 19 είναι μεταναστευτικά και συναντώνται κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου από τις αρχές άνοιξης μέχρι αρχές φθινόπωρου. Θηλαστικά Στην περιοχή απαντώνται 8 είδη θηλαστικών τα οποία είναι κοινά σε όλη την Κύπρο. Ένα είδος είναι ενδημικό της Κύπρου (Mus cypriacus) ενώ ένα είναι ενδημικό υποείδος (Hemiechinus auritus dorothae). 20 Σελίδα

Ασπόνδυλα/ Έντομα Ανάμεσα στα 40 καταγεγραμμένα είδη εντόμων της περιοχής συμπεριλαμβάνεται και το κολεόπτερο της οικογένειας των Geotrupidae, Bolbelasmus unicornis (Schrank, 1789) το οποίο έχει καταγραφεί για πρώτη φορά σε προστατευόμενη περιοχή, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Τμήματος Δασών Κύπρου. 2.5.3. Άλλα σημαντικά στοιχεία της Βιοποικιλότητας Μακρομύκητες Εμφανίζονται στα χαμηλότερα σημεία της περιοχής και επομένως σε θέσεις με περισσότερη υγρασία, σε πολύ μικρούς πληθυσμούς μέχρι και σπάνια. Σημαντικά είδη είναι τα: Tricholoma terreum, Pleurotus eryngii var ferulae, Rhιzopogon luteolus, Suillus granulatus και Morchella elata. 21 Σελίδα

3. Ο ΤΥΠΟΣ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ *5220 ΘΑΜΝΩΝΕΣ ΜΕ ZIZIPHUS 3.1 Γενικές πληροφορίες για τον τύπο οικοτόπου *5220 Οι ανοιχτοί, μεσαίου μεγέθους θαμνώνες (matorral) με Ziziphus lotus (παλλούρα), αποτελούν προ-ερημικό τύπο βλάστησης που αναπτύσσεται σε ξηροφυτικό Θέρμο-μεσογειακό βιοκλίμα. Η παρουσία του οικότοπου *5220 στην Κύπρο με κυρίαρχο είδος το Ziziphus lotus σχετίζεται από τη σταθερή συμμετοχή του είδους Asparagus horridus (= A. stipularis) (αγρέλι) και συχνά των θάμνων Noaea mucronata (αντρούκλιαγρος), Thymbra capitata (= Coridothymus capitatus) (θυμάρι) και Phagnalon rupestre (ασπροθύμαρο). Ανάμεσα στους θάμνους αναπτύσσεται μεγάλος αριθμός ποωδών ειδών (Γεωργίου και συν. 2008). Ο οικότοπος *5220 απαντά σε περιοχές της Θερμο-Μεσογειακής ζώνης, κυρίως με ξηρό ή ημιερημικό βιοκλίμα της νοτιοδυτικής Ιβηρικής περιοχής (European Commission 2007). Ενώ το Ziziphus lotus εξαπλώνεται σε όλες τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου, παρόλα αυτά οι χώρες στις οποίες είναι γνωστό ότι το είδος σχηματίζει τον οικότοπο *5220 είναι οι: Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος και Βόρεια Αφρική (Zohary 1987). Στην Κύπρο, ο οικότοπος *5220 εξαπλώνεται κυρίως στην εσωτερική ζώνη της Μεσαορίας, τη λοφώδη ζώνη της κεντρικής Κύπρου (Δεληπέτρου & Χριστοδουλου 2010) και το ανατολικό τμήμα του νησιού σε περιοχές με ημι-ερημικό κλίμα (Γεωργίου και συν. 2008). Μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει λεπτομερής χαρτογράφηση του οικότοπου σε όλο το νησί και ενδέχεται η έκτασή του να είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι υπολογίζεται. Οι θαμνώνες με Ziziphus lotus στην Κύπρο, έχουν δεχθεί έντονες πιέσεις κυρίως λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η έντονη οικιστική ανάπτυξη και η επέκταση της γεωργικής δραστηριότητας στις περιοχές εξάπλωσης του οικότοπου. Το γεγονός αυτό οδήγησε στη συρρίκνωση του οικοτόπου *5220, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πλέον εκτεταμένες συστάδες αλλά διάσπαρτα άτομα και μικρές ομάδες Ziziphus lotus (Δεληπέτρου 2005). 22 Σελίδα

3.2. Διαχειριστικά μέτρα για την επαναδημιουργία του οικότοπου *5220 στην Κύπρο Στην Κύπρο, εκπονήθηκε και υλοποιήθηκε το σχέδιο αποκατάστασης του οικότοπου *5220, στα πλαίσια του έργου LIFE04 NAT/CY/000013 Conservation management in Natura 2000 site of Cyprus. Το σχέδιο προνοούσε την αποκατάσταση και την επαναδημιουργία του οικότοπου *5220 σε επιλεγμένες θέσεις στην περιοχή «Κάβο Γκρέκο» του δικτύου Natura 2000. Στην περιοχή του Κάβο Γκρέκο πραγματοποιήθηκε επαναδημιουργία του οικότοπου σε 3 θέσεις στις οποίες φυτεύτηκαν συνολικά 650 άτομα Ziziphus lotus (σε 2 θέσεις φυτεύτηκαν 250 και στην τρίτη 150). Σε σύνολο 650 ατόμων οι απώλειες τον πρώτο χρόνο μετά τη φύτευση ήταν 3-5%, ποσοστό που καθιστά την προσπάθεια πλήρως επιτυχημένη αφού οι απώλειες αντικαταστάθηκαν την επόμενη χρονιά. Οι αριθμοί επιβεβαιώνονται από την παρούσα κατάσταση του οικότοπου όπου τα νεαρά άτομα αναπτύσσονται κανονικά. Στην προσπάθεια επαναδημιουργίας του οικότοπου *5220 που έγινε στο πλαίσιο του έργου LIFE04 NAT/CY/000013, δεν φυτεύτηκαν συνοδά είδη. Μαζεύτηκαν σπέρματα των συνοδών ειδών από γειτονική περιοχή και έγινε διασπορά περιφερειακά του σημείου όπου φυτεύτηκαν τα νεαρά άτομα Ziziphus lotus. Παρόλη την επιτυχία επαναδημιουργίας του οικότοπου στο Κάβο Γκρέκο, στην περιοχή της Ριζοελιάς επιλέχθηκε να γίνει φύτευση και των συνοδών ειδών για επίσπευση ανάπτυξης του οικότοπου. Σχετικά με την καταπολέμηση των εισβλητικών ειδών και συγκεκριμένα της ακακίας, στο Κάβο Γκρέκο χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της απομάκρυνσης με κόψιμο του μητρικού δέντρου και ξεριζώματος των αρτίβλαστων με το χέρι. Από τις 3 περιοχές στις οποίες έγινε επαναδημιουργία του οικότοπου μόνο στη μία υπήρχε εισβολή από άτομα ακακίας και την πρώτη χρονιά καταπολεμήθηκαν όλα τα άτομα με την πιο πάνω μέθοδο. Στα επόμενα 3 χρόνια γινόταν καταπολέμηση των νεαρών ατόμων τα οποία βλάστησαν λόγω των σπερμάτων που υπάρχουν στο έδαφος. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα από τις 2 περιοχές στις οποίες καταπολεμήθηκε η ακακία (14 δεκάρια) στη μία θέση η καταπολέμηση ήταν επιτυχής στην άλλη όμως χρειάζεται να ξαναγίνει παρέμβαση. Στη θέση όπου η παρέμβαση ήταν επιτυχής (βόρεια της χωματερής) τα άτομα ήταν μεγάλης ηλικίας (30-40 ετών), η περιοχή ήταν πιο ενοποιημένη και η αφαίρεση αρτίβλαστων συνεχίστηκε για 3 χρόνια. Τα άτομα ακακίας που 23 Σελίδα

υπήρχαν στο νοτιοανατολικό τμήμα της περιοχής ήταν πιο νεαρά και σύμφωνα με τα αποτελέσματα τα άτομα αυτά εμφάνισαν μεγάλο ποσοστό πρεμνοβλάστησης με αποτέλεσμα να χρειάζεται σήμερα παρακολούθηση και επέμβαση. 4. ΕΠΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ *5220 4.1 Μεθοδολογία Η Δράση C.6 περιλαμβάνει μια προπαρασκευαστική φάση κατά τη διάρκεια της οποίας θα πραγματοποιηθεί προετοιμασία εδάφους και εξάλειψη της ανταγωνιστικής βλάστησης την οποία θα ακολουθήσει η εγκαθίδρυση θαμνώνων με Zyziphus lotus σε ομάδες. Η λεπτομερής ανάλυση των μεθόδων και πρακτικών που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στην επαναδημιουργία του οικότοπου *5220 παρουσιάζονται αναλυτικά στο Σχέδιο Δράσης για τον τύπο οικοτόπου *5220: Θαμνώνες με Ziziphus, στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς, παραδοτέο της Δράσης Α.5 (Κουζάλη και συν., 2014). 4.2. Περιορισμοί - Δυνατότητες - Εναλλακτικές μέθοδοι Επιλογή θέσεων φύτευσης Για την επιλογή των θέσεων επαναδημιουργίας του οικότοπου προτεραιότητας *5220 αρχικά τέθηκαν οικολογικά κριτήρια τα οποία αφορούσαν αποκλειστικά τις οικολογικές απαιτήσεις του είδους Ziziphus lotus καθώς και των συνοδών ειδών. Στην ευρύτερη περιοχή του πάρκου, οι εδαφικές και κλιματικές συνθήκες ευνοούν τόσο την ανάπτυξη όσο και την εξάπλωση του οικότοπου προτεραιότητας *5220. Αφού τα οικολογικά κριτήρια καλύφθηκαν στη συνέχεια τέθηκαν κριτήρια τα οποία αφορούσαν πιο τεχνικά θέματα όπως για παράδειγμα την εύκολη προσβασιμότητα των εκσκαφέων (diggers), η ευκολία άρδευσης αλλά και ο λεπτομερής έλεγχος του 24 Σελίδα

υπεδάφους (να μην είναι βραχώδες) για να μπορέσει να γίνει η διάνοιξη λάκκων (40-50 cm) όπου θα φυτευτούν τα φυτάρια κ.τ.λ. Αριθμός των εν δυνάμει θέσεων επαναδημιουργίας του οικότοπου Αρχικά, και με γνώμονα τα πιο πάνω κριτήρια (οικολογικά και τεχνικά) έγινε επιλογή 5 εν δυνάμει θέσεων επαναδημιουργίας του οικότοπου. Η έκταση που καλύπτουν οι προεπιλεγμένες θέσεις υπερβαίνει τον οικολογικό στόχο της Δράσης C6 είτε αυτός αναφέρεται στην επιθυμητή έκταση που θα καλύπτει μελλοντικά ο οικότοπος (2 ha), είτε στον επιθυμητό αριθμό ατόμων που θα φυτευτούν (1500 ατόμων Ziziphus lotus, 250 Asparagus stipularis, 250 Phagnalon rupestre, 250 Corytothymus capitatus και 250 Noaea mucronata). Ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκαν περισσότερες θέσεις είναι για την αντιμετώπιση προβλημάτων που ίσως προκύψουν στο πεδίο κατά τη διάρκεια υλοποίηση της δράσης. Απομάκρυνση της ανταγωνιστικής βλάστησης Διατάραξη φυσικού οικοσυστήματος στη διαδικασία απομάκρυνσης εισβλητικών ειδών Η εφαρμογή στοχευμένων μεθόδων χημικού ελέγχου (ΣΧΜΕ) μέσω της απευθείας εφαρμογής των χημικών σε συγκεκριμένα φυτά στόχους, αποτρέπει τις αρνητικές συνέπειες της χημικής επέμβασης σε μη επιλεγμένα άτομα. Δεν γίνεται με τη μέθοδο του ψεκασμού και τα ζιζανιοκτόνα εφαρμόζονται απευθείας στο ξυλώδες τμήμα των αναπτυσσόμενων φυτών και έτσι οι ποσότητες ζιζανιοκτόνου είναι μικρές. Αυτό ελαχιστοποιεί την επίδραση των ουσιών αυτών σε μη επιλεγμένα άτομα π.χ. νέκρωση ιθαγενών φυτικών ειδών που φύονται κοντά σε εισβλητικά είδη. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούν ΣΧΜΕ δεν απαιτούν την απομάκρυνση του ριζικού συστήματος ελαχιστοποιώντας έτσι τη διατάραξη του εδάφους εμποδίζοντας έτσι την περαιτέρω εγκατάσταση εισβλητικών ατόμων (σε διαταραγμένες θέσεις). 25 Σελίδα

Ρύπανση γύρω περιοχών από χημικές ουσίες Λόγω στοχευμένων τεχνικών, οι ποσότητες ζιζανιοκτόνου είναι μικρές ελαχιστοποιώντας κατά πολύ την πιθανότητα ρύπανσης του γύρω περιβάλλοντος. Δυσκολία στην εφαρμογή Ελαφρύς εξοπλισμός, μεταφέρεται εύκολα, διευκολύνοντας έτσι την πρόσβαση και των έλεγχο των δέντρων στο πεδίο Απαιτείται χρόνος στον έλεγχο των δέντρων και έτσι η διαδικασία απομάκρυνση των εισβλητικών ειδών έχει ξεκινήσει αρχές Φεβρουαρίου, 7 περίπου μήνες πριν την έναρξη των εργασιών προετοιμασίας εδάφους. Κόστος χημικών ουσιών Λόγω στοχευμένων τεχνικών, οι ποσότητες ζιζανιοκτόνου είναι μικρές. Αποτελεσματικότητα μεθόδου Δεν επιδρά άμεσα στα αποθέματα σπόρων (soil seed bank). Εναλλακτική μέθοδος απομάκρυνσης εισβλητικών ειδών Μείωση της εδαφικής τράπεζας σπερμάτων που βρίσκονται στο έδαφος Πειράματα φύτρωσης στο εργαστήριο προκειμένου να αξιολογηθεί η βιωσιμότητα των σπόρων και επιλογή από τις επιτυχημένες εφαρμογές ελεγχόμενης καύσης εδάφους. Ενδεικτικά αναφέρονται οι πιο κάτω: I. Μπορεί να εφαρμοστεί η μέθοδος της άμεσης ελεγχόμενης έκθεσης σε θερμότητα (Richardson & Kluge, 2008). Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία σε άτομα ακακίας που βρίσκονται σε οικοσυστήματα επιρρεπή στη φωτιά και με σπόρους σε κατάσταση λήθαργου (dormancy) οι οποίοι είναι αδιαπέραστοι στο νερό. Οι σπόροι διαρρηγνύονται με την έκθεση σε θερμότητα. Η αργή φωτιά μπορεί να καταστρέψει τους 26 Σελίδα

II. περισσότερους σπόρους στην επιφάνεια του εδάφους και προωθεί επίσης τη βλάστηση σπόρων οι οποίοι βρίσκονται θαμμένοι βαθιά (Milton & Hall, 1981; in Richardson & Kluge, 2008). Τα μικρά δενδρύλλια μπορούν να αντιμετωπιστούν με ζιζανιοκτόνα ή επιλεκτικό κόψιμο ή βοσκή (Campbell, 2000; in Richardson & Kluge, 2008). Εναλλακτικά θα μπορούσε να εφαρμοστεί η απευθείας έκθεση στον ήλιο. Η μέθοδος έχει αποδειχτεί ότι μειώνει δραστικά τα αποθέματα σπόρων του είδους A. saligna (seed-banks, Cohen et al., 2008). Προετοιμασία εδάφους Έλεγχος για καταλληλότητα εδάφους Όπως έχει αναφερθεί στην προηγούμενη παράγραφο οι περιοχές επιλέχθηκαν με κριτήριο την καταλληλότητα τους να υποστηρίξουν την ανάπτυξη και εδραίωση του οικότοπου *5220. Παρόλα αυτά επειδή οι θέσεις που έχουν επιλεχθεί για να γίνει επαναδημιουργία του οικότοπου βρίσκονται σε διαταραγμένες περιοχές οι οποίες προηγουμένως χρησιμοποιούνταν για καλλιέργεια και στις οποίες υπάρχουν μπάζα και επιχωματώσεις πιο κάτω αναφέρονται τρόποι βελτίωσης του εδάφους σε περίπτωση που αυτό θα χρειαστεί. Προτεινόμενοι τρόποι βελτίωσης εδάφους Οι εργασίες προετοιμασίας εδάφους έχουν ιδιαίτερη σημασία και αποσκοπούν στη βελτίωση των εδαφικών συνθηκών ή άμβλυνση της επίδρασης δυσμενών παραγόντων. Περιλαμβάνουν τη διατάραξη αδιαπέραστων εδαφικών οριζόντων και εμπλουτισμό του εδάφους με οργανική ουσία όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο. Η προετοιμασία εδάφους στις επιλεγμένες περιοχές θα γίνει με τρόπο ώστε να προκαλείται η μικρότερη δυνατή διατάραξη στο τοπογραφικό ανάγλυφο και στις φυσικές γραμμές του εδάφους. 27 Σελίδα

Θα χρησιμοποιηθούν DIGGER και MINI DIGGER, που δεν αλλοιώνουν μόνιμα το ανάγλυφο, και θα καταβληθεί προσπάθεια για ελαχιστοποίηση της διατάραξης του εδάφους και της αυτοφυούς χλωρίδας. Δεν θα χρησιμοποιηθούν χημικές ουσίες στην προετοιμασία του εδάφους που πιθανόν να επηρεάσουν το έδαφος, τα νερά και τη βιοποικιλότητα. Φύτευση Μετά την κατάλληλη προετοιμασία του εδάφους θα γίνει σηματοδότηση των θέσεων φύτευσης Οι φυτεύσεις θα γίνουν σε περίοδο βλαστικής ηρεμίας των φυτών όπου δεν έχουν έντονη βιολογική δραστηριότητα και έτσι το φυτευτικό σοκ να είναι το ελάχιστο δυνατό. 28 Σελίδα

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Christodoulou Ch. 2009: Supplementary notes to the flora of Cyprus VI. Willdenowia 39:301-325 Cohen, O., Riov, J., Katan, J., Gamliel, A., & Bar (Kutiel), P. (2008). Reducing persistent seed banks of invasive plants by soil solarisation - the case of Acacia saligna. Weed Science, 56(6), 860-865. European Commission 2007. Interpretation Manual of European Union Habitats EUR27. Brussels. Available online at: http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/docs/2007_07_im.pdf [Accessed on 7th March 2014]. http://www.policysupport.org/costingnature Jean-Marc Dufour-Dror, 2013. Οδηγός για τον έλεγχο εισβλητικών δέντρων σε φυσικά οικοσυστήματα στην Κύπρο: Στρατηγική-Τεχνικές. Τμήμα Δασών, Λευκωσία. Richardson, D.M., & Kluge, R.L. (2008). Seed banks of invasive Australian Acacia species in South Africa: Role in invasiveness and options for management. Perspectives in Plant Ecology Evolution & Systematics, 10(3), 161-177. Zohary M. 1987. Flora Palestina. The Israel Academy of Sciences and Humanities. Jerusalem Γεωργίου Κ., Δεληπέτρου Π., Ανδρέου Μ., Καρδακάρη Ν. & Ζώτος Σ. 2008. Προστασία και διαχείριση περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο. Εκλαϊκευμένη αναφορά. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα. 24 σελ. Δεληπέτρου Π. & Χριστοδούλου Χ. Σ. 2010. Οδηγός αναγνώρισης και χαρτογράφησης των οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ στην Κύπρο. Τμήμα Περιβάλλοντος, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Λευκωσία, Κύπρος. Δεληπέτρου Π. 2005. Προδιαγραφές για την αποκατάσταση του ματοράλ με Zizyphus lotus. Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αθήνα. 29 Σελίδα

Δημητρακόπουλος Κ., Χριστοδούλου Χ.Σ., Τσιντίδης T., 2014. Έκθεση για την επιλογή θέσεων προς αποκατάσταση, και ανάπτυξη της μεθοδολογίας/προσέγγισης για την κάθε περίπτωση, Λευκωσία. Διαχειριστικό σχέδιο του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ριζοελιάς CY6000006 και των δασών Άλωνας και Μελισσιών, 2011. Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Κύπρου Τμήμα Δασών. Κουζάλη Η., Χριστοδούλου Χ., Ανδρέου Μ., 2014. Σχέδιο Δράσης για τον τύπο οικοτόπου *5220: Θαμνώνες με Ziziphus, στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς. Πανεπιστήμιο Frederick. Λευκωσία. Τσιντίδης, Τ., Χριστοδούλου Χ., Δεληπέτρου Π., Γεωργίου Κ, 2007. Το κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου. Λευκωσία: Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου. 30 Σελίδα