ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Μελέτη για το Εμπόριο Μάιος 215 ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 2. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΛΑΔΟΥ ΤΠΕ 3 2.1 ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ / ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΛΑΔΟΥ 3 2.2 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4 3. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΖΗΤΗΣΗΣ 5 3.1 ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ 5 3.2 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ 7 4. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ 9 4.1 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 9 4.2 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ 11 5. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 11 5.1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ 12 5.2 ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑ 13 5.3 ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ 15 5.4 ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ 16 5.5 ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ 18 5.6 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο την εξέταση της υφιστάμενης αγοράς του εμπορικού τομέα και των επιμέρους κλάδων του, αποτυπώνοντας τα κύρια χαρακτηριστικά του, τους προσδιοριστικούς παράγοντες ζήτησης, τις τάσεις και το μέγεθος της αγοράς, έτσι όπως προκύπτουν από την εξέταση βασικών οικονομικών μεγεθών. Επιπλέον παρουσιάζονται τα οικονομικά αποτελέσματα αντιπροσωπευτικού δείγματος εμπορικών επιχειρήσεων που έχουν την έδρα τους στην Περιφέρεια Αττικής, με επιμέρους σχετική ανάλυση ειδικά για δείγμα επιχειρήσεων του Δήμου Αθηναίων. Τα οικονομικά αποτελέσματα προέκυψαν από επεξεργασία στοιχείων που αντλήθηκαν από την βάση δεδομένων της ICAP για την περίοδο 21 213. Τα συμπεράσματα που αφορούν το υπόλοιπο μέρος της μελέτης έχουν εξαχθεί από επεξεργασία δεδομένων και πληροφοριών από διάφορες πηγές, με τις κυριότερες από αυτές να αφορούν τις βάσεις δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ, της EUROSTAT, της Τράπεζας της Ελλάδος, κλπ. 2. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΛΑΔΟΥ ΤΠΕ 2.1 Οριοθέτηση / Συγκρότηση κλάδου Σύμφωνα με τη Διεθνή Πρότυπη Βιομηχανική Ταξινόμηση για το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων (International Standard Industrial Classification - ISIC), στον τομέα του εμπορίου περιλαμβάνεται η χονδρική και λιανική πώληση (δηλ. η πώληση χωρίς μετατροπή) των κάθε είδους αγαθών, η παροχή υπηρεσιών συναφών με την πώληση των εν λόγω αγαθών, καθώς και η επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών. Ειδικότερα ως χονδρικό εμπόριο ορίζεται η «μεταπώληση», δηλαδή η πώληση χωρίς περαιτέρω μετατροπή, καινούργιων και μεταχειρισμένων προϊόντων σε καταστήματα λιανικής, σε βιομηχανικούς και εμπορικούς χρήστες, σε αντιπρόσωπους ή σε άλλους χονδρεμπόρους. Επιπλέον στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου εντάσσονται οι πράκτορες ή μεσίτες οι οποίοι αγοράζουν αγαθά ή πωλούν εμπορεύματα από ή προς τα ανωτέρω πρόσωπα - εταιρείες. Η χρησιμότητα του χονδρικού εμπορίου είναι μεγαλύτερη σε ορισμένους κλάδους της οικονομίας, ενώ σε άλλους κλάδους έχει ταυτισθεί με την ανάπτυξη των μεγάλων και κάθετα οργανωμένων επιχειρήσεων. Αντίστοιχα, ως λιανικό εμπόριο ορίζεται η «μεταπώληση», δηλαδή η πώληση χωρίς περαιτέρω μετατροπή, καινούργιων και μεταχειρισμένων προϊόντων στο ευρύ κοινό, με σκοπό την προσωπική ή οικιακή τους κατανάλωση. Οι εμπορικές επιχειρήσεις λιανικής πώλησης ασκούν τη δραστηριότητας τους κυρίως εντός ειδικευμένων καταστημάτων, τα οποία λειτουργούν είτε ανεξάρτητα είτε ως μέρος μιας «αλυσίδας», μιας ομάδας δηλαδή καταστημάτων των οποίων η λειτουργία καθορίζεται και συντονίζεται από μία κοινή ομάδα διαχείρισης. Τα καταστήματα που αποτελούν μέρος μιας αλυσίδας, ανήκουν είτε σε μία μόνο εμπορική εταιρεία, είτε σε ανεξάρτητα φυσικά ή νομικά πρόσωπα (franchise). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 3

Τέλος, στον κλάδο του (χονδρικού και λιανικού) εμπορίου & επισκευής μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών, περιλαμβάνονται όλες οι δραστηριότητες, πλην της κατασκευής και ενοικίασης, που σχετίζονται με μηχανοκίνητα οχήματα (συμπεριλαμβανομένων των φορτηγών) και μοτοσικλέτες, όπως το χονδρικό και λιανικό εμπόριο καινούργιων και μεταχειρισμένων οχημάτων, η επισκευή και συντήρηση των οχημάτων, η χονδρική και λιανική πώληση των μερών και εξαρτημάτων για μηχανοκίνητα οχήματα και μοτοσυκλέτες,. Επίσης περιλαμβάνονται οι δραστηριότητες των αντιπροσώπων που συμμετέχουν σε χονδρική και λιανική πώληση των οχημάτων καθώς και δραστηριότητες όπως το πλύσιμο το γυάλισμα οχημάτων, ενώ εξαιρείται η λιανική πώληση καυσίμων, λιπαντικών ή ψυκτικών προϊόντων κλπ. 2.2 Δομή και διάρθρωση του εμπορίου στην Ελλάδα Το 212 ο τομέας του εμπορίου στην Ελλάδα αποτέλεσε το 35,8% του πληθυσμού της επιχειρηματικής οικονομίας (εξαιρουμένων των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών), συμβάλλοντας στο σχηματισμό του 27,7% του τελικού προϊόντος (σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας). Σε όρους πωλήσεων, ο τομέας του εμπορίου συνέβαλε στη διαμόρφωση του 48,4% του συνολικού κύκλου εργασιών της εγχώριας επιχειρηματικής οικονομίας ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά σε όρους απασχόλησης και καταβαλλόμενων μισθών διαμορφώνονται σε χαμηλότερα επίπεδα (36% και 32% αντίστοιχα). Σε απόλυτα μεγέθη, το 212 περίπου 26,2 χιλ. επιχειρήσεις δραστηριοποιούνταν στον εμπορικό τομέα, δημιουργώντας προϊόν συνολικής αξίας 15,1 δις περίπου. Ο συνολικός κύκλος εργασιών για τις εμπορικές επιχειρήσεις διαμορφώθηκε σε 12,1 δις., με το συνολικό αριθμό των εργαζόμενων που απασχολούν να αγγίζει τα 792,5 χιλ. άτομα. Εξειδικεύοντας ανά κλάδο, διαπιστώνεται ότι παρά το γεγονός ότι το λιανικό εμπόριο συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων (23,1% του πληθυσμού της επιχειρηματικής οικονομίας, ήτοι 167,8 χιλ. επιχειρήσεις) και σχετικά υψηλά ποσοστά απασχόλησης (19,7% που αντιστοιχεί σε 433,3 χιλ. άτομα), οι λιανεμπορικές επιχειρήσεις συμβάλουν στον σχηματισμό μόλις του 11,2% της προστιθέμενης αξίας (ήτοι 6,1 δις). Αντίθετα, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χονδρικό εμπόριο αν και σαφώς λιγότερες σε αριθμό (67,7 χιλ. αντιπροσωπεύοντας το 9,3% του πληθυσμού της επιχειρηματικής οικονομίας), συμβάλουν περισσότερο τόσο στο σχηματισμό του τελικού προϊόντος ( 7,9 δις αντιπροσωπεύοντας το 14,5% της οικονομίας), όσο και στις πωλήσεις ( 65,1 δις αντιπροσωπεύοντας το 26,2% της οικονομίας). Τα εξεταζόμενα μεγέθη για τις επιχειρήσεις του κλάδου των αυτοκινήτων και μοτοσικλετών διαμορφώθηκαν την ίδια χρονιά σε χαμηλότερα επίπεδα. Έτσι στο συγκεκριμένο κλάδο δραστηριοποιούνται περίπου 24,7 χιλ. επιχειρήσεις (αντιπροσωπεύοντας μόλις το 3,4% του πληθυσμού της επιχειρηματικής οικονομίας), οι οποίες απασχολούν 72,1 χιλ. άτομα, με τον κύκλο εργασιών τους να διαμορφώνεται περίπου στα 6,3 δις (2,5% της επιχειρηματικής οικονομίας). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 4

Διάγραμμα 2-1: Διάρθρωση βασικών μεγεθών εμπορίου ως ποσοστό (%) της επιχειρηματικής οικονομίας* (212) *Επιχειρηματική οικονομία εκτός χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (NFBE) Πηγή: Eurostat / Structural business statistics 3. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Στους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση για τον εμπορικό τομέα, περιλαμβάνεται το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών / νοικοκυριών (που αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα διαμόρφωσης της ζήτησης του εξεταζόμενου τομέα), καθώς οι διαμορφούμενες καταναλωτικές συνήθειες και πρότυπα. 3.1 Διαθέσιμο εισόδημα και κατανάλωση νοικοκυριών Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα επηρεασμού της ζήτησης στον τομέα εμπορίου. Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία της Eurostat το πραγματικό κατά κεφαλή διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών σημείωσε αύξηση την περίοδο 26-28, ενώ έκτοτε, επηρεαζόμενο σαφώς από την ύφεση στην οποία έχει εισέλθει η ελληνική οικονομία, ακολουθεί όλο και πιο έντονη αρνητική πορεία. Το 21 το κατά κεφαλή πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα υπολογίζεται ότι διαμορφώθηκε σε 17.761 μονάδες αγοραστικής δύναμης (PPS) ενώ το 213 μειώθηκε στις 14.797 μονάδες σημειώνοντας μείωση κατά 6,3% έναντι του προηγούμενου έτους, ενώ η μέση ετήσια μεταβολή της τελευταίας διαθέσιμης οκταετίας (26-213) διαμορφώνεται σε αρνητικά επίπεδα, της τάξη του -2,2%. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 5

Διάγραμμα 3-1: Πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών κατά κεφαλή (σε μονάδες αγοραστικής δύναμης PPS, 26-213)* * Το μέγεθος υπολογίζεται ως το προσαρμοζόμενο μικτό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και των ΜΚΙΕΝ (μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά) διαιρούμενο με τα ισοδύναμα αγοραστικής δύναμης (PPP) της πραγματικής κατανάλωσης των νοικοκυριών και με τον συνολικό αριθμό των κατοίκων της χώρας. Προσωρινά στοιχεία Πηγή: Eurostat Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών των ελληνικών νοικοκυριών της ΕΛ.ΣΤΑΤ., η μέση μηνιαία καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών το 213 ανήλθε σε 1.59,39 καταγράφοντας μείωση κατά 7,8% σε σύγκριση με το 212. Σε πραγματικούς όρους, η μέση μηνιαία δαπάνη μειώθηκε κατά 6,2%, λόγω της επίδρασης από τον πληθωρισμό (σύμφωνα με το δείκτη τιμών καταναλωτή έτους 213). Το διάστημα 29-213 καταγράφηκε μείωση κατά 31,5% στη μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών. Διάγραμμα 3-2: Μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών (ΕΟΠ 29-213) *Σταθερές τιμές 213, σε ευρώ Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ, ΕΟΠ 29-213 Όσον αφορά την κατανομή των δαπανών του μέσου προϋπολογισμού των νοικοκυριών, τα είδη διατροφής εξακολουθούν να κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό συγκέντρωσης (2,4%) το 213. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 6

Αναφορικά με τις κατηγορίες δαπανών που σχετίζονται με το εμπόριο (είδη διατροφής, ποτά και καπνός, διαρκή αγαθά οικιακής χρήσης, είδη ένδυσης και υπόδησης), η μεγαλύτερη μείωση, καταγράφηκε σε διαρκή αγαθά οικιακής χρήσεως (-11,6%) και στα είδη ένδυσης & υπόδησης (-8,3%). Μικρότερη μείωση σημειώθηκε στα είδη διατροφής (-6,5%), ενώ μικρή αύξηση καταγράφηκε για τα οινοπνευματώδη ποτά και τον καπνό (,1%). Ωστόσο, σε πραγματικούς όρους (δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη τη μεταβολή των τιμών κατά το διάστημα 212-213), οι αντίστοιχες πραγματικές μεταβολές ανέρχονται σε -9,5% για τα διαρκή αγαθά οικιακής χρήσεως, σε -5,7% για τα είδη διατροφής, -5,5% στα είδη ένδυσης και υπόδησης και σε -2,7% στα ποτά & καπνό. Διάγραμμα 3-3: Κατανομές μέσων μηνιαίων δαπανών νοικοκυριών για αγαθά και υπηρεσίες (ΕΟΠ 212 και 213) * Οι κατηγορίες δαπανών παρουσιάζονται με αύξουσα σειρά βάσει του μεγέθους τους το 213. Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ, ΕΟΠ 212, 213 3.2 Επιχειρηματικές και καταναλωτικές εκτιμήσεις και προσδοκίες Ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο αποτελεί έναν σύνθετο δείκτη που υπολογίζεται με βάση τις εκτιμήσεις και προβλέψεις των επιχειρήσεων για τις πωλήσεις και το ύψος των αποθεμάτων. Αυξημένες παρουσιάζονται οι επιχειρηματικές προσδοκίες το 214 συγκρινόμενες με την αντίστοιχη περίοδο του 213. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ο σύνθετος δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών το πρώτο δίμηνο του 215 σημειώνει αύξηση σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του 214, στη συνέχεια ωστόσο παρουσιάζει σταδιακή πτώση (συγκρινόμενος με τις αντίστοιχες τιμές που έλαβε εντός του 214). Αυτό αποτυπώνεται στις επιμέρους εκτιμήσεις και προσδοκίες του επιχειρηματικού κόσμου του λιανικού εμπορίου για τις πωλήσεις και τις παραγγελίες, οι οποίες αν και λιγότερο σε σχέση με τον Ιανουάριο του 215, εξακολουθούν να είναι αρνητικές τον Φεβρουάριο του 215. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 7

Διάγραμμα 3-4: Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο (26 = 1, εποχικά διορθωμένα στοιχεία, 21 - Φεβρουάριος 215) (α) 21-214 (β) Φεβρουάριος 214 Φεβρουάριος 215 * Η σύνθεση του δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών, βασίζεται στις εκτιμήσεις και προβλέψεις των επιχειρήσεων για τις πωλήσεις και το ύψος των αποθεμάτων. Οι % μεταβολές υπολογίζονται σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Πηγή: Eurostat / Business and Consumer Surveys, Τράπεζα της Ελλάδας Ο δείκτης εμπιστοσύνης καταναλωτών αποτελεί έναν σύνθετο δείκτη, που υπολογίζεται βάσει των προβλέψεων των καταναλωτών για τους επόμενους 12 μήνες (οικονομική κατάσταση νοικοκυριού και χώρας, απασχόληση και αποταμίευση). Παραδοσιακά, η καταναλωτική εμπιστοσύνη κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα έναντι της επιχειρηματικής και διαμορφώνεται σε αρνητικά επίπεδα (ισορροπία μεταξύ θετικών και αρνητικών απαντήσεων) όλη την πενταετία 21-214. Το 212 ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης καταγράφει την αρνητικότερη τιμή πενταετίας (η ισορροπία μεταξύ θετικών και αρνητικών απαντήσεων διαμορφώνεται σε -75), ενώ σταδιακή βελτίωση παρουσιάζει ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης το 213 και το 214 (αν και συνεχίζει να διαμορφώνεται σε αρνητικά επίπεδα). Διάγραμμα 3-5: Δείκτης εμπιστοσύνης καταναλωτών (26 = 1, εποχικά διορθωμένα στοιχεία, 21 - Φεβρουάριος 215) * (α) 21-214 (β) Φεβρουάριος 214 Φεβρουάριος 215 * Διαφορά σταθμισμένων ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων Πηγή: Eurostat / Business and Consumer Surveys, Τράπεζα της Ελλάδας Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 8

4. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ 4.1 Δείκτες εξέλιξης εμπορίου Το πραγματικό προϊόν του εμπορικού τομέα σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας στην Ελλάδα συρρικνώθηκε από το 29 και μετά, με τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση να καταγράφεται το 211 (12,6% έναντι του 21). Ως αποτέλεσμα η μέση ετήσια μείωση τη πενταετία 28-212 ανήλθε σε 8,4%, ενώ το 212 καταγράφεται η χαμηλότερη τιμή της ΑΠΑ του εμπορικού τομέα (19,6 εκατ. ευρώ περίπου σε τρέχουσες τιμές). Σε επίπεδο Περιφέρειας σημειώνεται ότι, καθόλη την εξεταζόμενη περίοδο το μεγαλύτερο μέρος του προϊόντος του εμπορικού τομέα (σε όρους ΑΠΑ) διαμορφώνεται στην Αττική, με τη συγκεκριμένη Περιφέρεια να καταγράφει διαρκή ενίσχυση της θέσης της, με αποτέλεσμα το 212 το μερίδιο της Περιφέρειας Αττικής να διαμορφώνεται στο 5,2% (έναντι 45,5% το 28). Σε τρέχουσες τιμές ωστόσο, το προϊόν του εμπορικού τομέα στην Αττική ακολούθησε καθοδική πορεία από το 28 και έφτασε την χαμηλότερη τιμή του το 212 (9,8 εκατ. ευρώ περίπου, βάσει προσωρινών στοιχείων), με τη μέση ετήσια μεταβολή την εξεταζόμενη πενταετία να διαμορφώνεται σε -6,8%. Διάγραμμα 4-1: Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία εμπορικού τομέα στην Ελλάδα και στην Περιφέρεια Αττικής (σε εκατομμύρια ευρώ και % μεταβολή, τρέχουσες τιμές, 28-212) (α) 28-212 - Ελλάδα (β) 28-212 Περιφέρεια Αττικής * προσωρινά στοιχεία Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΛ. ΣΤΑΤ Η συρρίκνωση της εγχώριας ιδιωτικής κατανάλωσης αποτυπώνεται στην πορεία του δείκτη κύκλου εργασιών του εμπορίου και των επιμέρους κλάδων του. Ειδικότερα, σε όρους πωλήσεων ο τομέας του εμπορίου ακολούθησε έντονα καθοδική πορεία καθόλη την εξεταζόμενη περίοδο (29-214), με το μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής να ανέρχεται στο -8,8%. Το 212 ο δείκτης κύκλου εργασιών του εμπορίου σημειώνει τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση της τελευταίας εξαετίας (-13,1%), ωστόσο η επιδείνωση συνεχίζεται με έντονο ρυθμό και το 213 (-1%). Το τέταρτο τρίμηνο του 213 ο δείκτης κύκλου εργασιών του εμπορίου κατέγραψε τη χαμηλότερη τιμή της εξεταζόμενης εξαετίας (67,35), ενώ ελαφριά βελτίωση παρουσιάζει το 214 με τη μεγαλύτερη τιμή να καταγράφεται το δεύτερο τρίμηνο (69,19) σημειώνοντας αύξηση κατά 1% έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του 213. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 9

Διάγραμμα 4-2: Γενικός δείκτης κύκλου εργασιών εμπορικού τομέα και τομέα υπηρεσιών (21=1, εποχικά διορθωμένα τριμηνιαία στοιχεία, 29-214) (α) Εξέλιξη δείκτη εμπορίου και υπηρεσιών (β) % μεταβολές δείκτη εμπορίου και υπηρεσιών * *Σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους Πηγή: Eurostat / Short term statistics Ο δείκτης απασχόλησης του εμπορίου καταγράφει αρνητική και σταδιακά επιδεινούμενη πορεία από το 29 και μετά, ακολουθώντας την πορεία του γενικού δείκτη απασχόλησης των υπηρεσιών. Ειδικότερα ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής του δείκτη απασχόλησης στο εμπόριο την πενταετία 29-213 ανήλθε σε -4,2% (έναντι -4,3% στις υπηρεσίες). Το 212 ο δείκτης απασχόλησης στο εμπόριο σημειώνει ετήσια μεταβολή -5,7% έναντι του 211, ενώ βάσει των τελευταίων διαθέσιμων στοιχείων του 213, η μείωση φτάνει το 1,9% έναντι του προηγούμενου έτους. Η μεγαλύτερη ετήσια μείωση της πενταετίας στο δείκτη απασχόλησης των υπηρεσιών σημειώθηκε το 211 (-7,8%), ενώ ελαφριά βελτίωση της τάξης του 1,4% σημειώθηκε το 213 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Διάγραμμα 4-3: Δείκτης απασχόλησης εμπορικού τομέα, τομέα υπηρεσιών και ανά κλάδο εμπορίου (21=1, εποχικά διορθωμένα τριμηνιαία στοιχεία, 29-214) (α) Εξέλιξη δείκτη εμπορίου και υπηρεσιών (β) Εξέλιξη δείκτη ανά κατηγορία εμπορίου Σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους Πηγή: Eurostat / Short term statistics Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 1

4.2 Περιφερειακή διάρθρωση Το 212 στην Περιφέρεια Αττικής εδρεύει ο μεγαλύτερος αριθμός τοπικών μονάδων που δραστηριοποιούνται στον εμπορικό τομέα (98,7 χιλ, ήτοι το 33,4% του συνόλου), απασχολώντας το μεγαλύτερο αριθμό εργαζόμενων του τομέα (περίπου 338 χιλ. άτομα ήτοι το 42,7% του συνόλου των απασχολουμένων του τομέα). Ακολουθεί η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, στην οποία το 212 εδρεύουν περίπου 53,7 χιλ. τοπικές μονάδες (με μερίδιο 18,1%) και στις οποίες απασχολούνται περίπου 128,8 άτομα (με μερίδιο 16,3%). Το διάστημα 21-212, στις περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες απώλειες στον αριθμό των τοπικών μονάδων (με τη μέση ετήσια μεταβολή να ανέρχεται αντίστοιχα σε -5,7% και -5,4%), ενώ σημαντική ήταν και η μείωση των τοπικών επιχειρήσεων στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (-4,9%). Σε επίπεδο απασχόλησης στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, η μέση ετήσια μεταβολή της τριετίας 21-212 ανήλθε σε 11%. Ακολουθούν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας όπου οι απώλειες στον αριθμό των απασχολουμένων έφτασαν το 1,7% και η Περιφέρεια Αττικής (με τη μέση ετήσια μεταβολή να ανέρχεται σε -8,5%). Διάγραμμα 4.4: Βασικά μεγέθη εμπορικού τομέα ανά περιφέρεια (212) (α) Αριθμός τοπικών μονάδων (β) Αριθμός απασχολούμενων Σημ: η % μεταβολή μεταξύ των ετών (21-212) υπολογίζεται στη δεξιά κλίμακα Πηγή: Eurostat / Structural business statistics 5. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Στην παρούσα ενότητα πραγματοποιείται η χρηματοοικονομική ανάλυση των οικονομικών αποτελεσμάτων αντιπροσωπευτικού δείγματος επιχειρήσεων, οι οποίες εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων της Περιφέρειας Αττικής, ασκούν κύρια δραστηριότητα στους κύριους εμπορικούς κλάδους (χονδρικό, λιανικό και εμπόριο αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών) και δημοσίευσαν τα οικονομικά τους αποτελέσματα καθ όλη την διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου 21-213. Η ανάλυση πραγματοποιείται τόσο για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος (3.373) όσο και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων (77). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 11

Σημειώνεται ότι τα στοιχεία προέρχονται από τους δημοσιευμένους ισολογισμούς των εμπορικών επιχειρήσεων (που έχουν καταχωρηθεί στη βάση δεδομένων της ICAP Databank) και αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων τους. Στο πλαίσιο αυτό και για τους σκοπούς της παρούσας ανάλυσης, συντάχθηκαν οι ομαδοποιημένοι ισολογισμοί των υπό εξέταση επιχειρήσεων, βάσει των οποίων υπολογίστηκαν οι χρηματοοικονομικοί δείκτες κερδοφορίας, αποδοτικότητας, κεφαλαιακής διάρθρωσης, ρευστότητας και επιχειρηματικής δραστηριότητας. 5.1 Εξέλιξη Πωλήσεων, το 213 οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων του δείγματος ανήλθαν περίπου σε 42,2 δισ. με τον κλάδο του χονδρικού εμπορίου (G46) να συμβάλει στη διαμόρφωση του 7% περίπου του συνολικού τζίρου (ήτοι 35,2 δισ.).ακολουθεί ο κλάδος του λιανικού εμπορίου (G47) με κύκλο εργασιών της τάξης των 1,1 δισ., ενώ το μικρότερο μερίδιο αντιστοιχεί στον κλάδο των αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών ( 2,2 δισ.). Σε αισθητά χαμηλότερα επίπεδα διαμορφώνεται ο κύκλος εργασιών των εμπορικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, καθώς το 213 δεν ξεπερνά τα 4,2 δισ. Η κατανομή μεταξύ των επιμέρους εμπορικών κλάδων εμφανίζεται πιο ισορροπημένη συγκριτικά με την Περιφέρεια Αττικής, με τον κλάδο του χονδρικού εμπορίου (G46) να καταλαμβάνει και σε αυτή την περίπτωση το μεγαλύτερο μερίδιο, το οποίο ωστόσο δεν ξεπερνά το 56% (ήτοι 2,3 δισ.). Ακολουθεί το λιανικό εμπόριο(g47) με κύκλο εργασιών της τάξης των 1,4 δισ. (μερίδιο: 33%), ενώ και σε αυτή την περίπτωση το μικρότερο μερίδιο (11%) αντιστοιχεί στον κλάδο των αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών ( 45 εκατ.). Σε όρους διαχρονικής εξέλιξης, έντονη χαρακτηρίζεται η συρρίκνωση του κύκλου εργασιών στον εμπορικό τομέα (G) με τις σημαντικότερες απώλειες να καταγράφονται την διετία 211-212, πλήττοντας πιο έντονα τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων. Διάγραμμα 5-1: Κύκλος εργασιών εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, εκατ., Αθήνα, Περιφέρεια Αττικής) 6. G47 G46 G45 5. G47 G46 G45 5. 9.968,84 1.3,18 1.422,34 4. 9.8,5 4. 1.38,78 1.326,94 1.372,5 3. 3. 1.124,98 2. 2.881,33 2. 35.454,81 35.25,43 2.68,28 2.517, 2.325,3 32.488,62 29.858,71 1. 1. 839,71 646,24 457,49 45,85 4.125,25 3.162,45 2.235,1 2.248,79 Αθήνα Περιφέρεια Αττικής Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 12

5.2 Κερδοφορία Τα προ φόρων αποτελέσματα του συνόλου των επιχειρήσεων του δείγματος διαμορφώνονται σε ιδιαίτερα θετικά επίπεδα το 213 ( 948 εκατ.) ως αποτέλεσμα της συνεχούς βελτίωσης των συνθηκών κερδοφορίας μετά το 211, έτος κατά το οποίο οι συνολικές ζημίες ανήλθαν στο μέγιστο επίπεδο της υπό εξέτασης περιόδου ( 31 εκατ.). Αντίστοιχη σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται η τάση και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, με την ανάκαμψη ωστόσο να σημειώνεται με καθυστέρηση ενός έτους. Ως αποτέλεσμα, τα προ φόρων αποτελέσματα των αθηναϊκών επιχειρήσεων από τα ιδιαίτερα αρνητικά επίπεδα του 212 (-135 εκατ. ) διαμορφώνονται το 213 θετικά ( 47 εκατ.). Εστιάζοντας την ανάλυση στους επιμέρους εμπορικούς κλάδους, γίνεται εμφανής η ευεργετική επίδραση του κλάδου του λιανικού εμπορίου (G47) στη διαμόρφωση θετικών αποτελεσμάτων κερδοφορίας. Ειδικότερα, τα προ φόρων αποτελέσματα των επιχειρήσεων του εν λόγω κλάδου καταγράφονται στο σύνολο τους θετικά καθ όλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας θεαματική άνοδο το 213 ( 662 εκατ., ήτοι το 7% των συνολικών κερδών του εμπορικού τομέα). Αντίστοιχη σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται η επίδοση του εν λόγω κλάδου και εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, με τα προ φόρων κέρδη του λιανικού εμπορίου το 213 να διαμορφώνονται σε 46 εκατ. Αντίθετα, ιδιαίτερα δυσμενείς χαρακτηρίζονται οι συνθήκες κερδοφορίας στον κλάδο των αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών (G45), με τα προ φόρων αποτελέσματα να διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα καθόλη την περίοδο αναφοράς, τόσο για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος (Περιφέρεια Αττικής), όσο και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων. Τέλος, τα προ φόρων αποτελέσματα στον κλάδο του χονδρικού εμπορίου (G46) ακολουθούν σε γενικές γραμμές την πορεία του εμπορικού τομέα, καθώς διαμορφώνονται σε θετικά επίπεδα τα έτη 21 και 213 και σε αρνητικά επίπεδα τη διετία 21-213. Διάγραμμα 5-2: Προ φόρων αποτελέσματα εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, εκατ. ) Αθήνα Περιφέρεια Αττικής 1 5 11,55 47,16 1.2 1. 8 6 4 G47 G46 G45 G 948,34-5 -1 G47-65,77 G46 2-2 217,3-54,42-15 G45 G -134,79-4 -39,48 Η διαχρονική βελτίωση των συνθηκών κερδοφορίας των επιχειρήσεων του δείγματος (Περιφέρεια Αττικής) μετά το 211 και τα σημαντικά επίπεδα κερδών στο τελευταίο έτος της υπό εξέταση περιόδου (213), αντικατοπτρίζονται σχεδόν στο σύνολο των χρηματοοικονομικών δεικτών κερδοφορίας. Εξειδικεύοντας την ανάλυση στην Περιφέρεια Αττικής, οι υπό εξέταση δείκτες κερδοφορίας διαμορφώνονται σε γενικές γραμμές σε χαμηλά αλλά θετικά επίπεδα καθόλη την περίοδο αναφοράς, Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 13

σημειώνοντας αισθητή άνοδο κυρίως το 213. Εξαίρεση αποτελεί ο δείκτης μικτού περιθωρίου κέρδους, ο οποίος κυμαίνεται σε σταθερά επίπεδα κατά την εξεταζόμενη περίοδο, λόγω της ταυτόχρονης μείωσης των πωλήσεων και του κόστους πωληθέντων των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, στην Περιφέρεια Αττικής οι δείκτες λειτουργικού και καθαρού περιθωρίου κέρδους διαμορφώνονται το 213 σε 2,3% και 2,2% αντίστοιχα, σημειώνοντας την καλύτερη επίδοση καθόλη την υπό εξέταση περίοδο. Ανάλογη εξέλιξη εμφανίζει και ο δείκτης περιθωρίου Ebitda ο οποίος το 213 λαμβάνει τη μέγιστη τιμή (5,1%) η οποία ωστόσο δεν χαρακτηρίζεται ικανοποιητική. 3 25 2 15 1 5 Διάγραμμα 5-3: Δείκτες κερδοφορίας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Περιφέρεια Αττικής) Μικτό Περιθώριο Κέρδους (%) Λειτουργικό Περιθώριο Κέρδους (%) 2,3 19,8 19,6 2, 15,8 18,7 27,8 16,6 18, 27,1 18,5 17,6 26,3 19, 17,8 26,8 1,1 2,3,1 1,6,5 1,3 1,,1,3-2,9-4,5-6,8-2,5 1, -8 8 6 4 2-2 -4-6 G45 G46 G47 G 2,3 6,9 8 6 4 2-2 -4-6 -8 Καθαρό Περιθώριο Κέρδους (%) Περιθώριο EBITDA (%) G45 G46 G47 G,4 1,9 -,7 1,,1,8,4-3, -4,5-7,6-2,6 1,1 6,1 2,2 8 -,6 -,1 4 3,7 3,4 3,7-2 12 G45 G46 1 G47 G 6 2 5,9 5,2 4,9 1,1 3,4,5 3,1 -,4 3,6 2,7 3,5 5,1 1,2 Ανάλογη χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές η εξέλιξη των δεικτών κερδοφορίας και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, με τη σχετική ανάκαμψη ωστόσο να πραγματοποιείται με καθυστέρηση ενός έτους (ήτοι μετά το 212). Εξειδικεύοντας, και σε αυτή την περίπτωση ο δείκτης μικτού περιθωρίου κέρδους των αθηναϊκών επιχειρήσεων δε σημειώνει έντονες διακυμάνσεις κατά την περίοδο αναφοράς, λαμβάνοντας ωστόσο μεγαλύτερες τιμές συγκριτικά με το σύνολο των επιχειρήσεων της Περιφέρειας Αττικής. Σε υψηλότερα επίπεδα -συγκριτικά με την Περιφέρεια Αττικής- διαμορφώνεται και ο δείκτης περιθωρίου ebitda, ο οποίος παρά την ελαφρώς καθοδική πορεία μέχρι και το 212, το 213 σημειώνει την καλύτερη επίδοση της υπό εξέταση 4ετίας (5,6%). Αντίθετα, χαμηλότερες επιδόσεις συγκριτικά με την Αττική εμφανίζουν οι δείκτες λειτουργικού και καθαρού περιθωρίου κέρδους για τις αθηναϊκές επιχειρήσεις, οι οποίοι διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα τη διετία 211-212. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 14

4 35 3 25 2 15 1 5 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12-14 -16 Διάγραμμα 5-4: Δείκτες κερδοφορίας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Δήμος Αθηναίων) Μικτό Περιθώριο Κέρδους (%) Λειτουργικό Περιθώριο Κέρδους (%) 6 4 2 26, 26, 24,8 25,3-2 -4-6 -8-1 -12 G45 G46-14 G47 G 19, 24,1 33,8 18,7 24,2 33,1 18,7 22, 32,3 19,2 22,1 32,8 1,9,8,7,1,1,9,5 -,7-4,6-7,4-9,8 Καθαρό Περιθώριο Κέρδους (%) Περιθώριο EBITDA (%) 1,6,4 -,1 -,7-2,6,1 2,1 3,3,2-4,5-7,6 G45 G46 1,1-1,4-3,1-14,4-9,9 8 6 4 5,1 5, 4,7 5,6 2-2 G47 G G47 G -4-13, -1,2 1, 6,1 5,6,1 6,1 5,1 5,6 5,8 6,1 7,1 G45 G46 1,2-3,1-1,1 2, 3,6 5.3 Αποδοτικότητα Κεφαλαίων Ανάλογη με την κατάσταση κερδοφορίας είναι και η εικόνα που προκύπτει από την εξέταση των δεικτών αποδοτικότητας των υπό εξέταση εμπορικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, η αποδοτικότητα τόσο των ίδιων όσο και των συνολικά απασχολούμενων κεφαλαίων των εταιρειών του δείγματος (Περιφέρεια Αττικής) σημειώνει συνεχή ενίσχυση μετά το 211, με αποτέλεσμα οι σχετικοί δείκτες να διαμορφώνονται το 213 σε θετικά επίπεδα (9,8% και 6,6% αντίστοιχα). Δεδομένης της στασιμότητας που χαρακτηρίζει τόσο τα ίδια όσο και τα απασχολούμενα κεφάλαια των επιχειρήσεων καθόλη την περίοδο αναφοράς, η ανοδική πορεία των δεικτών αποδοτικότητα μετά το 211, είναι αποτέλεσμα της ανοδικής πορείας των καθαρών κερδών των επιχειρήσεων του δείγματος. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 15

Διάγραμμα 5-5: Δείκτες αποδοτικότητας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Περιφέρεια Αττικής) Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων (%) 3 2 1-1 -2-18,3 2,5 9,9 2,4-26,8-4,5 4,7-3,7 G45 G47 G46 G,8 3,5 -,6 9,8-14,6 5,7 21,3 2 15 1 5-5 -1-15 -8,4 1,7 5,1 1,5-13,7-3, 2,7-2,3 G45 G46 G47 G -18,8,6 2,1 -,4 6,6-5,9 3,9 15,1-3 -4-38,3-2 -25 Ανάλογη χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές η εξέλιξη των δεικτών αποδοτικότητας και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, με τη σχετική ανάκαμψη να πραγματοποιείται -συγκριτικά με την Περιφέρεια Αττικής- με καθυστέρηση ενός έτους (ήτοι μετά το 212) και τους σχετικούς δείκτες να διαμορφώνονται σε χαμηλότερα επίπεδα καθόλη την περίοδο αναφοράς. Εξειδικεύοντας, οι δείκτες αποδοτικότητας ιδίων και απασχολούμενων κεφαλαίων των αθηναϊκών επιχειρήσεων μετά τη σημαντική υποχώρηση της περιόδου 21-212, σημειώνουν έντονη άνοδο με αποτέλεσμα το 213 να διαμορφώνονται σε θετικά επίπεδα (4,3% και 2,9% αντίστοιχα). Διάγραμμα 5-6: Δείκτες αποδοτικότητας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Δήμος Αθηναίων) Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων (%) 2-2 -4-19,4 6, 1,6,9-35, -,4-5,3-3, -9,3-12,4,5 7,1 4,3 13,1 2 1-1 -2-7,3 4,2 1,2,5-2,4 -,3-3,7-2,3-7,1-9,1,4-14,9 5,5 2,9 11,2-6 -77,1-3 -38,7-8 -1 G45 G46 G47 G -93,9-4 -5 G45 G46 G47 G 5.4 Κεφαλαιακή Διάρθρωση Το ενεργητικό του συνόλου των εμπορικών επιχειρήσεων του δείγματος σημειώνει συνεχή υποχώρηση, με φθίνοντα ρυθμό, καθόλη την περίοδο αναφοράς (5,5% κατά μ.ο.), με αποτέλεσμα το 213 να διαμορφώνεται περίπου σε 31 δισ. Η διαχρονική μείωση του ενεργητικού των επιχειρήσεων της Περιφέρειας Αττικής, προήλθε κατά κύριο λόγο από τα στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 16

119,3 94,5 3, 177, 92,9 43,6 193,5 81,5 36,2 174, 6,4 25,1 32,4 2,3 54, 34,9 21,9 55,1 36,7 24, 57,5 38,1 24,9 59, Κλαδική Μελέτη για το εμπόριο και κυρίως των απαιτήσεων των επιχειρήσεων (που συνθέτουν πάνω από το 5% του κυκλοφορούντος ενεργητικού), οι οποίες μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 11,3%. Η μεγαλύτερη αναλογικά μείωση των στοιχείων του κυκλοφορούντος ενεργητικού σε σχέση με τα καθαρά πάγια και όχι η απόκτηση παγίων, είναι ουσιαστικά και ο λόγος που οι εμπορικές επιχειρήσεις του δείγματος παρουσιάζουν αύξηση του βαθμού παγιοποίησης την τελευταία τετραετία (28,1 το 21 και 34,7 το 213). Αντίθετα, πτωτική χαρακτηρίζεται η σχέση των ξένων προς τα ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων καθόλη την περίοδο αναφοράς (από 3,1 το 21 στο 2,2 το 212) γεγονός που οφείλεται στην αντίθετη πορεία που σημειώνουν τα ίδια κεφάλαια (μέση ετήσια αύξηση 2,7%) συγκριτικά με τις μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις (μέση ετήσια μείωση 8,4%). Εξετάζοντας το επίπεδο των βραχυπρόθεσμων τραπεζικών δανείων για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος, προκύπτει ότι υποχωρεί καθόλη την περίοδο αναφοράς με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 1,7% (από 7,3 δισ. το 21 σε 5,2 δισ. το 213). Το γεγονός αυτό αντανακλάται ανάγλυφα στην εξέλιξη της πορείας τόσο του δείκτη του βραχυπρόθεσμού τραπεζικού δανεισμού προς τα ίδια κεφάλαια (από 82,2% το 21 σε 54,1% το 213), όσο και του δείκτη του βραχυπρόθεσμού τραπεζικού δανεισμού προς τις πωλήσεις (από 14,8% το 21 σε 12,4% το 213). Διάγραμμα 5-7: Δείκτες κεφ. διάρθρωσης εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Περιφέρεια Αττικής) Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Βαθμός παγιοποίησης (%) 5,5 5, 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5, 3,1 3, 2,6 2,2 4, 3,2 2,6 4,4 3,1 2,4 4,6 2,6 2,2 4,9 2,3 1,5 6 5 4 3 2 1 34,7 28,1 3,2 32,7 Βραχ/σμος τραπεζικός δανεισμός προς ίδια κεφάλαια (%) Βραχ/σμος τραπεζικός δανεισμός προς πωλήσεις (%) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 82,2 86,1 75,7 54,1 45 4 35 3 25 2 15 1 5 G45 G46 G47 G 14,8 15, 15,1 12,4 2,5 16,6 5,9 31,3 15,2 9,3 41, 15,4 8,5 33,2 12,4 7,7 Ανάλογο χαρακτηρίζεται σε γενικές γραμμές το καθεστώς κεφαλαιακής διάρθρωσης και για τις επιχειρήσεις που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων. Εξειδικεύοντας, το ενεργητικό των αθηναϊκών επιχειρήσεων σημειώνει υποχώρηση με φθίνοντα ρυθμό καθόλη την Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 17

14,8 123,6 23,8 313,3 19,9 26,4 511,7 112,3 28,1 578,4 97,4 29,1 Κλαδική Μελέτη για το εμπόριο περίοδο αναφοράς (7,2% κατά μ.ο.), με αποτέλεσμα το 213 να διαμορφώνεται περίπου σε 4,2 δισ. Αναφορικά με τον βαθμό παγιοποίησης, αυτός καταγράφεται σε πιο χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με την Περιφέρεια Αττικής, σημειώνοντας ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση ανοδική πορεία, ως συνέπεια της μεγαλύτερης αναλογικά μείωσης των στοιχείων του κυκλοφορούντος ενεργητικού σε σχέση με τα καθαρά πάγια και όχι της απόκτησης νέων παγίων. Ο δείκτης των ξένων προς τα ίδια κεφάλαια δεν σημειώνει αξιοσημείωτες μεταβολές κατά την περίοδο αναφοράς, κυμαινόμενος κοντά στο τρία (3) ήτοι οριακά πιο ενισχυμένος συγκριτικά με την Περιφέρεια Αττικής. Αισθητά μεγαλύτερες τιμές συγκριτικά με την Αττική, διαμορφώνουν οι δείκτες του βραχυπρόθεσμού τραπεζικού δανεισμού προς τα ίδια κεφάλαια και προς τις πωλήσεις για τις αθηναϊκές επιχειρήσεις καθόλη την περίοδο αναφοράς. Διάγραμμα 5-8: Δείκτες κεφ. διάρθρωσης εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Δήμος Αθηναίων) Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Βαθμός παγιοποίησης (%) 14 12 G45 G47 G46 G 6 5 1 8 6 4 2 2,9 2,8 3, 2,8 4, 3,1 1,7 4,9 2,9 1,8 7,7 2,8 2,1 14, 2,5 1,8 4 3 2 1 3, 24,9 26,7 29, 33,4 15,4 46,6 38, 17,1 45,9 4, 2,2 45, 44,1 2,6 42,5 Βραχ/σμος τραπεζικός δανεισμός προς ίδια κεφάλαια (%) Βραχ/σμος τραπεζικός δανεισμός προς πωλήσεις (%) 6 5 G45 G47 G46 G 12 1 G45 G47 G46 G 4 8 3 6 2 1 99,2 111,8 123,8 97,9 4 2 25,8 29,4 31,2 25,8 34,7 33, 6,1 72,7 3,8 6,5 13,5 31,3 6,2 65,1 29, 7,4 5.5 Ρευστότητα Σχετικά ικανοποιητικές χαρακτηρίζονται οι συνθήκες ρευστότητας των υπό εξέταση επιχειρήσεων καθόλη την περίοδο αναφοράς, όπως διαφαίνεται και από την εξέλιξη των σχετικών δεικτών ρευστότητας. Ειδικότερα, οι δείκτες γενικής και άμεσης ρευστότητας για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος (Περιφέρεια Αττικής) διαμορφώνονται κοντά στο 1,2 και,9 αντίστοιχα καθόλη την υπό εξέταση περίοδο, χωρίς να σημειώνουν αξιοσημείωτες μεταβολές. Ανάλογη είναι η εξέλιξη και του Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 18

,11,11,19,11,13,18,11,13,15,17,23,16 Κλαδική Μελέτη για το εμπόριο δείκτη της άμεσης ρευστότητας, ο οποίος ωστόσο το 213 σημειώνει μικρή άνοδο (από,13 σε,18), ως αποτέλεσμα της αύξησης των ταμειακών διαθεσίμων των επιχειρήσεων (κατά 6 εκατ.). Διάγραμμα 5-9: Δείκτες ρευστότητας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Περιφέρεια Αττικής) Γενική Ρευστότητα Άμεση ρευστότητα 1,4 1,2 1,,8,6,4 1,2 1,16 1,15 1,21 1,2 1,,8,6,4,91,87,87,9,2, 1,21 1,24,99 1,2 1,23,92 1, 1,25,88 1,7 1,32,92,2,,76 1,,5,68,99,48,71 1,,45,76 1,5,48 Ταμειακή Ρευστότητα,25,2 G45 G47 G46 G,18,15,12,14,13,1,5, Σε όμοια επίπεδα διαμορφώνονται οι αντίστοιχοι δείκτες των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, καταγράφοντας σε γενικές γραμμές σταθεροποιητικές τάσεις καθόλη την περίοδο αναφοράς. Εξειδικεύοντας, οι δείκτες γενικής και άμεσης ρευστότητας μετά από τη μικρή αποκλιμάκωση της περιόδου 21-212, επανέρχονται το 213 στα επίπεδα το 1,14 και,79 αντίστοιχα, ενώ ο δείκτης ταμειακής ρευστότητας σημειώνει το ίδιο έτος μικρή άνοδο μετά από μια περίοδο στασιμότητας. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 19

Διάγραμμα 5-1: Δείκτες ρευστότητας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Δήμος Αθηναίων) Γενική Ρευστότητα Άμεση ρευστότητα 1,6 1,4 1,2 1, 1,27 1,17 1,8 1,14 1,2 1,,8,89,83,76,79,8,6,6,4,4,2, 1,41 1,29 1,4,88 1,32 1,1,78 1,22,96,96 1,24,99,2,,85 1,1,46,56 1,2,45,52,94,44,66,94,48 Ταμειακή Ρευστότητα,3,25,2,15,12,12,12,16,1,5,,13,1,24,7,11,21,6,11,22,7,14,27 5.6 Δραστηριότητα Ο υψηλότερος ρυθμός μείωσης των απαιτήσεων και γραμματίων σε σύγκριση με τον τζίρο, είχε ως αποτέλεσμα τη μικρή μείωση της μέσης διάρκειας είσπραξης των απαιτήσεων την τετραετία 21-213. Έτσι, ο μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης των απαιτήσεων το 213 διαμορφώθηκε σε 85 ημέρες έναντι 14 ημερών το 21, παρουσιάζοντας μέση ετήσια μείωση της τάξης του 6,6%. Όμοια είναι η τάση που παρατηρείται στη μέση διάρκεια εξόφλησης των προμηθευτών. Ειδικότερα, ως αποτέλεσμα της υποχώρησης που σημείωσαν τα γραμμάτια πληρωτέα σε σύγκριση με το κόστος πωληθέντων την τελευταία τετραετία, ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των προμηθευτών μειώθηκε από 78 ημέρες το 21 σε 69 ημέρες το 213 (4,2% μέση ετήσια μείωση). Αναφορικά με την κυκλοφοριακή ταχύτητα των αποθεμάτων, ο μέσος όρος διατήρησης των αποθεμάτων για το σύνολο των εμπορικών επιχειρήσεων της Περιφέρειας Αττικής διαμορφώνεται περίπου στις 55 ημέρες χωρίς αξιόλογες διακυμάνσεις κατά την περίοδο αναφοράς, ως αποτέλεσμα της ισοδύναμης μείωσης των αποθεμάτων και του κόστους πωληθέντων. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 2

Διάγραμμα 5-11: Δείκτες δραστηριότητας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Περιφέρεια Αττικής) Μ.Ο. προθεσμίας είσπραξης απαιτήσεων (ημέρες) 16 14 12 1 8 6 4 2 14 9 93 85 97 128 23 11 17 23 137 111 23 127 14 2 Μ.Ο. προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών (ημέρες) 12 G45 G46 G47 G 1 8 78 72 71 69 6 4 2 66 8 74 81 71 72 11 69 73 93 66 72 Κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων (ημέρες) 12 1 8 6 4 59 55 54 56 2 92 5 83 89 46 78 97 45 9 47 76 77 Αισθητά μεγαλύτερο διαμορφώνεται το χρονικό διάστημα είσπραξης των απαιτήσεων και εξόφλησης των προμηθευτών για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων, συγκριτικά με το σύνολο των επιχειρήσεων της Περιφέρειας Αττικής. Ειδικότερα, η μέση διάρκεια είσπραξης των απαιτήσεων το 213 για τις αθηναϊκές επιχειρήσεις διαμορφώνεται σε 118 ημέρες, σημειώνοντας διαρκή υποχώρηση καθόλη την περίοδο αναφοράς (με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 4,9%), ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης μείωσης των απαιτήσεων και γραμματίων σε σύγκριση με τον κύκλο εργασιών. Αντίστοιχα, η μέση διάρκεια εξόφλησης των υποχρεώσεων εκ μέρους των αθηναϊκών επιχειρήσεων διαμορφώνεται το 213 σε 119 ημέρες, χωρίς αξιοσημείωτες μεταβολές κατά την περίοδο αναφοράς, ως αποτέλεσμα της ισοδύναμης υποχώρησης που σημείωσαν τα γραμμάτια πληρωτέα και το κόστος πωληθέντων τη τελευταία τετραετία. Τέλος, αναφορικά με την κυκλοφοριακή ταχύτητα των αποθεμάτων, ο μέσος όρος διατήρησης των αποθεμάτων για το σύνολο των αθηναϊκών επιχειρήσεων διαμορφώνεται περίπου στις 15 ημέρες χωρίς αξιόλογες διακυμάνσεις κατά την περίοδο αναφοράς, ως αποτέλεσμα της ισοδύναμης μείωσης των αποθεμάτων και του κόστους πωληθέντων. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 21

Διάγραμμα 5-12: Δείκτες δραστηριότητας εμπορικών επιχειρήσεων (21 213, Δήμος Αθηναίων) 25 2 15 1 5 Μ.Ο. προθεσμίας είσπραξης απαιτήσεων (ημέρες) 137 131 131 118 126 198 2 145 185 2 197 177 2 181 163 19 Μ.Ο. προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών (ημέρες) 14 12 113 117 116 119 1 8 6 4 2 84 125 16 77 126 121 99 12 115 1 122 121 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων (ημέρες) 112 18 14 15 148 1 116 138 98 112 16 91 11 132 95 114 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 22