Η Τροµοκρατία στην Ευρώπη

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η Τροµοκρατία στην Ευρώπη Στέλιος Καναβάκης w w w. c i p t. g r CIPT2008

Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η τροµοκρατία στην Ευρώπη Μια άκρως ενδιαφέρουσα έρευνα δηµοσιεύθηκε από την EUROPOL, στην οποία παρατηρήθηκε αυξητική τάση των τροµοκρατικών ενεργειών στην Ε.Ε. Αιτία είναι τα αυτονοµιστικά κινήµατα. Εν τούτοις, η ισλαµική τροµοκρατία αποτελεί τον υπ αριθµό ένα κίνδυνο για τις χώρες αυτές. Η Έρευνα 1 Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που δηµοσίευσε η Europol για την τροµοκρατική δραστηριότητα στην Ευρώπη. Κατά 24% αυξήθηκαν οι τροµοκρατικές ενέργειες που έγιναν ή επιχειρήθηκαν κατά τη διάρκεια του περασµένου έτους. Ως αποτέλεσµα στις 583 επιθέσεις, οι αντιτροµοκρατικές επιχειρήσεις οδήγησαν σε 1044 συλλήψεις, αυξηµένες κατά 48% σε σχέση µε το 2006. Κάποιος θα ανέµενε την ισλαµική τροµοκρατία να είναι το επίκεντρο αυτής της αυξητικής πορείας. Αντιθέτως, τον πρώτο λόγο είχαν τα αυτονοµιστικά κινήµατα της Ισπανίας (ΕΤΑ) και της Κορσικής (FLNC). Σε αυτές τις δύο οργανώσεις χρεώνονται οι 517 από τις επιθέσεις, δηλαδή το 88% όλων των τροµοκρατικών ενεργειών. Κατ επέκταση και οι συλλήψεις των µελών των κινηµάτων αυτών ανέρχονται σε άνω του 50% των συνολικών συλλήψεων. Για την ισλαµική τροµοκρατία τα στοιχεία δείχνουν µια αρκετά πιο ήπια εικόνα. Οι ενέργειες που καταγράφηκαν αφορούσαν τέσσερις αποτυχηµένες ενέργειες. Δύο στο Ηνωµένο Βασίλειο και από µία στη Γερµανία και τη Δανία. Όσον αφορά τον αριθµό των συλλήψεων, οι Βρετανοί δεν δίνουν στοιχεία. Στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. ο αριθµός των συλληφθέντων µειώθηκε. Στην µελέτη, πέρα από την ισλαµική τροµοκρατία, γίνεται αναφορά και στις υπόλοιπες µορφές τροµοκρατίας που προέρχεται από το δεξιό και το αριστερό φάσµα της πολιτικής. Επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ακροαριστερής τροµοκρατίας 2, αν και σε πτώση, µε µόνη εξαίρεση την Ιταλία, και ακροδεξιάς βίας, κυρίως µέσω των νεοναζιστικών οργανώσεων. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της έρευνας Είδαµε ότι παρά το ότι οι περισσότερες τροµοκρατικές ενέργειες οφείλονται στα αυτονοµιστικά κινήµατα των χωρών της Ε.Ε., µεγαλύτερη απειλή θεωρείται η ισλαµική τροµοκρατία. Ο λόγος είναι απλός και βασίζεται σε µια βασική διαφορά. Στους στόχους και τον τρόπο µε τον οποίο επιλέγει να χτυπήσει µια ισλαµική 1 TE-SAT 2008 - EU Terrorism situation and trend report, EUROPOL, April 2008, www.europol.europa.eu 2 Σύµφωνα µε έκθεση της Οµοσπονδιακής Αστυνοµίας της Ελβετίας η ακροαριστερή τροµοκρατία είναι αυξηµένη σε µεγάλο βαθµό, ιδιαίτερα στην Γερµανία, την Γαλλία, το Βέλγιο και την Ελβετία, στην οποία και έχει την έδρα η «Διεθνής Κόκκινη Βοήθεια» (Ζυρίχη και Βρυξέλλες). Μια οργάνωση που ενώνει και καθοδηγεί όλες τις ακροαριστερές οργανώσεις σε βίαιες αντιδράσεις. 1

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ οργάνωση. Βασικός στόχος δεν είναι να χτυπήσει κάποιο πρόσωπο, αλλά να δηµιουργήσει τρόµο και ανασφάλεια στους πολίτες µιας χώρας χτυπώντας µεγάλους στόχους ώστε να προκαλέσει µαζικές απώλειες. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές χώρες είχαν ή έχουν υψηλό επίπεδο συναγερµού και ασφάλειας. Η EUROPOL τονίζει κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά - τάσεις στην ισλαµική τροµοκρατία στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριµένα: - Παρά το ότι η πλειοψηφία των συλληφθέντων υπόπτων έχει καταγωγή από το Μαγρέµπ, υπάρχει άνοδος των συλληφθέντων µε την εθνικότητα της χώρας στην οποία έγινε η σύλληψη. Δηλαδή, υπάρχει αύξηση της ενδογενούς τροµοκρατίας. - Η παραπάνω αύξηση οφείλεται στην αύξηση του όγκου και της ποιότητας της προπαγάνδας υπέρ της τζιχάντ. Βασικότερο εργαλείο αποτελεί το διαδίκτυο. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα κείµενα και τα βίντεο των ακραίων ισλαµικών οργανώσεων διαθέτουν υποτιτλισµό σε άλλες γλώσσες, ενώ τα φόρουµ συζητήσεων είναι σε διάφορες ξένες γλώσσες. Κατ αυτόν τον τρόπο επεκτείνεται η προπαγάνδα και η στρατολόγηση και σε µουσουλµάνους δεύτερης ή τρίτης γενιάς. Τα στοιχεία αυτά οδήγησαν τους Ευρωπαίους υπουργούς δικαιοσύνης στην υιοθέτηση νόµου που θα καταδικάζει την διαδικτυακή προπαγάνδα και στρατολόγηση. Αποµένει η κατακύρωση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. - Οι στρατολογούµενοι χρησιµοποιούνται άλλοτε για να φέρουν εις πέρας αποστολές στη χώρα που κατοικούν, κάποιο λιγότεροι ως απλοί χρηµατοδότες, ενώ άλλοι αποφασίζουν να κάνουν τζιχάντ σε περιοχές όπως το Ιράκ, το Αφγανιστάν και η Σοµαλία. - Η στήριξη της διοίκησης της Αλ-Κάιντα στο Πακιστάν είναι µεγάλη προς τους ισλαµιστές τροµοκράτες στην Ευρώπη. Σε καµία, όµως, περίπτωση δεν παραγνωρίζεται ο κεντρικός ρόλος που διαδραµατίζουν οι αποκεντρωµένες και αυτόνοµες οµάδες. Αυτές θεωρούνται ως οι πιο επικίνδυνες για την ασφάλεια της Ε.Ε. - Η µελέτη της EUROPOL καθορίζει την αξία του Ιράκ, του Αφγανιστάν και του Πακιστάν στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια. Θεωρεί ότι αν η κατάσταση στο Ιράκ βελτιωθεί ή αν σταµατήσει ο πόλεµος, οι ισλαµιστές µαχητές θα µπορούσαν να µετακινηθούν σε άλλες περιοχές, µεταξύ των οποίων και η Ε.Ε., προκειµένου να συνεχίσουν τον ιερό πόλεµο. Η εµπειρία που θα διαθέτουν, συνεπάγεται αύξηση του κινδύνου. - Η τελευταία τάση που καταγράφει η µελέτη έχει να κάνει µε την απονοµή δικαιοσύνης. Το 2007 το 1/3 των συλληφθέντων «ισλαµιστών τροµοκρατών» αφέθηκε ελεύθερο, ενώ από τους αυτονοµιστές µόνο το 1/5. Δύο πράγµατα συµβαίνουν. Πρώτον, υπάρχει µια «παράνοια» όσον αφορά την ισλαµική τροµοκρατία και η παραµικρή ένδειξη για κάποιους αποτελεί σοβαρό στοιχείο σύλληψης. Όµως, ενώπιων της δικαιοσύνης οι ενδείξεις δεν µπορούν να οδηγήσουν σε καταδίκη, οπότε και οι κρατούµενοι αφήνονται ελεύθεροι. Εν τούτοις η έλλειψη στοιχείων δε σηµαίνει απαραίτητα ότι τα συγκεκριµένα άτοµα δεν είναι εµπλεγµένα ή δεν προκαλούν το αίσθηµα ασφαλείας των πολιτών. Δεύτερον, οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας φαίνεται να έχουν σκιαγραφήσει καλύτερα τις αποσχιστικές οργανώσεις, µε αποτέλεσµα να υπάρχει αποτελεσµατικότερη στρατηγική αντιµετώπισής τους, εν αντιθέση µε τις ισλαµικές. 2

Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η έρευνα του Ολλανδικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (Clingendael) Οι δύο Ολλανδοί ερευνητές, Edwin Bakker και Teije Hinder Donker, συνέταξαν την µελέτη Jihadi terrorist in Europe - Their characteristics and the circumstances in which they joined the jihad: en exploratory study, προσπαθώντας να δώσουν απάντηση στο τι είναι οι ισλαµιστές τροµοκράτες, ποιοι είναι, από που προέρχονται και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους. Η έρευνα βασίστηκε σε 242 άτοµα που µεταξύ του 2001 και 2006, ήταν οργανωµένοι σε 28 δίκτυα και εκτέλεσαν επιτυχώς ή ανεπιτυχώς 31 επιθέσεις. Τέτοιες ήταν η προσπάθεια επίθεσης στο ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004, η δολοφονία την ίδια χρονιά του Ολλανδού σκηνοθέτη Theo van Gogh και οι βοµβιστικές επιθέσεις του 2005 στο Λονδίνο. Σύµφωνα µε τα ευρήµατα των ερευνητών, τα 28 δίκτυα έχουν µεγάλες διαφορές µεταξύ τους. Οι αρχές ασφαλείας άλλοτε είχαν να αντιµετωπίσουν ένα µεµονωµένο άτοµο και άλλοτε περισσότερους. Χαρακτηριστικά, στην βοµβιστική επίθεση στη Μαδρίτη έλαβαν µέρος 30 τροµοκράτες. Το φάσµα των ηλικιών τους που είναι µεγάλο δεν οδηγεί σε κάποιο συµπέρασµα. Παρατηρούν, όµως, ότι υπάρχει η τάση τα µέλη µιας οργάνωσης να είναι από την ίδια χώρα καταγωγής και η συντριπτική πλειοψηφία είναι άντρες. Από τα 242 άτοµα, οι 11 ήταν βοµβιστές αυτοκτονίας. Στόχοι αποτελούν κυρίως τα µέσα µεταφοράς όπου και µπορούν να µεγιστοποιήσουν τις απώλειες. Οι χώρες που αντιµετωπίζουν τον µεγαλύτερο κίνδυνο είναι το Ηνωµένο Βασίλειο, στο οποίο δρουν 12 δίκτυα, η Ολλανδία (7 δίκτυα), η Γαλλία (4 δίκτυα), η Ισπανία και το Βέλγιο (3 δίκτυα η κάθε µία). Μετρήθηκαν συνολικά 29 υπηκοότητες, στο δείγµα που έλαβαν υπόψη τους στην έρευνα, µε τους Αλγερινούς να αποτελούν το 25% του συνολικού δείγµατος, ενώ όσοι κατάγονται από χώρες του Μαγρέµπ αποτελούν το 50%. Η Ισπανία και η Γαλλία, κυρίως, και έπειτα το Βέλγιο, αποτελούν κατεξοχήν χώρες υποδοχής των Αλγερινών και βορειοαφρικανών. Δεύτερη µεγαλύτερη οµάδα αποτελούν οι Πακιστανοί που σαν στόχο έχουν πρωτίστως το Ηνωµένο Βασίλειο. Σύµφωνα µε αντίστοιχη αµερικανική µελέτη (του Marc Sagemann) οι ισλαµιστές τροµοκράτες που µελέτησε ήταν Σαουδάραβες και Αιγύπτιοι που ήταν σκληροπυρηνικοί πριν την άφιξή τους σε κάποια χώρα υποδοχής. Η ολλανδική µελέτη παρουσιάζει αντίστροφα αποτελέσµατα. Άνω του 80% του δείγµατος εντάχθηκε στον ένοπλο ισλαµικό αγώνα στην χώρα υποδοχής που διαβιούσε. Ερευνώντας το πως το δείγµα τους έγινε σκληροπυρηνικό, οι Bakker και Donker, αναφέρουν ότι τα άτοµα αυτά στην ουσία αυτοστρατολογήθηκαν χάρη στο προπαγανδιστικό υλικό της Αλ-Καΐντα στο διαδίκτυο. Αυτή η νέα γενιά τροµοκρατών είναι που φοβίζει τις αρχές ασφαλείας, δεδοµένου ότι η διαδικασία «σκληροπυρηνικοποίησης» γίνεται όλο και πιο σύντοµη. Εδώ έγκειται και η αξία της µελέτης. Ότι αποδεικνύει την σχέση µεταξύ της ισλαµικής προπαγάνδας στο διαδίκτυο και της ταχύτατης «σκληροπυρηνικοποίησης». Οι περισσότεροι τροµοκράτες του δείγµατος έγιναν µέλη της τζιχάντ όντας µέλη των διαφόρων ευρωπαϊκών κοινωνιών και τις περισσότερες φορές µη έχοντας προηγούµενη πολεµική εµπειρία ή εκπαίδευση σε στρατόπεδα εκπαίδευσης. 3

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχόλια - Εκτιµήσεις Το θέµα της τροµοκρατίας στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα πρέπει να µας απασχολήσει σοβαρά πλέον. Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν µουσουλµάνους πολίτες δεύτερης, τρίτης ή τέταρτης γενιάς. Μεγαλώνουν σε µια κοινωνία που ναι µεν είναι πολίτες της χώρας υποδοχής, αλλά έχουν άλλη εθνικότητα. Από την άλλη ναι µεν είναι άλλης ιθαγένειας, αλλά δεν γεννήθηκαν στην χώρα καταγωγής τους. Η διαδικασία ορισµού της ταυτότητάς τους από τους ίδιους είναι δύσκολη. Πόσο Πακιστανός ή Αλγερινός είναι κάποιος που γεννήθηκε στο Ην. Βασίλειο ή στη Γαλλία, µεγάλωσε σε µια κοινωνία µε άλλα πρότυπα απ αυτά που πιθανόν του διδάσκει η οικογένεια; Από την άλλη πλευρά, πόσο Βρετανός ή Γάλλος είναι ένας τέτοιος άνθρωπος; Τον προβληµατισµό αυτό και κατ επέκταση το κενό στην ψυχολογία του ατόµου προσπαθεί να εκµεταλλευτεί αυτός που θα στρατολογήσει τους µελλοντικούς ένοπλους ισλαµιστές. Η δυσκολία εξάρθρωσης ενός τέτοιου δικτύου θα είναι δύσκολη όσο περνάει ο καιρός. Μέχρι πριν λίγο καιρό υπήρχαν πυρήνες όπως η οργάνωση Χόφσταντ - Hofstad στην Ολλανδία (που µέλος της σκότωσε τον Theo van Gogh ενώ σχεδίαζαν και επίθεση σε πολιτικούς στόχους σε µεγάλες πόλεις καθώς και στον πυρηνικό αντιδραστήρα) και ο πυρήνας του Αµβούργου (που σχεδίασε τις επιθέσεις της 11 ης Σεπτεµβρίου), οι οποίοι ήταν χώροι όπου γινόταν ο προσηλυτισµός και εκφραζόταν το µένος εναντίον της Δύσης. Ακριβώς στην ίδια κατηγορία είναι και πολλά τζαµιά των οποίων οι σκληροπυρηνικοί ιµάµηδες διατρανώνουν δηµόσια υπέρ της τροµοκρατίας και της ένοπλης εξέγερσης. Αυτές οι οργανώσεις και οι άνθρωποι είναι πολύ πιο εύκολοι στην εξάρθρωση σε σχέση µε τα ακραία ισλαµικά φόρουµ του διαδικτύου. Το ζήτηµα της µετανάστευσης παίζει και εδώ πολύ σηµαντικό ρόλο. Στον όρο µετανάστευση συµπεριλαµβάνουµε την όλη διαδικασία που ξεκινάει από την πολιτικο-οικονοµική κατάσταση της χώρας του µεταναστεύων, την πορεία του προς την χώρα υποδοχής και τον τρόπο ενσωµάτωσης στη χώρα αυτή. Η αποτυχηµένη ή κακή διαδικασία µετανάστευσης και ενσωµάτωσης έχει οδηγήσει σε αύξηση του ποσοστού των ακροδεξιών κοµµάτων στην Ευρώπη, που λαµβάνουν ψήφους από πολίτες που θέλουν να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους για ζητήµατα ή και προβλήµατα που δηµιουργούνται. Επιπλέον, οι ίδιες οι κυβερνήσεις φιλελεύθερων κρατών, όπως είναι η Ολλανδία και η Σουηδία, αναγκάζονται να υιοθετήσουν αυστηρές πολιτικές στο ζήτηµα της µετανάστευσης διότι πολύ απλά προσπαθούν να διαφυλάξουν την ταυτότητά τους. Στην περίπτωση της Ολλανδίας οι υποψήφιοι, νόµιµοι, µετανάστες πριν έρθουν στην χώρα καλούνται να µάθουν τη γλώσσα και τον πολιτισµό της. Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον υποψήφιο µετανάστη να γνωρίσει ποια είναι η χώρα στην οποία θέλει να πάει και να αποφασίσει αν θέλει να πάει σε µια χώρα που η πορνεία, η οµοφυλοφιλία καθώς και άλλα στοιχεία είναι πολύ πιο αποδεκτά και πολύ πιο εµφανή απ ότι σε άλλες χώρες. Τέτοια πολιτισµικά στοιχεία αποτελούν κατηγορητήρια των ακραίων ισλαµιστών, των ιµάµηδων και λοιπών ακραίων στοιχείων, προς τη Δύση και λόγους για ένοπλη βία εναντίον της. Εδώ κάπου τοποθετείται το πρόβληµα του ορισµού της ταυτότητας του παιδιού που προέρχεται από παππούδες ή γονείς µετανάστες. Είχε ενσωµατωθεί η οικογένεια στις 4

Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ πολιτισµικές ιδιαιτερότητες της χώρας υποδοχής ή προσπαθώντας να κρατήσει την ταυτότητά της και να µείνει µακριά από τα αρνητικά στοιχεία, γκετοποιήθηκε; Ο νέος που τοποθετεί τον εαυτό του στα δύο αυτά άκρα; Οι ευρωπαϊκές χώρες αντιµετωπίζουν τις αρνητικές διαστάσεις του προβλήµατος. Λαµβάνουν αυστηρά µέτρα προκειµένου να προστατεύσουν τις ελευθερίες και την ταυτότητά τους. Η Ελλάδα ακόµα δεν φαίνεται να βλέπει καν το µέλλον και το παρόν το βλέπει διαστρεβλωµένο. CIPT 5