ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΣΧΟΛΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΣΧΟΛΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ΑΘΗΝΆ 3 OΡΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΕΘΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΝΤΑΙ: Επιστημονικές εργασίες και διαλέξεις των σπουδαστών της Σχολής, των στελεχών των Ε.Δ. και Σ.Α., καθηγητών Πανεπιστημίων, εμπειρογνωμόνων και ειδικών, καθώς γενικά διαλέξεις της Πολιτικής και Στρατιωτικής Ηγεσίας του ΥΕΘΑ, για θέματα που αφορούν σε Άμυνα, Ασφάλεια, Οικονομία, και λοιπούς τομείς της Γεωπολιτικής, άμεσου εθνικού ενδιαφέροντος. Πρακτικά Ημερίδων που διοργανώνει η Σχολή. Εκπαιδευτικές και λοιπές δραστηριότητες της Σχολής. Δεν δημοσιεύονται εργασίες που περιέχουν διαβαθμισμένες πληροφορίες, που δεν τεκμηριώνεται το περιεχόμε νό τους, που έχουν αιχμές πολιτικής φύσεως ή περιέχουν εκφράσεις, που δεν συνάδουν με το ήθος και το πνεύμα της Σχολής. Η δημοσίευση εργασίας δεν σημαίνει και αποδοχή από τη ΣΕΘΑ των απόψεων του συντάκτη. ΟΡΟΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ: Τα κείμενα και τα άρθρα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 4000 λέξεις και πρέπει να περιλαμβάνουν πλήρη επιστη μονική τεκμηρίωση-βιβλιογραφία. Οι βιβλιογραφικές σημειώσεις πρέπει να έχουν ενιαία αρίθμηση, να ευρίσκονται στο τέλος του άρθρου και να δίνονται ως εξής: Για βιβλία-μονογραφίες: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος βιβλίου και υπότιτλος, πόλη έκδοσης, εκδοτικός οίκος, έτος έκδοσης, σελίδες. π.χ.: John Keegan, Η Ιστορία του Πολέμου, Αθήνα, Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη- Νέα Σύνορα, 1997, σελ. 3-12. Για άρθρα-μελέτες: Ονοματεπώνυμο συγγραφέα, τίτλος άρ θρου εντός εισαγωγικών,περιοδικό, αριθμός τεύχους, χρονολογία, σελίδες, π.χ.: Ελευθερία Μαντά, «Η νέα ιταλική Ostpolitik και η στρατηγική θέση της Αλβανίας», Γεωπολιτική, τ. 11, Οκτώβριος 2000, σελ. 35-42. Οι μελέτες στρατηγικού και γεωπολιτικού περιεχομένου πρέπει να συνοδεύονται από σχετικούς χάρτες και σχε διαγράμματα, μαζί με τους σχετικούς υπότιτλους. Φωτογραφίες δημοσιεύονται μόνο εάν το περιεχόμενό τους κρίνεται αναγκαίο, και για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη. Η οποιαδήποτε συνεργασία πρέπει να παραδίδεται σε ηλεκτρονική μορφή (δισκέτα, CD), καθώς και σε δύο τυπω μένα αντίγραφα. e-mail: res3@hndc.mil.gr Η αφίσα του εξωφύλλου, που κέρδισε στον Διαγωνισμό Αφίσας για τη Γενέθλια Ημέρα της ΣΕΘΑ, το 2012, είναι δημιουργία της συνεργασίας του Ταξ/χου (ΔΒ) Δημητρίου Κουτρουμάνη και της Μ.Υ. Ελευθερίας Καρατσίν από την ΑΔΙΣΠΟ.

4 ΑΘΗΝΆ ΓΡΑΦΕΙΑ ΚΤΗΡΙΟ ΣΧΟΛΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Ευελπίδων 6 και Μουστοξίδη Τηλ.: 2108896563 Fax: 2108896545 e-mail: res3@hndc.mil.gr Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ ΕΚΔΟΤΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΕΛΕΤΩΝ - ΕΡΕΥΝΩΝ ΤΗΣ ΣΕΘΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΣΥΝΤΑΞΗ Σμχος (Ι) Δημήτριος Κωστόπουλος Δρ. Γεώργιος Μούρτος ΕΜΘ Αλχίας (ΠΒ) Περσεφόνη Μίγγου Στρτης (ΠΒ) Παναγιώτης Γεωργουδής ΕΚΤΥΠΩΣΗ Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού (ΤΥΕΣ) ΔΙΑΝΟΜΗ Υπουργεία, Γενικά Επιτελεία, Στρατιωτικοί Σχηματισμοί, ΓΕΕΦ, Στρατιωτικές Σχολές, Σπουδαστές ΣΕΘΑ, Ινστιτούτα και Ερευνητικά Ιδρύματα, Ενώσεις Αποστράτων Διαταγή Απερχομένου Διοικητού...6...«Σήμερα και πέραν της παράδοσης των καθηκόντων μου ως Διοικητού της Σχολής Εθνικής Αμύνης απέρχομαι κι από τις τάξεις του Στρατού Ξηράς μετά από μια διαδρομή που ξεκίνησε σαν ένα θαυμάσιο και συνάμα επίπονο ταξίδι ανά την Ελλάδα το 1976 με αφετηρία τον παρόντα χώρο και σταθμό άφιξης μετά 38 χρόνια τον ίδιο χώρο». Διαταγή Παραλαμβάνοντος Διοικητού...6...«Η Σχολή Εθνικής Άμυνας ως εκ της αποστολής της, προετοιμάζει Αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, της Ελλάδος και άλλων χωρών, καθώς και ανώτερους υπαλλήλους της ευρύτερης Δημόσιας Διοίκησης, ως μελλοντικούς ηγέτες, ικανούς να αναλάβουν θέσεις υψηλής ευθύνης στις Ένοπλες Δυνάμεις, στα Σώματα Ασφαλείας και στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα». Τελετές Έναρξης Τελετή Έναρξης Σπουδών 5 ης ΔιΜα...9 Τελετή Έναρξης Σπουδών 67 ης Ε.Σ...11 Άρθρα «Θεωρήσεις και Επίπεδα Στρατηγικής»...13 Αντγος Ανδρέας Ηλιόπουλος & Αντγος ε.α. Παναγιώτης Μαυρόπουλος Η θεώρηση της στρατηγικής, η οποία αναφέρεται σε θέματα εθνικής ασφαλείας, είναι αυτή που παρουσιάζει ενδιαφέρον στο πλαίσιο εκπαίδευσης των σπουδαστών της Σχολής Εθνικής Άμυνας, καθώς και των γενικότερων ενδιαφερόντων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.

ΑΘΗΝΆ 5 «Μια Αιθρία στις Σχέσεις Ελλάδος Αυστρο-Ουγγαρίας, 1883-1887»...19 Δρ. Κωστής Αιλιανός, πρέσβυς ε.τ. Οι σχέσεις Ελλάδος-Αυστρο/Ουγγαρίας, από την απελευθέρωση της χώρας μας, χαρακτηρίζοντο, γενικά, από αρνητικότητα και έλλειψη κατανοήσεως εκ μέρους της Βιέννης, παρ όλο που ο Μέττερνιχ είχε δεχθή, μετά την δημιουργία του Ελληνικού κράτους, ότι αυτό έπρεπε να είναι ισχυρό και μεγάλο. Η περίοδος που ακολούθησε ενεφάνισε για την ελληνική εξωτερική πολιτική μια έλλειψη ερεισμάτων, σε ό,τι αφορούσε τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. «The Main Characteristics of Terrorism and an Analysis of the Problems Associated with»...29 Σμχος (Ι) Δημήτριος Κωστόπουλος, Δντής Διεύθυνσης Σπουδών ΣΕΘΑ On 12th September 2001, the western world starting to recover from the shock of the previous day s disaster, realized that from that time on nothing would be like before. A new threat emerged and was going to change totally the way we see and trust each other as well. For the first time in modern history, the technologically advanced western states realized how vulnerable they were, and that their future would never be again as safe as they thought that it was before. Εργασίες Σπουδαστών «Η Γεωπολιτική Αξία του Καυκάσου»...36 Ανχης Artavazd Barseghyan (Σ.Ξ. Αρμενίας), 66η Ε.Σ. Η περιοχή του Καυκάσου βρίσκεται σε έναν ευαίσθητο χώρο στον οποίο πολλά συμφέροντα διασταυρώνονται. Αυτό την καθιστά σημαντικότατη και αποτελεί σήμερα το μήλο της έριδος για τις μεγάλες δυνάμεις. Πλούσια σε ορυκτά, πάνω σε σταυροδρόμι ενεργειακών αξόνων και ενώνοντας δυο ηπείρους αποτέλεσε για αιώνες πεδίο συγκρούσεων μεταξύ λαών και θρησκειών. «Οι Γυναίκες στα Υποβρύχια. Διεθνής Πρακτική-Εφικτότης για το Π.Ν.»...43 Πχος Αγγελόπουλος Ιωάννης Π.Ν., 3η Ε.Σ. ΔιΜα Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να αναλύσει την δυνατότητα και επιχειρησιακή ή άλλη αναγκαιότητα και σκοπιμότητα προκειμένου οι γυναίκες να ενταχθούν στο δυναμικό των Υ/Β. Δραστηριότητες Ημερίδα...55 ΣΕΘΑ στο εξωτερικό...56 Ξένων Αντιπροσωπειών στη ΣΕΘΑ...56 ΣΕΘΑ στο εσωτερικό...57 - Ομιλίες προσωπικοτήτων...60 - Τελετή Αποφοίτησης Σπουδαστών 66ης Ε.Σ. & 3ης Ε.Σ. ΔιΜα...66 Γενέθλιος Ημέρα ΣΕΘΑ...70

6 ΑΘΗΝΆ Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ Διαταγή Απερχόμενου Διοικητού Σχολής Εθνικής Αμύνης Αντιστρατήγου Γεωργίου Μπαρκούκη (14 Μαρτίου 2014) Κύριε Αρχηγέ, Αξιότιμοι Προσκεκλημένοι, Κυρίες και Κύριοι, Παραδίδω σήμερα τα καθήκοντα του Διοικητού της Σχολής Εθνικής Αμύνης στον Αντιστράτηγο Ανδρέα Ηλιόπουλο σε συνέχεια σχετικών Αποφάσεων του ΣΑΓΕ και του ΚΥΣΕΑ και συγχρόνως απέρχομαι από την ενεργό υπηρεσία στον χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων μετά από μια διαδρομή 38 ετών στο Στρατό Ξηράς. Κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως Διοικητής της Σχολής είχα την Τιμή να υπηρετήσω σε ένα Ακαδημαϊκό Ίδρυμα, με υψηλή αποστολή, ιστορία και παράδοση, που αισίως διανύει το 64ο έτος λειτουργίας του προσφέροντας στην αυριανή Ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης στον τομέα των Στρατηγικών Σπουδών. Οι στόχοι τους οποίους είχαμε θέσει μαζί με τους συνεργάτες μου, ήταν να διαφυλάξουμε την κληρονομιά της Σχολής και να αναβαθμίσουμε τα υφιστάμενα προγράμματα επιμόρφωσης, ενισχύοντας τη συνεργασία με όλους τους εθνικούς και συμμαχικούς φορείς, αξιοποιώντας παράλληλα το δυναμικό των καθηγητών από τον Ακαδημαϊκό χώρο σε συνδυασμό με τους Διακεκριμένους ομιλητές από τα Επιτελεία, τον ενεργό Δημόσιο Βίο καθώς επίσης και με τους διαπιστευμένους στην Ελλάδα πρεσβευτές διαφόρων χωρών. Παράλληλα με την κανονική φοίτηση, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην αναβάθμιση της διαδικτυακής εκπαιδεύσεως. Κατά το διάστημα της διοικήσεώς μου, η Σχολή συνέχισε τη συνεργασία

ΑΘΗΝΆ 7 Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ της με πανεπιστήμια του εξωτερικού, στο πλαίσιο της χορήγησης Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών και συνέταξε Σχέδιο Προγραμματικής Συμφωνίας Συνεργασίας με ΑΕΙ της χώρας μας και συγκεκριμένα: Ενισχύθηκε το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών που παρέχει η Σχολή σε συνεργασία με το Βρετανικό Πανεπιστήμιο του Plymouth, στους σπουδαστές της κανονικής και της διαδικτυακής φοίτησης, καθώς και στους αποφοίτους της ΣΕΘΑ παρελθόντων ετών, στην «Εφαρμοσμένη Στρατηγική και Διεθνή Ασφάλεια», ενώ εξετάζεται η δυνατότητα απονομής και δεύτερου τίτλου σπουδών στη «Στρατηγική Ηγεσία και Διεθνή Ασφάλεια». Η Σχολή απέστειλε επιστολές προς όλα τα ΑΕΙ της χώρας, με σκοπό τη συνεργασία στον τομέα των Μεταπτυχιακών Σπουδών, στις οποίες ανταποκρίθηκαν το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η Σχολή συνέταξε Σχέδιο Προγραμματικής Συμφωνίας - Συνεργασίας (ένα για κάθε ίδρυμα), τα οποία έχουν υποβληθεί στην αρμόδια διεύθυνση του ΓΕΕΘΑ για νομική επεξεργασία.. Δρομολογήθηκε η διοργάνωση Ημερίδας υπό τη ΣΕΘΑ με συνδιοργανωτή το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών και με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων από τον ακαδημαϊκό χώρο. Απομένουν τυπικές διαδικασίες για την υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας της ΣΕΘΑ με το Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών της Ιταλίας, για έρευνα επί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος. Η Σχολή ήρθε σε επαφή με το πανεπιστήμιο Αθηνών για τη δημιουργία έδρας Στρατιωτικής Ιστορίας κατόπιν διαταγής του ΓΕΕΘΑ. Τέλος η Σχολή συνέχισε την πολιτική συνεργασιών της, με αντίστοιχες Σχολές του εξωτερικού. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μου και Ιδιαίτερα τον άμεσο συνεργάτη μου και Υποδιοικητή της Σχολής Υποναύαρχο Γεώργιο Γιακουμάκη, τους κυρίους καθηγητές για την άριστη συνεργασία και για το κύρος που προσδίδει η παρουσία τους στη Σχολή, καθιστώντας τους βασικούς αρωγούς στο επιτελούμενο εκπαιδευτικό της έργο. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τους διατελέσαντες κατά καιρούς Διοικητές μου για τις γνώσεις και την εμπειρία που μου έδωσαν, καθώς επίσης και όλους τους συνεργάτες μου καθόλην τη στρατιωτική μου σταδιοδρομία. Ευχαριστώ το Θεό που μου έδωσε δύναμη και με αξίωσε να ανταποκριθώ επιτυχώς στα καθήκοντά μου και χωρίς απώλεια ανθρώπινης ζωής σε όλη μου τη σταδιοδρομία και σε όλα τα επίπεδα Διοικήσεως. Σήμερα και πέραν της παράδοσης των καθηκόντων μου ως Διοικητού της Σχολής Εθνικής Αμύνης απέρχομαι κι από τις τάξεις του Στρατού Ξηράς μετά από μια διαδρομή που ξεκίνησε σαν ένα θαυμάσιο και συνάμα επίπονο ταξίδι ανά την Ελλάδα το 1976 με αφετηρία τον παρόντα χώρο και σταθμό άφιξης μετά 38 χρόνια τον ίδιο χώρο. Αυτή την ιδιαίτερη στιγμή θα ήθελα επίσης να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς την οικογένειά μου και ιδιαιτέρα στη σύζυγό μου, η οποία επέδειξε αμέριστη κατανόηση και συμπαράσταση στις υπηρεσιακές μου υποχρεώσεις και συνέβαλλε τα μέγιστα στο να είμαι απερίσπαστος στα καθήκοντα μου επιλύοντας όλα τα θέματα οικογενειακής μέριμνας. Κύριε Αρχηγέ, Απερχόμενος σήμερα από την ενεργό υπηρεσία και ως ένδειξη τιμής και σεβασμού στο μεγαλείο των Ενόπλων Δυνάμεων και του Στρατού Ξηράς υποκλίνομαι ευλαβικά στους ηρωϊκώς πεσόντες και χαιρετώ με υπερηφάνεια και ευλάβεια τις ιερές μας σημαίες. Στο νέο Διοικητή της Σχολής άξιο και αγαπητό συνάδελφο, Αντιστράτηγο Ανδρέα Ηλιόπουλο, τον συγχαίρω για την επάξια προαγωγή του και του εύχομαι ολόψυχα καλή επιτυχία στα νέα του καθήκοντα.

8 Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ ΑΘΗΝΆ Ημερήσια Διαταγή Παραλαμβάνοντος Διοικητού ΣΕΘΑ Αντιστρατήγου Ανδρέα Ηλιόπουλου Κύριε Αρχηγέ, Πανοσιολογιότατε, κ.κ. Επίτιμοι Αρχηγοί, Αξιότιμοι Προσκεκλημένοι, Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί, Στρατιώτες, Εκπαιδευτικό και Πολιτικό Προσωπικό της Σχολής Εθνικής Άμυνας. Σύμφωνα με απόφαση του ΚΥΣΕΑ, αναλαμβάνω σήμερα τα καθήκοντα του Διοικητού της Σχολής Εθνικής Άμυνας από τον Αντιστράτηγο Γεώργιο Μπαρκούκη. Ευχαριστώ την Πολιτική και Στρατιωτική Ηγεσία για την τιμή που μου έκανε να με προάγει στο βαθμό του Αντιστράτηγου. Η τοποθέτηση στην θέση του Διοικητού της Σχολής περιποιεί ιδιαίτερη τιμή για μένα, καθόσον, η Σχολή Εθνικής Άμυνας ως εκ της αποστολής της, προετοιμάζει Αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, της Ελλάδος και άλλων χωρών, καθώς και ανώτερους υπαλλήλους της ευρύτερης Δημόσιας Διοίκησης, ως μελλοντικούς ηγέτες, ικανούς να αναλάβουν θέσεις υψηλής ευθύνης στις Ένοπλες Δυνάμεις, στα Σώματα Ασφαλείας και στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα. Η Σχολή αποτελεί το τελευταίο και υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, σε θέματα Άμυνας, Διεθνούς Ασφάλειας και Εθνικής Στρατηγικής και δημιουργεί ηγέτες που έχουν την δυνατότητα να λειτουργούν και να σκέπτονται δημιουργικά σε ένα απρόβλεπτο και ιδιαίτερα περίπλοκο περιβάλλον όπως αυτό του Ευρασιατικού χώρου και της Μέσης Ανατολής. Υπόσχομαι να καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να συνεχίσω το έργο των προκατόχων μου, πιστός στην ιστορία και τις παραδόσεις της Σχολής, και πιστεύω ότι με την αμέριστη συμπαράσταση της υπηρεσίας, την βοήθεια των συνεργατών μου και προπάντων με την βοήθεια του Θεού θα φέρουμε σε πέρας την αποστολή μας. Η Σχολή Εθνικής Άμυνας παρέχει σε όλα τα στελέχη μια μοναδική ευκαιρία να αναπτύξουν δημιουργική πρωτοβουλία, να διευρύνουν τον ορίζοντα της σκέψης και της γνώσης τους, και να αντιληφθούν περισσότερο ρεαλιστικά την θέση και τον ρόλο της χώρας μας στην περιοχή μας αλλά και στο διεθνές γίγνεσθαι. Μέσα από τις σπουδές τους, έχουν την ευκαιρία να εκπονήσουν διάφορες μελέτες επί θεμάτων πολιτικοστρατιωτικού ενδιαφέροντος. και να μετέχουν σε μεταπτυχιακά προγράμματα τόσο σε Ελληνικά Πανεπιστήμια όσο και σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού Με τους σεβαστούς καθηγητές, τους συνεργάτες και όλους όσους στηρίζουν της προσπάθεια της Σχολής με οποιοδήποτε τρόπο άμεσο ή έμμεσο, θα συνεργασθώ πρόθυμα και θα είμαι πάντα αρωγός στην συνεισφορά και το δύσκολο έργο τους. Κύριε Αρχηγέ, Επιθυμώ να σας διαβεβαιώσω ότι οι σπουδαστές της Σχολής θα καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια τους ώστε να συμπληρώσουν την μόρφωσή τους και να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των ημερών μας, παρακολουθώντας εκ του σύνεγγυς τις άρδην εξελισσόμενες καταστάσεις στο γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής μας, σχεδιάζοντας και προβλέποντας τις απαιτήσεις του αύριο και οικοδομώντας ένα ευοίωνο για την πατρίδα μας μέλλον. Στον απερχόμενο Διοικητή Αντιστράτηγο Γεώργιο Μπαρκούκη θα ήθελα να εκφράσω προσωπικά αλλά και εκ μέρους όλου του προσωπικού της Σχολής ένα μεγάλο ευχαριστώ για τις υπηρεσίες που προσέφερε ως Διοικητής της Σχολής μεταφέροντας σε όλους την πολύτιμη εμπειρία του και γνώσεις που απέκτησε υπηρετώντας σε καίριες θέσεις των Ενόπλων Δυνάμεων. Επειδή η αποχώρησή του από την Σχολή συμπίπτει και με την έξοδό του από τις τάξεις των εν ενεργεία Αξιωματικών του Στρατού Ξηράς, τον ευχαριστούμε θερμά για την συνολική του προσφορά στις Ένοπλες Δυνάμεις, του ευχόμαστε υγεία, μακροημέρευση καθώς και κάθε ατομική και οικογενειακή ευτυχία.

ΑΘΗΝΆ 9 Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΣΕΘΑ Αντιστρατήγου Ανδρέα Ηλιόπουλου στην τελετή έναρξης της 5 ης Ε.Σ. Δι.Μα (09 Σεπτεμβρίου 14) Αγαπητοί Σπουδαστές,Σας καλωσ ο ρ ί ζ ω στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, το Ανώτατο Εκπαιδευτικό ίδρυμα των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, τη δεξαμενή ελεύθερης Ελληνικής Στρατηγικής Σκέψης, η οποία συνεχίζει, με μια παράδοση μισού και πλέον αιώνα, να παρέχει μεταπτυχιακού επιπέδου ακαδημαϊκή εκπαίδευση σε αξιωματικούς των τριών Κλάδων των Ε.Δ., των Σωμάτων Ασφαλείας, σε επιλεγμένα στελέχη Υπουργείων και Οργανισμών του Δημοσίου, καθώς και σε αξιωματικούς των Ε.Δ. από την Κύπρο αλλά και από σύμμαχες και φίλιες χώρες. Η επιλογή σας για την ΣΕΘΑ, αποτελεί για εσάς την αφετηρία μιας νέας περιόδου στη σταδιοδρομία σας, μιας περιόδου νέων και μεγαλύτερων ευθυνών και προκλήσεων. Οι γνώσεις, οι εμπειρίες και, το πιο σημαντικό, η κριτική σκέψη σε θέματα Εθνικής Στρατηγικής που θα αποκτήσετε με τη φοίτησή σας, θα αποτελέσουν σημαντική παρακαταθήκη, για να ανταποκριθείτε με επιτυχία στα έργα και τις αποστολές που θα σας ανατεθούν στο μέλλον και να καταστείτε ικανοί ηγέτες και επιτελείς, με κρίση και διευρυμένο ορίζοντα στο χειρισμό θεμάτων Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων σας. Για να συμβάλλετε τα μέγιστα στην υποστήριξη των εθνικών μας θέσεων και συμφερόντων, θα πρέπει η προσπάθεια για την μόρφωσή σας να είναι έντονη και συνεχής. Οι γνώσεις σας, αν δεν καλλιεργηθούν περαιτέρω και δεν επικαιροποιούνται ανελλιπώς, δε θα διατηρηθούν στο επιθυμητό υψηλό επίπεδο, ώστε ο καθένας σας να μπορεί να προσφέρει στις Ένοπλες Δυνάμεις και στη χώρα, τις υπηρεσίες που απαιτείται από οποιαδήποτε θέση υπηρετεί. Το διεθνές περιβάλλον διαμορφούται

10 ΑΘΗΝΆ Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ συνεχώς και η ευαίσθητη γεωπολιτικά περιοχή δεν μας αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Γι αυτό, σας προτρέπω τόσο κατά τη φοίτησή σας, όσο και μετά από αυτή, να ενεργείτε πάντα με κριτική αντίληψη και να μη διστάζετε να αναπτύσσετε δραστηριότητες με βάση τα ερεθίσματα που η Σχολή σας δίνει, ώστε να παραμένετε επίκαιροι, ενημερωμένοι και αποτελεσματικοί. Ο σκοπός της μόρφωσης που σας παρέχεται, πρέπει να απαντά στο ερώτημα «Πως θέλουμε τους Αξιωματικούς που θα αποφοιτήσουν από τη Σχολή Εθνικής Άμυνας».Η εκπαίδευσή σας θα προσανατολιστεί αρχικά στην περιοχή μας και στα θέματα Εθνικού ενδιαφέροντος, με πλήρη εξέταση των θεμάτων της ΑΟΖ, της υφαλοκρηπίδας, του Εναέριου χώρου και κάθε έννοιας που είναι απαραίτητη για την κατανόηση και ανάλυση της Στρατηγικής. Θα μελετηθούν, αναλυθούν και εξετασθούν εξονυχιστικά, η Πολιτική Εθνικής Άμυνας (ΠΕΑ), η Εθνική Στρατηγική και το Στρατιωτικό Στρατηγικό Δόγμα. Έχοντας κατά νου τον ορισμό της Εκπαίδευσης ως «την προετοιμασία ανθρώπων, ατομικά ή συλλογικά, για συγκεκριμένα καθήκοντα σε συγκεκριμένες συνθήκες» και της Μόρφωσης ως «την ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων και της κατανόησης», καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι «η εκπαίδευση είναι η κατάλληλη προπαρασκευή για το προβλέψιμο, όμως για το απρόβλεπτο και τις διανοητικές προκλήσεις είναι απαραίτητη η μόρφωση». Η επιλογή σας ως σπουδαστών στην 5 η Εκπαιδευτική Σειρά Διαδικτυακής Μάθησης αποτελεί για σας μία ευκαιρία για να αυξήσετε το επίπεδο της μόρφωσής σας και να διευρύνετε τον ορίζοντα της κριτικής σκέψης που απαιτείται για ένα μελλοντικό ηγέτη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας. Οι σύγχρονες εκπαιδευτικές απαιτήσεις είναι πολύ υψηλές και θα πρέπει οι προσπάθειες όλων μας να είναι ανάλογες, ώστε να ανταποκριθούμε άμεσα έχοντας υπόψη, ότι η επιτυχία εξαρτάται και από τη δική σας προσπάθεια. Όσον αφορά τις ατομικές εργασίες και την ατομική διατριβή που θα εκπονήσετε, επισημαίνεται ότι, για την εκπόνησή τους θα σας δοθεί η ευκαιρία να πάρετε την πρωτοβουλία διερεύνησης επιμέρους θεματικών χρησιμοποιώντας ερευνητικά εργαλεία όπως είναι οι ερευνητικές πηγές, τα επιστημονικά βιβλία και περιοδικά, εφημερίδες / ΜΜΕ και το διαδίκτυο, καθώς επίσης γνώμες απόψεις ειδικών και άλλες δευτερογενείς πηγές. Στόχος τους, η εξοικείωσή σας με συγκεκριμένα θέματα μέσω έρευνας και μελέτης και η κατάθεση κειμένου, που να στοιχειοθετεί κάποιο επιχείρημα, να καταλήγει σε συμπεράσματα ή δυνατό να καταθέτει απόψεις και εισηγήσεις. Η αξιολόγησή τους θα πραγματοποιηθεί με γνώμονα την πρωτοτυπία, την έρευνα, την ανάλυση και την κριτική σκέψη. Στην εκπόνησή τους δεν επιτρέπεται η χρήση εξειδικευμένων στοιχείων χωρίς την τεκμηρίωσή τους, το φαινόμενο της λογοκλοπής, δηλαδή της χρήσης στοιχείων, απόψεων, σκέψεων, συμπερασμάτων που είναι αναγκαία για την εκπόνηση της εργασίας, αλλά είναι πνευματικό προϊόν κάποιου άλλου συγγραφέα ή προέρχονται από κάποια συγκεκριμένη πηγή, χωρίς να γίνεται αναφορά στο συγκεκριμένο συγγραφέα ή στην πηγή. Να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα από όλους τους εμπλεκομένους στις προβλέψεις του Νόμου 2121/1993, ο οποίος ρυθμίζει τα θέματα περί «Πνευματικής Ιδιοκτησίας». Η σημασία του έργου που επιτελεί η Σχολή Εθνικής Άμυνας και είναι χαραγμένη στο έμβλημά της, «ΣΟΦΙΑ ΣΥΝ ΤΕΧΝΗ». Η Σοφία και η τέχνη του πολέμου θεωρούνται απαραίτητα εφόδια και εργαλεία για να καταστείτε έτοιμοι και να ανταποκριθείτε στα κελεύσματα των καιρών και σε συνδυασμό με την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ατομικού και της ιδιοτέλειας θα καταστήσουν την πατρίδα μας πιο ισχυρή. Διότι όπως λέει και ο ΘΟΥΚΥΔΙ- ΔΗΣ στον περίφημο διάλογο των Μηλίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο η συνεργασία επιτυγχάνεται μεταξύ ίσων. Διαφορετικά «Ο ισχυρός επιβάλλει όσα του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποφέρει όσα του επιβάλλει η αδυναμία του». Εύχομαι σε όλους υγεία ατομική και οικογενειακή, γόνιμες και εποικοδομητικές σπουδές. Ο ισχυρός επιβάλλει όσα του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποφέρει όσα του επιβάλλει η αδυναμία του. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, Διάλογος των Μηλίων

ΑΘΗΝΆ 11 Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΣΕΘΑ Αντιστρατήγου Ανδρέα Ηλιόπουλου, στην τελετή έναρξης της 67 ης ΕΣ (15 Σεπτεμβρίου 2014) Κύριε Αρχηγέ, Κύριοι Πρέσβεις, Κύριοι καθηγητές, Αγαπητοί Προσκεκλημένοι, Αγαπητοί Σπουδαστές, Σας καλωσ ο ρ ί ζ ω στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, το Ανώτατο Εκπαιδευτικό ίδρυμα των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, τη δεξαμενή ελεύθερης Ελληνικής Στρατηγικής Σκέψης, η οποία συνεχίζει, με μια παράδοση μισού και πλέον αιώνα, να παρέχει μεταπτυχιακού επιπέδου ακαδημαϊκή εκπαίδευση σε αξιωματικούς των τριών Κλάδων των Ε.Δ., των Σωμάτων Ασφαλείας, σε επιλεγμένα στελέχη Υπουργείων και Οργανισμών του Δημοσίου, καθώς και σε αξιωματικούς των Ε.Δ. από την Κύπρο αλλά και από σύμμαχες και φίλιες χώρες. Η επιλογή σας για φοίτηση στη ΣΕ- ΘΑ, αποτελεί για εσάς την αφετηρία μιας νέας περιόδου στη σταδιοδρομία σας, μιας περιόδου νέων και μεγαλύτερων ευθυνών και προκλήσεων. Οι γνώσεις, οι εμπειρίες και, το πιο σημαντικό, η κριτική σκέψη σε θέματα Εθνικής Στρατηγικής που θα αποκτήσετε κατά τη φοίτησή σας, θα αποτελέσουν σημαντική παρακαταθήκη, για να ανταποκριθείτε με επιτυχία στα έργα και τις αποστολές που θα σας ανατεθούν στο μέλλον και να καταστείτε ικανοί ηγέτες και επιτελείς, με κρίση και διευρυμένο ορίζοντα στο χειρισμό θεμάτων Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων σας. Για να συμβάλλετε τα μέγιστα στην υποστήριξη των εθνικών μας θέσεων και συμφερόντων, θα πρέπει η

12 ΑΘΗΝΆ Παράδοση Παραλαβή Διοικήσεως ΣΕΘΑ προσπάθεια για την μόρφωσή σας να είναι έντονη και συνεχής. Οι γνώσεις σας, αν δεν καλλιεργηθούν περαιτέρω και δεν επικαιροποιούνται ανελλιπώς, δε θα διατηρηθούν στο επιθυμητό υψηλό επίπεδο, ώστε ο καθένας σας να μπορεί να προσφέρει στις Ένοπλες Δυνάμεις και στη χώρα, τις υπηρεσίες που απαιτείται από οποιαδήποτε θέση υπηρετεί. Το διεθνές περιβάλλον διαμορφούται συνεχώς και η ευαίσθητη γεωπολιτικά περιοχή όπου ζούμε δεν μας αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Γι αυτό, σας προτρέπω τόσο κατά τη φοίτησή σας, όσο και μετά από αυτή, να ενεργείτε πάντα με κριτική αντίληψη και να μη διστάζετε να αναπτύσσετε δραστηριότητες με βάση τα ερεθίσματα που η Σχολή σας δίνει, ώστε να παραμένετε επίκαιροι, ενημερωμένοι και αποτελεσματικοί. Έχοντας κατά νου τον ορισμό της Εκπαίδευσης ως «την προετοιμασία ανθρώπων, ατομικά ή συλλογικά, για συγκεκριμένα καθήκοντα σε συγκεκριμένες συνθήκες» και της Μόρφωσης ως «την ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων και της κατανόησης», καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι «η εκπαίδευση είναι η κατάλληλη προπαρασκευή για το προβλέψιμο, όμως για το απρόβλεπτο και τις διανοητικές προκλήσεις είναι απαραίτητη η μόρφωση», και αυτό καλείσθε να κάνετε, να μορφωθείτε. Η επιλογή σας ως σπουδαστών στην 67 η Εκπαιδευτική Σειρά αποτελεί για σας μία ευκαιρία για να αυξήσετε το επίπεδο της μόρφωσής σας και να διευρύνετε τον ορίζοντα της κριτικής σκέψης που απαιτείται για ένα μελλοντικό ηγέτη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας. Οι σύγχρονες εκπαιδευτικές απαιτήσεις είναι πολύ υψηλές και θα πρέπει οι προσπάθειες όλων μας να είναι ανάλογες, ώστε να ανταποκριθούμε άμεσα έχοντας υπόψη, ότι η επιτυχία εξαρτάται και από τη δική σας προσπάθεια. Όσον αφορά τις ατομικές εργασίες και την ατομική διατριβή που θα εκπονήσετε, επισημαίνεται ότι, για την εκπόνησή τους θα σας δοθεί η ευκαιρία να πάρετε την πρωτοβουλία διερεύνησης επιμέρους θεματικών χρησιμοποιώντας ερευνητικά εργαλεία όπως είναι οι ερευνητικές πηγές, τα επιστημονικά βιβλία και περιοδικά, εφημερίδες / ΜΜΕ και το διαδίκτυο, καθώς επίσης γνώμες απόψεις ειδικών και άλλες δευτερογενείς πηγές. Η αξιολόγησή τους θα πραγματοποιηθεί με γνώμονα την πρωτοτυπία, την έρευνα, την ανάλυση και την κριτική σκέψη. Στην εκπόνησή τους δεν επιτρέπεται η χρήση εξειδικευμένων στοιχείων χωρίς την τεκμηρίωσή τους, το φαινόμενο της λογοκλοπής, δηλαδή της χρήσης στοιχείων, απόψεων, σκέψεων, συμπερασμάτων που είναι αναγκαία για την εκπόνηση της εργασίας, αλλά είναι πνευματικό προϊόν κάποιου άλλου συγγραφέα ή προέρχονται από κάποια συγκεκριμένη πηγή, χωρίς να γίνεται αναφορά στο συγκεκριμένο συγγραφέα ή στην πηγή. Η σημασία του έργου που επιτελεί η Σχολή Εθνικής Άμυνας, της οποίας από σήμερα είστε σπουδαστές, είναι χαραγμένη στο έμβλημά της, «ΣΟΦΙΑ ΣΥΝ ΤΕΧΝΗ». Η Σοφία και η τέχνη του πολέμου θεωρούνται απαραίτητα εφόδια και εργαλεία για να καταστείτε ικανοί και έτοιμοι να ανταποκριθείτε στα κελεύσματα των καιρών και σε συνδυασμό με την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ατομικού και της ιδιοτέλειας θα καταστήσουν την πατρίδα μας πιο ισχυρή. Διότι όπως λέει και ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ στον περίφημο διάλογο των Μηλίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο η συνεργασία επιτυγχάνεται μεταξύ ίσων. Διαφορετικά «Ο ισχυρός επιβάλλει όσα του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποφέρει όσα του επιβάλλει η αδυναμία του». Εύχομαι σε όλους υγεία ατομική και οικογενειακή και καλή επιτυχία στις σπουδές σας.

ΑΘΗΝΆ 13 Θεωρήσεις& Επίπεδα Στρατηγικής Αντγου Ανδρέα Ηλιόπουλου, Διοικητή ΣΕΘΑ Αντγου ε.α. Παναγιώτη Μαυρόπουλου, Καθηγητή Στρατιωτικής Στρατηγικής & Θεωριών Πολέμου, ΣΣΕ Εισαγωγή Το πρόβλημα με τη στρατηγική ξεκινάει από το γεγονός ότι ο σχετικός όρος είναι ένας όρος του συρμού ο οποίος καλύπτει πολλές αμαρτίες [1] υπάρχει μια γενική σύγχυση όσον αφορά στη χρήση του. Η λέξη έχει μια στρατιωτική κληρονομιά [2] και η κλασική θεωρία τη θεωρούσε μια στρατιωτική δραστηριότητα του πολέμου ο τρόπος με τον οποίο οι στρατηγοί χρησιμοποιούσαν τις δυνάμεις τους για να νικήσουν στον πόλεμο. Αυτή η καθαρά στρατιωτική ερμηνεία του όρου με τα χρόνια παραχώρησε τη θέση της σε μια ευρύτερη. Σήμερα, κανείς δεν πιστεύει πλέον στον περιορισμό της στρατηγικής στη στρατιωτική της διάσταση όμως από το σημείο αυτό μέχρι τη σύγχυση που υπάρχει μεταξύ των εννοιών της πολιτικής, της εξωτερικής πολιτικής, των διεθνών σχέσεων και της αδιάκριτης χρήσης του όρου η απόσταση είναι πολύ μεγάλη. Ενδεικτική της ευρέως διαδεδομένης, εκλαϊκευμένης και αδιάκριτης χρήσης του όρου είναι αυτή η οποία δεν περιορίζεται σε θέματα ασφαλείας του κράτους, αλλά επεκτείνεται σε όλα σχεδόν τα είδη της ανθρώπινης δραστηριότητος, όπως για παράδειγμα η κυβερνητική, η επιχειρηματικότητα, η εκπαίδευση, ο αθλητισμός και άλλες (στρατηγική του υπουργείου οικονομικών, στρατηγική μιας επιχείρησης, κλπ). Η θεώρηση αυτή της στρατηγικής έχει την έννοια της ύπαρξης και υλοποίησης ενός γενικού σχεδίου αντιμετώπισης μια κατάστασης ή επίλυσης ενός προβλήματος. Είναι αυτονόητο ότι μια τέτοια θεώρηση βρίσκεται εκτός των ενδιαφερόντων των επαγγελματιών της ασφαλείας και δεν πρόκειται να μας απασχολήσει στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου. Η θεώρηση της στρατηγικής, η οποία αναφέρεται σε θέματα εθνικής ασφαλείας, είναι αυτή που παρουσιάζει ενδιαφέρον στο πλαίσιο εκπαίδευσης των σπουδαστών της Σχολής Εθνικής Άμυνας, καθώς και των γενικότερων ενδιαφερόντων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων. Κατά συνέπεια, το αντικείμενο του συγκεκριμένου άρθρου περιορίζεται στη θεώρηση της στρατηγικής στο πλαίσιο της εθνικής ασφαλείας ενός έθνους-κράτους. Ερμηνεία συναφών όρων Στο πλαίσιο της ύπαρξης και λειτουργίας εντός του άναρχου και ανταγωνιστικού διεθνούς συστήματος των εθνών-κρατών και των λοιπών πολιτικών οντοτήτων που το συγκροτούν, το πρωταρχικό τους μέλημα είναι η προστασία και προώθηση των εθνικών τους συμφερόντων, με πρώτιστο την ασφάλειά τους. Η διαχείριση της ασφάλειας και κατ επέκταση της άμυνας είναι αποκλειστικά έργο της πολιτικής ηγεσίας ενός διεθνούς δρώντος. Η πολιτική ηγεσία ασκεί πολιτική τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της αντίστοιχης πολιτικής οντότητος. Η ασκούμενη αυτή πολιτική ορίζεται ως η θεωρία, η τέχνη και η πρακτική της διακυβέρνησης ενός κράτους, [3] η οποία δεν περιορίζεται στα στενά όρια της αντίστοιχης κρατικής ή μη οντότητας, αλλά επεκτείνεται και στα πλαίσια του διεθνούς συστήματος. [4] «[Η] μελέτη της συμπεριφοράς ενός κράτους εντός τους διεθνούς συστήματος αναφέρεται ως επιστήμη των διεθνών σχέσεων και ως τέτοια αποτελεί προέκταση της πολιτικής επιστήμης». [5] Σε πιο πρακτικό επίπεδο, η διαχείριση των σχέσεων του κράτους με τον εξωτερικό κόσμο, τους άλλους δρώντες του διεθνούς συστήματος (κρατικούς, μη κρατικούς, υπερεθνικούς οργανισμούς), δηλαδή των διεθνών σχέσεων, περιγράφεται με τον όρο εξωτερική πολιτική, η οποία ασκείται από την κυβέρνηση στο γενικότερο πλαίσιο της πολιτικής της. Η διαχείριση αυτή των διεθνών σχέσεων της χώρας, ως υλοποίηση της αντίστοιχης εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης, αναλαμβάνεται από τα προς τούτο εξουσιοδοτημένα όργανα της πολιτείας, ήτοι τη διπλωματική υπηρεσία, η οποία, υπ αυτή την έννοια, «είναι το μέσον για την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής». [6] Ένας ιδιαίτερος τομέας των διεθνών σχέσεων είναι αυτός της ασφάλειας του κράτους, ο οποίος περιλαμβάνει θέματα όπως ο ρόλος της ισχύος στις σχέσεις μεταξύ των διεθνών δρώντων, οι διεθνείς πολιτικοί, οικονομικοί και στρατιωτικοί ανταγωνισμοί, ο πόλεμος, η διεθνής τρομοκρατία, οι συμμαχίες, η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση και άλλα. Το κυβερνητικό όργανο το οποίο είναι επιφορτισμένο με τη δια- Άρθρα

14 ΑΘΗΝΆ Θεωρήσεις και Επίπεδα Στρατηγικής Άρθρα χείριση των σχετικών θεμάτων είναι το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας ή, εφόσον δεν υπάρχει τέτοιο, κάποιο ανάλογο όργανο, όπως το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥΣΕΑ) για τα ελληνικά δεδομένα. Μια σημαντική διάκριση η οποία αφορά στην κατανόηση των συζητουμένων όρων είναι αυτή μεταξύ της ασφάλειας και της άμυνας. Οι δύο έννοιες δεν είναι ανεξάρτητες, αλλά η μία υποσύνολο της άλλης. Η ασφάλεια είναι έννοια ευρύτερη αυτής της άμυνας και αφορά σε θέματα απειλών τόσο εναντίον της προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας της χώρας, τα οποία εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της άμυνας, αλλά και εις βάρος άλλων ανθρωπίνων αξιών τα βρίσκονται υπό την προστασία του κράτους (υγεία, εσωτερική ασφάλεια, οικονομική ευμάρεια) και κατά συνέπεια σχετίζονται με θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση, η τρομοκρατία και άλλα. Η στρατηγική, με την αυστηρή έννοια του όρου που σχετίζεται με την άμυνα, σχεδιάζεται και ασκείται στο πλαίσιο της εθνικής ασφαλείας ως η χρήση των διαθεσίμων συντελεστών ισχύος του κράτους για την επίτευξη συγκεκριμένων πολιτικών σκοπών οι οποίοι προκύπτουν από την επιδίωξη προάσπισης ή και προώθησης των εθνικών συμφερόντων. Η στρατηγική αυτή, ασκούμενη στο γενικότερο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων της χώρας, έχει δύο θεωρήσεις η πρώτη, η οποία ελάχιστα διακρίνεται από τις διεθνείς σχέσεις, σχεδιάζεται και ασκείται εν τη απουσία συγκεκριμένης στρατιωτικής απειλής, ενώ η δεύτερη αφορά στη στρατηγική διαχείρισης μιας ενδεχόμενης ή πραγματικής αντιπαράθεσης, προερχόμενης από μια σαφώς προσδιορισμένη πραγματική στρατιωτική απειλή εναντίον των ζωτικών συμφερόντων [7] της υπόψη χώρας. Στη γενική της θεώρηση, η στρατηγική είναι μια διαχρονική και πανταχού παρούσα συμπεριφορά, την οποία όλες οι οργανωμένες κοινωνίες χρειάστηκαν στο παρελθόν, χρειάζονται στο παρόν και θα χρειαστούν στο μέλλον. Όλες οι οργανωμένες κοινότητες απαιτείται να ασκούν στρατηγική, επειδή όλες διαθέτουν πολιτικούς σκοπούς που χρειάζεται να προστατεύσουν ή και να προωθήσουν με την επιλογή αποτελεσματικών μεθόδων, χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε εργαλεία πειθαναγκασμού μπορεί να διαθέτουν ή να αποκτήσουν. Η θεμελιώδης δομή της στρατηγικής διατυπώνεται απλουστευτικά μέσω του τριπτύχου «Σκοποί, Μέσα, Τρόποι». Σε κάθε συγκεκριμένο στιγμιότυπο αυτού του τριπτύχου αντιστοιχεί ένας συγκεκριμένος βαθμός κινδύνου (ρίσκο) για την περίπτωση αποτυχίας (ή έστω μερικής επιτυχίας) επιτυχούς εφαρμογής του. Η σχέση μεταξύ πολιτικής, εξωτερικής πολιτικής, διεθνών σχέσεων, εθνικής ασφάλειας και επιπέδων στρατηγικής αποτυπώνεται στον κατωτέρω Πίνακα. ΤΟΜΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Κυβερνητική (πολιτική) Διεθνείς σχέσεις (εξωτερική πολιτική) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Στρατηγική εθνικής ασφαλείας Η στρατηγική εν απουσία συγκεκριμένης στρατιωτικής απειλής αφορά στη γενική συμπεριφορά της χώρας σε σχέση με τους άλλους δρώντες του διεθνούς πολιτικού συστήματος και συγκεκριμένα στον ορθολογικό προσδιορισμό των συμφερόντων του κράτους σε σχέση με την ασφάλειά του, τις σχέσεις του με τα άλλα κράτη και την ιεράρχηση των στόχων του, και τελικώς στην προστασία και την προώθηση των συμφερόντων του στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των κρατών στο άναρχο διεθνές σύστημα. Οι Γκόρντον Γκρεγκ και Φήλιξ Γκίλμπερτ θεωρούν τη στρατηγική αυτή ως «το σύγχρονο αντίστοιχο αυτού που το δέκατο έβδομο και δέκατο όγδοο αιώνα ονομαζόταν ragione di stato ή raison etat» επισημαίνοντας επίσης ότι «[υ]πό την ευρύτερη έννοιά της, η στρατηγική είναι ένας ορθολογικός προσδιορισμός των ζωτικών συμφερόντων του κράτους, σχετικά με τα ουσιώδη ζητήματα ασφαλείας του, με τους θεμελιώδεις σκοπούς του, τις σχέσεις του με τα άλλα κράτη και με την προτεραιότητα ανάμεσα στους διάφορους στόχους του». [8] Η Στρατηγική, [9] για να είναι αποτελεσματική, απαιτεί ορθολογισμό στη σχεδίαση και υλοποίηση, ρεαλιστική εκτίμηση του διεθνούς περιβάλλοντος ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΤΕΧΝΗ ΘΕΣΜΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΘΕΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Πολιτική επιστήμη Πολιτική Κυβέρνηση Επιστήμη των διεθνών σχέσεων Διεθνείς σχέσεις Εθνική ασφάλεια Σπουδές ασφαλείας Ασφάλεια Εθνική άμυνα Σπουδές πολέμου (πολεμολογία) ή Στρατηγικές σπουδές Υψηλή στρατηγική Στρατιωτική στρατηγική Διπλωματικό σώμα - Διπλωματία Συμβούλιο εθνικής ασφαλείας Πολεμικό συμβούλιο Αρχιστράτηγος Στρατηγική εθνικής ασφαλείας Πολιτική εθνικής άμυνας (για τα ελληνικά δεδομένα) Εθνική στρατιωτική στρατηγική Τακτική Τακτικοί διοικητές Επιχειρησιακά σχέδια ασφαλείας εντός του οποίου θα υλοποιηθεί και ακριβή εκτίμηση περί των προθέσεων και των δυνατοτήτων των εν δυνάμει αντιπάλων. Ως τέτοια, η άσκησή της απαιτεί ένα ισχυρό υπόβαθρο διεθνών σχέσεων. Αντικείμενό της είναι η παρακολούθηση του διεθνούς, περιφερειακού και τοπικού περιβάλλοντος ασφαλείας, η διαμόρφωσή του στο βαθμό που επιτρέπει η εθνική ισχύς του ενδιαφερομένου κράτους, ο εντοπισμός διεθνών δρώντων που διαθέτουν τη δυναμική να εξελιχθούν σε στρατιωτικές

ΑΘΗΝΆ 15 Θεωρήσεις και Επίπεδα Στρατηγικής απειλές και ο σχεδιασμός της Στρατηγικής εκείνης η οποία προωθεί τα εθνικά συμφέροντα. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση της Στρατηγικής αυτής είναι πρωτευόντως πολιτικά. Οι ένοπλες δυνάμεις χρησιμοποιούνται σε υποστηρικτικό ρόλο και υπό τον αυστηρό έλεγχο της πολιτικής ηγεσίας ενδεχόμενες δραστηριότητες είναι η επίδειξη δύναμης, η κατάλληλη διάταξη και δραστηριότητά τους, η ανταλλαγή επισκέψεων στρατιωτικών αντιπροσωπειών, η κοινή συμμετοχή σε στρατιωτικές ασκήσεις και άλλες. Στο πλαίσιο της Στρατηγικής εθνικής ασφαλείας ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής, σε συνεργασία με το υπουργείο των εξωτερικών, προβαίνει στην εκτίμηση της πιθανής στρατιωτικής απειλής που ενδεχομένως συνιστούν οι ενδιαφερόμενες χώρες. Η εκτίμηση αυτή της απειλής, η οποία επικαιροποιείται συνεχώς, αποτελεί τη βάση της αμυντικής σχεδίασης και κατά συνέπεια της διαμόρφωσης ενίσχυσης της στρατιωτικής ισχύος της χώρας (συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας οπλικών συστημάτων). Επισημαίνεται και πάλι ότι η Στρατηγική εθνικής ασφαλείας δεν αρκεί να ασκείται «αμυντικά» με την έννοια της παρακολούθησης του τοπικού, περιφερειακού και διεθνούς περιβάλλοντος ασφαλείας και αντίδρασης σε ενδεχόμενες αλλαγές της αντίστοιχης ισορροπίας ισχύος που ενδεχομένως επηρεάζουν τα κρατικά συμφέροντα της υπόψη χώρας. Πρέπει, πρωτίστως, να είναι «επιθετική» με την έννοια της προσπάθειας διαμόρφωσης του περιβάλλοντος ασφαλείας με σκοπό την αποτροπή της ανατροπής της υφιστάμενης ισορροπίας ισχύος (status quo) και της βελτιστοποίησης των συνθηκών επιδίωξης των εθνικών συμφερόντων. Υψηλή και στρατιωτική στρατηγική Η στρατηγική ενόψει συγκεκριμένης (στρατιωτικής) απειλής ξεκινάει ουσιαστικά από τη στιγμή της επιδείνωσης των σχέσεων με τον ενδεχόμενο αντίπαλο ή αντιπάλους. Τα σχετικά θεσμικά κείμενα στην περίπτωση αυτή είναι οι οδηγίες Υψηλής Στρατηγικής, επιχειρησιακής σχεδίασης και τα επιχειρησιακά σχέδια Λίντελ Χαρτ στο στρατηγικό, το επιχειρησιακό και το τακτικό επίπεδο. Τα υφιστάμενα από τον καιρό της ειρήνης θεσμικά στρατιωτικά κείμενα (στρατιωτικό δόγμα, εθνική στρατιωτική στρατηγική και άλλα), εκτός της λειτουργία τους στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για την προετοιμασία των στρατιωτικών επιχειρήσεων, βοηθούν στη σύνταξη των επιχειρησιακών οδηγιών και σχεδίων, στη βάση ιστορικά καθιερωμένων αρχών διεξαγωγής επιχειρήσεων. Τα υπόλοιπα θεσμικά κείμενα του κράτους, όπως η Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας, λειτουργούν ως πλαίσιο πολιτικής το οποίο θέτει τα όρια εντός των οποίων θα κινηθεί η στρατιωτική ηγεσία. Ένα παράδειγμα στρατηγικής αυτού του τύπου είναι η στρατηγική της χώρας μας για την αντιμετώπιση της στρατιωτικής απειλής την οποία συνιστά εις βάρος της η Τουρκία. Η στρατηγική ενός κράτους ενόψει συγκεκριμένης απειλής εναντίον των ζωτικών του συμφερόντων, υποδιαιρείται σε δύο επίπεδα αυτό της υψηλής στρατηγικής και αυτό της στρατιωτικής στρατηγικής. Η διάκριση μεταξύ των δύο αυτών επιπέδων είναι σχετικά σαφής και σε κάθε περίπτωση σαφέστερη από την αντίστοιχη μεταξύ της Στρατηγικής εθνικής ασφαλείας και της υψηλής στρατηγικής, η οποία είναι προβληματική. Ο όρος υψηλή στρατηγική (αγγλιστί, grand strategy) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Λίντελ Χαρτ. Σήμερα η χρήση του έχει καθιερωθεί διεθνώς αν και πολλές χώρες, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ και συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας, στα επίσημα έγγραφά τους χρησιμοποιούν τον όρο εθνική στρατηγική. Η υψηλή (ή εθνική) στρατηγική ορίζεται ως η ενορχήστρωση των παραγόντων ισχύος ενός κράτους (ή γενικότερα μιας πολιτικής οντότητος) για την επίτευξη κάποιου πολιτικού σκοπού, στα πλαίσια μιας ενδεχόμενης ή σε εξέλιξη αντιπαράθεσης μεταξύ δύο ή περισσοτέρων πολιτικών οντοτήτων. Ο όρος συντελεστές ή παράγοντες ισχύος του κράτους χρησιμοποιείται στον αγγλόφωνο κόσμο για να προσδιορίσει τις κατηγορίες ισχύος που είναι διαθέσιμες στην κυβέρνησή του για την επιδίωξη των εθνικών συμφερόντων ή/και την επίλυση μιας ενδεχόμενης κρίσης με κάποια άλλη κρατική ή μη-κρατική οντότητα. Σήμερα, οι αναλυτές των διεθνών σχέσεων και της στρατηγικής συμφωνούν ότι οι συντελεστές (ή παράγοντες) ισχύος ενός κράτους, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επιβολή της θέλησής του επί ενός ενδεχομένου αντιπάλου, είναι τέσσερις: Η οικονομία, η διπλωματία, οι πληροφορίες και η στρατιωτική ισχύς. Αποδοχή συναντούν επίσης οι απόψεις του καθηγητή του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και υφυπουργού άμυνας στην κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, Ζόζεφ Νάυ, περί «ήπιας ισχύος», [10] η οποία όμως από μόνη της, σε αντίθεση με τους άλλους συντελεστές, δεν είναι ικανή να επιτύχει (αποφασιστικά) αποτελέσματα. Στην περίπτωση του εντοπισμού πιθανών μελλοντικών στρατιωτικών απειλών εναντίον της ασφάλειας της χώρας, οι ένοπλες δυνάμεις ενεργοποιούν το μηχανισμό σύνταξης ενδεχομένων επιχειρησιακών σχεδίων τα οποία αποτελούν το στρατιωτικό τρόπο διαχείρισης της ενδεχόμενης κρίσης. Στο πλαίσιο αυτό θα απαιτηθεί η έκδοση σχετικών οδηγιών από την πολιτική ηγεσία. Επειδή συνήθως οι πολιτικές ηγεσίες, για διάφορους λόγους, αποφεύγουν τέτοιου είδους δεσμεύσεις, η στρατιωτική ηγεσία μπορεί να κάνει μια σχετική πρόβλεψη με το να προκαλέσει την έκδοσή τους (υποβάλλοντας ένα σχετικό προσχέδιο και ζητώντας την υπογραφή του). Στην περίπτωση της εκδήλωσης Άρθρα

16 ΑΘΗΝΆ Θεωρήσεις και Επίπεδα Στρατηγικής Άρθρα μιας κρίσης μεταξύ της υπόψη χώρας και ενός από τους διεθνείς δρώντες (ο οποίος είχε εντοπισθεί ή όχι ως ενδεχόμενη απειλή και για τον οποίον μπορεί να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν σχετικά ενδεχόμενα σχέδια) ενεργοποιείται ο μηχανισμός διαχείρισης κρίσης σε κυβερνητικό επίπεδο. Ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής διαμορφώνει τη (στρατιωτική) στρατηγική του για την αντιμετώπιση της απειλής με στρατιωτικά μέσα με τη σύνταξη των επιχειρησιακών του σχεδίων σε στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο. Ανεξάρτητα από τη χρήση του σχετικού όρου, όλα τα κράτη ασκούν υψηλή στρατηγική, είτε το γνωρίζουν είτε όχι. [11] Έτσι, η ιδέα ότι η Ρωμαϊκή και η Βυζαντινή Αυτοκρατορίες δεν ασκούσαν στρατηγική επειδή δεν υπήρχε την εποχή εκείνη ο σχετικός όρος είναι τουλάχιστον αστεία. Όπως έδειξαν οι καθηγητές Παπασωτηρίου και Luttwak στα σχετικά βιβλία τους οι αυτοκρατορίες αυτές ασκούσαν υψηλή στρατηγική, [12] και μάλιστα με εξαιρετικό τρόπο. Η στρατιωτική στρατηγική αφορά στη σχεδίαση και διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο διεξαγωγής του πολέμου, ως τελευταίου μέσου επίλυσης ενδεχόμενων διακρατικών διαφορών. Στη γενική της διατύπωση, η οποία αποδίδεται στον Κλαούζεβιτς, στρατιωτική στρατηγική είναι η διεύθυνση και η χρήση των ενόπλων δυνάμεων και η απειλή χρήσης τους για πολιτικούς σκοπούς, ή η χρήση των μαχών για το σκοπό του πολέμου, ενώ τακτική είναι η χρήση των στρατιωτικών μέσων για τη διεξαγωγή της μάχης ή μιας μεμονωμένης τακτικής ενέργειας (μετακίνηση, προέλαση, επιθετική αναγνώριση και άλλες). Συνεπώς, όλες οι στρατιωτικές δυνάμεις, οποιουδήποτε τύπου, συμπεριφέρονται τακτικά (είναι τακτικές), ενώ ταυτόχρονα όλες συνεισφέρουν στο τελικό στρατηγικό αποτέλεσμα. Παρά την ευρέως διαδεδομένη χρήση του σχετικού επιθέτου, δεν υπάρχουν στρατηγικές δυνάμεις ή στρατηγικά οπλικά συστήματα το επίθετο στρατηγικός/η αναφέρεται στα αποτελέσματα της στρατιωτικής συμπεριφοράς, όχι στη διεξαγωγή της. [13] Η άσκηση της στρατηγικής Οι σχέσεις μεταξύ δύο ή περισσοτέρων διεθνών δρώντων, σύμφωνα με την κλασική θεώρηση του ΝΑ- ΤΟ, μπορεί να βρίσκονται σε κατάσταση ειρήνης, κρίσης ή πολέμου, [14] όπως θα αναλυθεί πιο κάτω. Ο πόλεμος δηλώνει μια κατάσταση ένοπλης σύγκρουσης, ενώ η ειρήνη την κατάσταση της απουσίας πολέμου, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ανταγωνισμοί ή σοβούσες απειλές που δεν έχουν ακόμα εξελιχθεί σε κρίση ή πόλεμο. Η κρίση είναι η κατάσταση της έντασης στις σχέσεις μεταξύ των κρατών, όπου ανταλλάσσονται απειλές, κινητοποιούνται οι ένοπλες δυνάμεις, λαμβάνονται διάφορα μέτρα ενόψει μιας ενδεχόμενης θερμής σύγκρουσης, ενδεχομένως υπάρχουν θερμά επεισόδια περιορισμένης έκτασης και παρατηρείται έντονη διπλωματική δραστηριότητα, τόσο από μέρους των εμπλεκομένων χωρών όσο και από μέρους των διεθνών οργανισμών και μεμονωμένων κρατών για την επίλυση της κρίσης. Περίοδος ειρήνης Ο ρόλος της Στρατηγικής (εθνικής ασφαλείας) στην κατάσταση της ειρήνης είναι ιδιαίτερα σημαντικός διότι θέτει τα θεμέλια της επιτυχίας ή της αποτυχίας σε ενδεχόμενη κατάσταση κρίσης ή πολέμου. Η παρακολούθηση του διεθνούς περιβάλλοντος ασφαλείας από τα προς το σκοπό αυτό επιφορτισμένα όργανα ασφαλείας της πολιτείας, συμπεριλαμβανομένων και των ενόπλων δυνάμεων, διασφαλίζει τον έγκαιρο εντοπισμό τάσεων ανατροπής του συσχετισμού ισχύος και ανάπτυξης μελλοντικών απειλών εις βάρος των συμφερόντων του κράτους. Με βάση την εκτίμηση για το περιβάλλον ασφαλείας και τις ενδεχόμενες μεσο-μακροπρόθεσμες απειλές, απαιτείται η καθοδήγηση, από την πολιτική ηγεσία, της προετοιμασίας των συντελεστών ισχύος του κράτους. Η παρακολούθηση του διεθνούς περιβάλλοντος και η αποτροπή ή έγκαιρη αντίδραση σε τυχόν προσπάθειες ανατροπής της υφιστάμενης κατάστασης ισορροπίας ισχύος είναι μια κλασική αμυντική πολιτική. Η προσπάθεια διαμόρφωσης του διεθνούς περιβάλλοντος ασφαλείας, η οποία έχει μια επιθετική διάσταση, περιλαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση της θέσης της χώρας στο διεθνές σύστημα κατανομής ισχύος μέσω της ισχυροποίησης της θέσης της στο πλαίσιο των συμμαχιών στις οποίες συμμετέχει, την ένταξη σε νέες συμμαχίες, την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων με άλλες χώρες, την ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων με άλλες χώρες και κυρίως με αυτές που ενδεχομένως να εξελιχθούν σε εχθρικές (στρατηγική της συνεργασίας) και άλλα. Η βελτίωση της οικονομίας της χώρας είναι θεμελιώδης επιλογή πολιτικής από την οποία πηγάζουν όλα τα άλλα μέτρα. Η εξασθένιση της οικονομίας, εξασθενεί ουσιαστικά τη θέση της χώρας στο διεθνές σύστημα κατανομής ισχύος. Η περίοδος της ειρήνης προσφέρεται επίσης για την ανάπτυξη της ήπιας ισχύος της χώρας μέσω της ενίσχυσης της εκτίμησης των άλλων χωρών προς αυτήν. Μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η συμμετοχή της σε ειρηνευτικές αποστολές υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και σε προγράμματα οικονομικής βοήθειας προς τις φτωχές χώρες, η ανάπτυξη διαπολιτισμικών σχέσεων με άλλες χώρες και η προβολή της χώρας σε προσεκτικά επιλεγμένες χώρες-στόχους. Ο ρόλος των ενόπλων δυνάμεων κατά τη διάρκεια της ειρήνης αναφέρεται στην εκπόνηση ενδεχομένων στρατηγικών σχεδίων για την αντιμετώπιση πιθανών μελλοντικών απειλών κατά των συμφερόντων της χώρας. Συναφές προς αυτό το έργο αποτελεί η υλοποίηση της αμυντικής σχεδίασης με βάση τα εκπονηθέντα ενδεχόμενα σχέδια. Η αμυντική σχεδίαση αφορά στον προσδιορισμό των μέσων (μονάδων, σχηματισμών και οπλικών συστημάτων) που απαιτούνται για τη μελλοντική υλοποίηση των ενδεχόμενων σχεδίων, εάν και όταν απαιτηθεί. Ένα άλλο έργο αφορά στην υπο-

ΑΘΗΝΆ 17 Θεωρήσεις και Επίπεδα Στρατηγικής Aν κάτι δεν το έχει πει ο Θουκυδίδης, ο Σουν Τζου ή ο Κλαούζεβιτς, μάλλον δεν αξίζει να ειπωθεί Κόλιν Γκρέι Θουκυδίδης Κλαούσεβιτς στήριξη της προσπάθειας της πολιτικής για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος ασφαλείας. Στο πλαίσιο αυτό ο ανώτερος στρατιωτικός διοικητής επιφορτίζεται με την υποχρέωση της τοποθέτησης στρατιωτικού προσωπικού σε συμμαχικά στρατηγεία, όπως επίσης και με την υλοποίηση της απόφασης της πολιτικής ηγεσίας περί της συμμετοχής της χώρας μας με στρατιωτικές δυνάμεις σε συμμαχικές επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΗΕ, διατηρώντας παράλληλα τις απαιτούμενες στρατιωτικές δυνατότητες εντός της χώρας για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων στρατιωτικών απειλών εναντίον της. Περίοδος κρίσεων Η περίοδος των κρίσεων αποτελεί το βασίλειο της υψηλής στρατηγικής. Όπως προαναφέρθηκε, η κρίση είναι μια περίοδος έντασης στις διακρατικές σχέσεις, κατά την οποία διακυβεύεται η υφιστάμενη ισορροπία ισχύος και τα συμφέροντα των εμπλεκομένων χωρών. Η απουσία ένοπλης σύγκρουσης σημαίνει ότι η συμμετοχή του παράγοντα της στρατιωτικής ισχύος στη διαχείριση της κρίσης περιορίζεται στην επαύξηση της ετοιμότητας των ενόπλων δυνάμεων, τη μετακίνηση μονάδων και σχηματισμών με σκοπό τη λήψη κατάλληλης διάταξης εν όψει ενδεχόμενης εξέλιξης της κατάστασης σε θερμή σύγκρουση, τη διεξαγωγή ασκήσεων και προπαρασκευαστικών ενεργειών (αναγνωρίσεις, ένταση προσπαθειών συλλογής πληροφοριών, κλπ). Η διπλωματία, η οικονομία, οι πληροφορίες και η ήπια ισχύς είναι οι παράγοντες ισχύος του κράτους που εμπλέκονται ενεργότερα στη διαχείριση της κρίσης μέσα από συντονισμένη δράση υπό την καθοδήγηση και άμεση επίβλεψη της κυβέρνησης. Ο ρόλος της στρατιωτικής στρατηγικής αναβαθμίζεται σημαντικά κατά τη διάρκεια των κρίσεων. Παρά το γεγονός ότι η θερμή σύγκρουση δεν έχει αρχίσει, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, με την ευρεία έννοια του όρου, βρίσκονται σε εξέλιξη, υπό τον αυστηρό έλεγχο της πολιτικής ηγεσίας. Η δραστηριότητα των ενόπλων δυνάμεων αναφέρεται στην προετοιμασία των στρατιωτικών μέσων (σχηματισμών, μονάδων και οπλικών συστημάτων) για την υποστήριξη των αποφάσεων της πολιτικής ηγεσίας ή των άλλων συντελεστών ισχύος του κράτους με σκοπό την αποτροπή της θερμής σύγκρουσης ή την, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, είσοδο των ενόπλων δυνάμεων στην ενδεχόμενη θερμή σύγκρουση, εάν η διαχείριση της κρίσης από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας δεν έχει την επιθυμητή κατάληξη. Περίοδος θερμής σύγκρουσης Η εξέλιξη της κρίσης σε θερμή σύγκρουση αναδεικνύει το ρόλο της στρατιωτικής ισχύος ως πρωταρχικού παράγοντα επίλυσης της διακρατικής διαφοράς, με ταυτόχρονη αντίστοιχη υποβάθμιση του ρόλου των άλλων συντελεστών ισχύος. Η χρήση της στρατιωτικής ισχύος σηματοδοτεί (επίσημα ή ανεπίσημα) την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Η διεξαγωγή των επιχειρήσεων ανατίθεται στον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή με σαφή τον πολιτικό σκοπό του πολέμου και συγκεκριμένους περιορισμούς. Καθ όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων, η πολιτική ηγεσία ασκεί εποπτεία και διατηρεί το δικαίωμα, αναλόγως των γενικότερων εξελίξεων, να μεταβάλει τον πολιτικό σκοπό του πολέμου ή τους επιβαλλόμενους περιορισμούς, με επακόλουθη αλλαγή του στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού του πολέμου από μέρους της στρατιωτικής ηγεσίας. Κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων, η προσπάθεια επίλυσης της κρίσης μέσω της διπλωματικής οδού συνεχίζεται, ενώ ταυτόχρονα η διπλωματία και η οικονομία εμπλέκονται ενεργά στην υποστήριξη του έργου των ενόπλων δυνάμεων για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων με τους εξής ενδεικτικούς τρόπους: εξασφάλιση διπλωματικής υποστήριξης στους διεθνείς οργανισμούς, προμήθεια οπλικών συστημάτων και ανταλλακτικών από το εξωτερικό, προμήθεια υλικού και μέσων από την εσωτερική και εξωτερική αγορά. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, ο απόλυτος έλεγχος της πολιτικής πάνω σε όλους τους συντελεστές ισχύος του κράτους, συμπεριλαμβανομένης και της στρατιωτικής ισχύος, δεν πρέπει να τίθεται σε αμφισβήτηση. Η ευθύνη διεξαγωγής του πολέμου δεν μετατίθεται ποτέ από την πολιτική στη στρατιωτική ηγεσία ο πόλεμος είναι μια κρατική υπόθεση και πάνω από όλα μια πολιτική πράξη στην οποία εμπλέκονται όλοι οι παράγοντες ισχύος του κράτους. Ο συντονισμός όλων αυτών των παραγόντων παραμένει υπό την ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας η οποία αναθέτει το επί μέρους έργο στα κατάλληλα όργανά της. Άρθρα

18 ΑΘΗΝΆ Θεωρήσεις και Επίπεδα Στρατηγικής Άρθρα Επίλογος Η στρατηγική διέπεται από την τριάδα σκοποί - μέσα - τρόποι, με την έννοια της χρήσης των διαθέσιμων μέσων με αποτελεσματικό τρόπο για την επίτευξη ενός τεθέντος πολιτικού σκοπού κάθε ένας από τους πιθανούς τρόπους συνεπάγεται κάποιο βαθμό κινδύνου ο οποίος οφείλεται στην αποτυχία ή τη μερική επιτυχία της εφαρμογής του. Η έννοια της στρατηγικής είναι εγγενώς δύσκολη στη σύλληψή της. Στο πλαίσιο της εθνικής ασφαλείας αυτή διακρίνεται σε τρία επίπεδα, η διάκριση μεταξύ των οποίων δεν είναι πάντοτε εύκολα αναγνωρίσιμη. [15] Το πρώτο ιεραρχικά επίπεδο είναι το επίπεδο Στρατηγικής εθνικής ασφαλείας σε εθνικό επίπεδο, με την έννοια της ενορχήστρωσης όλων των συντελεστών ισχύος του κράτους για την προάσπιση και προώθηση των εθνικών συμφερόντων στο πλαίσιο της λειτουργίας του κράτους εντός του άναρχου διεθνούς συστήματος των κρατών. Στο επίπεδο αυτό η Στρατηγική σχεδιάζεται και ασκείται χωρίς απαραίτητα την ύπαρξη συγκεκριμένης (στρατιωτικής) απειλής και αφορά στη διάσταση εκείνη της εξωτερικής πολιτικής της χώρας που σχετίζεται με θέματα ασφαλείας. Η Στρατηγική εθνικής ασφαλείας είναι πάντοτε σε ισχύ, τόσο κατά τη διάρκεια της ειρήνης όσο και της κρίσεως και του πολέμου η σχετική προσπάθεια είναι διαρκής. Τα επόμενα δύο επίπεδα της στρατηγικής έχουν έννοια μόνον ενόψει κάποιας ενδεχόμενης ή πραγματικής (στρατιωτικής) απειλής. Το πρώτο από αυτά είναι το επίπεδο της υψηλής στρατηγικής σε κυβερνητικό επίπεδο, με την έννοια της ενορχήστρωσης όλων των παραγόντων ισχύος του κράτους για την επίτευξη των πολιτικών του σκοπών, στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης αντιπαράθεσης. Η εφαρμογή της ξεκινάει από τη στιγμή της επιδείνωσης των σχέσεων, που αποδίδεται ως κρίση, χωρίς όμως να σταματάει με την έναρξη της θερμής σύγκρουσης. Το τελευταίο επίπεδο είναι το επίπεδο της στρατιωτικής στρατηγικής στο ανώτατο στρατιωτικό επίπεδο, με την έννοια της χρήσης της στρατιωτικής ισχύος για την επίτευξη του πολιτικού σκοπού που καθορίστηκε μέσω της υψηλής στρατηγικής, στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης αντιπαράθεσης. Η εφαρμογή της περιορίζεται στην περίοδο μετά την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Το πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Εθνικής Αμύνης, του διακλαδικού και καταληκτικού σχολείου στη μακρά και συνεχή αλυσίδα εκπαίδευσης των σπουδαστών της αποσκοπεί στην εμβάθυνση των σπουδαστών σε θέματα υψηλής στρατηγικής και Στρατηγικής εθνικής ασφαλείας. Στο πλαίσιο αυτό, ο πιο κατάλληλος μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών σε μια μελλοντική αναβάθμιση της Σχολής θα ήταν: Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι σπουδαστές της Σχολής θα διαθέτουν για την παρακολούθηση του σχολείου απαιτείται ισχυρό υπόβαθρο γνώσεων στρατιωτικής στρατηγικής, ως προϋπόθεση άσκησης στρατηγικής υψηλοτέρου επιπέδου, καθώς και διεθνών σχέσεων, ως προϋπόθεση γνώσης του πλαισίου εντός του οποίου ασκούνται τα διδασκόμενα επίπεδα στρατηγικής. Ως γενική επίσης προϋπόθεση θα μπορούσε να τεθεί η γνώση της γενικής θεωρίας της στρατηγικής. Οι θεμελιωτές της θεωρίας αυτής, των οποίων τα κείμενα διέπονται από το πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο των αντίστοιχων εποχών, είναι πρωτίστως ο Θουκυδίδης, ο Σουν Τζου και ο Κλαούζεβιτς, καθόσον, σύμφωνα με την ρήση του Κόλιν Γκρέι: «αν κάτι δεν το έχει πει ο Θουκυδίδης, ο Σουν Τζου ή ο Κλαούζεβιτς, μάλλον δεν αξίζει να ειπωθεί». [16] Σημειώσεις [1] Betts K. Richard, The trouble with strategy: Bridging policy and operations. Joint Forces Quarterly, issue 29, Autumn/ Winter 2001-02, pp 23-30. [2] ΠαπασωτηρίουΧαράλαμπος, ΒυζαντινήΥψηλήΣτρατηγική, Αθήνα: Ποιότητα, 2000, σ.11. [3] Μπαμπινιώτης Γεώργιος, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσα, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε., 2002 και Κουσκουβέλης Ηλίας, Εισαγωγή στην πολιτική επιστήμη και τη θεωρία της πολιτικής, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1997, σ.25 [4] Κουσκουβέλης, ο.π., σ.54-55 [5] Κουσκουβέλης, στο ίδιο, σ.55 [6] Evans G. and Newnham J., 1998. The Penguin dictionary of international relations. London: Penguin Books. [7] Τα ζωτικά συμφέροντα αναφέρονται σε θέματα εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας και είναι αυτά για την προστασία των οποίων μια χώρα θα προσέφευγε σε πόλεμο. [8] Graig G. and GilbertF., Σκέψεις για τη στρατηγική σήμερα και στο μέλλον στο Paret Peter, Οι δημιουργοί της σύγχρονης στρατηγικής: Από το Μακιαβέλι στην πυρηνική εποχή, Αθήνα: Εκδόσεις Τουρίκη, 2004, σ. 1021-1030. [9] Ο μεγάλος σύγχρονος Αμερικανο-βρετανός στρατηγιστής Κόλιν Γκρέι προτείνει τη δήλωση της στρατηγικής αυτής με κεφαλαίο Σ για λόγους διάκρισής της από αυτή της θεώρησης εν όψει συγκεκριμένης στρατιωτικής απειλής. Τη σημειολογία αυτή υιοθετεί και το βρετανικό επιστημονικό περιοδικό στρατηγικής Infinity Journal. [10] Nye Joseph, Ήπια Ισχύς: Το μέσο επιτυχίας στην παγκόσμια πολιτική, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2005. [11] Luttwak Edward, Η Υψηλή Στρατηγική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Εκδόσεις Τουρίκη, 2009, σ. 615. [12] Παπασωτηρίου, ο.π. και Luttwak, ο.π.. [13] Infinity Journal, www.infinityjournal. com [14] Οι Evans και Newman αναγνωρίζουν σε γενικές γραμμές «τρεις καταστάσεις της διεθνούς πολιτικής» τον πόλεμο, το μη-πόλεμο και την ειρήνη (Evans and Newman, ό.π., σ. 423). [15] Μαυρόπουλος Παναγιώτης, Εισαγωγή στη θεωρία του πολέμου και της στρατηγικής, Αθήνα, 2012. [16] Gray Colin, Fighting Talk: Forty maxims on war, peace and strategy, London: Praeger Security International, 2007, σ.58.