Επίπεδο συµµόρφωσης πωλητών αλκοολούχων ποτών και εκπαίδευσης τους σχετικά µε την αγορά και χρήση αλκοόλ από ανήλικους ιαθέτω Υπεύθυνα 17 Ζητώ Ταυτότητα Μιχάλης Μιχαηλίδης Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου 12 Οκτωβρίου 2015
Το φαινόμενο μέσα από στοιχεία Σύμφωνα με την Έκθεση για το αλκοόλ στην Κύπρο και στην Ευρώπη (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά - ΕΚΤΕΝΠ, 2013): 1 στους 5 νέους ηλικίας 15-24 να αναφέρει ότι μέθυσε κατά τον τελευταίο χρόνο. Η τάση για πρώτη μέθη είναι εντονότερη στις ηλικίες 15-22 1 στους 5 Κύπριους κατανάλωσε 6 ή περισσότερα ποτά σε μία μόνο περίσταση. Ανάμεσα στους νέους 15-24 ετών, η συχνότητα αυτή είναι 1 στους 4. Σχεδόν οι μισοί μαθητές (44%) 15-16 ετών, ανέφεραν ότι κατανάλωσαν 5 ή περισσότερα αλκοολούχα ποτά σε μια περίσταση κατά τον τελευταίο μήνα 1 στους 2 μαθητές στην Κύπρο (15-16 ετών) ανέφεραν πως κατά το τελευταίο μήνα, αγόρασαν αλκοολούχα ποτά για δική τους κατανάλωση. Στην Κύπρο, η πρόσβαση των εφήβων στο αλκοόλ, υπερβαίνει το μέσο όρο άλλων Ευρωπαϊκών χωρών 2
Η μέθοδος των δοκιμαστικών αγορών Γνωστές και ως «μυστικές επισκέψεις» Χρήσιμη σε έρευνες αγοράς, ικανοποίησης πελατών από υπηρεσίες, συμμόρφωσης σε κανονισμούς, ή για συλλογή στοιχείων για συγκεκριμένα προϊόντα ή υπηρεσίες Συνάδει με τη μελέτη που αφορά τόσο την ευκολία πρόσβασης ανηλίκων σε αλκοόλ, όσο και τη συμμόρφωση πωλητών με κανονισμούς αναφορικά με την πώληση αλκοολούχων ποτών σε ανηλίκους Εγείρονται όμως δεοντολογικά ζητήματα, όμως το όφελος ξεπερνά το «κόστος» 3
Δοκιμαστικές αγορές για έλεγχο συμμόρφωσης πωλητών σχετικά με πώληση αλκοόλ σε ανηλίκους Ενδεικτικά ευρήματα καταδεικνύουν μέτριο επίπεδο συμμόρφωσης σε Σκανδιναβικές χώρες (Rossow et al., 2008), χαμηλό επίπεδο συμμόρφωσης στη Μεγάλη Βρετανία (Willner, 2000) και πολύ χαμηλή ως μηδενική συμμόρφωση σε Ρουμανία (van Hoof, et al., 2009) και Ταϊλάνδη (Puangsuwana, et al., 2012) 4
Περιγραφή προγράμματος «Διαθέτω υπεύθυνα -17- Ζητώ Ταυτότητα» Το πρόγραμμα ανέλαβε να διεκπεραιώσει το Πανεπιστημιακό Κέντρο Ερευνών Πεδίου (ΠΑΚΕΠΕ) στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Μέρος Α: Διεξαγωγή έρευνας δοκιμαστικών αγορών στις επαρχίες Λεμεσού και Λευκωσίας Μέρος Β: Εκπαίδευση προσωπικού υποστατικών που πωλούν ή σερβίρουν αλκοόλ με στόχο την πιστή εφαρμογή της νομοθεσίας 5
Στόχος έρευνας Διερεύνηση του επιπέδου συμμόρφωσης των πωλητών αλκοολούχων ποτών ως προς το κατώτατο όριο ηλικίας πώλησης αλκοολούχων ποτών στις επαρχίες Λεμεσού και Λευκωσίας Περίοδος διεξαγωγής: Ιανουάριος Μάιος 2015 Διεξαγωγή δοκιμαστικών αγορών: 7 25 Απριλίου 2015 6
Πληθυσμός Υποστατικά που είναι αδειοδοτημένα για πώληση και διάθεση αλκοόλ στις αστικές περιοχές των επαρχιών Λεμεσού και Λευκωσίας Δήμοι Επαρχία Λευκωσίας o Λευκωσίας o Στροβόλου o Λακατάμειας o Αγλαντζιάς o Αγίου Δομετίου o Λατσιών o Έγκωμης Δήμοι Επαρχίας Λεμεσού o Λεμεσού o Αγίου Αθανάσιου o Γερμασόγειας o Κάτω Πολεμιδιών o Μέσα Γειτονιάς 7
Πληθυσμός Κατάλογοι αδειοδοτημένων υποστατικών ανά Δήμο Έλεγχος και ομαδοποίηση των κατηγοριών σε έξι τύπους υποστατικών: Χώροι κατανάλωσης/πώλησης φαγητού Μπαρ Νυχτερινά κέντρα διασκέδασης Μίνι μάρκετ και περίπτερα Υπεραγορές Καφετέριες 8
Πληθυσμός Αριθμός καταγραμμένων αδειοδοτημένων υποστατικών ανά Δήμο και τύπο υποστατικού για την επαρχία Λευκωσίας Αριθμός υποστατικών ανά Δήμο Σύνολο Υποστατικών Τύπος Υποστατικού ανά Τύπο Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού 172 12 6 40 28 11 51 320 Νυχτερινά Κέντρα Διασκέδασης 7 0 0 0 2 1 3 13 Καφετέριες 48 5 4 31 23 11 29 151 Μίνι Μάρκετ 70 18 18 44 59 13 23 245 Μπαρ 46 1 2 0 4 1 3 57 Υπεραγορές 21 6 7 12 19 7 16 88 ΛΕ ΕΥΚΩΣΙΑ ΑΓ ΓΛΑΝΤΖΙΑ Σύνολο υποστατικών ανά Δήμο 364 42 37 127 135 44 125 874 9 ΑΓ Γ.ΔΟΜΕΤΙΟΣ ΛΑ ΑΚΑΤΑΜΙΑ ΣΤ ΤΡΟΒΟΛΟΣ ΛΑ ΑΤΣΙΑ ΕΓ ΓΚΩΜΗ
Πληθυσμός Αριθμός καταγραμμένων αδειοδοτημένων υποστατικών ανά Δήμο και τύπο υποστατικού για την επαρχία Λεμεσού ΛΕΜΕΣΟΣ Αριθμός Υποστατικών ανά Δήμο ΥΨΩΝΑΣ Κ.ΠΟΛΕΜΙΔΙΑ ΓΕΡΜΑΣΟΓΕΙΑ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Σύνολο Υποστατικών Τύπος Υποστατικού ανά Τύπο Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού 427 2 14 73 15 12 543 Νυχτερινά Κέντρα Διασκέδασης 37 0 0 8 2 0 47 Καφετέριες 87 5 20 8 5 5 130 Μίνι Μάρκετ 247 11 21 34 17 13 343 Μπαρ 33 3 0 3 0 0 39 Υπεραγορές 188 8 10 12 7 10 235 Σύνολο υποστατικών ανά Δήμο 1019 29 65 138 46 40 1337 10 Μ.ΓΕΙΤΟΝΙΑ
Δείγμα Επιλογή υποστατικών με τυχαία δειγματοληψία από τους καταλόγους Μίνι μάρκετ και περίπτερα Υπεραγορές Επιλογή υποστατικών με βάση το βαθμού προτίμησης μεταξύ των πρωτοετών φοιτητών από τις δύο επαρχίες Χώροι κατανάλωσης/πώλησης φαγητού Μπαρ Νυχτερινά κέντρα διασκέδασης Καφετέριες 11
Μικρο-έρευνα προτιμήσεων φοιτητών Στόχος: Καταγραφή βαθμού προτίμησης πρωτοετών φοιτητών ανά τύπο υποστατικού Δείγμα: 98 πρωτοετείς φοιτητές (53% γυναίκες) από τις επαρχίες Λευκωσίας και Λεμεσού σε ένα δημόσιο και δύο ιδιωτικά πανεπιστήμια Συλλογή των δεδομένων: Χρήση ταμπλέτων (tablets) και σύστημα αυτόματης καταχώρησης δεδομένων ΝΙΡΟ Nfield Περίοδος διεξαγωγής: Μάρτιος 2015 12
Δείγμα υποστατικών Κατανομή μυστικών επισκέψεων ανά τύπο υποστατικού και επαρχία Τύποι Υποστατικών Επαρχία Μυστικές Επισκέψεις Λευκωσία Λεμεσός ανά Τύπο Χώροι κατανάλωσης/πώλησης φαγητού 10 10 20 Νυχτερινά κέντρα διασκέδασης 10 10 20 Kαφετέριες 15 15 30 Μίνι Μάρκετ και Περίπτερα 20 20 40 Μπαρ 15 15 30 Υπεραγορές 10 10 20 Σύνολο μοναδικών επισκέψεων 80 80 160 Σύνολο επαναληπτικών επισκέψεων 20 20 40 Σύνολο Επισκέψεων ανά Επαρχία 100 100 200 13
Μυστικοί επισκέπτες Διαδικασία επιλογής μυστικών επισκεπτών με το παρουσιαστικό ως το σημαντικό κριτήριο 9 πρωτοετείς φοιτητές του Πανεπιστημίου Κύπρου από Λεμεσό και Λευκωσία και 3 Μεταπτυχιακοί φοιτητές ως Επόπτες Εκπαιδευτική συνάντηση και role playing Ενημέρωση για πρωτόκολλο αγοράς και για έντυπο καταγραφής μυστικής επίσκεψης 14
Πρωτόκολλο και Σενάρια Αγοράς 4 σενάρια μυστικής επίσκεψης: Μίνι μάρκετ/περίπτερα Υπεραγορές α. Καφετέριες, εστιατόρια, μπαρ με υπηρεσία αυτό εξυπηρέτησης, β. Καφετέριες, εστιατόρια, μπαρ με σερβιτόρο Νυχτερινά κέντρα διασκέδασης 15
Έντυπο καταγραφής Επαρχία, Δήμος Τύπος υποστατικού Ημέρα και ώρα διεξαγωγής μυστικής επίσκεψής Φύλο μυστικού επισκέπτη και φύλο πωλητή Εκτιμώμενη ηλικία πωλητή Αριθμός ταμείων Αριθμός πελατών πριν/μετά τον μυστικό επισκέπτη Αντίδραση πωλητή Παρουσία προειδοποιητικών/ αποτρεπτικών πινακίδων Παρουσία άδειας πώλησης αλκοόλ υποστατικού 16
Αποτελέσματα Τύπος επίσκεψής ανά επαρχία και τύπο υποστατικού Τύπος επίσκεψης ανά Επαρχία Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα (clubs) Υποστατικά Καφετέριες Μίνι μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Μοναδική επίσκεψη Λευκωσία 10 10 15 20 15 10 80 Λεμεσός 10 10 15 20 15 10 80 Σύνολο μοναδικών επισκέψεων 20 20 30 40 30 20 160 Επαναληπτικές επισκέψεις Λευκωσία 2 2 4 6 4 2 20 Λεμεσός 2 2 4 6 4 2 20 Σύνολο επαναληπτικών επισκέψεων 4 4 8 12 8 4 40 Σύνολο 24 24 38 52 38 24 200 17
Αποτελέσματα Φύλο πωλητή ανά τύπο υποστατικού Τύπος Υποστατικού Φύλο Πωλητή Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα Καφετέριες Μίνι μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Άντρας 13 19 15 20 21 9 97 Γυναίκα 11 5 23 32 17 15 103 Σύνολο πωλητών 24 24 38 52 38 24 200 18
Αποτελέσματα Φύλο μυστικών επισκεπτών ανά τύπο υποστατικού Φύλο Μυστικού Επισκέπτη Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα Τύπος Υποστατικού Καφετέριες Μίνι μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Άντρας 5 13 6 6 5 3 38 Γυναίκα 19 11 32 46 33 21 162 Σύνολο αγοραστών 24 24 38 52 38 24 200 19
Αποτελέσματα Χρονική ζώνη μυστικής επίσκεψης ανά τύπο υποστατικού - Λευκωσία Χρονική Ζώνη Επίσκεψης Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα Τύπος Υποστατικού Καφετέριες Μίνι μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Πρωινή 2 0 6 9 0 4 21 Μεσημεριανή 7 0 10 17 0 8 42 Βραδινή 3 1 3 0 12 0 19 Νυχτερινή 0 11 0 0 7 0 18 Σύνολο 12 12 19 26 19 12 100 20
Αποτελέσματα Χρονική ζώνη μυστικής επίσκεψης ανά τύπο υποστατικού - Λεμεσός Χρονική Ζώνη Επίσκεψης Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα Τύπος Υποστατικού Καφετέριες Μίνι Μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Πρωινή 0 0 0 10 2 9 21 Μεσημεριανή 3 0 7 4 2 3 19 Βραδινή 5 2 8 5 6 0 26 Νυχτερινή 4 10 4 7 9 0 34 Σύνολο 12 12 19 26 19 12 100 21
Αποτελέσματα Τύπος αντίδρασης ανά είδος μυστικής επίσκεψής ανά τύπο υποστατικού - Λευκωσία Τύπος αντίδρασης ανά είδος μυστικής επίσκεψης Μοναδικές επισκέψεις Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα Υποστατικά Καφετέριες Μίνι μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Προφορική επιβεβαίωση ηλικίας 0 0 0 0 0 0 0 Επίδειξη ταυτότητας 0 0 1 0 0 0 1 Σύνολο αντιδράσεων σε μοναδικές επισκέψεις 0 0 1 0 0 0 1 Επαναληπτικές επισκέψεις Προφορική επιβεβαίωση ηλικίας 0 0 0 0 0 0 0 Επίδειξη ταυτότητας 0 0 0 0 0 0 0 Σύνολο αντιδράσεων σε επαναληπτικές επισκέψεις 0 0 0 0 0 0 0 Σύνολο αντιδράσεων 0 0 1 0 0 0 1 22
Αποτελέσματα Τύπος αντίδρασης ανά είδος μυστικής επίσκεψής ανά τύπο υποστατικού - Λεμεσός Τύπος αντίδρασης ανά είδος μυστικής επίσκεψης Μοναδικές Επισκέψεις Χώροι κατανάλωσης/ πώλησης φαγητού Νυχτερινά κέντρα Υποστατικά Καφετέριες Μίνι μάρκετ Μπαρ Υπεραγορές Σύνολο Προφορική επιβεβαίωση ηλικίας 0 3 0 0 4 0 7 Επίδειξη ταυτότητας 1 1 0 0 0 0 2 Σύνολο αντιδράσεων σε μοναδικές επισκέψεις Επαναληπτικές επισκέψεις 1 4 0 0 4 0 9 Προφορική επιβεβαίωση ηλικίας 0 1 0 0 0 0 1 Επίδειξη ταυτότητας 0 0 0 0 0 0 0 Σύνολο αντιδράσεων σε επαναληπτικές επισκέψεις 0 1 0 0 0 0 1 Σύνολο αντιδράσεων 1 5 0 0 4 0 10 23
Συμπεράσματα Οι δοκιμαστικές επισκέψεις είναι ένας δόκιμος τρόπος μελέτης της συμμόρφωσης πωλητών αλκοολούχων ποτών σε ανηλίκους Συμφωνία με τις αναφορές ανηλίκων για την ευκολία στην πρόσβαση και στην κατανάλωση αλκοόλ Μόνο σε πολύ μικρό αριθμό (5.5%) των 200 δοκιμαστικών αγορών οι πωλητές έδειξαν να αντιδρούν στην πώληση αλκοόλ σε αγοραστές που φαίνονταν ανήλικοι Η ενδεικνυόμενη αντίδραση (επίδειξη ταυτότητας) καταγράφηκε μόνο σε 3 περιπτώσεις (1.5%). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αγοραστές ήταν δύο άντρες και μια γυναίκα 24
Μέρος Β του προγράμματος: Επιστημονική Ημερίδα (25/9/2015) Εκπαίδευση προσωπικού υποστατικών που πωλούν ή σερβίρουν αλκοόλ με στόχο την πιστή εφαρμογή της νομοθεσίας Παρουσιάσεις: Αποτελεσμάτων της έρευνας δοκιμαστικών αγορών Επιπτώσεις κατάχρησης αλκοόλ από ανηλίκους Εκπαιδευτικό σεμινάριο για υπεύθυνη πώληση και σερβίρισμα αλκοόλ 25
Μέρος Β του προγράμματος: Επιστημονική Ημερίδα (25/9/2015) Ευρήματα από το σύντομο ερωτηματολόγιο προς τους συνέδρους: Κύριοι λόγοι συμμόρφωσης πωλητών προς τη νομοθεσία Αποφυγή ποινών, νομοθεσία Αποφυγή δυσφήμισης πωλητή ή επιχείρησης Κύριοι λόγοι μη συμμόρφωσης πωλητών προς τη νομοθεσία Οικονομικά οφέλη από την πώληση Χαμηλό αίσθημα ευθύνης Απροθυμία εξακρίβωσης ηλικίας Μη συμμόρφωση άλλων επιχειρήσεων 26
Προεκτάσεις Τα αποτελέσματα των δοκιμαστικών αγορών αντανακλούν το επίπεδο εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας Ανάγκη πολυεπίπεδης δράσης και αντιμετώπισης Νέο νομοθετικό πλαίσιο Επιμόρφωση και συμμόρφωση ιδιοκτητών υποστατικών και πωλητών Θεσμικοί φορείς και σώματα Ενημέρωση γονιών και ανηλίκων Εμπειρική έρευνα και υποστηριζόμενες πολιτικές και πρακτικές 27
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! Email: michalim@ucy.ac.cy 28