Η καθηγήτρια ΑΤΕΙ Δρ. Ξανθή Μιχαήλ, Φυσίατρος, πρόεδρος Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Εταιρείας ΦΙΑπ για την Αποκατάσταση 2012-03-13 10:29:12 H καθηγήτρια ΑΤΕΙ Ξανθή Μιχαήλ, Φυσίατρος, πρόεδρος Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Εταιρείας Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης σε μια συνέντευξή της στο medreha για την Αποκατάσταση Αν δεν ενταχθεί η αποκατάσταση στον τομέα της υγείας θα αυξάνονται τα ποσοστά αναπηρίας Αν δεν ευαισθητοποιηθούν οι νέοι γιατροί και η πολιτεία δε συνειδητοποιήσει ότι η αποκατάσταση αφορά την υγεία, όπως ακριβώς έχει αναγνωριστεί αυτό για την ψυχική υγεία, οι Έλληνες θα γίνονται ολοένα και περισσότερο ανάπηροι, θα αυξάνεται το ποσοστό των ατόμων που χάνουν την ποιότητα ζωής τους και η ειδικότητα θα μαραζώνει, δηλώνει η Ξανθή Μιχαήλ, φυσίατρος, καθηγήτρια ΑΤΕΙ και πρόεδρος της Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Εταιρείας Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης σε συνέντευξή της στη δημοσιογράφο Μίνα Ράλλη. Περίπου το 10% του ελληνικού πληθυσμού -και αυτό το ποσοστό ισχύει σε γενικές γραμμές και σε παγκόσμιο επίπεδο- αντιμετωπίζει προβλήματα με κινητικά ελλείμματα και έχει ανάγκη υπηρεσιών αποκατάστασης, αναφέρει η κ. Μιχαήλ. Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη σε τροχαία ατυχήματα, γεγονός που σημαίνει ότι μόνο από τροχαία έχουμε περίπου 300 νέους ανθρώπους με κατάγματα σπονδυλικής στήλης και κακώσεις νωτιαίου μυελού κάθε χρόνο. Ο ρόλος του φυσίατρου είναι να εξετάζει τον ασθενή και να καταγράφει με λεπτομέρειες το ιστορικό του. Χάρις στις γνώσεις του μπορεί να προβλέψει τι χρειάζεται για την αποκατάσταση, προλαμβάνει περαιτέρω εμπόδια που μπορεί να παρουσιαστούν και γενικότερα μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να ενταχθεί κοινωνικά και να έχει καλή ποιότητα ζωής. Η ειδικότητα υπάρχει από το 1974 και μάλιστα είχα την τύχη να είμαι η πρώτη που ξεκίνησα, σημειώνει η πρόεδρος της Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Εταιρείας Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης. Οι ειδικευμένοι αυτή τη στιγμή σε όλη την Ελλάδα είναι περίπου 185. Η εκπαίδευση είναι πολύ καλή στη χώρα μας για αυτούς τους ελάχιστους που εκπαιδεύονται αλλά θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερη αν υπήρχαν περισσότερα κρεβάτια και πραγματικά οργανωμένες υπηρεσίες αποκατάστασης. Όσον αφορά τη σχέση των φυσιάτρων με τους φυσιοθεραπευτές η κ. Μιχαήλ υποστηρίζει ότι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να βρούμε τα σημεία που μας ενώνουν και όχι αυτά που κάποιοι προσπαθούν να δείξουν ότι μας χωρίζουν. -Περίπου τι μέρος του ελληνικού πληθυσμού υπολογίζετε ότι αντιμετωπίζει προβλήματα αναπηρίας και σε τι ποσοστό αυτά τα άτομα μπορούν να ζήσουν μία φυσιολογική ζωή με τη βοήθεια φυσιάτρου;
Περίπου το 10% του ελληνικού πληθυσμού -και αυτό το ποσοστό ισχύει σε γενικές γραμμές και σε παγκόσμιο επίπεδο- αντιμετωπίζει προβλήματα με κινητικά ελλείμματα και έχει ανάγκη υπηρεσιών αποκατάστασης, στις οποίες επιστημονικά υπεύθυνος είναι ο γιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης. Δε μιλάμε για αναπηρία γιατί όταν κανείς είναι υγιής και συμβεί ή μία πάθηση ή μία κάκωση και μερικές φορές πρόκειται για καταστάσεις, που είναι εκ γενετής, τότε αυτό που συμβαίνει είναι μια βλάβη σε επίπεδο οργάνου π.χ. ένα παιδί που έπαθε η μητέρα ερυθρά κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής και γεννιέται με βλάβη στον εγκέφαλο και εξαιτίας της βλάβης έχει κινητικά ελλείμματα. Με την ίδια έννοια έχει κινητικά ελλείμματα ένα άτομο που παθαίνει τροχαίο ατύχημα και κάνει αιμάτωμα στο κεφάλι ή ένα άτομο που παθαίνει αγγειακό, εγκεφαλικό επεισόδιο. Για το αν αυτά τα κινητικά ελλείμματα θα εξελιχθούν σε αναπηρία ή όχι παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες. Ένα σημαντικό θέμα που παίζει ρόλο είναι αν η χώρα έχει υπηρεσίες αποκατάστασης συντονισμένες από την πρώιμη περίοδο, όταν υφίσταται το άτομο την παθολογία ή τον τραυματισμό. Εκεί πρέπει να παρέχονται οι υπηρεσίες αποκατάστασης πρώιμα και να μη δημιουργούνται περαιτέρω ελλείμματα, τα οποία είναι δευτερογενή. Ειδικά για το παιδί ο όρος rehabilitation γίνεται habilitation, δηλαδή μιλάμε για την εξαρχής ένταξή του. Αυτές, λοιπόν, οι υπηρεσίες αποκατάστασης παρέχονται από μια επιστημονική ομάδα, που λέγεται ομάδα αποκατάστασης και της οποίας ο γιατρός αποκατάστασης, ο φυσίατρος, είναι υπεύθυνος και συντονιστής. Το θέμα αναπηρία είναι καθαρά η σχέση του ανθρώπου που έχει κινητικά ελλείμματα και τους δυσλειτουργικούς περιορισμούς με την ένταξή του στην κοινωνία. Δεν αφορά άμεσα εντελώς τον ίδιο όσο αφορά το γεγονός ότι κάποιο περιβάλλον μπορεί να είναι για τον ίδιο άνθρωπο περισσότερο ή λιγότερο αναπηρικό. Για παράδειγμα βλέπουμε πόσο βελτιώθηκαν τα πράγματα και σήμερα κυκλοφορούν άνθρωποι με καρότσια στην Αθήνα μετά τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες, ενώ τα τεράστια αρχιτεκτονικά εμπόδια που υπήρχαν εμπόδιζαν παλιότερα τους ανθρώπους να είναι κοινωνικά ενταγμένοι και αυτό βέβαια είναι πολύ σημαντικό ζήτημα. - Αναλύστε μας λίγο το ρόλο του φυσίατρου. Ο φυσίατρος είναι γιατρός, ο οποίος δε βλέπει μόνο τη βλάβη του οργάνου αλλά βλέπει και τα ελλείμματα, που δημιουργούνται από τη βλάβη. Αυτά τα ελλείμματα κυρίως είναι κινητικά αλλά μπορεί να είναι και άλλα ελλείμματα, δηλαδή μπορεί αν για παράδειγμα μιλάμε για βλάβη του εγκεφάλου να υπάρχουν ελλείμματα συγκέντρωσης, προσοχής, μνήμης ή λόγου. Ο φυσίατρος προσπαθεί να βελτιώσει τη δυσλειτουργικότητα του αρρώστου, όσο το δυνατόν νωρίτερα, κατευθύνοντας την κατάλληλη στιγμή τους συνεργάτες του, τα μέλη της ομάδας αποκατάστασης, στην οποία ανήκει και ο ίδιος αλλά ανήκει και ο ασθενής και οι συγγενείς του. Ο φυσίατρος εξετάζει τον ασθενή, καταγράφει όλο το ιστορικό του, βλέπει την εικόνα του και χάρις στα στοιχεία και στις πληροφορίες που συλλέγει και χάρις στις γνώσεις του μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η τελική έκβαση και να ξέρει τι χρειάζεται για την αποκατάσταση αλλά και να κάνει πρόληψη για περαιτέρω εμπόδια (επιπλοκές) που μπορεί να παρουσιαστούν και γενικότερα να βοηθήσει τον ασθενή να μπορέσει να ενταχθεί κοινωνικά και να έχει μια καλή ποιότητα ζωής. -Πόσα χρόνια υπάρχει η ειδικότητα της Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης και πόσοι
εκτιμάται ότι είναι οι ειδικευμένοι αυτή τη στιγμή πανελλαδικώς; Επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού; Η ειδικότητα υπάρχει από το 1974 και μάλιστα είχα την τύχη να είμαι η πρώτη που ξεκίνησα. Οι ειδικευμένοι αυτή τη στιγμή σε όλη την Ελλάδα είναι 185. Δυστυχώς δεν επαρκούν για τις ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού. Για να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού έπρεπε να υπήρχαν τουλάχιστον 500 φυσίατροι. Για να μπουν 500 φυσίατροι χρειάζονται πολλά χρόνια αν λάβουμε υπόψη ότι βγαίνουν 6 φυσίατροι το χρόνο. Κέντρα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης -Πόσες κλινικές Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα μας; Οι κλινικές αυτές είναι αρκετές για να εκπαιδευτούν οι νέοι γιατροί στην ειδικότητα; Κρατικές κλινικές υπάρχουν μόνο στην Αθήνα και είναι αυτή τη στιγμή έξι. Δυστυχώς δεν είναι αρκετές. Θα έπρεπε να έχουμε τα δυνατότητα να εκπαιδεύουμε γύρω στους 20 νέους γιατρούς το χρόνο το ελάχιστο. Το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πραγματικά οργανωμένες υπηρεσίες αποκατάστασης είναι εμφανές από το γεγονός ότι: α) κρατικά υπάρχουν μόνο περίπου 170 κρεβάτια αποκατάστασης και αυτά όλα στην Αθήνα β) ανοίγουν καινούρια ιδιωτικά κέντρα αποκατάστασης χωρίς προγραμματισμό ανάλογα με το πόσες είναι οι ανάγκες στην περιοχή, αν υπάρχει πανεπιστημιακό νοσοκομείο με ειδικότητες νευροχειρουργικής, ρευματολογίας, νευρολογίας και ορθοπεδικής κλπ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη σε τροχαία ατυχήματα. Αυτό σημαίνει ότι μόνο από τροχαία έχουμε περίπου 300 ανθρώπους με κατάγματα σπονδυλικής στήλης και κακώσεις νωτιαίου μυελού κάθε χρόνο. Κάθε φορά που μετά από ένα Σαββατοκύριακο ακούμε για 20 θύματα σε τροχαία, πενταπλάσιοι από αυτούς είναι πολυτραυματίες, από τους οποίους μένουν με βαριές αναπηρίες περίπου άλλοι τόσοι όσοι πεθαίνουν. -Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται για την πιστοποίηση των κέντρων αποκατάστασης όσον αφορά την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών; Καμία διαδικασία. Υπάρχει ένα Προεδρικό Διάταγμα του 1992, το οποίο έθετε ορισμένες πολύ βασικές αρχές και αυτό το Διάταγμα παρέπεμπε σε Υπουργικές αποφάσεις, οι οποίες δεν εκδόθηκαν ποτέ. Αυτό σημαίνει ότι από την ώρα που υποβάλλει κανείς τα χαρτιά του για να πάρει άδεια λειτουργίας ενός κέντρου αποκατάστασης οι διαδικασίες είναι καταρχήν εντελώς τυπολατρικές και όχι ουσίας. Με απλά λόγια δεν ελέγχεται η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και οι ανάγκες σε κάθε περιοχή αλλά ελέγχεται αν έχει τον ελάχιστο προβλεπόμενο αριθμό κλινών που προβλέπει το Προεδρικό Διάταγμα. -Ποια η γνώμη σας για το πρόβλημα με τα πολλά ιδιωτικά κέντρα αποκατάστασης που τελικά γίνονται χρονίως πασχόντων; Το νοσήλιο, που έχει καθιερωθεί για τα κέντρα αυτά, είναι περίπου το μισό από το χαμηλότερο
νοσήλιο στις χώρες της Ευρώπης. Επομένως οι επιχειρηματίες, οι ιδιοκτήτες των κέντρων αποκατάστασης, έχουν μεγάλο οικονομικό πρόβλημα. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι τα νοσήλια καθυστερούν σε ορισμένους ασφαλιστικούς φορείς και 2 και 2,5 χρόνια να πληρωθούν σαφώς υπάρχει τεράστιο πρόβλημα. Η ανταπόκριση σε αυτό το πρόβλημα από πλευράς κέντρων αποκατάστασης είναι δύο πράγματα: α) να προσπαθούν να αποφεύγουν τα ασφαλιστικά ταμεία, που καθυστερούν πολύ να πληρώσουν και να μην παίρνουν ασθενείς από αυτά τα ταμεία β) να προσπαθούν να ρίξουν το επίπεδο των παρεχομένων υπηρεσιών, δηλαδή λειτουργία με λιγότερο προσωπικό, προσπάθεια για λιγότερα έξοδα νοσηλευτικά κλπ. και όλη αυτή η ιστορία είναι κυρίως το αποτέλεσμα του χαμηλού νοσηλίου που υπάρχει. Ένας τρόπος επίσης να ανταποκριθούν είναι να κρατάνε περιστατικά, όπως ηλικιωμένους, που δεν είναι μάχιμα περιστατικά αποκατάστασης αλλά είναι περιστατικά για κέντρα φροντίδας πασχόντων. Δηλαδή μετεξελίχτηκαν πολλά από τα κρεβάτια των κέντρων αποκατάστασης και δη της επαρχίας σε χρονίως πασχόντων μόνο και μόνο επειδή αυτά δεν έχουν μεγάλο κόστος, ενώ αν πας τον άρρωστο που θα βγει από την μονάδα έχει πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις σε προσωπικό, σε φροντίδα και σε αναλώσιμα. Επομένως να γιατί λέμε ότι στο τέλος καταντάνε να μετεξελιχτούν σε χρονίως πασχόντων πολλά από αυτά τα κέντρα. -Γιατί δεν δημοσιεύουν αποτελέσματα εργασίες τα κέντρα αυτά; Τα καινούρια κέντρα δεν έχουν χρόνο. Αν αναλύσει κανείς το Προεδρικό Διάταγμα θα δει ότι στα κέντρα του δημοσίου το μάξιμουμ είναι 40 κρεβάτια για κάθε κλινική. Ένας διευθυντής- φυσίατρος δηλαδή για 40 κρεβάτια. Επειδή όμως δεν υπάρχουν φυσίατροι και επειδή δεν ελέγχονται καθόλου ως προς την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών φτάνει να υπάρχει ένας φυσίατρος για 200 κρεβάτια. Τι να πρωτοκάνει, λοιπόν, ο φυσίατρος; -Πώς βλέπετε το μέλλον της Αποκατάστασης σε ελληνικό και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο; Η ειδικότητα έχει πολύ καλές προοπτικές τόσο επιστημονικά όσο και επαγγελματικά. Υπάρχει στενή επιστημονική και κλινική συνεργασία με όλες τις ειδικότητες. Αν γυρίσουμε 20-30 χρόνια πίσω στην Ευρώπη και δούμε την ανάπτυξη που είχε και το πόσα κέντρα αποκατάστασης έχουν αναπτυχθεί σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και στις χώρες που μπήκαν μετά τις 15 στην Ε.Ε., τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά. Υπάρχουν πανεπιστημιακές έδρες, ενώ εδώ δεν υπάρχουν ούτε διδάσκεται το μάθημα στις εξετάσεις της Ιατρικής. Έτσι οι φοιτητές της Ιατρικής δεν παίρνουν ούτε μια βασική μυρωδιά της έννοιας της αναπηρίας και της αποκατάστασης παρά το γεγονός ότι υπάρχει κατευθυντήρια οδηγία από την Ένωση Ιατρικών Μονοειδικοτήτων στις Βρυξέλλες ότι πρέπει στις ιατρικές σχολές να διδάσκονται μαθήματα αναπηρίας και αποκατάστασης. Κατά συνέπεια αν δεν ευαισθητοποιηθούν οι νέοι γιατροί στα θέματα αυτά και αν η πολιτεία δε συνειδητοποιήσει ότι η αποκατάσταση αφορά την υγεία, όπως ακριβώς έχει αναγνωριστεί αυτό για την ψυχική υγεία, και οι Έλληνες θα γίνονται ολοένα και περισσότερο ανάπηροι και θα αυξάνεται το
ποσοστό των ατόμων που χάνουν την ποιότητα ζωής τους και η ειδικότητα θα μαραζώνει, διότι η εκπαίδευση είναι μεν πολύ καλή στη χώρα μας για αυτούς τους ελάχιστους που εκπαιδεύονται αλλά θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερη αν υπήρχε η δυνατότητα να υπάρχουν πολύ περισσότερα κρεβάτια αποκατάστασης. Συνέχεια δε αυτού είναι ότι χάνουν το ενδιαφέρον τους οι γιατροί αποκατάστασης και περιορίζονται στο ιδιωτικό ιατρείο με τις μυοσκελετικές παθήσεις ακριβώς και μόνο διότι δεν υπάρχουν οι υποδομές. Οι εξελίξεις στην ειδικότητα του φυσιάτρου -Ποια είναι τα προβλήματα ειδικευμένων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα; Όσον αφορά το δημόσιο τομέα υπάρχει ας πούμε η κλινική στο Γενικό Κρατικό, η οποία είχε ξεκινήσει με 10 κρεβάτια και έχει μείνει με 2 κρεβάτια, δηλαδή έχουμε γιατρούς και δεν έχουμε κλινικές, μειώνονται και τα υπάρχοντα κρεβάτια. Από εκεί και πέρα οι γιατροί του δημοσίου έχουν και όλα τα άλλα προβλήματα, που έχουν όλες οι ειδικότητες. Στον ιδιωτικό τομέα υπάρχει ένα Προεδρικό Διάταγμα, που έχει θέσει όρους απαγορευτικούς για να ανοίξει κανείς ιδιωτικό χώρο, που λέγεται εργαστήριο φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης. Διότι απαιτεί 160 τ.μ., ενιαίους χώρους κλπ. Εδώ και 10 χρόνια αγωνιζόμαστε για να διορθωθεί αυτό αλλά ακόμη δεν έχει διορθωθεί. -Πιστεύετε ότι αμείβονται σωστά οι φυσίατροι; Δεν αμείβονται σωστά ούτε στον ιδιωτικό χώρο ούτε στο δημόσιο. -Πόσο σημαντική θεωρείτε την ανάγκη δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά για την επιστημονική ανάπτυξη της ειδικότητας; Υπάρχουν φυσίατροι που δημοσιεύουν σε διεθνή περιοδικά και υπάρχει έντονη προσπάθεια επιστημονικής ανάπτυξης της ειδικότητας. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι από τους 180 φυσιάτρους που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα μας οι 90-95 έχουν περάσει τις εξετάσεις του European Board και έχουν πάρει και ευρωπαϊκό δίπλωμα αναγνώρισης της ειδικότητας. Ωστόσο η ειδικότητα δεν μπορεί να αναπτυχθεί όσο θα έπρεπε εφόσον δεν υπάρχουν επαρκείς χώροι για εξειδίκευση. -Υπάρχει μια άποψη περί αδιαλλαξίας των φυσιοθεραπευτών. Ποια η γνώμη σας; Στην αντίληψη των φυσιοθεραπευτών δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι γίνεται κανείς φυσιοθεραπευτής μετά από μια τετράχρονη εκπαίδευση στο ΤΕΙ ενώ γίνεται φυσίατρος μετά από έξι χρόνια στην Ιατρική, ένα χρόνο αγροτικό και πενταετή ειδικότητα που περιλαμβάνει 3 εξάμηνα ορθοπεδικής, νευρολογίας και παθολογίας και 3,5 χρόνια σε μια κλινική αποκατάστασης. Άρα κανονικά δε θα έπρεπε να υπάρχει καμία σύγκριση. Επίσης όταν λέμε ότι βγαίνουν 6 νέοι φυσίατροι το χρόνο, παράλληλα βγαίνουν 300-350 νέοι φυσιοθεραπευτές. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει θέμα εργασιακής ανασφάλειας.
Το καλύτερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να βρούμε όλα τα σημεία που μας ενώνουν και όχι αυτά που προσπαθούν να δείξουν ότι μας χωρίζουν. -Ποια είναι τα προβλήματα που προκαλούν την ανάγκη δημιουργίας νέου ΦΕΚ που θα ξεκαθαρίζει το τοπίο τι κάνει ο καθένας κτλ.; Υπάρχει ένα Προεδρικό Διάταγμα, που καθορίζει ποια είναι τα επαγγελματικά δικαιώματα των φυσιοθεραπευτών, πλην όμως δεν είναι δυνατόν όπως συμβαίνει και με όλα τα επαγγέλματα που είναι μετά από σπουδές σε ΤΕΙ, να θεωρεί κανείς ότι θα εκτελούν κάποιες πράξεις χωρίς να υπάρχει ιατρική γνωμάτευση. Επομένως είναι περισσότερο θέμα πνεύματος καλής συνεργασίας και λιγότερο θέμα ΦΕΚ.