Αρχαία Διδαγµένο κείµενο κατεύθυνσης Α.1. Εγώ δηλαδή κατ' αρχάς, αν και δε μου απέμεινε μεγάλη περιουσία εξαιτίας των συμφορών και του πατέρα μου και της πόλης, πάντρεψα δύο αδελφές, δίνοντας στην καθεμιά ως προίκα τριάντα μνες, και μοιράστηκα (την πατρική περιουσία) με τον αδελφό μου, έτσι ώστε να παραδέχεται εκείνος ότι έχει περισσότερα από μένα από την πατρική περιουσία, και σε σχέση με όλους τους άλλους έχω ζήσει έτσι, ώστε να μη δώσω καμιά αφορμή για παράπονο ποτέ μέχρι τώρα ούτε σε έναν (από τους συμπολίτες μου). Και ακόμα, κύριοι βουλευτές, κανείς δε θα μπορούσε να αποδείξει ότι έχει γίνει σε βάρος μου ούτε αισχρή ιδιωτική δίκη ούτε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα ούτε μήνυση για δημόσιο αδίκημα. Και όμως, βλέπετε ότι άλλοι έχουν μπλεχτεί πολλές φορές σε τέτοιους δικαστικούς αγώνες. Σχετικά, λοιπόν, με τις εκστρατείες και τους κινδύνους απέναντι στους εχθρούς εξετάστε πώς συμπεριφέρομαι στην πόλη. Β.1. α) Ο Μαντίθεος στο σημείο αυτό κλείνει τον 1ο άξονα του λόγου όπου αναφέρεται στη συγκεκριμένη κατηγορία που του έχει προσαφθεί και αφού επιχειρεί να την αναιρέσει συνεχίζει τον λόγο του αναφερόμενος αυτή τη φορά στην ιδιωτική του ζωή προσπαθώντας έτσι να αποδείξει τον υποδειγματικό τρόπο ζωής του και τον ηθικό του χαρακτήρα, προσόντα που απαιτούνται για την εκλογή του στο δημόσιο αξίωμα που διεκδικεί. Ανοίγει λοιπόν τον 2 ο άξονα της απολογίας του ο οποίος οργανώνεται σε τρία βασικά μέρη. Αρχικά θα αποδείξει ότι στην ιδιωτική οικογενειακή του ζωή υπήρξε άψογος απέναντι στις αδελφές του και τον αδελφό του επιδεικνύοντας μια ανιδιοτελή συμπεριφορά. Στο δεύτερο μέρος θα αναφερθεί στο δημόσιο πρόσωπό του και στις σχέσεις του με τους συμπολίτες και τους νόμους της πόλεώς του, αποδεικνύοντας την απουσία από το «μητρώο» του οποιασδήποτε συμμετοχής του ονόματός του σε δικαστική διαμάχη που να έχει σχέση με μεμπτή ιδιωτική ή δημόσια συμπεριφορά του. Στο τελευταίο σκέλος ο Μαντίθεος θα αναφερθεί στην υποδειγματική συμπεριφορά του σε ό,τι αφορά τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις στις οποίες υπήρξε πάντοτε συνεπής και πρόθυμος επιλέγοντας να θέσει τον εαυτό του σε κίνδυνο πολεμώντας στο πεζικό με τους απλούς στρατιώτες παρά να εκμεταλλευτεί τη δυνατότητα που είχε να υπηρετήσει στο ιππικό στο πλάι των αριστοκρατών «προνομιούχων» και να εξασφαλίσει με αυτόν τον τρόπο μια ακίνδυνη θητεία. 1
β) Η δοκιμασία ήταν ένας βασικός θέσμος, θεμέλιο της αθηναϊκής δημοκρατίας, που προέβλεπε τον εξονυχιστικό έλεγχο των ενεργειών, των πράξεων και της ζωής όσων διεκδικούσαν κάποιο δημόσιο αξίωμα Συνήθως οι αιρετοί άρχοντες και όσοι προορίζονταν να καταλάβουν ανώτερα αξιώματα υποβάλλονταν σε δοκιμασία η οποία ήταν υποχρεωτική. Κυρίως εξετάζονταν τα τυπικά προσόντα, όπως ήταν η ηλικία, η καταγωγή, η στάση του προς τους γονείς,ο σεβασμός προς τους τάφους τους, η εκπλήρωση των στρατιωτικών, φορολογικών, λατρευτικών υποχρεώσεων του κ. α.βεβαίως για την διασταύρωση των πληροφοριών καλούνταν μάρτυρες για να επιβεβαιώσουν ή να διαψευσουν. Συχνά η δοκιμασία ήταν μια περισσότερο λεπτομερής και χρονοβόρα διαδικασία από τις άλλες δίκες κι είχε ως κύριο σκοπό να διαπιστωθεί αν ο δοκιμαζόμενος ήταν άξιος για το λειτούργημα για το οποίο είχε εκλεγεί. Η δοκιμασία διεξαγόταν ενώπιον της Βουλής των Πεντακοσίων και όσοι ασκούσαν έφεση εμφανίζονταν ενώπιον του δικαστηρίου της Ηλιαίας. Οι αρχαίοι Αθηναίοι πίστευαν ότι διασφαλίζονταν κατά τον καλύτερο τρόπο η δημοκρατία, αν στα ανώτερα αξιώματα της πόλης βρίσκονταν άνδρες συνετοί αφιλοκερδείς και φιλοπάτριδες. Γενικά οι άψογοι και άριστοι πολίτες θεωρούνταν εγγύηση για τη δημοκρατία Β.2. α) Ο Μαντίθεος αρχικά χρησιμοποιεί ένα ψυχολογικό και πολύ εύστοχο επιχείρημα το οποίο βασίζεται κατά κύριο λόγο στο ότι αν ήταν όμοιος των κατηγόρων του δεν θα ήταν αυτή τη στιγμή στη θέση του κατηγορουμένου. Παρουσιάζεται έτσι από τον Λυσία ως ένας ευπρεπής, πράος και εγκρατής άνθρωπος αλλά με έναν τρόπο ώστε να μην φαίνεται ότι ο κατηγορούμενος αναφέρεται ο ίδιος στον εαυτό του αλλά μέσα από την περιγραφή των ακολασιών που συνηθίζουν οι συνομήλικοι και κατήγοροί του. Παρουσιάζοντας λοιπόν τους αντιπάλους του άσωτους και διεφθαρμένους που συχνάζουν σε κακόφημα μέρη με ποτά και τυχερά παιχνίδια προκύπτει με τρόπο αβίαστο ο διαφορετικός τρόπος ζωής του ίδιου αφού αν ακολουθούσε τον ίδιο τρόπο ζωής δεν θα τον κατηγορούσαν ποτέ όντας κι αυτός όμοιός τους. Οι κατηγορίες εναντίον του αποδεικνύουν το μίσος τους και αποκαλύπτουν τον αδιάφθορο τρόπο ζωής του Μαντιθέου αφού σε αντίθετη περίπτωση δεν θα τον έθεταν απέναντί τους. Στη συνέχεια ο Μαντίθεος επικαλείται την έλλειψη οποιουδήποτε κατηγορητηρίου εναντίον του καθώς και οποιασδήποτε εμπλοκής του σε δίκες δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Ο Μαντίθεος ουδέποτε προκάλεσε κι ο ίδιος κάποια δικαστική διαμάχη αφού πάντα ήταν φιλήσυχος και ποτέ φιλόδικος, όπως η πλειοψηφία των Αθηναίων εκείνη την εποχή. Πρόκειται για ένα ισχυρό επιχείρημα το όποιο έχει μια ηθική βάση καθώς αυτή η πραότητα και η αποφυγή εμπλοκής σε δικαστικούς αγώνες ήταν μια επαινετή στάση συμπεριφοράς. 2
β) (Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ενδεικτική και εξαρτάται από την προσωπική άποψη του ερωτώμενου καθώς πρόκειται για ερώτηση κρίσεως). Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Μαντιθέου η ευπρέπεια στην ιδιωτική ζωή αποτελεί μια εγγύηση ότι κάποιος είναι άξιος να αναλάβει ένα δημόσιο αξίωμα. Σε πρώτο επίπεδο η άποψη αυτή είναι ορθή αφού η συμπεριφορά κάποιου απέναντι στην οικογένεια ή το φιλικό περιβάλλον είναι ενδεικτική του χαρακτήρα που έχει διαμορφώσει και των αρχών του. Όμως είναι μόνο ενδεικτική και δεν αποτελεί το μοναδικό κριτήριο για να επιλεγεί κάποιος σε ένα δημόσιο αξίωμα. Η θέση ενός δημόσιου λειτουργού απαιτεί πρόσθετα προσόντα τα οποία δεν είναι απαραίτητο να διαφαίνονται στην ιδιωτική συμπεριφορά του ανθρώπου. Άλλωστε στη δημόσια ζωή απαιτείται κάτι παραπάνω από σωστή διαχείριση και προώθηση των ιδιωτικών συμφερόντων, απαιτείται ανιδιοτέλεια και πρόταξη του δημοσίου συμφέροντος έναντι του ατομικού και γενικά του ιδιωτικού. Β.3. α) i. Αριστοτέλης, ii. αποδοκίμαζε, iii. πειστικότητα, iv. ο καιρός, v. Πρωταγόρας, vi.πείσει, vii. παρουσιάσει, viii. αληθοφανή. β) Από το σχολικό βιβλίο: Ρητορικά Κείμενα Β σελ.: 18-19 «μετά το προοίμιο συνήθως την κακοήθεια του αντιπάλου.» Β.4. α) Κατέχω, παρέχω, ανέχομαι, περιέχω, απέχω. 1. Δεν κατείχε καλά τους κανόνες του παιχνιδιού γι αυτό προτίμησε να μην παίξει μαζί τους. 2. Στις δύσκολες στιγμές που πέρασε η χώρα λόγω του σεισμού ήταν αρκετές οι χώρες που παρείχαν άμεσα τη βοήθειά τους. 3. Η συμπεριφορά του ήταν ανεπίτρεπτη εδώ και πολύ καιρό αλλά πλέον έπρεπε να καταλάβει ότι δεν θα τον ανεχόμαστε για πολύ ακόμα. 4. Καλύτερα να αποφεύγονται τέτοιου είδους σκευάσματα διότι περιέχουν καρκινογόνες για τον ανθρώπινο οργανισμό ουσίες. 5. Οι εργαζόμενοι αποφάσισαν να απέχουν από τα καθήκοντά τους επ αόριστον μετά από τη διαφωνία τους με την εργοδοσία. β) όψη: ὄψεσθέ, ὁρᾶτε γηγενής: γενέσθαι, γεγενημένην ευεξία: εἶχον, παρέχω λείψανο: καταλειφθείσης εντευκτήριο: τυγχάνουσι 3
Αδίδακτο κείµενο Α. Όσοι συγκεντρώθηκαν από αυτούς που συμμετείχαν στην συνωμοσία, όπως ακριβώς και στην αρχή φάνηκε σωστό σε αυτούς, και τα παρόντα αποδέχονταν και στην Αθήνα ετοιμάζονταν να στείλουν ως απεσταλμένους τον Πείσανδρο και άλλους, για να ενεργήσουν και για την επιστροφή του Αλκιβιάδη και για την ανατροπή του εκεί δημοκρατικού πολιτεύματος και για να κάνουν τον Τισσαφέρνη φίλο με τους Αθηναίους. Αφού λοιπόν ο Φρύνιχος κατάλαβε ότι γινόταν λόγος για την επάνοδο του Αλκιβιάδη και ότι οι Αθηναίοι θα την αποδεχτούν και επειδή φοβήθηκε εξ αιτίας της αντίδρασης των όσων ειπώθηκαν από εκείνον μήπως, αν επιστρέψει (ο Αλκιβιάδης), με την σκέψη ότι ήταν εμπόδιο τον κακομεταχειριστεί, κατέφυγε στο εξής μέσο. Στέλνει κρυφά (επιστολή) στον Αστύοχο τον ναύαρχο των Λακεδαιμονίων που ήταν ακόμα τότε κοντά στην Μίλητο πληροφορώντας ότι ο Αλκιβιάδης καταστρέφει την υπόθεσή τους κάνοντας τον Τισσαφέρνη φίλο με τους Αθηναίους. Β. παρασκευάζου, παρεσκευάσθαι ἐνεδέξατο, ἐνδέξαιντο λεχθῆτε, εἴρησο κάτελθε, κατελθεῖν δρῷεν, ἔδρων πρεσβευτά, πρέσβεσι κατάλυσι, καταλύσεσι κωλυτοῦ, κωλυτὰς ναυάρχου, ναυάρχων οὔσῃ Ἀλκιβιάδῃ Γ. 1. πρέσβεις: επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού στο αντικείμενο του ρήματος παρεσκευάζοντο Πείσανδρον καὶ ἄλλους τοῦ Ἀλκιβιάδου: γενική υποκειμενική στο καθόδου τοῖς Ἀθηναίοις: δοτική αντικειμενική στο φίλον δείσας: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Φρύνιχος τὸν ναύαρχον: παράθεση στο τὸν Ἀστύοχον Τισσαφέρνην: αντικείμενο της μετοχής ποιῶν ποιῶν: τροπική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Ἀλκιβιάδης 4
2. (ὅπως) τὸν Τισσαφέρνην φίλον τοῖς Ἀθηναίοις ποιήσειαν : Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση επιθυμίας, καταφατική. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ὅπως, εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, επειδή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (παρεσκευάζοντο), δηλώνει υποκειμενική κρίση, αβέβαιη φήμη και αντικαθιστά την απλή υποτακτική του ευθέος λόγου. Συντακτικώς λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο απαρέμφατο πέμπειν ὅτι Ἀθηναῖοι ἐνδέξονται αὐτὴν : Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως, καταφατική. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι (αντικειμενική κρίση), εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει το πραγματικό και λειτουργεί συντακτικώς ως αντικείμενο στην μετοχή της κύριας πρότασης γνοὺς 5