ΕΡΓΟ: Ανάπτυξη μέτρων προστασίας και αειφορικής διαχείρισης της λίμνης ΔΡΑΣΗ 2: Παρακολούθηση ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων Παραδοτέο: Έκθεση των αποτελεσμάτων των δειγματοληψιών Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 29 1
Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε από το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας-Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) στο πλαίσιο του έργου Ανάπτυξη μέτρων για την προστασία και την αειφορική διαχείριση της λίμνης Δοϊράνης. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από την Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ)- Hellenic Aid. The present study has been prepared by the Goulandris Natural History Museum- Greek Biotope/Wetland Centre in the framework of the project "Implementation of measures for protection and sustainable development of Dojran Lake". The project was funded by the International Development Cooperation Department (YDAS)/Hellenic Aid. Η πλήρης αναφορά στο κείμενο αυτό είναι: Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων 29. Τελική έκθεση αποτελεσμάτων των δειγματοληψιών του έργου Ανάπτυξη μέτρων για την προστασία και την αειφορική διαχείριση της λίμνης Δοϊράνης. Ι. Μετεωρολογικά στοιχεία, διακύμανση στάθμης λίμνης. ΙΙ. Βενθικά ασπόνδυλα μαλακού υποστρώματος. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας - Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ). Θέρμη, 62 σελ. This document may be cited as follows: Greek Biotope Wetland Centre 28. Final report of samplings of the project Implementation of measures for protection and sustainable development of Dojran Lake. I. Meteorological data, lake water level variation. II. Soft bottom invertebrates. The Goulandris Natural History Museum - Greek Biotope/Wetland Centre. Thermi, Greece. 62 p. 2
I. Μετεωρολογικά στοιχεία, διακύμανση στάθμης λίμνης 3
Ι. Εισαγωγή Κατά τα τελευταία 2 έτη η στάθμη της λίμνης Δοϊράνης έχει μειωθεί σε μεγάλο βαθμό. Συγκεκριμένα από το τέλος της δεκαετίας του 198, η ελεύθερη επιφάνεια της λίμνης μειώθηκε από ~42 km 2 σε ~31 km 2 (Popovska et al. 28). Η μείωση αυτή σε συνδυασμό με την χημική επιβάρυνση της ποιότητας του νερού έχει προκαλέσει ορατές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία της λίμνης. Ο βαθμός στον οποίο η παρούσα κατάσταση της λίμνης οφείλεται στην επίδραση των μεταβολών της υδρολογίας και του κλίματος και ο βαθμός στον οποίο στην επίδραση ενδεχομένως άλλων, όχι πλήρως προσδιορισμένων παραγόντων, θα πρέπει να αποτελέσουν το στόχο της κοινής διαχείρισης Ελλάδας ΠΓΔΜ των υδατικών πόρων της λεκάνης της λίμνης. Η ολοκληρωμένη μελέτη της λίμνης απαιτεί την καταγραφή και στη συνέχεια ανάλυση των δεδομένων μετεωρολογίας και υδρολογίας της λεκάνης καθώς και της υφιστάμενης διαχείρισης υδατικών πόρων της. Για τον λόγο αυτό ως βασικός σκοπός του προγράμματος είχε ορισθεί η εγκατάσταση και λειτουργία σύγχρονου συστήματος καταγραφής μετεωρολογικών παραγόντων καθώς και της μεταβολής στάθμης της λίμνης. ΙΙ. Εγκατάσταση οργάνων - Συλλογή δεδομένων Στη λεκάνη απορροής της λίμνης υπάρχουν 4 μετεωρολογικοί σταθμοί (Πίνακας 1). Πίνακας 1: Μετεωρολογικοί σταθμοί στο ελληνικό τμήμα της λεκάνη απορροής λίμνης Δοϊράνης Σταθμός Υψόμετρο Υπεύθυνος Όργανο Δοϊράνη (πρώην Δημαρχείο) 146 ΔΕΚΕ Θερμ. βροχ. Άνω Θεοδωράκη 48 ΥΠΓΕ Θερμ. - βροχ. Εύζωνοι 9 ΥΠΓΕ Βροχόμετρο Μεγάλη Στέρνα 12 ΥΠΓΕ Βροχόμετρο Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος εγκαταστάθηκε στη λεκάνη απορροής της λίμνης πέμπτος μετεωρολογικός σταθμός τα τεχνικά χαρακτηριστικά του οποίου φαίνονται στον Πίνακα 2. Ο νέος σταθμός είναι σύγχρονης τεχνολογίας και καταγράφει όλες τις απαραίτητες παραμέτρους για την ολοκληρωμένη παρακολούθηση των μετεωρολογικών φαινομένων στην περιοχή της λίμνης. Στον ίδιο πίνακα περιγράφεται επίσης ο σταθμηγράφος που εγκαταστάθηκε και λειτουργεί στη λίμνη. Πίνακας 2:Τεχνικά χαρακτηριστικά του αυτόματου τηλεμετρικού μετεωρολογικού σταθμού και του ψηφιακού σταθμηγράφου. Στοιχεία μετεωρολογικού σταθμού A733 Τηλεμετρικός Data Logger HD98TR Αισθητήρας Σχετικής Υγρασίας HD97-Α1 θερμοκρασίας Αέρα ARG1 Αισθητήρας Βροχόπτωσης RGB1 Αισθητήρας ολικής ηλιακής ακτινοβολίας WL3 Αισθητήρας στάθμης HD948TR Αισθητήρας Βαρομετρικής Πίεσης BARO Αισθητήρας ταχύτητας ανέμου wind transmitter Μ4 Σταθερός Ιστός ύψους 4 μέτρων SP2 Διάταξη τροφοδοσίας του μετεωρολογικού σταθμό με ηλιακό συλλέκτη του Μ136Β Τηλεμετρική διάταξη μέσω κινητής τηλεφωνίας Radio modem GSM/GPRS Στοιχεία σταθμηγράφου MDS 624 Σταθμηγράφος Πλωτήρας Data logger σειρά MDS SURFLOAT Κατασκευαστής ADCON Αυστρίας DELTAOHM Ιταλίας DELTAOHM Ιταλίας ENVIRONMENTAL MEASUREMENTS Αγγλίας SKYE Αγγλίας GLOBAL WATER Αμερικής DELTAOHM Ιταλίας THIES CLIMA Γερμανίας SCIENTACT AE SEBA Γερμανίας SEBA Γερμανίας SEBA Γερμανίας Η λειτουργία του σταθμηγράφου βασίζεται στην μέθοδο πλωτήρα αντίβαρου και όχι στη μέτρηση της υδροστατικής πίεσης. Η λήψη των μετρήσεων γίνεται με την χρήση φορητού υπολογιστή, διαθέτει μνήμη για 1 μετρήσεις, interface σύνδεσης με υπολογιστή και λογισμικό για την μεταφορά των μετρήσεων και ψηφιακή οθόνη. 4
Εικ. 1. Άποψη του σταθμηγράφου και του μετεωρολογικού σταθμού, διακρίνονται το χωριό Dojran και οι γύρω λόφοι. Στο Σχ. 1 παρουσιάζονται η μέση μηνιαία θερμοκρασία και ύψος βροχής στο χωριό Dojran. 3 2 Θερμοκρασία ( o C) 2 1 1 Ιαν-61 Ιαν-62 Ιαν-63 Ιαν-64 Ιαν-6 Ιαν-66 Ιαν-67 Ιαν-68 Ιαν-69 Ιαν-7 Ιαν-71 Ιαν-72 Ιαν-73 Ιαν-74 Ιαν-7 Ιαν-76 Ιαν-77 Ιαν-78 Ιαν-79 Ιαν-8 Ιαν-81 Ιαν-82 Ιαν-83 Ιαν-84 Ιαν-8 Ιαν-86 Ιαν-87 Ιαν-88 Ιαν-89 Ιαν-9 Ιαν-91 Ιαν-92 Ιαν-93 Ιαν-94 Ιαν-9 Ιαν-96 Ιαν-97 Ιαν-98 Ιαν-99 Ιαν- 3 2 Ύψος βροχής (mm) 2 1 1 Ιαν-61 Ιαν-62 Ιαν-63 Ιαν-64 Ιαν-6 Ιαν-66 Ιαν-67 Ιαν-68 Ιαν-69 Ιαν-7 Ιαν-71 Ιαν-72 Ιαν-73 Ιαν-74 Ιαν-7 Ιαν-76 Ιαν-77 Ιαν-78 Ιαν-79 Ιαν-8 Ιαν-81 Ιαν-82 Ιαν-83 Ιαν-84 Ιαν-8 Ιαν-86 Ιαν-87 Ιαν-88 Ιαν-89 Ιαν-9 Ιαν-91 Ιαν-92 Ιαν-93 Ιαν-94 Ιαν-9 Ιαν-96 Ιαν-97 Ιαν-98 Ιαν-99 Ιαν- Σχ. 1. Διακύμανση της θερμοκρασίας ( o C)και του ύψους βροχής (mm) στο χωριό Dojran του γειτονικού κράτους.
Πριν από το 192 και έως το 1988 περίπου, η στάθμη του νερού της λίμνης κυμαινόταν σε αναλογία με τις βροχοπτώσεις (Σχ. 2). Από το 1988, ωστόσο, η στάθμη του νερού μειώνεται σταθερά (τουλάχιστον έως το 2). Σχ. 2. Διακύμανση του ύψους βροχής και του απόλυτου υψόμετρου της στάθμης της λίμνης από στοιχεία της όμορης χώρας. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τον μετεωρολογικό σταθμό του έργου παρουσιάζονται στα Σχ. 3, 4,. 3 3 2 Θερμοκρασία (Co) 2 1 1-8/4/8 8//8 8/6/8 8/7/8 8/8/8 8/9/8 8/1/8 8/11/8 8/12/8 8/1/9 4 3 3 2 2 1 1 8/4/8 8//8 8/6/8 8/7/8 8/8/8 Βροχόπτωση (mm) 8/9/8 8/1/8 8/11/8 8/12/8 8/1/9 Βροχόπτωση (mm) Απόλυτο υψόμετρο στάθμης (m) Σχ. 3. Χρονική μεταβολή της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης για το διάστημα Απρίλιος 28 Ιανουάριος 29 6
1 9 8 7 6 4 Eto (mm) 3 2 1 12 1 8 6 4 2 8/4/8 8//8 8/6/8 8/7/8 8/8/8 8/9/8 8/1/8 8/11/8 8/12/8 8/1/9 Σχετ. υγρασία (%) 3 2 2 1 1 8/4/8 8//8 8/6/8 8/7/8 8/8/8 8/9/8 8/1/8 8/11/8 8/12/8 8/1/9 8/4/8 8//8 8/6/8 8/7/8 8/8/8 8/9/8 8/1/8 8/11/8 8/12/8 8/1/9 Ταχ. ανέμου (m/sec) Σχ. 4. Χρονική μεταβολή της εξατμισοδιαπνοής, της σχετικής υγρασίας και της ταχύτητας ανέμου για το διάστημα Απρίλιος 28 Ιανουάριος 29. 7
4 3 Ηλιακή ακτινοβολία (w/m 2 ) 3 2 2 1 1 8/4/8 8/6/8 8/8/8 8/1/8 8/12/8 13 12 11 1 99 98 97 96 9 8/4/8 8//8 8/6/8 8/7/8 8/8/8 Ατμ. πίεση (mbar) 8/9/8 8/1/8 8/11/8 8/12/8 8/1/9 Σχ.. Χρονική μεταβολή της ηλιακής ακτινοβολίας και της ατμοσφαιρικής πίεσης για το διάστημα Απρίλιος 28 Ιανουάριος 29. Τα μηνιαία ύψη βροχής στους σταθμούς Δοϊράνη, Άνω Θεοδωράκη, Εύζωνοι, Mεγάλη Στέρνα και Nov Doiran παρουσιάζονται στο Σχ. 6. Τα διαθέσιμα δεδομένα καλύπτουν την περίοδο 1987 1993 και 21-23 για τον σταθμό της Δοϊράνης, 198-23 για το Άνω Θεοδωράκη, 198-2 για τους σταθμούς Εύζωνοι και Mεγάλη Στέρνα και 1961-2 για τον σταθμό Nov Doiran. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής στον σταθμό της Δοϊράνης ήταν 69 mm, 443 mm στο Άνω Θεοδωράκη, 486 mm στους Ευζώνους, 2 mm στη Μεγάλη Στέρνα και 612 mm στο χωριό Dojran. Υψηλότερες μέσες μηνιαίες βροχοπτώσεις καταγράφηκαν στον σταθμό της Δοϊράνης κατά τον Δεκέμβριο (83 mm, 14,6 %) και τον Απρίλιο (74 mm, 13 %). Υψηλές μέσες μηνιαίες βροχοπτώσεις καταγράφηκαν τον Μάιο και τον Νοέμβριο (1 mm, 11, %) στο Άνω Θεοδωράκη, και τον Νοέμβριο στους Ευζώνους (72 mm, 1 %), στη Mεγάλη Στέρνα (7 mm, 14,2 %) και στο χωριό Dojran (8, mm, 14 %). Ο ξηρότερος μήνας είναι ο Σεπτέμβριος για τον σταθμό της Δοϊράνης (23,6 mm, 4 %), της Μεγάλης Στέρνας (18,6 mm, 8
3,4 %) και του Nov Doiran (32 mm,,2 %) ενώ ο Ιούλιος είναι ο ξηρότερος μήνας στο Άνω Θεοδωράκη (23,4 mm,,3 %) και ο Αύγουστος στους Ευζώνους (2 mm, 4,2 %). 9 8 7 Δοϊράνη Ά.Θεοδωράκι Εύζωνοι Μ. Στέρνα Ύψος βροχής (mm) 6 4 3 2 1 Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Σχ. 6. Μέση μηνιαία ύψη βροχής (mm) στους.μετεωρολογικούς σταθμούς του ελληνικού τομέα της λεκάνης απορροής λίμνης Δοϊράνης. Στην Εικ. 7, παρουσιάζεται η διακύμανση του μέσου ετήσιου απόλυτου υψόμετρου της στάθμης της λίμνης όπως προέκυψε από μετρήσεις που έγιναν από τη γείτονα χώρα κατά το χρονικό διάστημα πριν την έναρξη έντονης πτώσης της στάθμης της (1961-1983). Απόλυτο υψόμετρο στάθμης (m) Absolute water level (m) 147.4 147.2 147. 146.8 146.6 Σχ. 7. Το μέσο ετήσιο απόλυτο υψόμετρο της στάθμης της λίμνης για το χρονικό διάστημα 1961 1983. Τα στοιχεία 146.4 προέρχονται από την πρώην Γιουγκοσλαβία και το υψόμετρο αναφοράς είναι 144,93 m στην περιοχή της Κροατίας. 146.2 Η μεταβολή του απόλυτου 146. υψομέτρου με στοιχεία ελληνικών πηγών (Διεύθυνση Τοπογραφικής Υπηρεσίας 14.8 Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κιλκίς και 1η ΔΕΚΕ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας) παρουσιάζονται 14.6 14.4 9 199 1964 1969 1974 1979 1984 Year
στο Σχ. 8. Στο Σχ. 9 παρουσιάζεται η διακύμανση της στάθμης της λίμνης κατά τη διάρκεια του προγράμματος. 146, 14, Απόλυτο υψόμετρο στάθμης (m) 144, 143, 142, 141, 14, Σεπ-84 Σεπ-8 Σεπ-86 Σεπ-87 Σεπ-88 Σεπ-89 Σεπ-9 Σεπ-91 Σεπ-92 Σεπ-93 Σεπ-94 Σεπ-9 Σεπ-96 Σεπ-97 Σεπ-98 Σεπ-99 Σεπ- Σεπ-1 Σεπ-2 Σεπ-3 Σεπ-4 Σεπ- Σεπ-6 Σεπ-7 Σεπ-8 Σχ. 8. Μεταβολή της στάθμης της λίμνης (απόλυτο υψόμετρο, m) στο χρονικό διάστημα 1984-28 143,3 143,2 Απόλυτο υψόμετρο στάθμης (m) 143,1 143, 142,9 142,8 142,7 142,6 142, 142,4 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Σχ. 9. Μεταβολή της στάθμης της λίμνης (απόλυτο υψόμετρο, m) στη διάρκεια του 28. 1
Βιβλιογραφία Cvetanka Popovska, O. Bonacci. In: P. Hlavinek et al (eds) Dangerous pollutants (xenobiotics) in Urban Water Cycle, 11-16. Springer, 28. 11