ΕΡΓΟ: ''Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων''

Transcript

1 ΕΡΓΟ: ''Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων'' Παραδοτέο Α1.3 Διερεύνηση της χωρικής κατανομής του βάθους και της ποιότητας των υδάτων στις λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών & Βεγορίτιδα αξιολόγηση των μεθόδων εκτίμησης της ελάχιστης στάθμης των λιμνών

2 Το παρόν εκπονήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) στο πλαίσιο της πράξης «Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων», η οποία εντάσσεται στο πρόγραμμα «GR02 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ» και συγχρηματοδοτείται κατά από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΧΜ ΕΟΧ) περιόδου & από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. This report has been prepared by the Greek Biotope/Wetland Centre (EKBY) under the project «Improving the knowledge in determining the minimum water level and flow of water bodies», which is included in the programme area «GR02 INTEGRATED MARINE AND INLAND MANAGEMENT» and co-funded by the European Economic Area Financial Mechanism and the Public Investment Program. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Δουλγέρης Χ., Παπαδήμος Δ., Κατσαβούνη Σ. και Αργυρούδη Α., Διερεύνηση της χωρικής κατανομής του βάθους και της ποιότητας των υδάτων στις λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών & Βεγορίτιδα (Π.Α1.3). Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων (ΕΚΒΥ). Θέρμη. 114 σελ. This document may be cited as follows: Doulgeris C., Papadimos D., Katsavouni S. and Argyroudi A., Investigation of the spatial distribution of water depth and quality of lakes Zazari, Cheimaditida, Petron and Vegoritida (D.Α1.3). Greek Biotope/Wetland Centre (EKBY). Thermi, Greece. 114 p. ii

3 ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αλεξανδρίδου Ευτυχία: Αποστολάκης Αντώνης: Δουλγέρης Χαράλαμπος: Κατσαβούνη Σωτηρία: Παπαδήμος Δημήτρης: Τσιαούση Βασιλική: Χατζηιορδάνου Ελένη: Συντονισμός εργασιών, επιμέλεια τελικής έκθεσης Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, επεξεργασία δεδομένων βυθομέτρησης λιμνών Επιστημονικά υπεύθυνος έργου, ανάλυση μορφολογικών χαρακτηριστικών, συμβολή στη διατύπωση προτάσεων σχετικά με την ελάχιστη στάθμη Συλλογή και επεξεργασία μετεωρολογικών δεδομένων Συμβολή στη διατύπωση προτάσεων σχετικά με την ελάχιστη στάθμη, συντονισμός εργασιών πεδίου, επιμέλεια τελικής έκθεσης. Συμβολή στη διατύπωση προτάσεων σχετικά με την ελάχιστη στάθμη. Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών, σχεδιασμός και δημιουργία χαρτών Εξωτερική συνεργάτιδα Αργυρούδη Άννα: Αξιοποίηση βιβλιογραφικών πηγών, συλλογή και επεξεργασία δεδομένων φυσικού περιβάλλοντος, εκτίμηση ρυπαντικού φορτίου, σχεδιασμός χαρτών, διερεύνηση μεθοδολογιών για τον καθορισμό μέγιστης στάθμης στις λίμνες. iii

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Γεωγραφική θέση περιοχής μελέτης Νομικό καθεστώς προστασίας ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Κλίμα Ύψος βροχής Θερμοκρασία Σχετική υγρασία Ταχύτητα ανέμου Γεωλογικά στοιχεία της περιοχής Υδρογεωλογικοί σχηματισμοί Υδρολογία Επιφανειακά ύδατα Υπόγεια ύδατα Ποιότητα υδάτων Θεσμικό πλαίσιο για την ποιότητα των υδάτων Παρακολούθηση της ποιότητας υδάτων στην περιοχή μελέτης Κάλυψη γης Έδαφος ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Μεθοδολογία Εφαρμογή της μορφολογικής μεθόδου για την εκτίμηση της ελάχιστης στάθμης στις λίμνες Βεγορίτιδα, Πετρών Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη Απαιτήσεις Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων Συγκριτική αξιολόγηση των μεθόδων εκτίμησης της ελάχιστης στάθμης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - ΧΑΡΤΕΣ iv

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα τεχνική έκθεση (παραδοτέο Α1.3) συντάχθηκε στο πλαίσιο του έργου «Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τον καθορισμό της ελάχιστα απαιτούμενης στάθμης/παροχής υδάτινων σωμάτων». Το έργο αποσκοπεί στον καθορισμό της ελάχιστης στάθμης στις λίμνες Βεγορίτιδα, Πετρών, Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη, και της ελάχιστης παροχής στον ποταμό Νέστο, για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων τους και την προαγωγή της αειφόρου ανάπτυξης. Σκοπός του παραδοτέου είναι η διερεύνηση της χωρικής και χρονικής κατανομής του βάθους νερού και η ανάλυση των μορφολογικών χαρακτηριστικών στις λίμνες της περιοχής μελέτης για την εκτίμηση της ελάχιστης στάθμης νερού, καθώς και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των λοιπών μεθοδολογιών εκτίμησης της ελάχιστης στάθμης που εφαρμόσθηκαν στο έργο. Στο 2 ο κεφάλαιο δίνεται η γεωγραφική θέση της περιοχής μελέτης και το νομικό καθεστώς προστασίας της. Στο 3 ο κεφάλαιο παρουσιάζονται και αναλύονται τα δεδομένα φυσικού περιβάλλοντος στην υδρολογική λεκάνη των λιμνών δίνοντας βαρύτητα στην ανάλυση των μετεωρολογικών και υδρολογικών δεδομένων. Στο 4 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται η εκτίμηση της ελάχιστης στάθμης με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των λιμνών, καθώς επίσης και η συγκριτική αξιολόγηση του συνόλου των μεθοδολογιών, που εφαρμόσθηκαν στο πλαίσιο του έργου, για την εκτίμηση της ελάχιστης στάθμης των λιμνών, δηλαδή α) η ανάλυση των απαιτήσεων της ιχθυοπανίδας, β) η ανάλυση των απαιτήσεων των μακροφύτων, γ) η ανάλυση των μορφολογικών χαρακτηριστικών και δ) η ανάλυση των ιστορικών δεδομένων στάθμης. Η διεπιστημονική προσέγγιση που ακολουθήθηκε στο έργο για την εκτίμηση της περιβαλλοντικά ελάχιστης στάθμης στις λίμνες Βεγορίτιδα, Πετρών, Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη αποτελεί μια καινοτόμα και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ενός ζωτικού θέματος της διαχείρισης των υδατικών πόρων, προάγοντας την προστασία των λιμναίων οικοσυστημάτων και την αειφόρο ανάπτυξη στην περιοχή. 1

6 2

7 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 2.1 Γεωγραφική θέση περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης του παρόντος παραδοτέου περιλαμβάνει τις λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών και Βεγορίτιδα, καθώς και τις λεκάνες απορροής τους. Η περιοχή μελέτης εντοπίζονται εντός των διοικητικών ορίων των Περιφερειακών Ενοτήτων (ΠΕ) Φλώρινας, Κοζάνης και Πέλλας. Σε περιφερειακό επίπεδο η περιοχή μελέτης υπάγεται στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Σε ό,τι αφορά τη διοικητική διαίρεση ως προς τους ΟΤΑ του Προγράμματος Καλλικράτης, οι λεκάνες απορροής των παραπάνω λιμνών καταλαμβάνουν τμήμα του Δήμου Αμυνταίου (ΠΕ Φλώρινας), του Δήμου Εορδαίας και του Δήμου Κοζάνης (ΠΕ Κοζάνης) και του Δήμου Έδεσσας (ΠΕ Πέλλας) (Χάρτης 1). Οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα βρίσκονται στο νότιο τμήμα της ΠΕ Φλώρινας πλησίον του οικισμού Λιμνοχωρίου. Νοτιοδυτικά των λιμνών βρίσκεται η πόλη της Καστοριάς σε απόσταση περίπου 25 km και προς τα νοτιοανατολικά σε απόσταση περίπου 12 km βρίσκεται η Πτολεμαΐδα. Οι λίμνες Πετρών και Βεγορίτιδα εντοπίζονται σε απόσταση περίπου 14 km βορειοανατολικά των λιμνών Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα. Η λίμνη Βεγορίτιδα βρίσκεται δυτικά της Έδεσσας σε απόσταση 25 km περίπου και στις όχθες της λίμνης είναι χτισμένοι οι οικισμοί Άγιος Παντελεήμων και Άρνισσα. Η λίμνη Πετρών βρίσκεται δυτικά της λ. Βεγορίτιδας και σε απόσταση 2 km από το Αμύνταιο. 2.2 Νομικό καθεστώς προστασίας Οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα περιλαμβάνονται στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000, σύμφωνα με τις ακόλουθες Ευρωπαϊκές οδηγίες: Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας: Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) (Special 3

8 Areas of Conservation - SAC) με κωδικό GR , ονομασία LIMNES CHEIMADITIDA ZAZARI και έκταση 4.064,39 ha. Οδηγία 2009/147/ΕΚ (πρώην 79/409/EK) για τη διατήρηση των άγριων πτηνών: Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) (Special Protection Areas - SPA), με κωδικό GR , ονομασία LIMNES CHEIMADITIDA ZAZARI και έκταση 5.193,17 ha. Επιπλέον, Σύμφωνα με το ΦΕΚ (425/Β/ ) οι λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη βρίσκονται εντός του Καταφύγιου Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) με Ονομασία Χειμαδίτιδα. Οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα ανήκουν στο δίκτυο IBA των 'Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά' (Important Bird Areas), με κωδικό GR046, υπό τα κριτήρια A1, A4i, B1i, B2, C1, C2, C6, με έκταση ha (Πορτόλου κ.ά., 2009). Οι λίμνες Πετρών και Βεγορίτιδας περιλαμβάνονται στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000, σύμφωνα με τις ακόλουθες Ευρωπαϊκές οδηγίες: Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) (Special Areas of Conservation - SAC) με κωδικό GR , ονομασία LIMNES VEGORITIDAS PETRON και έκταση ,02 ha. Οδηγία 2009/147/ΕΚ (πρώην 79/409/EK) για τη διατήρηση των άγριων πτηνών: Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (Special Protection Areas - SPA), με κωδικό GR , ονομασία LIMNI PETRON και έκταση 6.699,16 ha. Επιπλέον, Σύμφωνα με το ΦΕΚ (425/Β/ ), η λίμνη Πετρών βρίσκεται εντός του Καταφύγιου Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) με Ονομασία Αμπέλια Δήμου Αμυνταίου. Οι λίμνες Πετρών και Βεγορίτιδα ανήκουν στο δίκτυο IBA των 'Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά' (Important Bird Areas), με κωδικό GR045, υπό τα κριτήρια A1, B2, C1, C6 και με έκταση ha (Πορτόλου κ.ά., 2009). 4

9 Το ρέμα Σουλού, όπως και οι ποταμοί Γρεβενίτης και Σακουλέβας και η λίμνη Πετρών έχουν χαρακτηριστεί ως Ευαίσθητα Υδάτινα Σώματα σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ αριθμόν 19661/1982/ Παράλληλα για την εναρμόνιση με την Οδηγία 76/464/ΕΟΚ αναφορικά με την ρύπανση από απορρίψεις επικίνδυνων ουσιών στο υδάτινο περιβάλλον, η Ελληνική Κυβέρνηση εξέδωσε την υπ αριθμόν 15782/1849/ Κοινή Υπουργική Απόφαση, για το ειδικό πρόγραμμα μείωσης της ρύπανσης, για τα επιφανειακά ύδατα των λιμνών Βεγορίτιδας, Πετρών και του ποταμού Σουλού, από απορρίψεις επικίνδυνων ουσιών του καταλόγου ΙΙ της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ. 5

10 6

11 3. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 3.1 Κλίμα Για τη διερεύνηση του κλίματος στην περιοχή μελέτης, τα βασικά κριτήρια για την επιλογή των σταθμών παρακολούθησης μετεωρολογικών παραμέτρων ήταν: α) τα στοιχεία που διαθέτουν οι σταθμοί να καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρονική περίοδο, και β) η γεωγραφική τους κατανομή, να είναι τέτοια, ώστε να καλύπτουν κατά το δυνατό ομοιόμορφα την περιοχή μελέτης. Οι διαθέσιμοι μετεωρολογικοί σταθμοί που ελήφθησαν υπόψη τόσο εντός όσο και πλησίον των ορίων της περιοχής μελέτης αποτυπώνονται στον Χάρτη 2. Από κάθε μετεωρολογικό σταθμό έγινε συλλογή, καταγραφή και επεξεργασία των ακόλουθων μετεωρολογικών παραμέτρων: βροχή (mm), μέγιστη θερμοκρασία αέρα ( o C), ελάχιστη θερμοκρασία αέρα ( o C), σχετική υγρασία (%), ταχύτητα ανέμου (m/sec). Πηγή πρωτογενών δεδομένων αποτέλεσαν τα ημερήσια και μηνιαία φύλλα καταγραφής των μετεωρολογικών παρατηρήσεων των υπηρεσιών της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΑΠΕΝ), του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΑΑΤ) και του Δήμου Αμυνταίου. Η πρωτογενής αυτή πληροφορία καταχωρήθηκε σε ημερήσιο ή μηνιαίο βήμα με τη χρήση λογισμικού επεξεργασίας λογιστικών φύλλων (MS Excel) και την εφαρμογή του λογισμικού Υδρογνώμων ή Υδρογνώμονας ( Οι πρωτογενείς καταγραφές των μετεωρολογικών παραμέτρων υποβλήθηκαν στα ακόλουθα στάδια επεξεργασίας: Συμπλήρωση ελλείψεων (με βάση μηνιαίες τιμές), οι οποίες οφείλονται συνήθως σε βλάβη των οργάνων ή αμέλεια ή κωλύματα των παρατηρητών. Επέκταση των χρονοσειρών (με βάση μηνιαίες τιμές), στις περιπτώσεις όπου η λειτουργία των σταθμών εκτείνεται σε μικρότερο διάστημα από αυτό της περιόδου ενδιαφέροντος. 7

12 Ως μέθοδος συμπλήρωσης για τις τιμές του ύψος βροχής, της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας, χρησιμοποιήθηκε η Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση (Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος 1999, Παπαμιχαήλ 2001, Μπαλτάς 2006). Σύμφωνα με αυτήν, η προς συμπλήρωση τιμή Υi (εξαρτημένη) εκτιμάται από την αντίστοιχη τιμή Χi (ανεξάρτητη) ενός γειτονικού σταθμού αναφοράς, για την περίοδο όπου σημειώνεται η έλλειψη στον σταθμό Υ, με βάση τη γραμμική σχέση: Yi = axi +b όπου Yi : η κενή, προς συμπλήρωση τιμή, Xi : η τιμή του σταθμού αναφοράς, i : ο εκάστοτε μήνας, a και b : παράμετροι που εκτιμώνται με τρόπο ώστε να ελαχιστοποιηθεί το τετραγωνικό σφάλμα της εκτίμησης. Ο βαθμός καταλληλότητας της μεθόδου καθορίζεται από τον συντελεστή γραμμικής συσχέτισης (r), μεταξύ των τιμών των δύο σταθμών, του οποίου οι τιμές κυμαίνονται στο διάστημα (-1, 1). Για να είναι σημαντική η συσχέτιση θα πρέπει ο συντελεστής r να είναι κατά απόλυτη τιμή μεγαλύτερος από την κρίσιμη τιμή: r>0, Ύψος βροχής Στον Πίνακα 3.1. που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μετεωρολογικοί σταθμοί που διαθέτουν παρατηρήσεις ύψους βροχής καθώς και τα χαρακτηριστικά τους, όπως το γεωγραφικό μήκος και πλάτος, το υψόμετρο, το χρονικό βήμα, η διάρκεια των παρατηρήσεων, ο φορέας λειτουργίας και οι ελλείψεις δεδομένων. 8

13 Πίνακας 3.1. Χαρακτηριστικά των μετεωρολογικών σταθμών μέτρησης ύψους βροχής στην περιοχή μελέτης α/α Ονομασία σταθμού Γεωγραφικές συντεταγμένες Υψόμετρο (m) Φορέας λειτουργίας Χρονικό Βήμα Χρονικό Διάστημα Ελλείψεις 1 Κοζάνη ' ' 626 ΕΜΥ Μηνιαίο /55, 8/60, 11/65-3/66, 1-2/67, 12/73, 7/74, 10-12/79, 1/89, 1/90, 8/92, 10/95, 7-11/96, 9/99, 7/07, 8/09, 10-11/09 2 Φλώρινα ' ' 695 ΕΜΥ Μηνιαίο /81, 11-12/87, 11-12/88, 2/89, 5/89, 10-11/89, 1/05, 3/05, 8/06, 10-11/06 3 Πτολεμαϊδα ' ' 600 ΕΜΥ Μηνιαίο /81, 7/83, 9-11/83, 7/84, 7/86, 7-8/87, 7/88, 7/89, 11/89, 7/90, 7/91, 9/91, 7-8/92, 7-8/93, 7/94, 8/95, 7-8/97 4 Πτολεμαϊδα ' ' 606 ΕΑΑ Ημερήσιο /13 5 Αμύνταιο ' ' 654 ΕΑΑ Ημερήσιο /09-02/10, 4-5/13, 9/13 6 Αμύνταιο Δήμος Ημερήσιο /05 Αμυνταίου Πηγάδια ' ' 1430 ΕΑΑ Ημερήσιο /13, 6/14, 8-12/14, 10/15 8 Μαυροπηγή ' ' 642 ΕΑΑ Ημερήσιο Άρδασσα ' ' 625 ΕΑΑ Ημερήσιο /12, 2/13 10 Βαρικό 21 29' ' 740 ΕΑΑ Ημερήσιο /15 11 Βεγορίτιδα ' ' 647 ΕΑΑ Ημερήσιο Βλάστη ' ' 1180 ΕΑΑ Ημερήσιο /14 13 Λιμνοχώρι ' ' 600,3 ΥΑΑΤ Μηνιαίο Σιάτιστα ' ' 933,1 ΥΠΑΠΕΝ Ημερήσιο /11 15 Ποντοκώμη ' ' 718,8 ΥΠΑΠΕΝ Ημερήσιο

14 Απρ-17 Αυγ-15 Ιαν-14 Μαϊ-12 Σεπ-10 Ιαν-09 Ιουν-07 Οκτ-05 Φεβ-04 Ιουλ-02 Νοε-00 Μαρ-99 Ιουλ-97 Δεκ-95 Απρ-94 Αυγ-92 Ιαν-91 Μαϊ-89 Σεπ-87 Ιαν-86 Ιουν-84 Οκτ-82 Φεβ-81 Ιουλ-79 Στο Σχήμα 3.1 παρουσιάζεται το χρονικό διάστημα, για το οποίο οι σταθμοί στην περιοχή μελέτης διαθέτουν παρατηρήσεις μηνιαίου ύψους βροχής εντός της υδρολογικής περιόδου Κοζανη Φλώρινα Πτολεμαϊδα Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ Αμύνταιο Αμύνταιο_Δήμου 3-5 Πηγάδια Μαυροπηγή Άρδασσα Βαρικό Βεγορίτιδα Βλάστη Λιμνοχώρι Σιάτιστα Ποντοκώμη Μηνιαίο ύψος βροχής Σχήμα 3.1. Περίοδος διαθεσιμότητας δεδομένων μηνιαίου ύψους βροχής στην περιοχή μελέτης Από το ανωτέρω Σχήμα γίνεται αντιληπτό ότι στους περισσότερους σταθμούς παρουσιάζονται ελλείψεις είτε σε μεμονωμένους μήνες είτε σε ευρύτερα χρονικά διαστήματα που καλύπτουν διαφορετικές περιόδους. Προκειμένου να αποκτηθεί πλήρης χρονοσειρά δεδομένων ύψους βροχής, οι σταθμοί συμπληρώθηκαν και επεκτάθηκαν ώστε να καλύπτουν την περίοδο Οκτώβριος 1979 Σεπτέμβριος 2015, για τους σταθμούς Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, Λιμνοχώρι, Σιάτιστα και Ποντοκώμη και Οκτώβριος 2003 Σεπτέμβριος 2015, για τους υπόλοιπους σταθμούς. Η συμπλήρωση και επέκταση των δεδομένων έγινε σε μηνιαία. Αρχικά εκτιμήθηκε η συσχέτιση του μηνιαίου ύψους βροχής όλων των σταθμών μεταξύ τους. Οι συντελεστές συσχέτισης που προέκυψαν από την ανάλυση αυτή δίνονται στους Πίνακες 3.2 και

15 Πίνακας 3.2. Συντελεστής γραμμικής συσχέτισης (r), του μηνιαίου ύψους βροχής των σταθμών στην περιοχή μελέτης κατά το υδρολογικό έτος Οκτ.1979-Σεπ.2015 Συντελεστής συσχέτισης (r) Μετεωρολογικοί Κοζάνη Φλώρινα Λιμνοχώρι Σιάτιστα Ποντοκώμη σταθμοί Φλώρινα 0,595 Λιμνοχώρι 0,735 0,744 Σιάτιστα 0,679 0,687 0,685 Ποντοκώμη 0,730 0,644 0,740 0,687 Πτολεμαϊδα 0,826 0,726 0,833 0,683 0,820 Πίνακας 3.3. Συντελεστής γραμμικής συσχέτισης (r), του μηνιαίου ύψους βροχής των σταθμών στην περιοχή μελέτης κατά το υδρολογικό έτος Οκτ.2003-Σεπ.2015 Συντελεστής συσχέτισης (r) Μετεωρολογικοί σταθμοί Πτολεμαϊ δα_εαα 3-5 Πηγάδια Αμύνταιο Αμύνταιο _Δήμος Άρδασσα Βεγορίτιδα Μαυροπηγή Βλάστη 3-5 Πηγάδια 0,697 Αμύνταιο 0,783 0,648 Αμύνταιο_Δήμος 0,866 0,754 0,833 Άρδασσα 0,753 0,546 0,744 0,713 Βεγορίτιδα 0,718 0,683 0,710 0,796 0,562 Μαυροπηγή 0,699 0,829 0,867 0,800 0,689 0,678 Βλάστη 0,821 0,768 0,763 0,873 0,748 0,707 0,801 Βαρικό 0,716 0,685 0,727 0,780 0,627 0,561 0,752 0,810 Η συμπλήρωση και επέκταση των δεδομένων του κάθε σταθμού έγινε με βάση τα δεδομένα του σταθμού με τη μεγαλύτερη συσχέτιση και την πλήρης χρονοσειρά (Σχήματα 3.2 έως 3.4). 11

16 Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Ποντοκώμης Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Κοζάνης Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Σιάτιστας Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Ποντοκώμης 180 Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Πτολεμαϊδας Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Κοζάνης 160 Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Λιμνοχωρίου Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Πτολεμαϊδας 120 Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Φλώρινας Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Λιμνοχωρίου Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Πτολεμαϊδας Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου_Δήμου Σχήμα 3.2. Συσχέτιση των μηνιαίων υψών βροχής των σταθμών Κοζάνης, Σιάτιστας, Ποντοκώμης, Πτολεμαϊδας, Φλώρινας, Λιμνοχωρίου, Αμυνταίου_Δήμου 12

17 Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου_Δήμου Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Βλάστης Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου_Δήμου Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Βαρικού Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Βλάστης Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Μαυροπηγής Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Άρδασσας Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Πτολεμαϊδας 130 Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Βεγορίτιδας Dependent variable Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου_Δήμου Σχήμα 3.3. Συσχέτιση των μηνιαίων υψών βροχής των σταθμών Πτολεμαϊδας, Αμυνταίου_Δήμου, Βεγορίτιδας, Άρδασσας, Βλάστης, Βαρικού, Αμυνταίου 13

18 Μηνιαίο ύψος βροχής Dependent variable (mm) 3-5 Πηγάδια Independent variable Μηνιαίο ύψος βροχής (mm) Αμυνταίου_Δήμου Σχήμα 3.4. Συσχέτιση των μηνιαίων υψών βροχής των σταθμών 3-5 Πηγάδια και Αμυνταίου_Δήμου Συμπλήρωση σταθμών Κοζάνης και Ποντοκώμης Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών του ύψους βροχής του σταθμού Κοζάνης, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Ποντοκώμης, και αντιστρόφως καθώς είχαν ισχυρή θετική συσχέτιση και μεγάλο εύρος χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Κοζάνης είναι: y = 0,603 * x + 9,542. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Ποντοκώμης είναι: y = 0,914 * x + 11,874. Συμπλήρωση σταθμού Σιάτιστας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Σιάτιστας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Ποντοκώμης, λόγω της θετικής συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Σιάτιστας είναι: y = 0,893 * x + 21,285. Συμπλήρωση σταθμού Πτολεμαϊδας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Πτολεμαϊδας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Κοζάνης, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Πτολεμαϊδας είναι: y = 0,881 * x + 3,

19 Συμπλήρωση σταθμού Λιμνοχωρίου Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Λιμνοχωρίου, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Πτολεμαϊδας, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση του Λιμνοχωρίου είναι: y = 0,972 * x + 6,481. Συμπλήρωση σταθμού Φλώρινας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Φλώρινας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Φλώρινας είναι: y = 0,859 * x + 18,155. Συμπλήρωση σταθμού Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Αμυνταίου_Δήμου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ είναι: y = 0,689 * x + 5,948. Συμπλήρωση σταθμού Αμυνταίου Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Αμυνταίου, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Αμυνταίου_Δήμου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση του Αμυνταίου είναι: y = 0,737 * x + 1,474. Συμπλήρωση σταθμού Βλάστης Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Bλάστης, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Αμυνταίου_Δήμου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Βλάστης είναι: y = 0,949 * x + 9,731. Συμπλήρωση σταθμού Βαρικού Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Bαρικού, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Βλάστης, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση του Βαρικού είναι: y = 0,992 * x - 1,432. Συμπλήρωση σταθμού Μαυροπηγής Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Μαυροπηγής, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Αμυνταίου, λόγω της ισχυρής θετικής 15

20 συσχέτισης και του μεγάλου εύρους χρονοσειράς. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Μαυροπηγής είναι: y = 0,961 * x + 9,073. Συμπλήρωση σταθμού Άρδασσας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Άρδασσας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Άρδασσας είναι: y = 0,747 * x + 8,688. Συμπλήρωση σταθμού Βεγορίτιδας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού Βεγορίτιδας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Αμυνταίου_Δήμου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Βεγορίτιδας είναι: y = 0,703 * x + 7,115. Συμπλήρωση σταθμού 3-5 Πηγάδια Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών ύψους βροχής του σταθμού 3-5 Πηγάδια, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Αμυνταίου_Δήμου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση του σταθμού 3-5 Πηγάδια είναι: y = 1,211 * x + 18,720. Στο Σχήμα 3.5. δίνεται η συσχέτιση των μέσων ετήσιων τιμών ύψους βροχής με τα αντίστοιχα υψόμετρά τους, των μετεωρολογικών σταθμών Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, Λιμνοχώρι, Σιάτιστα και Ποντοκώμη για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 1979 έως Σεπτέμβριος 2015 ενώ στο Σχήμα 3.6. για τους σταθμούς Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, Βλάστη, Βαρικό και για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος Σεπτέμβριος

21 y = x R 2 = Μέσο Ετήσιο Ύψος Βροχής Υψόμετρο Σχήμα 3.5. Μεταβολή του ετήσιου ύψους βροχής συναρτήσει του υψομέτρου στην περιοχή μελέτης για το χρονικό διάστημα Οκτ.1979-Σεπτ Μέσο Ετήσιο Ύψος Βροχής y = x R 2 = Υψόμετρο Σχήμα 3.6. Μεταβολή του ετήσιου ύψους βροχής συναρτήσει του υψομέτρου στην περιοχή μελέτης για το χρονικό διάστημα Οκτ.2003-Σεπτ

22 Στα Σχήματα 3.7. έως παρουσιάζεται γραφικά η διακύμανση του ετήσιου ύψους βροχής και η γραμμική τάση των σταθμών Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, Λιμνοχώρι, Σιάτιστα και Ποντοκώμη για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος Σεπτέμβριος 2015 ενώ για τους σταθμούς Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, Βλάστη, Βαρικό, για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 2003-Σεπτέμβριος 2015 αντίστοιχα. Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 900 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Κοζάνης Έτη Σχήμα 3.7. Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Κοζάνης 18

23 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1000 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Φλώρινας Έτη Σχήμα 3.8. Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Φλώρινας Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 900 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Πτολεμαϊδας Έτη Σχήμα 3.9. Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Πτολεμαϊδας 19

24 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1000 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Λιμνοχωρίου Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Λιμνοχωρίου Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1400 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Σιάτιστας Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Σιάτιστας 20

25 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1000 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Ποντοκώμης Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Ποντοκώμης Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ 21

26 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1400 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) 3-5 Πηγάδια Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό 3-5 Πηγάδια Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 800 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Αμύνταιο Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Αμυνταίου 22

27 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Αμύνταιο_Δήμος Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Αμυνταίου_Δήμος Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 800 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Άρδασσας Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Άρδασσας 23

28 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 800 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Βεγορίτιδα Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Βεγορίτιδας Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1000 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Μαυροπηγής Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Μαυροπηγής 24

29 Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1200 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Βλάστης Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Βλάστης Ετήσιο ύψος βροχής Γραμμική τάση 1400 Ετήσιο ύψος βροχής (mm) Βαρικού Έτη Σχήμα Ετήσια ύψη βροχής και γραμμική τάση στον σταθμό Βαρικού 25

30 Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής των σταθμών Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, Λιμνοχώρι, Σιάτιστα και Ποντοκώμη ανέρχεται σε 462,4 mm, 588,1 mm, 446,4 mm, 570,8 mm, 759,9 mm και 565,2 mm αντίστοιχα, μετά και τη συμπλήρωση των ελλιπουσών τιμών, για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 1979 έως Σεπτέμβριος Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής των υπόλοιπων σταθμών, δηλαδή Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, Βλάστη, Βαρικό ανέρχεται σε 506,2 mm, 992,6 mm, 480,5 mm, 632,6 mm, 482,7 mm, 531,2 mm, 571,9 mm, 716,1 mm και 693,8 mm αντίστοιχα, μετά τη συμπλήρωση των ελλιπουσών τιμών, και για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος Σεπτέμβριος Στα Σχήματα έως δίνονται οι μέσες μηνιαίες τιμές του ύψους βροχής για τους σταθμούς Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, Λιμνοχώρι, Σιάτιστα, Ποντοκώμη, Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, Βλάστη, και Βαρικό αντίστοιχα, μετά από τη συμπλήρωσή τους και για τα προαναφερθέντα υδρολογικά έτη. Κοζάνη Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Κοζάνης για το χρονικό διάστημα

31 Φλώρινα Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Φλώρινας για το χρονικό διάστημα Πτολεμαϊδα Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Πτολεμαϊδας για το χρονικό διάστημα

32 Λιμνοχώρι Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Λιμνοχωρίου για το χρονικό διάστημα Σιάτιστα Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Σιάτιστας για το χρονικό διάστημα

33 Ποντοκώμη Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Ποντοκώμης για το χρονικό διάστημα Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ για το χρονικό διάστημα

34 3-5 Πηγάδια Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό 3-5 Πηγάδια για το χρονικό διάστημα Αμύνταιο Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Αμυνταίου για το χρονικό διάστημα

35 Αμύνταιο_Δήμος Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Αμυνταίου_Δήμος για το χρονικό διάστημα Άρδασσα 60.0 Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Άρδασσας για το χρονικό διάστημα

36 Βεγορίτιδα Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Βεγορίτιδας για το χρονικό διάστημα Μαυροπηγή Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Μαυροπηγής για το χρονικό διάστημα

37 Βλάστη Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Βλάστης για το χρονικό διάστημα Βαρικό Ύψος βροχής (mm) Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Μήνες Σχήμα Μέσα μηνιαία ύψη βροχής στον σταθμό Βαρικού για το χρονικό διάστημα

38 Από τα Σχήματα αυτά, προκύπτει ότι το μέγιστο της βροχόπτωσης παρατηρείται κατά τον μήνα Οκτώβριο για τους σταθμούς Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, τον μήνα Νοέμβριο για τους σταθμούς Κοζάνη, Λιμνοχώρι, Σιάτιστα, Ποντοκώμη, Πτολεμαϊδα και τον Δεκέμβριο για τους σταθμούς Φλώρινα, 3-5 Πηγάδια, Άρδασσα, Βλάστη, Βαρικό. Το ελάχιστο της βροχόπτωσης, παρατηρείται κατά τον μήνα Ιούλιο για τους σταθμούς Κοζάνη, Φλώρινα, Λιμνοχώρι, Ποντοκώμη, Πτολεμαϊδα, Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, και Βαρικό και κατά τον μήνα Αύγουστο για τους σταθμούς Σιάτιστα, Αμύνταιο, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή και Βλάστη. Όσον αφορά την εποχική κατανομή του ύψους βροχής (Σχήματα 3.37, 3.38.), παρατηρείται ο κύριος όγκος των βροχοπτώσεων να εμφανίζεται κατά τη διάρκεια των μηνών του φθινοπώρου και ελάχιστες βροχοπτώσεις κατά τους θερινούς μήνες. Αναλυτικότερα, το ποσοστό που αντιστοιχεί στον ετήσιο όγκο του ύψους βροχής: Για τον σταθμό της Κοζάνης, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,7 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 19,2 %. Για τον σταθμό της Φλώρινας, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,9 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το16,0 %. Για τον σταθμό του Λιμνοχωρίου, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 30,8 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 16,2 %. Για τον σταθμό της Σιάτιστας, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,0 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 16,4 %. Για τον σταθμό της Ποντοκώμης, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 30,5 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 17,7 %. Για τον σταθμό της Πτολεμαϊδας, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,5 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 17,7 %. Για τον σταθμό της Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 33,3 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 15,2 %. Για τον σταθμό 3-5 Πηγάδια, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,6 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά 15,2 %. Για τον σταθμό του Αμυνταίου, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 34,1 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 14,4 %. Για τον σταθμό του Αμυνταίου_Δήμος, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 31,6 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά 14,9 %. 34

39 Για τον σταθμό της Άρδασσας, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,9 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 16,0 %. Για τον σταθμό της Βεγορίτιδας, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 32,2 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 17,4 %. Για τον σταθμό της Μαυροπηγής, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 31,9 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 16,8 %. Για τον σταθμό της Βλάστης, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 29,6 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 14,4 %. Για τον σταθμό του Βαρικού, κατά τους φθινοπωρινούς μήνες είναι 30,7 % ενώ κατά τους θερινούς μήνες δεν ξεπερνά το 13,6 %. Κοζάνη Φλώρινα Λιμνοχώρι Σιάτιστα Ποντοκώμη Πτολεμαϊδα Ύψος βροχής (mm) Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Εποχές Σχήμα Εποχική κατανομή του ύψους βροχής στην περιοχή μελέτης κατά τα έτη

40 300.0 Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ 3-5 Πηγάδια Αμύνταιο Αμύνταιο_Δήμος Άρδασσα Βεγορίτιδα Μαυροπηγή Βλάστη Βαρικό Ύψος βροχής (mm) Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Εποχές Σχήμα Εποχική κατανομή του ύψους βροχής στην περιοχή μελέτης κατά τα έτη Θερμοκρασία Στον Πίνακα 3.4. που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μετεωρολογικοί σταθμοί που διαθέτουν παρατηρήσεις θερμοκρασίας καθώς και τα χαρακτηριστικά τους, όπως οι γεωγραφικές συντεταγμένες, το υψόμετρο, το χρονικό βήμα, η διάρκεια των παρατηρήσεων, ο φορέας λειτουργίας και οι ελλείψεις δεδομένων. 36

41 Πίνακας 3.4. Χαρακτηριστικά των μετεωρολογικών σταθμών μέτρησης θερμοκρασίας στην περιοχή μελέτης α/α Ονομασία σταθμού Γεωγραφικές συντεταγμένες Υψόμετρο (m) Φορέας λειτουργίας Χρονικό Βήμα Χρονικό Διάστημα Ελλείψεις 1 Κοζάνη ' ' 626 ΕΜΥ Μηνιαίο /05-12/08, 5-6/09, 11-12/09, 2/10 2 Φλώρινα ' ' 695 ΕΜΥ Μηνιαίο /87 3 Πτολεμαϊδα ' ' 600 ΕΜΥ Μηνιαίο /83, 7/93 4 Πτολεμαϊδα ' ' 606 ΕΑΑ Ημερήσιο /13 5 Αμύνταιο ' ' 654 ΕΑΑ Ημερήσιο /09-1/10, 9/13 6 Αμύνταιο Δήμος Ημερήσιο Αμυνταίου Πηγάδια ' ' 1430 ΕΑΑ Ημερήσιο /13, 6-12/14, 6/15, 10/15 8 Μαυροπηγή ' ' 642 ΕΑΑ Ημερήσιο Άρδασσα ' ' 625 ΕΑΑ Ημερήσιο /13 10 Βαρικό 21 29' ' 740 ΕΑΑ Ημερήσιο Βεγορίτιδα ' ' 647 ΕΑΑ Ημερήσιο Βλάστη ' ' 1180 ΕΑΑ Ημερήσιο /08 13 Λιμνοχώρι ' ' 600,3 Υ.Α.Α.Τ Μηνιαίο /99-1/

42 Μαρ-16 Ιουλ-14 Νοε-12 Απρ-11 Αυγ-09 Δεκ-07 Μαϊ-06 Σεπ-04 Ιαν-03 Μαϊ-01 Οκτ-99 Φεβ-98 Ιουν-96 Νοε-94 Μαρ-93 Ιουλ-91 Νοε-89 Απρ-88 Αυγ-86 Δεκ-84 Μαϊ-83 Σεπ-81 Ιαν-80 Οι σταθμοί που διαθέτουν δεδομένα θερμοκρασίας στην εν λόγω περιοχή είναι: Κοζάνη, Φλώρινα, Λιμνοχώρι, Πτολεμαϊδα, Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, Βλάστη, Βαρικό. Στο Σχήμα 3.39, παρουσιάζεται το χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι σταθμοί διαθέτουν παρατηρήσεις θερμοκρασίας καθώς και οι ελλείψεις δεδομένων που παρουσιάζουν. Κοζάνη Φλώρινα Πτολεμαϊδα Λιμνοχώρι Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ 3-5 Πηγάδια Αμύνταιο Αμύνταιο_Δήμος Άρδασσα Μαυροπηγή Βεγορίτιδα Βλάστη Βαρικό Μηνιαία θερμοκρασία Σχήμα Περίοδος δεδομένων θερμοκρασίας των σταθμών στην περιοχή μελέτης Οι ελλείψεις παρατηρήσεων συμπληρώθηκαν και επεκτάθηκαν, ώστε να καλύπτουν την περίοδο Οκτώβριος 1980 έως Σεπτέμβριος Ως πρώτο βήμα για τη συμπλήρωση και επέκταση των τιμών μηνιαίας θερμοκρασίας των σταθμών, βρέθηκε η συσχέτιση μεταξύ τους. Από τη σχετική ανάλυση προέκυψε ότι όλοι οι σταθμοί μεταξύ τους έχουν ισχυρή θετική συσχέτιση (Πίνακες 3.5. & 3.6.). 38

43 Πίνακας 3.5. Συντελεστής γραμμικής συσχέτισης (r) της μέσης μέγιστης μηνιαίας θερμοκρασίας των σταθμών κατά το χρονικό διάστημα Συντελεστής συσχέτισης (r) Μετεωρολογικοί σταθμοί Κοζάνη Φλώρινα 3-5 Πηγάδια Πτολεμαϊ δα_εαα Αμύνταιο Αμύνταιο Δήμος Άρδασσα Βαρικό Πτολεμαϊδα Μαυροπηγή Βεγορίτιδα Βλάστη Φλώρινα 0,995 Πτολεμαϊδα 0,995 0, Πηγάδια 0, Πτολεμαϊδα_ 0, ,993 Αμύνταιο 0, ,988 0,995 Αμύνταιο_Δήμος 0, ,992 0,999 0,995 Άρδασσα 0, ,993 0,999 0,994 0,999 Μαυροπηγή 0, ,992 0,999 0,998 0,999 0,999 Βαρικό 0, ,989 0,992 0,988 0,992 0,992 0,998 Βεγορίτιδα 0, ,993 0,999 0,995 0,999 0,998 0,999 0,993 Βλάστη 0, ,996 0,995 0,991 0,994 0,995 0,993 0,991 0,995 Λιμνοχώρι 0,962 0,955 0,980 0,989 0,997 0,965 0,997 0, ,993 0,992 0,994 Πίνακας 3.6. Συντελεστής γραμμικής συσχέτισης (r) της μέσης ελάχιστης μηνιαίας θερμοκρασίας των σταθμών κατά το χρονικό διάστημα Συντελεστής συσχέτισης (r) Μετεωρολογικοί σταθμοί Κοζάνη Φλώρινα 3-5 Πηγάδια Πτολεμαϊ δα_εαα Αμύνταιο Αμύνταιο Δήμος Άρδασσα Βαρικό Πτολεμαϊδα Μαυροπηγή Βεγορίτιδα Βλάστη Φλώρινα 0,989 Πτολεμαϊδα 0,986 0, Πηγάδια 0, Πτολεμαϊδα_ 0, ,971 ΕΑΑ Αμύνταιο 0, ,987 0,991 Αμύνταιο_Δήμος 0, ,982 0,994 0,994 Άρδασσα 0, ,977 0,997 0,993 0,994 Μαυροπηγή 0, ,971 0,998 0,998 0,995 0,999 Βαρικό 0, ,961 0,979 0,984 0,974 0,979 0,997 Βεγορίτιδα 0, ,989 0,992 0,995 0,995 0,994 0,999 0,974 Βλάστη 0, ,989 0,991 0,995 0,993 0,994 0,997 0,975 0,996 Λιμνοχώρι 0,949 0,953 0,930 0,989 0,996 0,981 0,997 0, ,992 0,996 0,991 39

44 Συμπλήρωση μέσης μέγιστης και ελάχιστης μηνιαίας θερμοκρασίας Συμπλήρωση σταθμών Κοζάνης και Λιμνοχωρίου Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Κοζάνης, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, και αντιστρόφως καθώς είχαν ισχυρή θετική συσχέτιση. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Κοζάνης είναι: y = 1,0 * x + 0,018 και y = 0,982 * x + 0,623 αντίστοιχα. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του Λιμνοχωρίου είναι: y = 0,963 * x + 0,647 και y = 0,965 * x - 0,226 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Φλώρινας Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Φλώρινας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Φλώρινας είναι: y = 1,019 * x - 0,829 και y = 0,962 * x - 0,482 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Πτολεμαϊδας Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Πτολεμαϊδας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Πτολεμαϊδας είναι: y = 1,023 * x - 0,421 και y = 0,921 * x + 0,334 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού 3-5 Πηγάδια Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού 3-5 Πηγάδια, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού 3-5 Πηγάδια είναι: y = 0,824 * x - 3,604 και y = 0,982 * x - 2,344 αντίστοιχα. 40

45 Συμπλήρωση σταθμού Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ είναι: y = 1,036 * x + 0,190 και y = 0,959 * x - 0,987 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Αμυνταίου Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Αμυνταίου, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Κοζάνης, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του Αμυνταίου είναι: y = 0,982 * x + 0,003 και y = 0,974 * x + 0,256 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Αμυνταίου_Δήμος Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Αμυνταίου_Δήμος, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του Αμυνταίου_Δήμος είναι: y = 1,029 * x - 0,371 και y = 1,058 * x - 0,977 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Άρδασσας Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Άρδασσας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Άρδασσας είναι: y = 1,025 * x - 0,996 και y = 0,958 * x - 0,639 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Μαυροπηγής Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Μαυροπηγής, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Κοζάνης, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. 41

46 Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Μαυροπηγής είναι: y = 0,981 * x + 0,438 και y = 0,987 * x - 0,428 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Βαρικού Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Bαρικού, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του Βαρικού είναι: y = 0,988 * x - 0,583 και y = 0,950 * x - 0,861 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Βεγορίτιδας Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Βεγορίτιδας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Βεγορίτιδας είναι: y = 0,960 * x + 0,403 και y = 1,022 * x + 0,124 αντίστοιχα. Συμπλήρωση σταθμού Βλάστης Για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας του σταθμού Bλάστης, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Λιμνοχωρίου, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση των μέσων μέγιστων και ελάχιστων μηνιαίων τιμών θερμοκρασίας της Βλάστης είναι: y = 0,919 * x - 2,583 και y = 0,943 * x - 2,856 αντίστοιχα. Με βάση τους μηνιαίους συντελεστές (r) συμπληρώθηκαν οι κενές τιμές των μέσων μέγιστων και ελάχιστων τιμών όλων των σταθμών, σύμφωνα με τη μέθοδο της γραμμικής παλινδρόμησης, όπως παρουσιάστηκε ανωτέρω. Η μέση θερμοκρασία του αέρα όλων των σταθμών εκτιμήθηκε ως ο μέσος όρος της μέσης μέγιστης και μέσης ελάχιστης θερμοκρασίας για κάθε μήνα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία του αέρα για το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 1980 έως Σεπτέμβριος 2015, στους σταθμούς Κοζάνη, Φλώρινα, Λιμνοχώρι, Πτολεμαϊδα, Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, 3-5 Πηγάδια, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βεγορίτιδα, Μαυροπηγή, Βλάστη και Βαρικό είναι 12,9 o C, 11,9 o C, 12,6 o C, 12,4 o C, 12,3 o C, 7,9 42

47 o C, 12,7 o C, 12,4 o C, 12,2 o C, 12,5 o C, 12,6 o C, 8,9 o C, και 11,5 o C αντίστοιχα και παρουσιάζεται γραφικά στα Σχήματα έως Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Κοζάνης Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Κοζάνης Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Φλώρινας Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Φλώρινας Έτη

48 15.5 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Λιμνοχωρίου Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Λιμνοχωρίου 15.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Πτολεμαϊδας Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Πτολεμαϊδας 44

49 15.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Πτολεμαϊδας_EAA Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ 10.5 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) 3-5 Πηγάδια Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό 3-5 Πηγάδια 45

50 15.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Αμυνταίου Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Αμυνταίου 15.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Αμυνταίου_Δήμος Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Αμυνταίου_Δήμος 46

51 15.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Άρδασσας Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Άρδασσας 15.5 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Βεγορίτιδας Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Βεγορίτιδας 47

52 15.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Μαυροπηγής Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Μαυροπηγής 11.5 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Βλάστης Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Βλάστης 48

53 14.0 Μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα ( C) Βαρικού Έτη Σχήμα Μέση ετήσια θερμοκρασία στον σταθμό Βαρικού Στο Σχήμα που ακολουθεί, δίνονται οι μέσες μηνιαίες τιμές της θερμοκρασίας στους σταθμούς της περιοχής μελέτης Κοζάνη Φλώρινα Πτολεμαϊδα 3-5 Πηγάδια Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ Αμύνταιο Αμύνταιο_Δήμος Άρδασσα Μαυροπηγή Βαρικό Βεγορίτιδα Βλάστη Λιμνοχώρι Μέση θερμοκρασία ( o C) Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Μήνες Σχήμα Μέση μηνιαία θερμοκρασία στους σταθμούς της περιοχής μελέτης Ο θερμότερος μήνας του έτους είναι ο Ιούλιος: για τον σταθμό της Κοζάνης, με μέση θερμοκρασία 23,5 C, για τον σταθμό του Αμυνταίου, με μέση θερμοκρασία 23,1 C, για τον σταθμό του Αμυνταίου_Δήμος, με μέση θερμοκρασία 23,2 C, 49

54 για τον σταθμό της Άρδασσας, με μέση θερμοκρασία 22,5 C, για τον σταθμό της Μαυροπηγής, με μέση θερμοκρασία 23,1 C, για τον σταθμό του Βαρικού, με μέση θερμοκρασία 21,5 C, για τον σταθμό της Βεγορίτιδας, με μέση θερμοκρασία 22,7 C, για τον σταθμό της Βλάστης, με μέση θερμοκρασία 18,6 C, για τον σταθμό του Λιμνοχωρίου, με μέση θερμοκρασία 22,9 C, και ο Αύγουστος: για τον σταθμό της Φλώρινας, με μέση θερμοκρασία 22,4 C, για τον σταθμό της Πτολεμαϊδας, με μέση θερμοκρασία 22,7 C, για τον σταθμό 3-5 Πηγάδια, με μέση θερμοκρασία 17,2 C, για τον σταθμό της Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ, με μέση θερμοκρασία 22,6 C. Ο πιό κρύος μήνας είναι ο Ιανουάριος, για όλους τους ακόλουθους σταθμούς: Κοζάνης, με μέση θερμοκρασία 2,9 C, Φλώρινας, με μέση θερμοκρασία 1,3 C, Λιμνοχωρίου, με μέση θερμοκρασία 2,9 C, Πτολεμαϊδας, με μέση θερμοκρασία 2,7 C, Πτολεμαϊδας_ΕΑΑ, με μέση θερμοκρασία 2,6 C, 3-5 Πηγάδια, με μέση θερμοκρασία -0,6 C, Αμυνταίου, με μέση θερμοκρασία 2,9 C, Αμυνταίου_Δήμος, με μέση θερμοκρασία 2,3 C, Άρδασσας, με μέση θερμοκρασία 2,6 C, Βεγορίτιδας, με μέση θερμοκρασία 3,1 C, Μαυροπηγής, με μέση θερμοκρασία 2,9 C, Βλάστης, με μέση θερμοκρασία 0 C, Βαρικού, με μέση θερμοκρασία 2,2 C. Στα Σχήματα & που ακολουθούν, δίνονται η μέση μέγιστη και μέση ελάχιστη μηνιαία θερμοκρασία στους σταθμούς της περιοχής μελέτης, αντίστοιχα. 50

55 Μέση μέγιστη θερμοκρασία ( o C) Κοζάνη Φλώρινα Πτολεμαϊδα 3-5 Πηγάδια Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ Αμύνταιο Αμύνταιο_Δήμος Άρδασσα Μαυροπηγή Βαρικό Βεγορίτιδα Βλάστη Λιμνοχώρι Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Σχήμα Μέση μέγιστη μηνιαία θερμοκρασία στους σταθμούς της περιοχής μελέτης Μήνες Μέση ελάχιστη θερμοκρασία ( o C) Κοζάνη Φλώρινα Πτολεμαϊδα 3-5 Πηγάδια Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ Αμύνταιο Αμύνταιο_Δήμος Άρδασσα Μαυροπηγή Βαρικό Βεγορίτιδα Βλάστη Λιμνοχώρι Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Μήνες Σχήμα Μέση ελάχιστη μηνιαία θερμοκρασία στους σταθμούς της περιοχής μελέτης Οι υψηλότερες τιμές θερμοκρασίας παρατηρούνται τους μήνες Ιούλιο (30,0 C, 29,4 C, και 29,8 C) για τους σταθμούς Κοζάνη, Αμύνταιο και Μαυροπηγή και Αύγουστο (29,4 C, 30,1 C, 21,0 C, 31,2 C, 30,4 C, 30,3 C, 28,9 C, 29,1 C, 24,9 C, και 29,8 C) για τους σταθμούς Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, 3-5 Πηγάδια, Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Βαρικό, Βεγορίτιδα, Βλάστη και Λιμνοχώρι αντίστοιχα. 51

56 Οι χαμηλότερες τιμές παρατηρούνται τον μήνα Ιανουάριο (-0,8 C, -2,6 C, -1.1 C, -3,6 C, -2,4 C, -0,6 C, -2,4 C, -2,0 C, -1,2 C, -2,2 C, -1,2 C, -4,1 C και - 1,3 C), για τους σταθμούς Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα, 3-5 Πηγάδια, Πτολεμαϊδα_ΕΑΑ, Αμύνταιο, Αμύνταιο_Δήμος, Άρδασσα, Μαυροπηγή, Βαρικό, Βεγορίτιδα, Βλάστη και Λιμνοχώρι αντίστοιχα Σχετική υγρασία Στον Πίνακα 3.7. που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μετεωρολογικοί σταθμοί που διαθέτουν παρατηρήσεις σχετικής υγρασίας καθώς και τα χαρακτηριστικά τους, όπως οι γεωγραφικές συντεταγμένες, το υψόμετρο, το χρονικό βήμα, η διάρκεια των παρατηρήσεων, ο φορέας λειτουργίας και οι ελλείψεις δεδομένων. 52

57 Πίνακας 3.7. Χαρακτηριστικά των μετεωρολογικών σταθμών μέτρησης σχετικής υγρασίας στην περιοχή μελέτης α/α Ονομασία σταθμού Γεωγραφικές συντεταγμένες Υψόμετρο (m) Φορέας λειτουργίας Χρονικό Βήμα Χρονικό Διάστημα Ελλείψεις 1 Κοζάνη ' ' 626 ΕΜΥ Μηνιαίο /05-12/08, 11-12/09, 2/10 2 Φλώρινα ' ' 695 ΕΜΥ Μηνιαίο /87, 1/05-2/09, 5-6/09, 8/09-5/11, 6-8/13 3 Πτολεμαϊδα ' ' 600 ΕΜΥ Μηνιαίο /83, 7/93 4 Αμύνταιο_Δήμος Δήμος Αμυνταίου Μηνιαίο /05 53

58 Μαρ-16 Ιουλ-14 Νοε-12 Απρ-11 Αυγ-09 Δεκ-07 Μαϊ-06 Σεπ-04 Ιαν-03 Μαϊ-01 Οκτ-99 Φεβ-98 Ιουν-96 Νοε-94 Μαρ-93 Ιουλ-91 Νοε-89 Απρ-88 Αυγ-86 Δεκ-84 Μαϊ-83 Σεπ-81 Ιαν-80 Οι σταθμοί που διαθέτουν δεδομένα σχετικής υγρασίας στην εν λόγω περιοχή είναι αυτοί της Κοζάνης, Φλώρινας, Πτολεμαϊδας και Αμυνταίου_Δήμος. Η διάρκεια την οποία καλύπτουν καθώς και οι ελλείψεις δεδομένων που παρουσιάζουν οι σταθμοί, δίνονται στο Σχήμα Κοζάνη Φλώρινα Πτολεμαϊδα Αμύνταιο_Δήμος 5 Μηνιαία σχετική υγρασία Σχήμα Περίοδος δεδομένων σχετικής υγρασίας των σταθμών στην περιοχή μελέτης Οι ελλείψεις παρατηρήσεων συμπληρώθηκαν και επεκτάθηκαν, ώστε να καλύπτουν την περίοδο Οκτώβριος 1980 έως Σεπτέμβριος Ως πρώτο βήμα για τη συμπλήρωση και επέκταση των τιμών σχετικής υγρασίας των σταθμών, βρέθηκε η συσχέτιση μεταξύ τους. Από τη σχετική ανάλυση προέκυψε ότι όλοι οι σταθμοί μεταξύ τους έχουν ισχυρή θετική συσχέτιση (Πίνακας 3.8.). Πίνακας 3.8. Συντελεστής γραμμικής συσχέτισης (r) της μηνιαίας σχετικής υγρασίας των σταθμών κατά το χρονικό διάστημα Συντελεστής συσχέτισης (r) Μετεωρολογικοί σταθμοί Κοζάνη Φλώρινα Αμύνταιο_Δήμος Φλώρινα 0,870 Αμύνταιο_Δήμος 0,867 0,890 Πτολεμαϊδα 0,828 0,877 0,000 54

59 Συμπλήρωση σταθμών Αμυνταίου_Δήμος και Φλώρινας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών σχετικής υγρασίας του σταθμού Αμυνταίου_Δήμος, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Φλώρινας, και αντιστρόφως λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση του Αμυνταίου_Δήμος είναι: y = 0,646 * x + 23,228. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Φλώρινας είναι: y = 1,494 * x - 32,368. Συμπλήρωση σταθμού Κοζάνης Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών σχετικής υγρασίας του σταθμού Κοζάνης, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Φλώρινας, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Κοζάνης είναι: y = 0,864 * x + 5,735. Συμπλήρωση σταθμού Πτολεμαϊδας Για τη συμπλήρωση των μηνιαίων τιμών σχετικής υγρασίας του σταθμού Πτολεμαϊδας, χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του σταθμού Φλώρινας, λόγω της ισχυρής θετικής συσχέτισης. Η γραμμική σχέση για τη συμπλήρωση της Πτολεμαϊδας είναι: y = 0,622 * x + 14,750. Με βάση τους μηνιαίους συντελεστές (r) συμπληρώθηκαν οι κενές τιμές της σχετικής υγρασίας όλων των σταθμών, σύμφωνα με τη μέθοδο της γραμμικής παλινδρόμησης. Οι μέσες μηνιαίες τιμές της σχετικής υγρασίας κατά την περίοδο Οκτώβριος 1980 έως Σεπτέμβριος 2015, δίνονται συγκεντρωτικά στον Πίνακα 3.9. Η μέση ετήσια σχετική υγρασία για το προαναφερθέν διάστημα ανέρχεται σε 62,7 %, 65,9 %, 55,6 % και 65,8 % για τους σταθμούς Κοζάνη, Φλώρινα, Πτολεμαϊδα και Αμύνταιο_Δήμος αντίστοιχα. 55

60 Πίνακας 3.9. Μέση μηνιαία σχετική υγρασία (%) στους σταθμούς της περιοχής Σταθμός Μήνες Μέση Ετήσια Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Κοζάνη 72,9 69,2 64,0 61,5 60,5 51,9 46,9 48,9 56,5 67,6 76,0 76,4 62,7 Φλώρινα 79,1 73,2 65,9 61,3 61,4 55,5 50,8 52,3 60,9 71,2 78,2 80,5 65,9 Πτολεμαϊδα 63,9 61,1 57,4 54,3 53,5 48,2 44,0 45,6 52,4 59,1 63,1 64,6 55,6 Αμύνταιο_Δή μος 74,3 70,3 65,5 63,0 62,9 59,1 55,7 56,8 62,6 69,6 73,8 75,4 65,8 Από τον ανωτέρω πίνακα γίνεται αντιληπτό ότι οι μεγαλύτερες τιμές σχετικής υγρασίας παρουσιάζονται τον μήνα Δεκέμβριο ενώ οι μικρότερες εμφανίζονται κατά τον θερινό μήνα Ιούλιο για όλους τους προαναφερθέντες σταθμούς Ταχύτητα ανέμου Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μετεωρολογικοί σταθμοί που διαθέτουν παρατηρήσεις ταχύτητας ανέμου καθώς και τα χαρακτηριστικά τους, όπως το γεωγραφικό μήκος και πλάτος, το υψόμετρο, το χρονικό βήμα, η διάρκεια των παρατηρήσεων, ο φορέας λειτουργίας και οι ελλείψεις δεδομένων. 56

61 Πίνακας Χαρακτηριστικά των μετεωρολογικών σταθμών μέτρησης ταχύτητας ανέμου στην περιοχή μελέτης α/α Ονομασία σταθμού Γεωγραφικές συντεταγμένες Υψόμετρο (m) Ύψος ανεμόμετρου (m) Φορέας λειτουργίας Χρονικό Βήμα Χρονικό Διάστημα Ελλείψεις 1 Κοζάνη ' ' ΕΜΥ Μηνιαίο Φλώρινα ' ' ΕΜΥ Μηνιαίο /87 3 Πτολεμαϊδα ' ' 606 2,5 ΕΑΑ Ημερήσιο Αμύνταιο ' ' ΕΑΑ Ημερήσιο /09-1/10, 1-3/11 5 Αμύνταιο Δήμος Μηνιαίο /05 Αμυνταίου Πηγάδια ' ' ΕΑΑ Ημερήσιο /14 7 Μαυροπηγή ' ' ΕΑΑ Ημερήσιο Άρδασσα ' ' ΕΑΑ Ημερήσιο Βαρικό 21 29' ' ΕΑΑ Ημερήσιο Βεγορίτιδα ' ' ΕΑΑ Ημερήσιο /09 11 Βλάστη ' ' ΕΑΑ Ημερήσιο

62 Μαρ-16 Ιουλ-14 Νοε-12 Απρ-11 Αυγ-09 Δεκ-07 Μαϊ-06 Σεπ-04 Ιαν-03 Μαϊ-01 Οκτ-99 Φεβ-98 Ιουν-96 Νοε-94 Μαρ-93 Ιουλ-91 Νοε-89 Απρ-88 Αυγ-86 Δεκ-84 Μαϊ-83 Σεπ-81 Ιαν-80 Οι σταθμοί που διαθέτουν δεδομένα ταχύτητας ανέμου στην εν λόγω περιοχή είναι αυτοί της Κοζάνης, Φλώρινας, Πτολεμαϊδας, 3-5 Πηγάδια, Αμυνταίου, Αμυνταίου_Δήμος, Άρδασσας, Μαυροπηγής, Βαρικού, Βεγορίτιδας, Βλάστης. Η διάρκεια την οποία καλύπτουν καθώς και οι ελλείψεις δεδομένων που παρουσιάζουν οι σταθμοί δίνονται στο Σχήμα Κοζάνη Φλώρινα Αμύνταιο_Δήμος 3-5 Πηγάδια Αμύνταιο Άρδασσα Μαυροπηγή Πτολεμαϊδα Βαρικό Βεγορίτιδα Βλάστη 12 Μηνιαία ταχύτητα ανέμου Σχήμα Περίοδος δεδομένων ταχύτητας ανέμου των σταθμών στην περιοχή μελέτης Από το ανωτέρω Σχήμα γίνεται αντιληπτό ότι σε όλους τους σταθμούς παρουσιάζονται ελλείψεις είτε σε μεμονωμένους μήνες είτε σε ευρύτερα χρονικά διαστήματα που καλύπτουν διαφορετικές περιόδους. Οι ελλείψεις των παρατηρήσεων της ταχύτητας ανέμου δεν ήταν δυνατόν να συμπληρωθούν λόγω του γεγονότος ότι τα ανεμόμετρα είναι τοποθετημένα σε διαφορετικό υψόμετρο. Επίσης, δεν υπήρχε ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ των σταθμών. Για τον σταθμό της Κοζάνης, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 1,8 m/sec για το χρονικό διάστημα και παρουσιάζεται γραφικά στο Σχήμα Για τον σταθμό της Φλώρινας, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 1,1 m/sec για το χρονικό διάστημα και παρουσιάζεται γραφικά στο Σχήμα

63 Κοζάνη 3.0 Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Κοζάνης Φλώρινα 3.5 Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Φλώρινας 59

64 Αμύνταιο_Δήμος 3.0 Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Αμυνταίου_Δήμος 3-5 Πηγάδια Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό 3-5 Πηγάδια Έτη Για τον σταθμό του Αμυνταίου_Δήμος, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 2,7 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.60). Για τον σταθμό 3-5 Πηγάδια, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 1,9 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.61). 60

65 Αμύνταιο 1.4 Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Αμυνταίου Άρδασσα 1.6 Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Άρδασσας Για τον σταθμό του Αμυνταίου, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 0,9 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.62). Για τον σταθμό της Άρδασσας, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 1,3 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.63). 61

66 Μαυροπηγή Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Μαυροπηγής Πτολεμαϊδα 1.2 Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Πτολεμαϊδας Έτη Για τον σταθμό της Μαυροπηγής, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 1,3 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.64). Για τον σταθμό της Πτολεμαϊδας, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 0,9 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.65). 62

67 Βαρικό Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Βαρικού Βεγορίτιδα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Βεγορίτιδας Για τον σταθμό του Βαρικού, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 0,6 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.66). Για τον σταθμό της Βεγορίτιδας, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 0,9 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.67). 63

68 Βλάστη Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου (m/sec) Έτη Σχήμα Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στον σταθμό Βλάστης Για τον σταθμό της Βλάστης, η μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου είναι 1,1 m/sec για το χρονικό διάστημα (Σχήμα 3.68). 64

69 3.2 Γεωλογικά στοιχεία της περιοχής Υδρογεωλογικοί σχηματισμοί Η περιοχή μελέτης ανήκει στο βόρειο τμήμα της Πελαγονικής γεωτεκτονικής ζώνης. Οι γεωτεκτονικές ενότητες που χαρακτηρίζουν την ευρύτερη γεωλογική εικόνα της περιοχής είναι της (α) Αλμωπίας (περιλαμβάνει σχηματισμούς της Πελαγονική ζώνης και της ζώνης Αξιού) (β) Καστοριάς και (γ) Φλάμπουρο- Καϊμακτσαλάν. Η Πελαγονική ζώνη αποτελείται από παλαιά μεταμορφωσιγενή πετρώματα, όπως είναι ο γνεύσιος, ο σχιστόλιθος και τα μάρμαρα, από νεότερους ασβεστόλιθους, από οφειόλιθους και φλύσχη, ενώ η ζώνη Αλμωπίας περιλαμβάνει κυρίως γνεύσιους, αμφιβολίτες, μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους με λεπτές παρεμβολές μαρμάρων (Παρασχούδης κ.ά., 2001) Από λιθολογική άποψη κυριαρχούν παλαιοζωικά και προπαλαιοζωικά κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα πάνω στα οποία υπάρχουν μεσοζωικά ιζήματα. Τα νεογενή και Τεταρτογενή ιζήματα της λεκάνης Φλώρινας-Βεγορίτιδας-Πτολεμαΐδας βρίσκονται σε ασυμφωνία τοποθετημένα πάνω στα πετρώματα του υποβάθρου, υπάρχει δηλαδή διακοπή της στρωματογραφικής ακολουθίας. Τα παραπάνω ιζήματα είναι σχεδόν αποκλειστικά λιμναίας προέλευσης άμμοι, άργιλοι, μάργες κ.ά., που περικλείουν τους λιγνίτες και συνοδεύονται από ποταμοχειμμάριες ή χερσαίες αποθέσεις. Η ηλικία τους τοποθετείται γενικά στο Ανώτατο Μειόκαινο-Πλειόκαινο (Παυλίδης, 1985). Η σημερινή γεωμορφολογική εικόνα της περιοχής μελέτης είναι αποτέλεσμα παλαιότερων γεωλογικών-τεκτονικών συμβάντων. Οι ορεινοί όγκοι που περιβάλλουν την περιοχή μελέτης είναι οι εξής: Βόρας (Καϊμακτσαλάν) στο βορρά με υψόμετρο m Βέρμιο στα ανατολικά (Α) με υψόμετρο m Βέρνον (Βίτσι) στα βορειοδυτικά (ΒΔ) με υψόμετρο m Άσκιον (Σινιάτσικο) στα δυτικά-νοτιοδυτικά (Δ.ΝΔ) με υψόμετρο m Στο μέσο των όγκων αυτών αναπτύσσεται η πεδινή περιοχή γνωστή ως ''βύθισμα της Πτολεμαΐδας'' με υψόμετρο m και στο βόρειο - βορειοδυτικό άκρο της πεδινής αυτής έκτασης βρίσκονται οι λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών και Βεγορίτιδα. 65

70 Οι παραπάνω ορεινοί όγκοι διαμορφώθηκαν από αλπική πτυχωσιγενή ορογένεση, ενώ η πεδινή περιοχή των λιμνών καθορίσθηκε από το τεκτονικό μεταορογενετικό «βύθισμα της Πτολεμαΐδας», το οποίο αποτελούσε μεγάλη λίμνη (ενιαία λίμνη της Εορδαίας) που σταδιακά πληρώθηκε με πλειοκαινικά, πλειστοκαινικά έως και ολοκαινικά (σύγχρονα) ιζήματα, καθώς και με λιγνίτες και έδωσε τη σημερινή λεκάνη της «Πτολεμαΐδας». Αυτή με τη σειρά της διαμελίσθηκε λόγω νεότερων εγκάρσιων ρηγμάτων σε επιμέρους βυθίσματα και εξάρματα. Τα βυθίσματα αποτέλεσαν λίμνες, κατάλοιπα των οποίων είναι οι υπάρχουσες τέσσερις (4) λίμνες στο βόρειο άκρο και η αποξηρανθείσα λίμνη-έλος Σαριγκιόλ στο νότιο άκρο της λεκάνης της Πτολεμαΐδας (Παρασχούδης κ.ά., 2001). Η ευρύτερη λεκάνη των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας, Πετρών και Βεγορίτιδας αποτελεί λοιπόν ένα βύθισμα στο βόρειο άκρο της λεκάνης Πτολεμαΐδας, όπου λόγω ενός μεγάλου ρήγματος η Βεγορίτιδα βρισκόταν περί τα 40-50m χαμηλότερα από τις υπόλοιπες τρεις. Σύμφωνα με τη μελέτη «Έλεγχος χημικής ποιότητας αρδευτικών υδάτων σε κλίμακα λεκανών απορροής ποταμών Μακεδονίας-Θράκης. Αποτελέσματα λεκάνης Βεγορίτιδας» (ΥΠΑΑΤ, 2012), στη λεκάνη απορροής της Βεγορίτιδας κυριαρχούν οι καρστικοποιημένοι ασβεστολιθικοί σχηματισμοί, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από περιορισμένη επιφανειακή απορροή και μεγάλο συντελεστή κατείσδυσης. Μόνο στο Άσκιο Όρος και στο Βίτσι κυριαρχούν τα αδιαπέρατα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα του Παλαιοζωικού που ευνοούν την επιφανειακή απορροή. H Ζάζαρη και το νοτιοδυτικό τμήμα της Χειμαδίτιδας αναπτύσσονται σε περιβάλλον κρυσταλλοσχιστωδών πετρωμάτων, ενώ στη βορειοανατολική πλευρά της Χειμαδίτιδας οι αλλουβιακές αποθέσεις επιτρέπουν τη διαφυγή μικρών ποσοτήτων νερού. Στους αλπικούς σχηματισμούς και κυρίως σε αυτούς του Βερμίου αναπτύσσονται τρεις (3) υπόγειοι καρστικοί υδροφόροι ορίζοντες, η υπόγεια κίνηση και εκφόρτιση των οποίων καθορίζονται από την κλίση της επιφανειακής επαφής με τους υποκείμενους κάθε φορά αδιαπέρατους ή μικρότερης περατότητας σχηματισμούς (ΥΠΑΑΤ, 2012). Ο πρώτος υδροφόρος ορίζοντας, που είναι και ο βαθύτερος αναπτύσσεται στους τριαδικοϊουρασικούς ασβεστόλιθους που υπέρκεινται του αδιαπέρατου κρυσταλλοσχιστώδους υποβάθρου. 66

71 Ο δεύτερος αναπτύσσεται στους ανωκρητιδικούς ασβεστόλιθους της Πελαγονικής ζώνης, όπου λόγω τεκτονικής εφίππευσης τοποθετούνται πάνω σε σχιστόλιθους, κερατόλιθους και οφιόλιθους (οφιολιθικό κάλυμμα). Ο τρίτος αναπτύσσεται πάνω στους ανωκρητιδικούς ασβεστόλιθους της ζώνης του Αξιού (Αλμπωπίας), οι οποίοι είναι τεκτονικά επωθημένοι στον αδιαπέρατο φλύσχη της Πελαγονικής ζώνης (τεκτονικό κάλυμμα υψηλού Βερμίου). Η εκτίμηση της υδροπερατότητας των γεωλογικών σχηματισμών κατέληξε σε τρείς κατηγορίες πετρωμάτων (περατοί, ημιπερατοί, αδιαπέρατοι σχηματισμοί), σύμφωνα με τη μελέτη «Έλεγχος χημικής ποιότητας αρδευτικών υδάτων σε κλίμακα λεκανών απορροής ποταμών Μακεδονίας-Θράκης. Αποτελέσματα λεκάνης Βεγορίτιδας» (ΥΠΑΑΤ, 2012): Οι περατοί σχηματισμοί διακρίνονται σε υδροπερατούς λόγω προχωρημένης καρστικής διάβρωσης (ασβεστόλιθοι, ανακρυσταλλωμένοι ασβεστόλιθοι, πλακώδεις ασβεστόλιθοι) και σε υδροπερατούς λόγω μεγάλου πρωτογενούς πορώδους (αλλουβιακές αποθέσεις, σύγχρονες ποτάμιες και χειμαρρικές αποθέσεις και κώνους κορημάτων). Οι ημιπερατοί σχηματισμοί διακρίνονται επίσης σε δυο κατηγορίες σχηματισμών. Στην πρώτη κατηγορία υπάρχουν οι διαρρηγμένοι αλπικοί σχηματισμοί ηφαιστειακών πετρωμάτων, όπως είναι οι οφιόλιθοι, οι περιδοτίτες, οι σχιστοκερατόλιθοι και τα συνεκτικά κροκαλοπαγή του Κενομάνιου. Η περατότητα στους σχηματισμούς αυτούς οφείλεται στον κερματισμό και γενικά στις διαρρήξεις και κατατμήσεις και κατά κανόνα περιορίζεται κυρίως στην επιφανειακή ζώνη πάχους μ, με εξαίρεση ζώνες ρηγμάτων όπου οι ασυνέχειες αυτές εκτείνονται και βαθύτερα. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι χαλαρές προσχωματικές αποθέσεις, αποτελούμενες κυρίως από μίγμα αργίλου, ιλύος και λεπτής άμμου με διάσπαρτα χαλίκια, καθώς και ολόκληρη η επιφανειακή ελαφρώς αποσαθρωμένη ζώνη των μαργαϊκών-ιλυολιθικών αποθέσεων του Πλειόκαινου. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι προσφάτως αποκαλυφθείσες εκτάσεις της λίμνης Βεγορίτιδας. Ακόμη και όταν η συμμετοχή της αργίλου στις πιο πάνω χαλαρές αποθέσεις είναι μεγάλη, αυτές επιφανειακά είναι τουλάχιστον ημιπερατές λόγω της χαλάρωσης στην οποία υπόκεινται από τα αλλεπάλληλα βαθιά οργώματα (βαθιές αρώσεις). Στους αδιαπέρατους σχηματισμούς ανήκουν τα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα (γνεύσιοι και σχιστόλιθοι) του Καϊμακτσαλάν και του Βέρνου-Άσκιου, καθώς και τα 67

72 ηφαιστειακά και μεταμορφωμένα πετρώματα τόσο της Πελαγονικής, όσο και της ζώνης της Αλμωπίας Υδρολογία Επιφανειακά ύδατα Οι λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών και Βεγορίτιδα αποτελούν ένα σύμπλεγμα λιμνών οι οποίες συνδέονται μέσω του υδρογραφικού δικτύου της λεκάνης απορροής τους (Χάρτης 1). Η λίμνη Ζάζαρη αποτελεί το υψηλότερο τμήμα του συμπλέγματος αυτού, ενώ η λίμνη Βεγορίτιδα το χαμηλότερο. Όλες οι λίμνες δέχονται άμεσα τα νερά των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, αλλά και των ρεμάτων και χειμάρρων που αποστραγγίζουν την λεκάνη απορροής τους. Οι λίμνες ανήκουν στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Μακεδονίας (ΥΔ 09), το οποίο σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής περιλαμβάνει τις Λεκάνες Απορροής Ποταμού (ΛΑΠ) Πρεσπών GR01 και Αλιάκμονα GR02. Η έκταση του υδατικού διαμερίσματος είναι km 2 και διοικητικά υπάγεται στις Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας (65,2%) και Κεντρικής Μακεδονίας (33,1%). Το ΥΔ 09 κυριαρχείται από την παρουσία του ποταμού Αλιάκμονα, ενώ μικρότεροι ποταμοί είναι οι Λύγκος (Αξιός-τμήμα Φλώρινας), Κοιλάδα και Μαυρονέρι. Ο αριθμός των λιμνών που παρατηρείται στο ΥΔ είναι σημαντικός και μεγαλύτερος από τα άλλα ΥΔ της χώρας. Επιπλέον, τόσο οι φυσικές όσο και οι τεχνητές λίμνες που εντοπίζονται σε αυτό το ΥΔ είναι από τις σπουδαιότερες της χώρας τόσο από περιβαλλοντική οικολογική όσο και από ενεργειακή άποψη. Στο ΥΔ 09 απαντώνται οι φυσικές λίμνες Καστοριάς, Βεγορίτιδας, Πετρών, Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας, Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας, ο υγροβιότοπος του Άγρα και οι τεχνητές λίμνες Αλιάκμονα: Πολύφυτου, Σφηκιάς, Ασωμάτων, Αγίας Βαρβάρας και Ιλαρίωνα. Με βάση το Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής των ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Μακεδονίας (2014), οι λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών και Βεγορίτιδα ανήκουν στη Λεκάνη Απορροής (ΛΑΠ) του Αλιάκμονα (GR02). Η ΛΑΠ του Αλιάκμονα περιλαμβάνει την κλειστή λεκάνη της Πτολεμαΐδας, που οριοθετείται από το ομώνυμο οροπέδιο και αποστραγγίζεται επιφανειακά στο σύστημα φυσικών λιμνών της περιοχής μελέτης. 68

73 Στο πλαίσιο του παρόντος, η υδρολογική ανάλυση των λιμνών βασίστηκε σε επίπεδο λεκάνης απορροής για κάθε λίμνη. Έτσι, σε κάθε μία από τις λίμνες καταλήγουν τα νερά της λεκάνης απορροής της, καθώς και τα υπερχειλίζοντα ύδατα από τη λίμνη υψηλότερου υψομέτρου στην επόμενη λίμνη χαμηλότερου υψομέτρου (Ζάζαρη Χειμαδίτιδα Πετρών Βεγορίτιδα). Η λίμνη Βεγορίτιδα δέχεται τα ύδατα υπερχείλισης της λίμνης Πετρών καθώς των δύο υπολεκανών απορροής της (Χάρτης 1), δηλ. την υπολεκάνη ανάντη της λ. Βεγορίτιδας, η οποία αποστραγγίζει τα νερά του ρέματος Σουλού και πρώην έλους Σαρί-Γκιόλ, και την υπολεκάνη της λ. Βεγορίτιδας, εντός της οποίας βρίσκεται και η λίμνη. Η έκταση των λεκανών απορροής, καθώς και τα υδρολογικά χαρακτηριστικά των τεσσάρων λιμνών, δίνονται στον Πίνακα Πίνακας Υδρολογικά χαρακτηριστικά των λιμνών της περιοχής μελέτης, καθώς και των λεκανών απορροής τους Λίμνη Λεκάνη Απορροής Έκταση λεκάνης απορροής (km 2 ) Έκταση λίμνης (km 2 ) Μέσο Βάθος λίμνης (m) Όγκος νερού στη λίμνη (hm 3 ) Ζάζαρη Ζάζαρης 99, ,7 Χειμαδίτιδα Χειμαδίτιδας 35,09 10, ,7 Πετρών Πετρών 219,24 12,6 3,5 40,8 Βεγορίτιδα Ανάντη Βεγορίτιδας 1.392,54 Βεγορίτιδας 399,01 Σύνολο 2.145,17 47, ,2 Οι λίμνες Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα και Πετρών είναι αβαθείς λίμνες, οι οποίες μαζί με την μεγαλύτερου βάθους Βεγορίτιδα αποστραγγίζουν τα ύδατα χειμάρρων από τα περιβάλλοντα όρη Βέρνο, Βόρα, Άσκιο και Βέρμιο. Η λίμνη Βεγορίτιδα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα υδάτινα σώματα στην Ελλάδα, είναι καρστικού τύπου, βαθιά και μεγάλη σε έκταση, που λόγω υψομέτρου μπορεί να ταξινομηθεί στις λίμνες ορεινού τύπου. Το ρέμα Σκλήθρου, μαζί με άλλους μικρότερους χειμάρρους, καταλήγει στη λίμνη Ζάζαρη αποτελώντας τον μεγαλύτερο τροφοδότη της και αποστραγγίζοντας τις ορεινές περιοχές του νοτίου Βιτσίου και του βόρειου Ασκίου. Αρχικά κατέληγε με διάσπαρτο τρόπο στην πρώην ελώδη περιοχή Βαλτόνερων, Λιμνοχωρίου- Αναργύρων, ωστόσο μετά την εκβάνθυνση-διευθέτηση της κοίτης του σήμερα 69

74 εκβάλλει στη Ζάζαρη σε υψόμετρο περίπου 602 m. Έχει ροή κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους, σημαντική κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ελάχιστη έως μηδενική κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού (Παρασχούδης κ.ά., 2001). Τα νερά από τη λίμνη Ζάζαρη εξέρχονται προς τη Χειμαδίτιδα μέσω ενωτικής διώρυγας, η οποία κατασκευάστηκε τη δεκαετία του Τα επιφανειακά νερά από τη λίμνη Χειμαδίτιδα οδηγούνται μέσω του υπερχειλιστή της σε μια κεντρική τάφρο, η οποία μετά από απόσταση 8 km περίπου εκφορτίζεται στο ρέμα Αμύντα, το οποίο εκβάλλει στη λίμνη Πετρών. Η λίμνη Πετρών αρχικά τροφοδοτούνταν μόνο από τη λεκάνη απορροής της και από σημαντική καρστική πηγή που εκβάλλει στη λίμνη πάνω από το χωριό Πέτρα, καθώς και από την απορροή του πεδινού τμήματος της λεκάνης της προς το ρέμα του Αμύντα (Παρασχούδης κ.ά., 2001). Οι σημερινές εισροές είναι σαφώς μεγαλύτερες λόγω της σύνδεσής της με τα πλεονάζοντα νερά από τις λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα. Η ενωτική τάφρος και το ρέμα Αμύντα έχουν συχνά μηδενική παροχή νερού ιδίως κατά τις ξηρές εποχές του έτους. Επίσης, η επιφανειακή απορροή στα υδατορέματα που αποστραγγίζουν ασβεστολιθικές περιοχές (ρέματα Βέρμιου και Άσκιου) είναι μικρή ενώ στα ρέματα που αποστραγγίζουν γνευσιακές-γρανιτικές περιοχές (ρέμα Σκλήθρου) παρουσιάζεται μεγαλύτερη απορροή (Παρασχούδης κ.ά., 2001). Το 1963 κατασκευάστηκε η σήραγγα Πετρών-Βεγορίτιδας, η οποία διοχετεύει τα πλεονάζοντα νερά της λίμνης Πετρών στη Βεγορίτιδα μέσω θυροφράγματος. Το πρώτο έτος τροφοδότησε τη Βεγορίτιδα με 170x10 6 m 3. Εκτοτε, λόγω της μείωσης της στάθμης στη λ. Πετρών, η τελευταία τροφοδοτεί την Βεγορίτιδα μόνο κατά τους μήνες Δεκέμβριο-Μάιο και πάντοτε ανάλογα με το πλεόνασμα της λίμνης Πετρών (Παρασχούδης κ.ά., 2001). Σημαντικός τροφοδότης της Βεγορίτιδας είναι το ρέμα Σουλού (Πεντάβρυσο) που ακολουθεί μια πορεία 25 km από νότο προς βορρά και συγκεντρώνει όλα τα υδατορέματα του Ασκίου και του Βερμίου. Το ρέμα Σουλού διευθετήθηκε την δεκαετία του 1950 και αποξηραίνει το έλος Σαρί Γκιόλ, το οποίο παλαιότερα αποτελούσε ένα μεγάλο έλος. Έτσι, εκτός από τη φυσική του λεκάνη, το ρέμα Σουλού αποστραγγίζει σήμερα και την περιοχή του Σαρί-Γκιόλ, στο νότιο τμήμα της περιοχής με αποτέλεσμα η λεκάνη απορροής της Βεγορίτιδας να περιλαμβάνει και την άλλοτε λεκάνη απορροής του έλους Σαρί-Γκιόλ. Επιπλέον, το ρέμα Σουλού δέχεται και τα 70

75 νερά που χρησιμοποιούν τα εργοστάσια της ΔΕΗ για την κάλυψη αναγκών ψύξης, προερχόμενα από τον ποταμό Αλιάκμονα. Η Βεγορίτιδα, εκτός από τα νερά των άλλων τριών λιμνών και του ρέματος Σουλού, τροφοδοτείται και από τα υδατορέματα Φαράγγι (Κάστρου), Αγίου Αθανασίου (Λύκας), Άρνισσας, Παναγίτσας και Ζέρβης (Καϊμακτσαλάν). Σύμφωνα με τον Κουσουρή (2014), η λίμνη Βεγορίτιδα παρουσιάζει ακανόνιστη υδραυλική συμπεριφορά και αποτελεί κλασσικό παράδειγμα καρστικής λίμνης που η εκφόρτωσή της γίνεται υπόγεια μέσω φυσικών αγωγών. Η λίμνη τροφοδοτείται με νερό από ρέματα μόνιμης ροής, από μικρότερα ρέματα και από μεγάλη ποσότητα καρστικών νερών που με αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στο γρήγορο ρυθμό ανανέωσης των νερών της. Στα Σχήματα 3.69 έως 3.72 δίνεται η σχέση στάθμης-επιφάνειας και στάθμηςόγκου των λιμνών και στα Σχήματα 3.73 έως 3.76 η διακύμανση του απόλυτου υψομέτρου της στάθμης τους. Σχήμα Καμπύλη Στάθμης- Επιφάνειας και Στάθμης-Όγκου για τη λίμνη Ζάζαρη 71

76 Σχήμα Καμπύλη Στάθμης- Επιφάνειας και Στάθμης-Όγκου για τη λίμνη Χειμαδίτιδα Σχήμα Καμπύλη Στάθμης- Επιφάνειας και Στάθμης-Όγκου για τη λίμνη Πετρών 72

77 Σχήμα Καμπύλη Στάθμης- Επιφάνειας και Στάθμης-Όγκου για τη λίμνη Βεγορίτιδα Σχήμα Διακύμανση του απόλυτου υψόμετρου στάθμης της λίμνης Ζάζαρης για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Υδάτων και Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας) 73

78 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης της λίμνης Χειμαδίτιδας για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Ποιότητας και Ποσότητας Υδάτων και Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας/Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης της λίμνης Πετρών για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Ποιότητας και Ποσότητας Υδάτων) 74

79 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης της λίμνης Βεγορίτιδας για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Ποιότητας και Ποσότητας Υδάτων και ΔΕΗ) Τα τελευταία 50 χρόνια έχουν παρατηρηθεί αυξομειώσεις της στάθμης του νερού στη λίμνη Βεγορίτιδα έως και 30 m. Η πτώση της στάθμης στη λίμνη ξεκίνησε από το 1955, έπειτα από την κατασκευή υπόγειας σήραγγας η οποία μετέφερε ύδατα έως την τεχνητή λίμνη του Άγρα προκειμένου να υποστηρίζεται η λειτουργία του υδροηλεκτρικού εργοστασίου της ΔΕΗ στον Άγρα. Έτσι, ενώ το 1955 ήταν η μεγαλύτερη λίμνη στην Ελλάδα με επιφάνεια 60 km 2, μέγιστο βάθος 75 m και με απόλυτο υψόμετρο στάθμης +540 m, έπειτα ακολούθησε δραματική ταπείνωση της στάθμης της. Την περίοδο η μέγιστη στάθμη της γενικά σταθεροποιήθηκε, ενώ στα έτη παροδικά παρουσίασε σημαντική άνοδο (~1,0 m). Με το πέρας των ιδιαίτερα άνομβρων υδρολογικών ετών και ιδιαίτερα τη χρονιά , κατά την οποία το ύψος βροχής δεν έφτασε ούτε τα 300 mm, και χωρίς ουσιαστικές χιονοπτώσεις, η ανοδική τάση δεν συνεχίστηκε (Παρασχούδης κ.ά, 2001). Το 2002, η λίμνη έχει έκταση 37 km 2 και απόλυτο υψόμετρο στάθμης +508 m (Οκτώβριος). Σήμερα, η έκτασή της είναι 47 km 2, το μέγιστο βάθος της 52,6 m και υψόμετρο στάθμης +518 m. Ενδεικτικά για το διάστημα , η λίμνη Βεγορίτιδα εμφανίζει αύξηση του όγκου της κατά 33,7% και της επιφάνειάς της κατά 75

80 16,13%, ενώ όπως φαίνεται από το Σχήμα 3.76 η στάθμη της λίμνης ανήλθε περίπου κατά 6,7 m. Οι λόγοι μείωσης της στάθμης της Βεγορίτιδας μπορούν να συνοψισθούν στους παρακάτω: Το 1955 δημιουργήθηκε υπόγεια σήραγγα μεταφοράς υδάτων, η οποία μετέφερε ύδατα στην τεχνητή λίμνη του Άγρα με σκοπό τη βοήθεια της λειτουργίας του υδροηλεκτρικού εργοστασίου της ΔΕΗ στον Άγρα. Συγκεκριμένα, εκτιμήθηκε ότι στα τρία πρώτα χρόνια λειτουργίας του σταθμού αντλήθηκαν από τη λίμνη 800x106 m 3 νερού. Η λειτουργία της σήραγγας διακόπηκε το 1977, λόγω πτώσης στάθμης της λίμνης σε επίπεδο κάτω από την είσοδο της σήραγγας Το 1962 κατασκευάστηκε η σήραγγα Πετρών-Βεγορίτιδας η οποία παροχέτευε τα πλεονάζοντα νερά των λιμνών Ζάζαρης-Βεγορίτιδας-Πετρών. Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας η λίμνη Βεγορίτιδα τροφοδοτήθηκε με 170x106 m 3, έκτοτε όμως λόγω πτώσης της στάθμης της λίμνης Πετρών κάτω από το ύψος του στομίου εξόδου, η Βεγορίτιδα δέχεται τα νερά της λίμνης Πετρών κυρίως την περίοδο Δεκεμβρίου-Μαΐου ανάλογα με το πλεόνασμα της λίμνης Πετρών. Το 1972 η ΔΕΗ κατασκεύασε ένα αντλιοστάσιο στο χωριό Άγιος Παντελεήμονας με σκοπό να αντλεί νερό από την Βεγορίτιδα και να το μεταφέρει με αγωγούς στον ΑΗΣ Πτολεμαΐδας. Την περίοδο η ΔΕΗ χρησιμοποιούσε 20x10 6 m 3 νερού της λίμνης για την ψύξη των θερμοηλεκτρικών μονάδων ΑΗΣ Αμυνταίου Η έμμεση άντληση νερού από τον καρστικό υδροφορέα στην περιοχή του Περδίκκα, για την κάλυψη των αναγκών της ΑΕΒΑΛ (Εργοστάσιο Αζώτου Πτολεμαΐδας) έως και το 1998, οπότε και έκλεισε, αποτελεί έναν πρόσθετο επιβαρυντικό παράγοντα. Η χρήση του νερού της λίμνης για την άρδευση των παραλίμνιων γεωργικών εκτάσεων και για την ύδρευση των Δήμων και κοινοτήτων της περιοχής Φυσικές αιτίες που σχετίζονται με τις διαρροές από τις φυσικές καταβόθρες, την μείωση των βροχοπτώσεων την τελευταία δεκαπενταετία και οι απώλειες λόγω αυξημένης εξάτμισης. Οι άμεσες απολήψεις νερού από τη λίμνη Βεγορίτιδα έχουν πλέον εξαλειφθεί και οι εκροές αφορούν στην εξάτμιση από την επιφάνεια της λίμνης, στις υπόγειες 76

81 διοχετεύσεις νερού προς τις πηγές του Εδεσσαίου, καθώς και σε απολήψεις για τις αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών πέριξ των λιμνών. Έτσι, από το 2004 το απόλυτο υψόμετρο της επιφάνειας της Βεγορίτιδας παρουσιάζει μια τάση ανάκαμψης (Γεράκης κ.ά, 2007) Υπόγεια ύδατα Στα Σχήματα παρουσιάζεται η διακύμανση του απόλυτου υψομέτρου της στάθμης των υπόγειων υδάτων σε θέσεις του δικτύου παρακολούθησης που διατηρεί το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) στη λεκάνη απορροής των τεσσάρων λιμνών. Η θέση των σταθμών δίνεται στον Χάρτη 2, ενώ περισσότερες πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των σταθμών παρακολούθησης των υπόγειων υδάτων στην περιοχή μελέτης δίνονται στον Πίνακα

82 Πίνακας Χαρακτηριστικά των σταθμών μέτρησης του απόλυτου υψόμετρου στάθμης στα υπόγεια υδατικά συστήματα που εμπίπτουν στην περιοχή μελέτης Εθνικός Κωδικός Σταθμού Εθνικό Όνομα Σταθμού Κωδικός Υδατικού Συστήματος Όνομα Υδατικού Συστήματος Γεωγραφικές συντεταγμένες Υψόμετρο (m) GR /Γ12 GR0905 Σύστημα Αμυνταίου 21,65 40, GR /Γ14 GR0905 Σύστημα Αμυνταίου 21,61 40, GR ΥΑΜ55 GR0905 Σύστημα Αμυνταίου 21,66 40, GR ΑΕΒΑΛ GR0906 GR /Γ7 GR0906 GR ΥΠΤ050 GR0906 GR ΥΠΤ049 GR0906 GR ΥΠΤ10 GR0906 GR ΥΠΤ 09 GR0906 GR ΥΠΤ 20 GR0906 GR ΥΠΤ 22 GR0906 GR ΥΣΡ 36 GR0906 GR Π54 GR0908 GR ΥΑΡ03 GR0908 Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα Πτολεμαϊδος- Σαριγκιόλ Σύστημα ΒΔκού Βερμίου-Βόρρα Σύστημα ΒΔκού Βερμίου-Βόρρα 21,70 40, ,85 40, ,65 40, ,72 40,59 565,8 21,74 40, ,73 40, ,73 40, ,71 40,52 21,89 40,40 681,5 21,81 40, ,83 40,80 542,8 78

83 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης 09/Γ12 του Υδατικού Συστήματος Αμυνταίου για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης 09/Γ14 του Υδατικού Συστήματος Αμυνταίου για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 79

84 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΑΜ55 του Υδατικού Συστήματος Αμυνταίου για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΑΕΒΑΛ του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 80

85 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης 09/Γ7 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΠΤ050 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 81

86 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΠΤ049 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΠΤ10 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 82

87 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΠΤ09 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΠΤ20 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 83

88 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΣΡ36 του Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΠΤ22 του Υδατικού Συστήματος Υδατικού Συστήματος Πτολεμαΐδος-Σαριγκιόλ για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 84

89 Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης Π54 του Υδατικού Συστήματος ΒΔκού Βερμίου-Βόρρα για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) Σχήμα Διακύμανση απόλυτου υψόμετρου στάθμης των υπόγειων υδάτων στον σταθμό παρακολούθησης ΥΑΡ03 του Υδατικού Συστήματος ΒΔκού Βερμίου-Βόρρα για την περίοδο (Πηγή δεδομένων: ΙΓΜΕ) 85

90 3.4 Ποιότητα υδάτων Θεσμικό πλαίσιο για την ποιότητα των υδάτων Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60/ΕΚ Σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά η οικολογική κατάσταση ενός υδάτινου συστήματος καθορίζεται από τα ποιοτικά στοιχεία (quality elements) τα οποία περιλαμβάνουν, εκτός από τα αβιοτικά στοιχεία (υδρομορφολογικά και φυσικοχημικά), για πρώτη φορά και βιοτικά στοιχεία (φυτοπλαγκτόν, μακρόφυτα, βενθικά ασπόνδυλα, ιχθυοπανίδα), με πιο καθοριστικά τα τελευταία. Κάθε βιοτικό στοιχείο εκφράζεται με έναν αριθμό βιολογικών παραμέτρων που με τη σειρά τους μπορούν να εκφρασθούν με έναν ή περισσότερους δείκτες. Έτσι, η συνολική κατάσταση ενός επιφανειακού υδατικού συστήματος στηρίζεται σε τέσσερις κατηγορίες μετρούμενων παραμέτρων. Αυτές είναι οι βιολογικές, οι φυσικοχημικές, οι υδρομορφολογικές και οι συγκεκριμένοι ή συνθετικοί ρύποι ή ειδικοί ρύποι. Τα ποιοτικά στοιχεία όπως αυτά ορίζονται στο Παράρτημα V (παρ , και 1.1.4) της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τις λίμνες παρουσιάζονται παρακάτω. Βιολογικά στοιχεία Σύνθεση αφθονία και βιομάζα του φυτοπλαγκτόν Σύνθεση και αφθονία της λοιπής υδατικής χλωρίδας Σύνθεση και αφθονία της πανίδας βενθικών ασπόνδυλων Σύνθεση, αφθονία και κατανομή κατά ηλικίες της ιχθυοπανίδας Υδρομορφολογικά στοιχεία που υποστηρίζουν τα βιολογικά στοιχεία Υδρολογικό καθεστώς ποσότητα και δυναμική των υδάτινων ροών χρόνος παραμονής σύνδεση με συστήματα υπογείων υδάτων Μορφολογικές συνθήκες διακύμανση του βάθους της λίμνης ποσότητα, δομή και υπόστρωμα του πυθμένα της λίμνης δομή της όχθης της λίμνης Χημικά και φυσικοχημικά στοιχεία που υποστηρίζουν τα βιολογικά στοιχεία 86

91 Γενικά διαφάνεια θερμικές συνθήκες συνθήκες οξυγόνωσης αλατότητα κατάσταση οξίνισης συνθήκες θρεπτικών ουσιών Συγκεκριμένοι ρύποι ρύπανση από όλες τις ουσίες προτεραιότητας οι οποίες είναι γνωστό ότι απορρίπτονται στο υδατικό σύστημα ρύπανση από άλλες ουσίες οι οποίες είναι γνωστό ότι απορρίπτονται σε σημαντικές ποσότητες στο υδατικό σύστημα. Σύμφωνα με την Οδηγία όλα τα επιφανειακά υδάτινα σώματα θα πρέπει να αξιολογηθούν και να καταταγούν σε πέντε κατηγορίες ποιότητας (υψηλή, καλή, μέτρια, ελλιπής, κακή) με τη σχετική συμμετοχή των υδρομορφολογικών, των φυσικοχημικών και των βιολογικών ποιοτικών στοιχείων. Οδηγία 98/83/ΕΚ 'Σχετικά με την ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης' H οδηγία που σχετίζεται με την ποιότητα του πόσιμου νερού είναι η 98/83/ΕΚ 'Σχετικά με την ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης', κατήργησε την προγενέστερη Οδηγία 75/440/ΕΟΚ. Η Ελληνική Νομοθεσία εναρμονίστηκε με την Οδηγία 98/83/ΕΚ το 2001 βάσει της υπ αριθμόν Υ2/2600/2001 και την τροποποιητική της Υ.Α. ΔΥΓ2/Γ.Π. οικ /2007. Οδηγία 2006/44/ΕΚ 'περί της ποιότητος των γλυκών υδάτων που έχουν ανάγκη προστασίας ή βελτιώσεως για τη διατήρηση της ζωής των ιχθύων' Η οδηγία που σχετίζεται με τις απαιτήσεις ποιότητας επιφανειακών υδάτων για την διαβίωση ιχθύων είναι η 2006/44/ΕΚ 'περί της ποιότητος των γλυκών υδάτων που έχουν ανάγκη προστασίας ή βελτιώσεως για τη διατήρηση της ζωής των ιχθύων', η οποία κατήργησε την προγενέστερη 78/659/ΕΟΚ. Η εναρμόνιση της Ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 78/659 έγινε το 1986 με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 46399/4352/86. 87

92 Στo πλαίσιο της Οδηγίας θεωρούνται ως: Ύδατα σαλμονίδων, τα ύδατα εντός των οποίων αναπτύσσονται ή δύναται να αναπτυχθούν οι ιχθύες που ανήκουν σε είδη όπως οι σολωμοί, οι πέστροφες, οι σκιαθίδες και τα Coregomes. Ύδατα κυπρινίδων, τα ύδατα εντός των οποίων αναπτύσσονται ή δύναται να αναπτυχθούν ιχθύες που ανήκουν στα κυπρινοειδή ή σε άλλα είδη όπως οι λάβρακες, οι πέρκες και οι έγχελεις. Στον Πίνακα 3.13 δίνονται τα όρια τιμών για τις συγκεκριμένες παραμέτρους που ορίζουν οι απαιτήσεις των Οδηγιών 98/83/ΕΚ 'Σχετικά με την ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης' και 2006/44/ΕΚ 'περί της ποιότητος των γλυκών υδάτων που έχουν ανάγκη προστασίας ή βελτιώσεως για τη διατήρηση της ζωής των ιχθύων'. Πίνακας 3.13: Όρια τιμών για τις παραμέτρους που ορίζουν οι απαιτήσεις των Οδηγιών 98/83/ΕΚ 'Σχετικά με την ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης' και 2006/44/ΕΚ 'περί της ποιότητας των γλυκών υδάτων που έχουν ανάγκη προστασίας ή βελτιώσεως για τη διατήρηση της ζωής των ιχθύων'. Οδηγία 98/83/ΕΚ Οδηγία 2006/44/ΕΚ Παράμετροι νερού Παραμετρικές τιμές Σαλμονίδες Επιθυμητό όριο Ανώτατο επιτρεπτό όριο Κυπρινίδες Επιθυμητό όριο Ανώτατο επιτρεπτό όριο Μονάδες μέτρησης Θερμοκρασία νερού 10-21, C ΒΟD mg/l DO >9 >7 >7 >5 mg/l ph Αγωγιμότητα >=6.5 και =< ,0-9,0 6,0-9,0 Μονάδες ph μs/cm στους 20 o C Νιτρικά άλατα 50 mg/l Νιτρώδη άλατα 0,50 0,01 0,03 mg/l Θειικά άλατα 250 mg/l Αμμωνιακά άλατα 0,5 0,04 1 0,2 1 mg/l Φωσφορικά άλατα 0,2 0,4 *Σε ό,τι αφορά τις παραμέτρους νερού της Οδηγίας 98/83/ΕΚ για το πόσιμο νερό αυτές διακρίνονται σε χημικές (Νιτρικά και Νιτρώδη άλατα) και ενδεικτικές (Αμμώνιο, Αγωγιμότητα Θειικά άλατα, ph). Οι παραμετρικές τιμές των χημικών παραμέτρων έχουν 88

93 επιτακτικό χαρακτήρα, υπό την έννοια ότι οι τιμές αυτές αποτελούν και τις μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις και δεν θα πρέπει να παραβιάζονται. Σε ό,τι αφορά τις ενδεικτικές παραμέτρους, οι τιμές καθορίζονται μόνο για λόγους παρακολούθησης, ενώ τα κράτη μέλη εξετάζουν το κατά πόσον αυτή η μη τήρηση δημιουργεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Οδηγία 91/676/ΕΟΚ για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης Σύμφωνα με την Οδηγία 91/676/ΕΟΚ για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης στόχος είναι η μείωση της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται έμμεσα ή άμεσα από νιτρικά ιόντα γεωργικής προέλευσης και την πρόληψη της περαιτέρω ρύπανσης αυτού του είδους. Η εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας έγινε με την ΚΥΑ 16190/1335/97. Με βάση τα κριτήρια του παραρτήματος Ι της οδηγίας συγκέντρωση νιτρικών στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα (25 ή 50 mg/l και 50 mg/l), αντίστοιχα ή φαινόμενα ευτροφισμού- τα κράτη μέλη προσδιορίζουν τα ύδατα που υφίστανται ρύπανση. Ο εντοπισμός των περιοχών ξηράς στις οποίες απορρέουν ύδατα που υφίστανται ρύπανση από αζωτούχες ενώσεις -ευπρόσβλητες ζώνες- είναι το απαραίτητο πρώτο στάδιο, το οποίο ακολουθείται από την κατάρτιση και εφαρμογή κατάλληλων προγραμμάτων δράσης με στόχο τη μείωση της ρύπανσης, τα οποία περιλαμβάνουν τους κώδικες γεωργικής πρακτικής και επιπλέον καθορίζουν κανόνες σχετικούς με τον περιορισμό της εφαρμοζόμενης ποσότητας λιπάσματος βάσει εδαφολογικών, κλιματικών, βροχομετρικών, αρδευτικών συνθηκών, τη χρήση του εδάφους και των γεωργικών πρακτικών καθώς και βάσει της ισορροπίας μεταξύ των προβλεπόμενων αναγκών των καλλιεργειών σε άζωτο και της ποσότητας αζώτου που διατίθενται για τις καλλιέργειες από το έδαφος και από τη λίπανση. Επιπλέον τα μέτρα εξασφαλίζουν ότι για κάθε γεωργική και κτηνοτροφική μονάδα η ποσότητα αποβλήτων που προστίθεται κάθε χρόνο στο έδαφος είτε από ανθρώπους ή από ζώα δεν υπερβαίνει την καθορισμένη ανά εκτάριο ποσότητα (170 kg) με κάθε κράτος μέλος να επανεξετάζει ανά τετραετία την κατάσταση των επιφανειακών νερών του από πλευράς ευτροφισμού. Οδηγία 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων Σε ότι αφορά στον ευτροφισμό, η Οδηγία 91/271/ΕΟΚ απαιτεί από τα Κράτη Μέλη τον προσδιορισμό των ευτροφικών ή των υπό τον κίνδυνο ευτροφισμού, υδάτων. Τα κριτήρια ευτροφισμού που θέτει όμως η παραπάνω Οδηγία κατά γενική 89

94 παραδοχή ενέχουν ασάφειες. Η αδυναμία αυτή επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσεγγίσουν την αξιολόγηση επιπέδου ευτροφισμού υιοθετώντας τα δικά τους κριτήρια. Δεδομένων των δυσκολιών στην αξιολόγηση της κατάστασης ευτροφισμού στα υδάτινα συστήματα, το Joint Research Centre (JRC -Ispra) έχει προχωρήσει στην εκπόνηση μελέτης (Solimini et al, 2006) για την προσέγγιση και σύγκριση των κριτηρίων και παραμέτρων που ήδη χρησιμοποιούνται από τα Κράτη Μέλη για την εκτίμηση του ευτροφισμού που παρουσιάζεται στα γλυκά νερά. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, το περισσότερο ευρέως χρησιμοποιούμενο πρότυπο ταξινόμησης είναι του Organization of Economic Co-operation and Development (OECD). Στον Πίνακα 3.14 παρουσιάζονται οι παράμετροι αιτίας (φώσφορος, άζωτο) και αποτελέσματος (χλωροφύλλη-α, διαφάνεια) που αποτελούν κατάλληλους οδηγούς στην ανάπτυξη προειδοποιητικών κριτηρίων για τον ορισμό ευαίσθητων περιοχών στα συστήματα επιφανειακών υδάτων. Πίνακας 3.14: Οριακές Τιμές σχετικά με την τροφική κατηγοριοποίηση του OECD (1982) Κατάσταση Υπερολιγοτροφική Ολικός Φώσφορος (mg/m 3 ) Χλωροφύλλη (mg/m 3 ) Μέγιστη Χλωροφύλλη (mg/m 3 ) Μέσο βάθος διαφάνειας (m) <4 <1 <2,5 >12 Ολιγοτροφική <10 <2,5 <8 >6 Μεσοτροφική , Ευτροφική ,5 Υπερ-ευτροφική >100 >25 >75 <1,5 Οδηγία 2006/118/ΕΚ σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και την υποβάθμιση Με σκοπό την αξιολόγηση της χημικής κατάστασης των υπόγειων υδάτων σύμφωνα με το άρθρο 4 της Οδηγίας 2006/118/ΕΚ, τα κάτωθι ποιοτικά πρότυπα υπογείων υδάτων είναι αυτά που μνημονεύονται στην Οδηγία 2000/60/ΕΚ (Πίνακας του Παραρτήματος V) και θεσπίζονται σύμφωνα με το άρθρο 17 της εν λόγω οδηγίας. 90

95 Πίνακας 3.15: Οριακές Τιμές σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων (Οδηγία 2006/118/ΕΚ) Ρύπος Νιτρικά άλατα Δραστικές ουσίες φυτοφαρμάκων (συμπεριλαμβάνονται αντίστοιχοι μεταβολίτες, προϊόντα αποικοδόμησης και αντιδράσεων) (1) Ποιοτικά πρότυπα 50 mg/1 0,1 μg/1 0,5 μg/1 (συνολικό) (2) (1) Ως «φυτοφάρμακα», νοούνται τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 2 της οδηγίας 91/414/ΕΟΚ και τα βιοκτόνα σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 2 της οδηγίας 98/8/ΕΚ. (2) Ως «συνολικό», νοείται το άθροισμα όλων των επιμέρους φυτοφαρμάκων που ανιχνεύονται και προσδιορίζονται ποσοτικά κατά τη διαδικασία παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων σχετικών προϊόντων μεταβολισμού, προϊόντων αποδόμησης και προϊόντων αντίδρασης Παρακολούθηση της ποιότητας υδάτων στην περιοχή μελέτης Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης της Ποιότητας και Ποσότητας των Υδάτων Το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης (ΕΔΠ) της Ποιότητας και Ποσότητας των Υδάτων στην Ελλάδα αποτελεί δίκτυο που στοχεύει στην υλοποίηση της Παρακολούθησης των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των εσωτερικών, μεταβατικών, παράκτιων και υπόγειων υδάτων της χώρας και περιλαμβάνει θέσεις δειγματοληψιών και μετρήσεων, τόσο χημικών όσο και βιολογικών παραμέτρων. Το ΕΔΠ συστηματοποιεί και επεκτείνει τα προγενέστερα δίκτυα παρακολούθησης και ακολουθώντας τη λογική της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ) διακρίνεται σε εποπτικό, επιχειρησιακό και διερευνητικό. Τα δεδομένα του ΕΔΠ υποβάλλονται από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων ετησίως στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Ταυτοχρόνως, τροφοδοτούν με στοιχεία τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής, τα οποία αναθεωρούνται κάθε έξι έτη. Ειδικότερα, η παρακολούθηση των λιμνών στην Ελλάδα, στην οποία εμπίπτουν και οι λίμνες της περιοχής μελέτης, εντάσσεται στο ΕΔΠ της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων που συγκροτήθηκε με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ /2011) στο πλαίσιο εφαρμογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας συντονίζει και 91

96 εποπτεύει το εθνικό δίκτυο παρακολούθησης των υδάτων, το οποίο λειτουργούν οι εξής φορείς: Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Γενικό Χημείο του Κράτους, Ινστιτούτο Εδαφοϋδατικών Πόρων (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ), Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης - Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) Λάρισας. Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων Σε μελέτη που ανατέθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Τεχνικών Έργων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με τίτλο «Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων» (Κουτσογιάννης κ.ά., 2008) σε ό,τι αφορά στην αξιολόγηση της ποιοτικής κατάστασης επιφανειακών υδάτων για τα υδάτινα σώματα της περιοχής μελέτης (Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Μακεδονίας) αναφέρονται τα εξής: Η εκτίμηση της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων του διαμερίσματος έγινε με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για την περίοδο , που καλύπτουν το ρέμα Σουλού, τις λίμνες Χειμαδίτιδα, Πετρών, Βεγορίτιδα και Ζάζαρη, και τις μετρήσεις μικροοργανικών και μετάλλων του Πανεπιστημίου του Αιγαίου για το 1999 που καλύπτουν το ρέμα Σουλού και τις λίμνες Πετρών και Βεγορίτιδα. Για τις παραπάνω περιοχές χρησιμοποιήθηκαν επίσης επεξεργασμένα στοιχεία του ΥΠΕΧΩ Ε για την περίοδο που αφορούν μετρήσεις θρεπτικών, διαλυμένου οξυγόνου και οργανικού άνθρακα. Το ρέμα Σουλού εμφανίζεται ιδιαίτερα ρυπασμένο καθώς δέχεται τις επιφανειακές απορροές των γεωργικών εκτάσεων των γύρω περιοχών, τα απόβλητα των μεγάλων βιομηχανιών της περιοχής Πτολεμαΐδας, των δημοτικών σφαγείων της Πτολεμαΐδας και τα αστικά απόβλητα 40 περίπου οικισμών. Ως αποτέλεσμα των υψηλών ρυπαντικών φορτίων οι συγκεντρώσεις νιτρικών, νιτρωδών, αμμωνιακών, φωσφόρου και θειικών είναι αυξημένες (υψηλότερες από τις παραμετρικές τιμές της Οδηγίας 98/83/EK). Παρά το υψηλό ρυπαντικό φορτίο που δέχεται το ρέμα Σουλού, οι συγκεντρώσεις των επικινδύνων ουσιών είναι ιδιαίτερα χαμηλές, σε αρκετές περιπτώσεις χαμηλότερες των ορίων ανίχνευσης, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι περισσότερες βιομηχανικές δραστηριότητες δεν παράγουν σημαντικά τοξικά φορτία. Τα ύδατα της λίμνης Βεγορίτιδας χαρακτηρίζονται από υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών και νιτρωδών. Κυριότερη πηγή εισόδου νερού για τη λίμνη αποτελούν τα 92

97 υπόγεια νερά και οι επιφανειακές απορροές της υδρολογικής λεκάνης της λίμνης, οι οποίες καταλήγουν σε αυτήν μέσω του ρέματος Σουλού, άλλων μικρών χειμάρρων και της σήραγγας που τη συνδέει με τη λίμνη Πετρών. Τα νερά της λίμνης χρησιμοποιούνται για άρδευση, διαβίωση ιχθύων, αλιεία, κολύμβηση και για βιομηχανικές χρήσεις. Η ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ευρύτερη υδρολογική λεκάνη της λίμνης Βεγορίτιδας (και της λίμνης Πετρών) και κυρίως τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα και η υπέρμετρη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες ρύπανσης των δύο λιμνών. Ακόμα, στη μελέτη αναφέρεται ότι η λειτουργία της ΕΕΛ Πτολεμαΐδας και το κλείσιμο του εργοστασίου λιπασμάτων της ΑΕΒΑΛ έχουν συντελέσει στη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της λίμνης Βεγορίτιδας, γεγονός που επιβεβαιώνεται τόσο από τις μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ ( ) όσο και από τις μετρήσεις του Υπουργείου Γεωργίας ( ) όπου η μέγιστη μετρηθείσα τιμή νιτρικών είναι 9,7 mg/l NO3 σε σύνολο 33 μετρήσεων. Στη περίπτωση της λίμνης Πετρών, η κύρια πηγή ρύπανσης είναι τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα που μέσω του ρέματος του Αμύντα εισέρχονται στη λίμνη. Και στις δύο λίμνες οι συγκεντρώσεις των επικινδύνων ουσιών (με εξαίρεση το μαγγάνιο) είναι χαμηλές και οι περισσότερες κυμαίνονται σε πρακτικά μη ανιχνεύσιμα επίπεδα. Η λίμνη χρησιμοποιείται ως χώρος αναψυχής, για αλιεία ενώ πραγματοποιούνται και αντλήσεις για την άρδευση του κάμπου (εντατικές καλλιέργειες). Μέσω του ρέματος του Αμύντα εισέρχονται στη λίμνη τα ανεπεξέργαστα λύματα αρκετών οικισμών, καθώς και τα βιομηχανικά απόβλητα των μονάδων της περιοχής. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Υπουργείου Γεωργίας για την περίοδο οι συγκεντρώσεις νιτρικών και νιτρωδών είναι αρκετά χαμηλές, σε αντίθεση με τις συγκεντρώσεις των αμμωνιακών οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ υψηλές (ειδικά στη θέση Άκρη), και τις συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου οι οποίες σε επίπεδο μέσων και διάμεσων τιμών είναι ικανοποιητικές, σε αρκετές όμως περιπτώσεις έχουν καταγραφεί ελάχιστες τιμές μέχρι και 2 mg/l. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για την περίοδο και στη λίμνη Χειμαδίτιδα καταγράφονται περιστασιακά πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου (7% της συγκέντρωσης κορεσμού), ενώ επίσης έχουν καταγραφεί τιμές νιτρικών της τάξης των 25 mg/l. Επίσης και στις δυο θέσεις δειγματοληψίας κατά την περίοδο (Ίτσκος και φράγμα) η μέγιστη τιμή θειικών του 95% των δειγμάτων ανέρχεται σε 13,8 και 13,2 meq/l SO4 αντίστοιχα, 93

98 τιμές υπερδιπλάσιες από τη μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή της Οδηγίας για την παραγωγή ποσίμου νερού (5,2 meq/l SO4). Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές αγωγιμότητας που παρατηρούνται στη λίμνη και κυμαίνονται κοντά στα μs/cm και στις δυο θέσεις (για το 95% των δειγμάτων), καθιστούν τα νερά της λίμνης ακατάλληλα προς πόση ύστερα από επεξεργασία. Ως προς την τροφική κατάσταση εκτός από τις λίμνες Πετρών και Βεγορίτιδα, οι λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη είναι ευαίσθητες ως προς τον ευτροφισμό. Ο περιοριστικός παράγοντας του ευτροφισμού για τις λίμνες Βεγορίτιδα, Πετρών είναι ο φώσφορος, ενώ για τις λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη το άζωτο. Έλεγχος χημικής ποιότητας αρδευτικών υδάτων σε κλίμακα λεκανών απορροής ποταμών Μακεδονίας-Θράκης του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Σύμφωνα με τη μελέτη «Έλεγχος χημικής ποιότητας αρδευτικών υδάτων σε κλίμακα λεκανών απορροής ποταμών Μακεδονίας-Θράκης. Αποτελέσματα λεκάνης Βεγορίτιδας» (ΥΠΑΑΤ, 2012) παρακάτω παρουσιάζεται μια σύνοψη των αποτελεσμάτων της χημικής ποιότητας ειδικά των αρδευτικών υδάτων στη λεκάνη της Εορδαίας που περιλαμβάνει τα υδάτινα σώματα της Βεγορίτιδας, Πετρών, Ζάζαρης και Χειμαδίτιδας. Δεν εντοπίσθηκαν σημειακές πηγές ρύπανσης των λιμνών από γεωργικά φάρμακα, ενώ οι συγκεντρώσεις γεωργικών φαρμάκων που βρέθηκαν στις λίμνες είτε βρίσκονται σε ίχνη ή σε επίπεδα <0,05 ppb. Διαπιστώθηκε ρύπανση υπόγειων νερών από σημειακή πηγή ρύπανσης (γεώτρηση Πελαργού) στην οποία βρέθηκαν οι υψηλότερες συγκεντρώσεις από τις Σημειακές Θέσεις Δειγματοληψίας της λεκάνης. Η ρύπανση των υπόγειων νερών μέσω διάχυτων πηγών είναι περιορισμένη και αυτό είναι σε συμφωνία με τις ενδείξεις που υπάρχουν, με βάση την διασπορά της καφεΐνης μεταξύ επιφανειακών και υπόγειων νερών, ότι δηλαδή δεν υπάρχει επικοινωνία στην ευρύτερη λεκάνη παρά μόνο σε ορισμένες περιοχές. Οι κύριες πηγές ρύπανσης των υδατοσυστημάτων της λεκάνης είναι τα αστικά απόβλητα ορισμένων κοινοτικών διαμερισμάτων που ακόμη απορρίπτονται σε ρέματα, ύστερα από υποτυπώδη καθίζηση, που καταλήγουν στις λίμνες. Διφαινυλαμίνη βρέθηκε μόνο σε διάφορες θέσεις επιφανειακών νερών και συγκεντρώσεις που δεν υπερβαίνουν το 0,1 ppb. Η ρύπανση προφανώς οφείλεται σε σημειακές πηγές προερχόμενες από πρατήρια καυσίμων. 94

99 Στην λεκάνη της Βεγορίτιδας υπάρχει και σε σημαντικό βαθμό διάχυτη αλλά και σημειακή φυσική ρύπανση. Για παράδειγμα το ρέμα Σκλήθρου το οποίο μαζί με άλλα ρέματα της περιοχής (Αετού, Βαλτόνερων) ρυπαίνουν τη λίμνη Ζάζαρη με μόλυβδο, μαγγάνιο και σίδηρο και άλλα τοξικά μέταλλα. Λόγω του ότι και οι τέσσερις λίμνες επικοινωνούν μεταξύ τους η ρύπανση σταδιακά μεταφέρεται και στις υπόλοιπες, δεδομένου ότι η Ζάζαρη βρίσκεται στο υψηλότερο υψόμετρο σε σύγκριση με τις υπόλοιπες και στο χαμηλότερο υψόμετρο βρίσκεται η Βεγορίτιδα η οποία είναι και ο τελικός αποδέκτης. Η γενικευμένη ρύπανση σε βαρέα μέταλλα σχεδόν όλων των επιφανειακών νερών της λεκάνης της Εορδαίας ενδεχομένως να προέρχεται και από τα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ. 3.5 Κάλυψη γης Στον Πίνακα 3.16 δίνονται οι τύποι κάλυψης γης που απαντούν στην περιοχή μελέτης σύμφωνα με τα δεδομένα του Προγράμματος Corine Landcover (2006). Η περιοχή καλύπτεται από τεχνητές επιφάνειες, γεωργικές εκτάσεις, δάση και ημιφυσικές εκτάσεις, υγροτόπους και υδάτινες επιφάνειες, όπως φαίνεται και στο Χάρτη 3. Στις τεχνητές επιφάνειες υπάγονται οι παρακάτω κατηγορίες κάλυψης γης: Αστικός ιστός Οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο Ορυχεία, χώροι απορριμμάτων, χώροι οικοδόμησης Ειδικότερα, στις λεκάνες απορροής Πετρών, Βεγορίτιδα και Ανάντη Βεγορίτιδα, εντοπίζονται επιφάνειες, των 17,91 km 2, 0,41 km 2 και 76,54 km 2 αντίστοιχα, της υποκατηγορίας 1.3 (Ορυχεία, χώροι απορριμμάτων, χώροι οικοδόμησης), οι οποίες ουσιαστικά περιλαμβάνουν τα λιγνιτωρυχεία της Δ.Ε.Η. Στις γεωργικές εκτάσεις υπάγονται: Μη αρδευόμενη καλλιεργούμενη γη. Πρόκειται για εκτάσεις που καλύπτονται από αροτριαίες καλλιέργειες 95

100 Μόνιμα αρδευόμενη γη, που περιλαμβάνει πεδινές εκτάσεις που αρδεύονται με τα νερά των λιμνών Μόνιμα καλλιεργούμενη γη, περιλαμβάνει πολυετείς καλλιέργειες, όπως αμπελώνες και οπωρώνες. Στα δάση και ημιφυσικές εκτάσεις υπάγονται: Δάση πλατυφύλλων Φυσικοί βοσκότοποι Σκληροφυλλική βλάστηση Στις υγροτοπικές ζώνες περιλαμβάνονται τα εσωτερικά έλη, δηλαδή εκτάσεις που πλημμυρίζουν το χειμώνα και καλύπτονται με γλυκό νερό σε όλη τη διάρκεια του έτους. Οι εκτάσεις αυτές αποτελούν συνέχεια των λιμνών και εντοπίζονται περιμετρικά των λιμνών Χειμαδίτιδα και Πετρών. Οι υδάτινες επιφάνειες αποτελούν ουσιαστικά τις επιφάνειες των λιμνών. 96

101 Πίνακας 3.16: Επιφάνεια (km 2 ) και ποσοστό κάλυψης (%) κάθε τύπου κάλυψης γης (Land cover) στην περιοχή μελέτης. Κωδικός Corine Land Cover Τύπος κάλυψης γης Λεκάνες απορροής Ζάζαρης Χειμαδίτιδας Πετρών Βεγορίτιδας Ανάντη- Βεγορίτιδας Σύνολο km 2 % km 2 % km 2 % km 2 % km 2 % km 2 % 100 Τεχνητές επιφάνειες 1,30 1,31 0,09 0,26 24,27 11,07 5,10 1,28 124,67 8,95 155,43 7, Γεωργικές περιοχές 34,17 34,41 7,92 22,57 116,48 53,13 124,15 31,11 535,84 38,48 818,56 38, Δάση και ημιφυσικές περιοχές 61,86 62,30 16,20 46,17 65,66 29,95 227,04 56,90 731,70 52, ,46 51, Υγρότοποι 0,00 0,00 0,32 0,92 2,77 1,26 0,00 0,00 0,00 0,00 3,09 0, Υδάτινες επιφάνειες 1,96 1,97 10,56 30,08 10,06 4,59 42,72 10,71 0,33 0,02 65,63 3,06 Σύνολο 99, , , , ,

102 3.6 Έδαφος Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (United States Department of Agriculture/USDA), είναι διαθέσιμη η ταξινόμηση των εδαφών σε 12 κλάσεις κοκκομετρικής σύστασης, ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής της άμμου, αργίλου και ιλύος στο έδαφος (Πίνακας 3.17). Πίνακας 3.17: Οι δώδεκα κλάσεις εδαφών (USDA), ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής της άμμου, αργίλου και ιλύος στο έδαφος. α/α Κλάση εδάφους Άμμος Ιλύς Άργιλος 1 Αργιλώδες Ιλυοαργιλώδες Ιλυοαργιλοπηλώδες Αργιλοαμμώδες Αμμοαργιλοπηλώδες Αργιλοπηλώδες Ιλυώδες Ιλυοπηλώδες Πηλώδες Αμμώδες Πηλοαμμώδες Αμμοπηλώδες Η μηχανική σύσταση των εδαφών προσδιορίζει την περιεχόμενη σε αυτά υγρασία σε κατάσταση κορεσμού, την υδατοικανότητα, το σημείο μόνιμης μάρανσης, καθώς και την υδραυλική αγωγιμότητα στον κορεσμό. Οι τιμές της υγρασίας στον κορεσμό (Saturation), στην υδατοικανότητα (Field Capacity) και στο Σημείο Μόνιμης Μάρανσης (Permanent Wilting Point) προκύπτουν από χαρακτηριστικές καμπύλες για κάθε τύπο εδάφους. Οι χαρακτηριστικές καμπύλες είναι δυνατό να σχεδιαστούν με βάση την εξίσωση Van Genuchten (1980), η οποία δίνεται από τη σχέση: 98

103 θ = θ r + (θ s-θ r)/[1+(a h n ) m ] Όπου θr : η υπολειμματική υγρασία θs : η υγρασία κορεσμού h : το ύψος πίεσης α : εμπειρική σταθερά n : εμπειρική σταθερά m : (=1-1/n) εμπειρική σταθερά Οι Carsel και Parrish (1988) χρησιμοποιώντας τη βάση δεδομένων της Soil Conservation Service έδωσαν για τις κατηγορίες εδαφών, ως προς τη μηχανική σύσταση, τις μέσες τιμές για τις παραμέτρους της εξίσωσης του Van Genuchten και την υδραυλική αγωγιμότητα στον κορεσμό, όπως παρουσιάζονται στον Πίνακα Έτσι, χρησιμοποιώντας τις τιμές των παραμέτρων του Πίνακα 3.18 για κάθε κατηγορία εδάφους για την εξίσωση Van Genuchten είναι δυνατό να σχεδιαστούν χαρακτηριστικές καμπύλες, από τις οποίες προκύπτουν οι τιμές της υγρασίας στον κορεσμό (θsat), στην υδατοικανότητα (θfc) και στο Σημείο Μόνιμης Μάρανσης (θpwp) (Πίνακας 3.19). Πίνακας Παράμετροι της εξίσωσης Van Genuchten και υδραυλική αγωγιμότητα στον κορεσμό για τις 12 κλάσεις των εδαφών α/α Κατηγορία εδάφους θ s θ r α(1/cm) n Ks(cm/d) 1 Αργιλώδες 0,38 0,068 0,001 1,09 4,8 2 Ιλυοαργιλώδες 0,36 0,07 0,001 1,09 0,48 3 Ιλυοαργιλοπηλώδες 0,43 0,089 0,010 1,23 1,68 4 Αργιλοαμμώδες 0,38 0,068 0,001 1,09 2,88 5 Αμμοαργιλοπηλώδες 0,39 0,100 0,059 1,48 31,4 6 Αργιλοπηλώδες 0,41 0,095 0,019 1,31 6,24 7 Ιλυώδες 0,46 0,034 0,016 1, Ιλυοπηλώδες 0,45 0,067 0,020 1,41 10,8 9 Πηλώδες 0,43 0,078 0,036 1, Αμμώδες 0,43 0,045 0,145 2, Πηλοαμμώδες 0,41 0,057 0,124 2, Αμμοπηλώδες 0,41 0,065 0,075 1,

104 Πίνακας 3.19: Δώδεκα κατηγορίες εδαφών, καθώς και οι τιμές στον κορεσμό Υγρασίας (θsat), Υδατοικανότητας (Θfc), Υδραυλικής Αγωγιμότητας (Ks) και Σημείου Μόνιμης Μάρανσης (θpwp) που αντιστοιχούν σε κάθε κατηγορία. α/α Κατηγορία εδάφους θ Sat Ks(cm/d) Θfc θpwp 1 Αργιλώδες 0,38 4,8 0,37 0,31 2 Ιλυοαργιλώδες 0,36 0,48 0,35 0,295 3 Ιλυοαργιλοπηλώδες 0,43 1,68 0,315 0,195 4 Αργιλοαμμώδες 0,38 2,88 0,255 0,17 5 Αμμοαργιλοπηλώδες 0,39 31,4 0,175 0,11 6 Αργιλοπηλώδες 0,41 6,24 0,26 0,15 7 Ιλυώδες 0,46 6 0,26 0,09 8 Ιλυοπηλώδες 0,45 10,8 0,245 0,095 9 Πηλώδες 0, ,185 0, Αμμώδες 0, ,055 0, Πηλοαμμώδες 0, ,075 0, Αμμοπηλώδες 0, ,125 0,

105 Το πρόγραμμα LUCAS (Land Use and Cover Area frame Statistical survey) Το πρόγραμμα LUCAS πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως μια άσκηση συλλογής δεδομένων εδάφους σε όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ξεκίνησε το 2006 με την ταξινόμηση των χρήσεων/καλύψεων γης, μέσω φωτοερμηνείας, γεωαναφερμένων σημείων σε κελιά αναφοράς των 2 km, τα οποία κάλυπταν ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανάμεσα σε αυτά, σημεία επιλέχθηκαν με σκοπό την επαλήθευση της έρευνας, με επιτόπιες επισκέψεις στο πεδίο (2009), ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκε εδαφολογική έρευνα (επιφανειακού εδάφους) στο 10% των παραπάνω σημείων σε 25 κράτη μέλη της ΕΕ (δηλαδή πλην Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Κροατίας). Το αποτέλεσμα του προγράμματος LUCAS ήταν η ανάπτυξη μιας πλήρως εναρμονισμένης Ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων σε ότι αφορά τις χρήσεις/κάλυψη γης και τις αλλαγές τους στο χρόνο. Η βάση αυτή περιλαμβάνει εδαφολογικά δεδομένα (Tóth et al., 2013), τα οποία αποτελούνται από παραμέτρους όπως η κατανομή ως προς την κοκκομετρική σύσταση του εδάφους, εκφρασμένη σε ποσοστό της αργίλου ( mm), της ιλύος ( mm), της άμμου ( mm), καθώς και των χοντρόκοκκων σωματιδίων που εκφράζονται ως ποσοστό (%) του χοντρόκοκκου υλικού (N2.0 mm) που υπάρχει στα εδάφη. Χαρτογράφηση των φυσικών ιδιοτήτων του επιφανειακού εδάφους σε Ευρωπαϊκή κλίμακα και αξιοποίησή της στην περιοχή μελέτης Οι νέες εφαρμογές στην ψηφιοποιημένη χαρτογράφηση εδαφών σε συνδυασμό με την απόκτηση πρόσφατων, αναλυτικών πρωτογενών δεδομένων από το πρόγραμμα LUCAS έχουν προσφέρει τη δυνατότητα, σε ερευνητικό και θεσμικό επίπεδο, εκτίμησης των εδαφικών ιδιοτήτων (soil properties). Συγκεκριμένα, είναι διαθέσιμη από το Joint Research Centre της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γεωγραφική απεικόνιση των φυσικών ιδιοτήτων επιφανειακού εδάφους για όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την παραπάνω εργασία χαρτογράφησης χρησιμοποιήθηκαν τα εξής δεδομένα τα οποία υποβλήθηκαν σε στατιστική ανάλυση και εισαγωγή σε μοντέλα παλινδρόμησης (Multivariate Adaptive Regression Splines/MARS). Εδαφολογικά δεδομένα (φυσικές ιδιότητες επιφανειακού εδάφους) από την Ευρωπαϊκή Βάση Δεδομένων, όπως προέκυψε από το πρόγραμμα LUCAS Δεδομένα Τηλεπισκόπησης και συγκεκριμένα προϊόντα των εικόνων MODIS 101

106 Παράμετροι της επιφάνειας της γης, όπως τα ψηφιακά μοντέλα NASA-Shuttle Radar Topography Mission (SRTM) και Digital Elevation Model (DEM) Κάλυψη γης, μέσω της Βάσης Δεδομένων του CORINE (CORdinate INformation on the Environment) Κλιματικά δεδομένα, δηλαδή ακραίες και μέσες μηνιαίες τιμές για τη θερμοκρασία και τον υετό Τα χαρτογραφικά προϊόντα της παραπάνω εργασίας (Ballabio et al., 2016) περιλαμβάνουν την γεωγραφική απεικόνιση, σε Ευρωπαϊκή κλίμακα, της ποσοστιαίας κατανομής των φυσικών ιδιοτήτων του επιφανειακού εδάφους όπως: Άμμος, ιλύς, άργιλος και χοντρόκοκκα σωματίδια (sand, silt, clay, coarse fragments) Οι δώδεκα κλάσεις κοκκομετρικής σύστασης εδαφών της USDA Πυκνότητα εδάφους (Bulk density) Διαθέσιμη Υδατοικανότητα (Available Water Capacity/AWC) Τα γεωγραφικά δεδομένα που αφορούν στις δώδεκα κατηγορίες μηχανικής σύστασης εδαφών της USDA με βάση τη χαρτογράφηση των φυσικών ιδιοτήτων του επιφανειακού εδάφους σε Ευρωπαϊκή κλίμακα (Ballabio et al., 2016) χρησιμοποιήθηκαν σε raster μορφή και επεξεργάστηκαν με σκοπό την εξαγωγή της κατανομής της επιφάνειας των εδαφικών τύπων στην περιοχή μελέτης (Πίνακας 3.20). Η γεωγραφική απεικόνιση των παραπάνω τύπων εδαφών δίνεται στον Χάρτη 4. Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής μελέτης καταλαμβάνεται από πηλώδη εδάφη (Σχήμα 3.91), ενώ στις αμέσως επόμενες επικρατέστερες κατηγορίες εδάφους εμφανίζονται τα αργιλοπηλώδη και τα αμμοπηλώδη εδάφη. 102

107 Πίνακας 3.20: Επιφάνεια σε km 2 για τις κατηγορίες τύπων εδαφών που βρίσκονται στην περιοχή μελέτης (Η κατηγορία 0 αντιστοιχεί σε μη χαρακτηρισμένη περιοχή) α/α Κλάση εδάφους Ζάζαρης Χειμαδίτιδας Πετρών Ανάντη Βεγορίτιδας Βεγορίτιδας 1 Αργιλώδες 0,31 0,31 2 Ιλυοαργιλώδες 0,25 0,25 3 Ιλυοαργιλοπηλώδες 0, ,24 8,71 5 Αμμοαργιλοπηλώδες 0,22 0,5 9,81 3,91 14,44 6 Αργιλοπηλώδες 20,07 0, ,64 46,24 274,20 8 Ιλυοπηλώδες 0,25 2,5 2,25 0,25 5,25 Σύνολο 9 Πηλώδες 77,02 28,04 192, ,48 293, ,28 12 Αμμοπηλώδες 1,25 6,81 3,45 36,26 46,96 94,73 0 Μη χαρακτηρισμένη περιοχή 0,65 0,1 6,25 7,00 Σύνολο 99,28 35,01 219, ,54 399, ,08 103

108 Ζάζαρης Χειμαδίτιδας Βεγορίτιδας Απουσία δεδομένων Αργιλώδες Ιλυοαργιλώδες Ιλυοαργιλοπηλώδες Αμμοαργιλοπηλώδες Αργιλοπηλώδες Ιλυοπηλώδες Πηλώδες Αμμοπηλώδες Σχήμα Κατανομή των κατηγοριών τύπων εδαφών σε κάθε λεκάνη απορροής της περιοχής μελέτης. 104