Διονύσιος Λουκέρης* & Ιωάννα Συρίου**

ÅðéóôçìïíéêÞ Åðåôçñßäá Ðáéäáãùãéêïý ÔìÞìáôïò Ä.Å. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 20 (2007), 111-131 Διονύσιος Λουκέρης* & Ιωάννα Συρίου** Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουρ γί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση Πε ρί λη ψη Η πα ρο χή γε νι κής βα σι κής παι δεί ας, η ο λό πλευ ρη α νά πτυ ξη και ε νί σχυ ση της προ σω πι κό τη τας του κά θε μα θη τή, η κοι νω νι κο ποί η σή του, η πολι τι κή και πο λι τι σμι κή του ευαι σθη το ποί η ση στα πα γκό σμια προ βλή μα τα του σύγ χρο νου αν θρώ που και η ε ξα σφά λι ση ι σό τη τας εκ παι δευ τι κών ευ και ριών σε ό λα τα παι διά, α νε ξάρ τη τα α πό το κοι νω νι κο-οι κο νο μι κό και το μορ φωτι κό ε πίπε δο του κοι νω νι κού πε ρι βάλ λο ντος α πό το ο ποί ο προ έρ χο νται πρέπει να α πο τε λούν τον κλασσι κό σκο πό της Α γω γής, δια σφα λί ζο ντας με αυ τόν τον τρό πο τον αν θρω πι στι κό χα ρα κτή ρα της εκ παί δευ σης. Τα τε λευ ταί α χρό νια στην Ελ λά δα έ χει γε νι κευ θεί ο θε σμός του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου, α φού λει τουρ γούν ως Ο λο ή με ρα τα πε ρισ σό τε ρα σχο λεί α της Πρω τοβάθ μιας και Προ σχο λι κής Α γω γής. Πρό κει ται για μια α πό τις ση μα ντι κό τε ρες με ταρ ρυθμιστι κές προ σπά θειες α να μόρ φω σης του ρό λου του σχο λεί ου στην Πρω το βάθμια Εκ παί δευ ση. Πα ράλ λη λα, α πο τε λεί ε ρευ νη τι κή πρό κλη ση ο τρό πος α να βάθμι σης του ρό λου του Δη μο τι κού σχο λεί ου μέ σα α πό τη εκ παι δευ τι κή και νοτο μί α του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Στην πα ρού σα ερ γα σί α ε πι χει ρείται, μέ σα α πό μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση, να α να δει χθούν οι πα ρά με τροι που συ νι στούν ποιο τι κούς δεί κτες α πο τε λε σμα τι κό τη τας του εκ παι δευ τικού έρ γου. H α νά γκη εν δο σχο λι κής ε πι μόρ φω σης, η συ νερ γα τι κό τη τα, η α πο τε λε σμα τι κή διοί κη ση του σχο λεί ου, η ε μπλοκή γο νέ ων και ε ταί ρων στη λει τουρ γί α του σχο λεί ου, η τό νω ση του παι δαγωγι κού κλί μα τος, η ε νί σχυ ση της χρη μα το δό τη σης και η ορ θή δια χεί ρι ση του χώ ρου και του χρό νου συ νι στούν κά ποιους α πό τους ση μα ντι κό τε ρους πα ρά γοντες που έ χουν ά με ση σχέ ση με την α πο τε λε σμα τι κή λει τουρ γί α του σχο λεί ου. Τέ λος, διε ρευ νώ νται αν οι συ γκε κρι μέ νοι πα ρά γο ντες εί ναι συμ βα τοί με την ελ λη νι κή εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα σε σχέ ση με το Ο λοή με ρο Δη μοτι κό Σχο λεί ο, ό πως α να φέ ρο νται στα ε πί ση μα ελ λη νι κά θε σμι κά κεί με να και στην ελ λη νι κή βι βλιο γρα φί α. Λέ ξεις κλει διά: Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο, δεί κτες σχο λι κής α πο τε λε σμα τικό τη τας, αυ τονο μί α σχο λι κής μο νά δας, παι δα γω γι κό κλί μα, εν δο σχο λι κή ε πιμόρ φω ση, γο νι κή συμ με το χή, χρη μα το δό τη ση σχο λι κής μο νά δας, δια χεί ρι ση του χώ ρου και του χρό νου. School effectiveness and its role in qualitative development of All Day Primary School performance: A literature review Abstract The provision of general basic education, the overall development and reinforcement of each student s personality, their socialization, political and cultural sensitization to world problems and the guarantee of equality of educational opportunities to all children regardless of the *Πά ρε δρος στο Παι δα γω γι κό Ιν στι τού το ** Ε ρευ νή τρια στο Παι δα γω γι κό Ιν στι τού το

112 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου socio-economic and educative level of the social environment which they emanate from, should constitute the primary aims of Education, in this way ensuring its humanitarian character. During the last years, the institution of All day Primary School in Greece has been widely adopted, since most schools of Primary and Pre-school Education function as All day Primary Schools. It is one of the most important reforming efforts for the rehabilitation of the role of Primary school. At the same time, the way of upgrading the role of traditional Primary School through the All day Primary School educational innovation constitutes an inquiring challenge. In the present study, we attempt to highlight the parameters that constitute the qualitative indicators of effectiveness of educational work through a literature review. The need of in-service training, cooperation, effective school management, the involvement of parents and partners in school performance, the reinforcement of the pedagogic climate and financing and the proper management of space and time recommend some of the most important factors that have direct relation with the effective performance of school. We finally examine if the particular factors are compatible with the Greek educational reality in relation with All day Primary School, as they are reported in Greek Official Papers and Greek literature. Key words: All day Primary School, school effectiveness indicators, school autonomy, pedagogic climate, in-service training, parental involvement, financing of school, management of space and time. Ει σα γω γή Οι κοι νω νι κές, πο λι τι κές και οι κο νο μι κές αλ λα γές που πα ρατη ρού νται ή δη α πό τα τέ λη του 20 ου αιώ να θέτουν υ πό κρι τι κή θε ώ ρη ση το ρό λο των πα ρα δο σιακών θε σμών κοι νω νι κο ποί ησης του αν θρώ που, συ μπε ρι λαμ βα νο μέ νου και του ρό λου του σχο λεί ου. Μπρο στά σε αυ τή την πρό κλη ση, α να δει κνύ ε ται η α νά γκη ε νί σχυ σης του αν θρω πι στι κού χα ρα κτή ρα της εκ παί δευ σης, με την πα ρο χή γενι κής βα σι κής παι δεί ας, την ο λό πλευ ρη α νά πτυ ξη και ε νί σχυ ση της προ σω πι κότη τας του κά θε μα θη τή, την κοι νω νι κο ποί η σή του, την πο λι τι κή και πο λι τι σμι κή του ευαι σθη το ποί η ση στα πα γκό σμια προ βλή μα τα του σύγ χρο νου αν θρώ που (Δα νασ σής Α φε ντά κης, 1997) και την ε ξα σφά λι ση ι σό τη τας εκ παι δευ τι κών ευ και ριών σε ό λα τα παι διά, α νε ξάρ τη τα α πό το κοι νω νι κο-οι κο νο μι κό και το μορ φω τι κό ε πί πε δο του κοινω νι κού πε ρι βάλ λο ντος α πό το ο ποί ο προ έρ χο νται (Bourdieu & Passeron, 1977). Στο πα ρα πά νω πλαί σιο, σε πρώ τη φά ση, προ σεγ γί ζε ται α δρο με ρώς τό σο η φιλοσο φί α του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου στη χώ ρα μας ό σο και ε κεί νοι οι πα ρά γο ντες που συ νι στούν θε με λιώ δεις ά ξο νες της σχο λι κής α πο τε λε σμα τικότη τας του σύγ χρο νου σχο λεί ου. Κα τό πιν, ε κλαμ βά νο ντας ως ση μεί ο α να φο ράς τις πα ρα μέ τρους που λει τουρ γούν κα τα λυ τι κά στη λει τουρ γί α του Ο λο ή μερου Δη μο τι κού Σχο λεί ου και οι ο ποί ες πα ρου σιά ζο νται α πό τις σχε τι κές έρευ νες στην Ελ λά δα, ε πι χει ρεί ται ο τρό πος με τον ο ποί ο συν δρά μουν οι συ γκε κρι μέ νες πα ρά με τροι, εν δο γε νείς και ε ξω γε νείς, στη δια σφά λι ση της πα ρεχό με νης ποιότη τας σπου δών, σύμ φω να με τη διε θνή βι βλιο γρα φί α.

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 113 Φι λο σο φί α του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου και σχο λι κή α πο τε λε σμα τικό τη τα Α πό το σχο λι κό έ τος 1999-2000 άρ χι σε η λει τουρ γί α 28 Πι λο τι κών Ο λο ήμε ρων Δη μο τι κών Σχο λεί ων σε διά φο ρα μέ ρη της Ελ λά δας με Πρό γραμ μα Σπουδών που πε ριε λάμ βα νε τρεις βα σι κές ζώ νες: την Πρω ι νή ζώ νη ερ γα σί ας, τη μεσημβρι νή ζώ νη α νά παυ σης και τη με τα με σημ βρι νή ζώ νη ερ γα σί ας. Τα δι δα κτικά α ντι κεί με να και οι δρα στη ριό τη τες δια χέ ο νται σε ό λο το πρό γραμ μα, το οποί ο εί ναι υ πο χρε ω τι κό για ό λους τους μα θη τές (Αγ γε λο πού λου, 2005: 92-4). Με αυτόν τον τρό πο ό λα τα μα θή μα τα και οι δρα στη ριό τη τες έ χουν την ί δια βα ρύ τητα και α πο φεύ γε ται η α ντί λη ψη ό τι σπου δαιό τε ρο εί ναι μό νο το πρω ι νό μά θημα, σε α ντί θε ση με το α πο γευ μα τι νό που πι θα νώς θα ε κλαμ βα νό ταν ως α να μο νή και α πλή α πα σχό λη ση των παι διών μέ χρι να τα πα ρα λά βουν οι γο νείς (Πυρ γιωτάκης, Ι., 2002:45). Ε νώ, λοι πόν, η ί δρυ ση των 28 Πι λο τι κών Ο λο ή με ρων Δη μο τι κών Σχο λεί ων έ γι νε κατ αρ χήν α πο δε κτή με εν θου σια σμό, στη συ νέ χεια άρ χι ζαν να πα ρουσιά ζονται κά ποια προ βλή μα τα, α πό τα ο ποί α τα σπου δαιό τε ρα εί χαν σχέ ση με την κα τάλ λη λη υ λι κο τε χνι κή υ πο δο μή (Κασ σε λού ρης, 2003:54), την έλ λει ψη του δι δα κτικού προ σω πι κού, (Χα νιω τά κης, Ν, 2004: 8) και κυ ρί ως τις δια μαρ τυ ρί ες γο νέ ων σχε τικά με την τή ρη ση του υ πο χρε ω τι κού χα ρα κτή ρα του προ γράμ μα τος για ό λα τα παι διά α νε ξαι ρέ τως που φοι τού σαν στο σχο λεί ο (Κασ σε λού ρης, Θ., 2003:54). Ο τε λευ ταί ος κυ ρί ως λό γος ή ταν αυ τός που τρο φο δό τη σε μια άλ λη φι λο σο φί α για το Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο, που σε γε νι κές γραμ μές ή ταν ί δια με την προ η γού με νη ό σον α φο ρά το Πρό γραμ μα Σπου δών και τον ε μπλου τι σμό του με πρό σθε τα α ντι κεί με να και δρά σεις πο λι τι σμι κού χα ρα κτή ρα, αλ λά και με την ε ξής ου σια στι κή δια φο ρά: το α πο γευ μα τι νό πρό γραμ μα του Ο λο ή με ρου Δημοτι κού Σχο λεί ου δεν εί ναι υ πο χρε ω τι κό για ό λους τους μα θη τές του σχο λεί ου ό πως στα Πι λο τι κά, αλ λά ε πι λέ γει ο μα θη τής ε άν ε πι θυ μεί να φοι τή σει σε αυτό με τά α πό αί τη ση των γο νέ ων. Αυ τού, λοι πόν, του εί δους τα Ο λο ή με ρα Δη μο τικά Σχο λεί α άρ χι σαν να ε πι κρα τούν και να γε νι κεύ ο νται ως θε σμός στα πε ρισ σό τερα σχο λεί α της Πρω το βάθ μιας και Προ σχο λι κής Εκ παί δευ σης, τα ο ποί α ό μως στην ου σί α ε κτός της προ αι ρε τι κής φοί τη σης των μα θη τών δε δια φο ρο ποιού νται στα βα σι κά τους χα ρα κτη ρι στι κά α πό τα Πι λοτι κά Ο λο ή με ρα Δη μο τι κά Σχολεί α. Ο σκο πός και το πε ριε χό με νο των προ γραμ μά των των Ο λο ή με ρων Δη μο τι κών Σχο λεί ων προσ διο ρί ζο νται κυ ρί ως α πό υ πουρ γι κές α πο φά σεις και ε γκυ κλί ους (Φ/50/76/121153/Γ1/13-11-02, Φ.50/57/26650/Γ1/17-3-03, Φ.50/58/26861/Γ1/17-3- 2003, Φ. 50/132/90416/Γ1/28-8-2003) και οι βα σι κές κατευ θύν σεις τους εί ναι: α. Η ε μπέ δωση των γνώ σε ων και δε ξιο τή των που δι δά σκο νται οι μα θη τές

114 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου στο πρω ι νό πρό γραμ μα (Με λέ τη, πρό σθε τες δι δα κτι κές πα ρεμ βά σεις στη Γλώσ σα και τα Μα θη ματι κά, ε νι σχυ τι κή δι δα σκα λί α, ε ξα το μι κευ μέ να προγράμ μα τα α πό τους δα σκάλους των α πο γευ μα τι νών τμη μά των) και β. ο ε μπλου τισμός του πρω ι νού προ γράμ μα τος με δι δα κτι κά α ντι κεί με να ι διαί τε ρης σπουδαιό τη τας-πο λι τι στι κής και κοι νω νι κής-α πό εκ παι δευ τι κούς ει δι κο τή των (Αγ γλι κή Γλώσ σα, Α θλη τι σμός, Μου σι κή, Χο ρός, Θε α τρι κή Α γω γή, Ει κα στι κά, Νέες τε χνο λο γί ες στην εκ παί δευ ση). Οι μα θη τές έ χουν τη δυ να τό τη τα ε πι λο γής κά ποιων πε δί ων α νά λο γα με τις α νά γκες και τα ενδια φέ ρο ντά τους. Έμ φα ση για την ε πι τυ χή ε φαρ μο γή του ε μπλου τι σμέ νου προ γράμ μα τος δί δεται στις ε ναλ λα κτι κές δι δα κτι κές προ σεγ γί σεις ο μα δο συ νερ γα τι κής, διε πιστη μο νικής-δια θε μα τι κής, βιω μα τι κής μορ φής κα θώς και στην α νά λη ψη καινο τό μων δρά σε ων και προ γραμ μά των (Λου κέ ρης κ.α., 2004γ, 2005α). Σύμ φω να με τις πα ραπά νω ε γκυ κλί ους, υ πουρ γι κές α πο φά σεις αλ λά και α πό τη διε θνή ε μπει ρί α (Αγγε λο πού λου, 2005) θε ω ρού νται ε πί σης α πα ραί τη τες η κα τάλ λη λη υ λι κο τε χνική υ πο δο μή των σχο λεί ων, η ο ποί α υ πο στη ρί ζε ται με σχε τι κή χρη μα το δό τη ση, όπως και η στε νή συ νερ γα σί α των εκ παι δευ τι κών με τα ξύ τους, με τη διοι κη τική και ε πι στη μο νι κή αρ χή, τους Συλ λό γους Γο νέ ων και την Το πι κή Αυ το διοί κηση. Στο σύγ χρο νο σχο λεί ο η ά κα μπτη τά ξη του πα ρελ θό ντος και ο πα ρω χη μέ νος ρό λος του δα σκάλου-με τα λα μπα δευ τή της γνώ σης αλ λά ζουν ρι ζικά. Η χρή ση πολ λα πλών πη γών μά θη σης (αί θου σες-ερ γα στή ρια, νέ ες τε χνο λο γίες, Η/Υ, βιβλιο θή κες και πλού σιο ε πο πτι κό υ λι κό δι δα σκα λί ας) υ πο στη ρί ζουν το πρό γραμμα, ε νερ γο ποιούν τους μα θη τές με ευ χά ρι στο τρό πο και α να διοργα νώ νουν το σχο λι κό πε ρι βάλ λον, το ο ποί ο κα θί στα ται πλέ ον πιο ευέ λι κτο και ελ κυ στι κό (Τζά νη, 2001). Ο στό χος της μα θη σια κής δια δι κα σί ας με τα το πί ζεται α πό το τι στο πώς της κα τά κτη σης ε νός γνω στι κού α ντι κει μέ νου. Η εκ παι δευ τική δια δι κασί α ε δώ εί ναι μια διά δρα ση με τα ξύ του δα σκά λου εμ ψυ χω τή και των μα θη τών μια σχέ ση αλ λη λε πί δρα σης με α περιό ρι στα πε ρι θώ ρια, με ευε λι ξί α, συ ναι σθημα τι κή φόρ τι ση, με στό χους-ό χι μό νο γνω στι κούς-ό πως εί ναι η α νά πτυ ξη πρωτο βου λί ας, η ι κα νό τη τα συ νερ γασί ας, ο σε βα σμός στην ε τε ρό τη τα, η λή ψη α ποφά σε ων, η λύ ση προ βλη μά των, η τεχνι κή με λέ της, κ.ά. (Μπά κας κ.α., 2001). Σύμ φω να με τα πα ρα πά νω, κα θί στα ται σα φές ό τι το Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχολεί ο συ νι στά μια α πό τις ση μα ντι κό τε ρες με ταρ ρυθ μι στι κές προ σπά θειες αναμόρ φω σης του ρό λου του σχο λεί ου στην Πρω το βάθ μια Εκ παί δευ ση στην Ελ λάδα (Πυρ γιω τά κης, 2002). Στο πλαί σιο λει τουρ γί ας του κα τα λύ ο νται πα ρα δο σια κές παι δα γω γι κές α ντι λή ψεις και προ ά γε ται μια πο λυ διά στα τη και ο λι κή παιδα γωγι κή σχέ ση, αυ τό που α πο κα λεί ται ε ναλ λα κτι κή α ντιαυ ταρ χι κή παι δαγω γι κή σχέ ση (Πα πα κων στα ντί νου, 2000: 129-132). Σύμ φω να με αυ τή, αμ φι σβη τεί ται η ε ξουσί α που α σκεί ο δά σκα λος στο πα ρα δο σια κό σχο λεί ο με βά ση τις ρη τές ή σιωπη λές και ε ξυ πο νο ού με νες ε πι θυ μί ες του, οι ο ποί ες ξε κι νούν α πο κλει στι

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 115 κά α πό αυ τόν, πη γά ζουν α πό τη θέ ση του και εκ δη λώ νο νται με ε νέρ γειες που στηρί ζο νται στο φό βο ή στην τι μω ρί α, στον έ παι νο ή στην α μοι βή, στον έ λεγ χο και στην αυ στη ρό τη τα ορ γά νω σης του πλαι σί ου λει τουρ γί ας του σχο λεί ου, στο φορ μα λι σμό, στη μο νο λι θι κό τη τα και τέ λος, στην κα τά πνι ξη του αυ θορ μη τισμού και της ε λεύ θε ρης έκ φρα σης. Ταυ τό χρο να, στο Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο εκ πλη ρώ νε ται η παι δα γω γι κή απο στο λή του σχο λεί ου, που εί ναι η ε νί σχυ ση της συ νερ γα σί ας των μα θη τών και των δα σκά λων, των μα θη τών με τα ξύ τους ό πως και η ε πι λο γή δρα στη ριο τήτων, α το μι κών ή ο μα δι κών, σύμ φω να με το ε πί ση μο θε σμι κό πλαί σιο, ό πως α να φέρεται πα ρα πά νω. Αυ τό θέ τει υ πό αί ρε ση το αυ στη ρό κα νο νι στι κό πλαί σιο του πα ρα δο σια κού σχο λεί ου, ό που άλ λοι σκέ πτο νται και α πο φα σί ζουν ε ρή μην των μα θη τών α να φο ρι κά με τις εκ παι δευ τι κές τους α νά γκες, τη δια πραγ μά τευση κανό νων της σχο λι κής ζω ής και την ορ γά νω ση των δρα στη ριο τή των των μελών της σχο λι κής κοι νό τη τας με βά ση τις α ξί ες της αν θρω πι στι κής εκ παί δευσης (Γκό τοβος, 2000: 168-172). Τέ λος, η ε στί α ση του Προ γράμ μα τος Σπου δών του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου σε ε ναλ λα κτι κού τύ που δρα στη ριό τη τες πο λι τι σμι κού χα ρα κτή ρα διευκο λύ νει «το ά νοιγ μα του σχο λεί ου στην κοι νω νί α», ό πως ο ρί στη κε στο Νόμο 1566/85, α φού προ ά γε ται η δυ να τό τη τα αυ θε ντι κών ε μπει ριών σε χώ ρους ε κτός του φυ σι κού χώ ρου της σχο λι κής μο νά δας. Ε πι ση μαί νε ται ό τι η συ γκεκρι μέ νη πα ρά με τρος εί ναι πο λύ ση μα ντι κή, α φού το νί ζε ται με έμ φα ση α πό πολλούς ερευ νη τές ό τι η ό λη δια δι κα σί α δι δα σκα λί ας και μά θη σης δεν πρέ πει να συν δέ ε ται μό νο με το φυ σι κό χώ ρο του σχο λεί ου (Μαυ ρο γιώρ γος, 2000: 175-187). Συ γκε κρι μένα, η αυ στη ρή διά τα ξη της σχο λι κής τά ξης με τον προσ διο ρισμέ νο ρό λο του εκπαι δευ τι κού και την πα θη τι κή στά ση των μα θη τών, οι ο ποί οι συμ μορ φώ νο νται σε έ να αυ στη ρό πλαί σιο κα νό νων, χα ρα κτη ρι στι κά του παρα δο σια κού σχολεί ου (Μαυ ρο γιώρ γος, οπ.π), αί ρο νται α πό τη φι λο σο φί α του Ο λο ή με ρου Δη μο τικού Σχο λεί ου. Οι πα ρα πά νω πα ρά με τροι συ νι στούν α φε νός μια σύγ χρο νη φι λο σο φί α προσέγγι σης της παι δα γω γι κής πρά ξης και α φε τέ ρου ε ντάσ σο νται μέ σα στη γε νικότε ρη προ βλη μα τι κή της α πο τε λε σμα τι κής λειτουρ γί ας του θε σμού του σχολεί ου. Συ γκε κρι μέ να, η σχο λι κή α πο τε λε σμα τικό τη τα, ως φι λο σο φί α που διέ πει την ό σο το δυ να τόν α να βαθ μι σμέ νη -με ποιοτι κά κρι τή ρια- λει τουρ γί α του εκπαι δευ τι κού συ στή μα τος, στην αρ χή ε στιάστη κε κυ ρί ως σε πα ρα μέ τρους που ά πτο νταν του κοι νω νι κο οι κο νο μι κού υ πόβα θρου των μα θη τών. Ο Rutter (1983) μά λι στα, ει ση γή θη κε μια σει ρά α πό δεί κτες της σχολι κής α πο τε λε σμα τι κό τη τας, με τα ξύ των ο ποί ων κυ ρί αρ χη θέ ση έ χει η τή ρηση του προ γράμ μα τος σπου δών, η συ νερ γα σί α των εκ παι δευ τι κών του σχο λεί ου και η θε τι κή ή αρ νη τι κή ε νί σχυση των μα θη τών σε σχέ ση με την πρό ο δό τους. Οι πρώ τες αυ τές α πό ψεις συ νάντη σαν έ ντο νες α ντι δρά σεις α πό με τα γε νέ στερους με λε τη τές που έ στρε ψαν την

116 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου έ ρευ νά τους στην α να ζή τη ση και άλ λων χαρα κτη ρι στι κών των α πο τε λε σμα τι κών σχο λεί ων. Οι Purkey και Smith (1983) δια πι στώ νουν στην έ ρευ νά τους ότι έ νας συ γκε κρι μέ νος συν δυα σμός πα ρα γό ντων συ νει σφέ ρει στην α πο τε λεσμα τι κό τητα του σχο λεί ου, με τα ξύ των ο ποί ων α να φέ ρε ται η γο νι κή συμ με τοχή και υ ποστή ρι ξη στο σχο λεί ο κα θώς και η αύ ξη ση του χρό νου μά θη σης και η υπο στή ριξη του σχο λεί ου α πό την το πι κή κοι νω νί α. Στη συ νέ χεια, η McCormack-Larkin (1985) θέ τει ως α πα ραί τη τη προ ϋ πό θε ση της σχο λι κής α πο τε λε σματι κό τη τας τον α κα δη μα ϊ κό προ σα να το λι σμό του σχο λεί ου σε συν δυα σμό με την α να βάθ μιση του ε πι πέ δου σπου δών, την ε μπλο κή των γο νέ ων και της το πικής κοι νω νί ας και τη στή ρι ξη των α δύ να των μα θη τών. Σε α ντί στοι χες με λέ τες των Mortimer και των συ νερ γα τών του (1988), ε πιση μαί νε ται ό τι για να λει τουρ γεί έ να σχολεί ο με α πο τε λε σμα τι κό τρό πο θεω ρεί ται ε πι βε βλη μέ νη η ε μπλο κή του διευ θυντή του σχο λεί ου, συ νε πι κου ρού με νη και α πό τη συμ με το χή και την α νά μει ξη του υ πο διευ θυ ντή και του εκ παι δευ τι κού προ σω πι κού. Ε πί σης, ε πι ση μαί νε ται και η ση μα σί α της καλ λιέρ γειας ε νός α να βαθ μι σμέ νου παι δα γω γι κού κλί μα τος, το ο ποί ο να εί ναι προ σανα το λι σμέ νο στη μά θη ση με ση μα ντι κό πα ρά γο ντα την ου σια στι κή συμ με τοχή των γο νέ ων στην εκ παι δευ τι κή δια δι κα σί α. Την ε μπλο κή των γο νέ ων ως συ νε ταί ρων της σχο λι κής δια δι κα σί ας κα θώς και την ε νί σχυ ση των μα θη τών μέ σα στο σχο λεί ο υ πο στη ρί ζει ε πί σης και ο Reynolds (1999) και ο Reynolds και οι συ νερ γά τες του (1996), θε ω ρώ ντας ό τι συ νι στούν ση μα ντι κό τα τους πα ρά γο ντες της σχο λι κής α πο τε λε σμα τι κό τη τας. Τέ λος, μέ σα α πό συ γκρι τι κή με λέτη στις Η ΠΑ και στην Βρε τα νί α, προ κύ πτουν οι πα ρα κά τω κοι νοί πα ρά γο ντες σχο λι κής α πο τε λε σμα τι κό τη τας, οι ο ποί οι, ενδει κτι κά ο ρί ζο νται α πό τους Teddlie & Reynolds στον Reviere (2004: 65), και Sammons (2006): Η δια δι κα σί α της α πο τε λε σμα τι κής κα θο δή γη σης Η δια δι κα σί α της α πο τε λε σμα τι κής δι δα σκαλί ας Η α νά πτυ ξη και δια τή ρη ση μιας κυ ρί αρ χης ε στί α σης στην μά θη ση Η πα ρα γω γή ε νός θε τι κού σχο λι κού πο λι τι σμού Η δη μιουρ γί α υ ψη λών προσ δο κιών για ό λους Η υ πο γράμ μι ση των ευ θυ νών και των δι καιω μάτων των μα θη τών Ο έ λεγ χος της προ ό δου σε ό λα τα ε πί πε δα Η α νά πτυ ξη των δε ξιο τή των του δι δα κτι κού προ σω πι κού στο σχο λεί ο Η α νά μει ξη των γο νέ ων με πα ρα γω γι κούς και κα τάλ λη λους τρό πους. Πα ρά γο ντες που ε πη ρε ά ζουν με θε τι κό ή αρ νη τι κό τρό πο την α πο τε λε σμα τική λει τουρ γία του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου Στην Ελ λά δα έ χουν διε ξα χθεί σχε τι κές έ ρευ νες για το Ο λο ήμε ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο και τη λει τουρ γί α του, προ κει μέ νου να α να δει χθούν τα προ βλή μα τα, οι

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 117 τρό ποι α ντι με τώ πι σής τους και ε κεί νοι οι πα ρά με τροι που ε πη ρε ά ζουν αρ νη τικά ή θε τι κά τη λει τουρ γί α του. Α πό σχε τι κή βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση που πα ρου σιά στη κε α πό την Κυ ριακο πού λου (2006: 293-5) στο 20 ο Πα νελ λή νιο Εκ παι δευ τι κό Συ νέ δριο ΔΟ Ε-ΠΟ ΕΔ, ως πιο α ντι προ σω πευ τι κές έ ρευ νες, με γε ω γρα φι κά, κοι νω νι κά και οι κο γενεια κά κρι τή ρια, α να φέ ρο νται οι ε ξής: Η έ ρευ να που διε ξή χθη το 2003 α πό το ΙΝ.Ε. της Γε νι κής Συ νο μο σπονδίας Ερ γα τών Ελ λά δας. Η έ ρευ να που διε ξή χθη το 2002-2003 α πό τις Πα μου κτσό γλου & Νι κολά ου Οι έ ρευ νες που πραγ μα το ποι ή θη καν το 2003-4 και 2004-5 α πό τους Λουκέ ρη & Στα μα το πού λου και Λου κέ ρη, Κα ρα μπα τζά κη & Στα μα το πού λου (Λου κέ ρης κ.α., 2005α & 2005γ) Η έ ρευ να που πραγ μα το ποι ή θη κε το 2005 α πό τον Πα πα χρή στο και Η Ει δι κή Με λέ τη Α ξιο λό γη σης του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου, που ο λο κλη ρώ θη κε το 2005 (α πό το 2002) και διε ξή χθη για λογα ρια σμό του Υ.Π.Ε.Π.Θ. με την συμ βο λή της Ει δι κής Υ πη ρε σί ας Δια χεί ρι σης του Ε ΠΕ Α ΕΚ, την Ει δι κή Υ πη ρε σί α Ε φαρ μο γής Προ γραμ μά των Κ.Π.Σ. και τη Διεύθυνση Π.Ε. του Υ.Π.Ε.Π.Θ. Ε κτός των πα ρα πά νω ε ρευ νών, εν δει κτι κά κά νου με λό γο και για τις α κό λουθες: Η έ ρευ να που διε ξή χθη α πό τους Πα τη νιώ τη, Ντο λιο πού λου & Θωμά (2002-3) και α πο τυ πώ νει τις α πό ψεις των γο νέ ων σχε τι κά με τη λει τουρ γί α του Ολο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Η Παν θεσ σα λι κή έ ρευ να για το Ο λο ή με ρο Δημο τι κό Σχο λεί ο των Τζήκα, Πόρ πο δα & Γού κου που διε ξή χθη το 2004. Η έ ρευ να α πευθυ νό ταν σε εκ παι δευ τι κούς της πρω ι νής και της α πο γευ μα τι νής ζώ νης του Ολο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου, σε γο νείς μα θη τών που φοι τούν σε αυ τό, σε γονείς μα θη τών που διέ κο ψαν τη φοί τη σή τους και σε μα θη τές των Δ, Ε και ΣΤ τά ξε ων (Τζή κας κ.α., 2005). Η έ ρευ να των Τσο μπα νί δη & Τσίπη που διε ξή χθη το 2004 και ε ξε τά ζει τις α πό ψεις των γο νέ ων που τα παι διά τους φοι τούν στο Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο (Τσο μπα νί δης & Τσί πη, 2005). Ση μειώ νε ται ό τι α πό τα α πο τελέ σμα τα των πα ρα πά νω ε ρευ νών προ κύ πτουν χρή σι μα συ μπε ρά σμα τα για την ευ ρύ τε ρη λει τουρ γί α του Ο λο ή με ρου Δημο τι κού Σχο λεί ου με ι διαί τε ρη έμ φαση στα α κό λου θα (Κυ ρια κο πού λου 2006:295-7 Λου κέ ρης κ.α. 2007, 2005γ, 2005α Τζή κας κ.α. 2005, Τσομπα νίδης κ.α. 2005, Πα τη νιώ της κ.α., 2003): Οι γο νείς α ντι με τω πί ζουν θε τι κά το θε σμό, εί ναι ευ χα ρι στημέ νοι με την

118 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου προ ε τοι μα σί α των ερ γα σιών των παι διών για την ε πό με νη μέ ρα και θε ωρούν την ε μπλο κή τους στην ό λη δια δι κα σί α α πα ραί τη τη. Α ντί θε τα, η μη ι κα νο ποί η ση των προσ δο κιών των γο νέ ων α πό το πρό γραμ μα του Ο λο ή μερου, ό πως π.χ. η ελ λι πής προ ε τοι μα σί α των παι διών τους για τα μα θή μα τα της ε πόμε νης η μέ ρας και η μη ε να σχό λη σή τους με δη μιουρ γι κές δρα στη ριότη τες που να τα εκ φρά ζει, φαί νε ται ό τι συν δέ ο νται με την α πο χώ ρη ση των μα θη τών από το πρό γραμ μα του σχο λεί ου. Το Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο συμ βάλ λει στην κοι νω νι κο ποί η ση του παι διού, τη βελ τί ω ση της α το μι κής του συ μπε ρι φοράς, την τό νω ση της αυ τοε πι βε βαί ω σης και αυ το πε ποί θη σής του. Εί ναι εμ φα νής η έλ λει ψη χρό νου των εκ παιδευ τι κών για συ χνές ε πα φές και κατ ε πέ κτα ση, συ νερ γα σί α με τα ξύ τους. Η υ λι κο τε χνι κή υ πο δο μή των Ο λο ή με ρων Δημο τι κών Σχο λεί ων δεν εί ναι ε παρ κής. Η πα ρο χή παι δα γω γι κού και δι δα κτι κού υ λικού εί ναι ελ λι πής. Η χρη μα το δό τη ση του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου εί ναι α νε παρ κής. Υ πάρ χει με γά λο πρό βλη μα γρα φειο κρα τί ας σε σχέ ση με την πρό σλη ψη κα τάλ λη λου εκ παι δευ τι κού προ σω πι κού με ε ξει δικευ μέ νες γνώ σεις. Κα τα γρά φε ται έ ντο νη η α νά γκη τα κτι κής ε πιμόρ φω σης στο εκ παι δευ τι κό προ σω πι κό, προ κει μέ νου να α να βαθ μί ζουν τις γνώ σεις τους και τις πρα κτικές τους, ώ στε να α ντε πε ξέλ θουν στον πο λυ δύ ναμο ρό λο τους. Ο συ ντο νι σμός του εκ παι δευ τι κού έρ γου α πό το Διευ θυ ντή με την ταυτό χρο νη ε μπλο κή των εκ παι δευ τι κών του σχο λεί ου ενι σχύ ει τον αυ τό νο μο ρό λο της σχο λι κής μο νά δας και το μα θη σια κό α πο τέ λεσμα. Ο ρό λος της διοί κη σης στην α πο τε λε σμα τι κή ορ γά νω ση του σχο λεί ου Στη συ νέ χεια ε πι χει ρεί ται, μέ σα α πό μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση, να α ναδει χθούν οι πα ρά με τροι που συν δέ ο νται με την α πο τε λε σμα τι κό τη τα του εκ παιδευ τι κού έρ γου στο πλαί σιο λει τουρ γί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Η α πο τελε σμα τι κή ορ γά νω ση του σχο λεί ου α πό τη διοι κη τι κή αρ χή, η τό νω ση του παιδα γω γι κού κλί μα τος, η συ ναί νε ση και η συ νο χή, η ε μπλο κή των γο νέ ων και άλ λων φο ρέ ων της το πι κής κοι νω νί ας στη λει τουρ γί α του σχο λεί ου, η χρημα το δότη ση και η ορ θή δια χεί ρι ση του χώ ρου και του χρό νου συ νι στούν τους ση μαντι κό τε ρους ί σως πα ρά γο ντες, οι ο ποί οι προ σεγ γί ζο νται στη συ νέ χεια και συ νι στούν βα σι κά στοι χεί α που διέ πουν την ποιο τι κή λει τουρ γί α του Ο λο ήμερου Δη μο τι κού Σχο λεί ου ει δι κό τε ρα και της σχο λι κής μο νά δας γε νι κό τερα. Η α πο τελε σμα τι κή ορ γά νω ση του σχο λεί ου α πό τη διοι κη τι κή αρ χή Πρό κει ται για ου σια στι κή πα ρά με τρο που θε ω ρεί ται α πα ραί τη τη για την ποιο τι

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 119 κή α να βάθμι ση της πα ρε χό με νης εκ παί δευ σης. Ο Rutter και οι συ νερ γά τες του δί νουν ι διαί τε ρη έμ φα ση σε αυ τό το θέ μα (1979) και συ γκε κρι μέ να θέ τουν ζή τημα ε ξα σφά λισης δη μο κρα τι κών δια δι κα σιών στη λει τουρ γί α του σχο λεί ου, ε φόσον οι α πόψεις των εκ παι δευ τι κών, ως ά με σα ε μπλε κό με νων στην εκ παι δευ τι κή δια δι κασί α, λαμ βά νο νται υ πό ψη στη συν δια μόρ φω ση του προ γράμ μα τος και των δρα στη ριο τή των του σχο λεί ου. Ε πι πρό σθε τα, το νί ζε ται και η ι κα νο ποί η ση των εκ παι δευ τι κών, ό ταν -σε πε ρι πτώ σεις που δεν εί ναι δυ να τή η ά με ση ε μπλοκή τους σχε τι κά με τη λή ψη α πο φά σε ων- α ντι προ σω πεύ ο νται α πό το Διευ θυντή και προ ω θεί ται η γνώ μη τους για εκ παι δευ τι κά ζη τή μα τα και θέ μα τα που τους α φορούν. Ο ρό λος του Διευ θυ ντή μά λι στα, κα τά τον Sammons και τους συ νερ γά τες του (1995), έ χει κα θο ρι στι κή ση μα σί α α φού μέ σα στις διοι κη τι κές του ι κα νό τη τες ε μπε ριέ χε ται η ευ χέ ρεια να ε πι κοι νω νεί και να συ νερ γά ζε ται με ό λο το προ σωπι κό του σχο λεί ου, προ κει μέ νου να με γι στο ποι η θεί το εκ παι δευτι κό έρ γο. Αυτό πι στο ποιεί ται και α πό α νά λο γες έ ρευ νες, ό πως π.χ. α πό τους Mortimore και τους συ νερ γά τες του (1988) ή τους Teddlie & Stringfield (1993) που υ πο στη ρί ζουν ό τι ο Διευ θυ ντής εί ναι αυ τός που συ ντο νί ζει το έρ γο του εκπαι δευ τι κού προ σω πι κού α νά λο γα με τις α νά γκες του σχο λεί ου και πρέ πει να εί ναι δια τε θει μέ νος να εκ χω ρή σει δικαιώ μα τα και ε ξου σί ες, ε μπι στευό με νος πλή ρως τους εκ παι δευ τι κούς του σχο λεί ου του σε θέ μα τα εκ παι δευ τι κής και οι κο νο μι κής φύ σης. Σε αυ τό μά λι στα το ση μεί ο πρέ πει να ε πι ση μαν θεί η σημα σί α που α πο δί δε ται, ό χι τό σο στο επι στη μο νι κό προ φίλ του Διευ θυ ντή, αλλά στην ε μπει ρί α του σχε τι κά με ζη τήμα τα δια χεί ρι σης αν θρώ πι νων σχέ σε ων, που φαί νε ται να λει τουρ γεί κα τα λυτι κά α να φο ρι κά με τη συμ με το χι κό τη τα των εκ παι δευ τι κών στην ορ γά νω ση και στον προ γραμ μα τι σμό της σχο λι κής ζω ής (Reynolds et al., 2003). Εί ναι αυ το νό η το ό τι οι α παι τή σεις Οι Scheerens & Bosker (1997) δια κρί νουν τη διοί κη ση της σχο λι κής μο νά δας σε γε νι κή και κα θο δη γη τι κή/εκ παι δευ τι κή. Η γε νι κή διοί κηση της σχο λι κής μο νά δας α να φέ ρε ται στη διεκ πε ραί ω ση γραφειο κρα τιών κυρί ως δια δι κα σιών και η κα θο δη γη τι κή/εκ παι δευ τι κή διοί κη ση σχε τί ζε ται κυ ρί ως με την εν γέ νει εκ παι δευ τι κή δια δι κα σί α που συ νι στά και το κατ ε ξο χήν έρ γο του Διευ θυ ντή και του εκ παι δευ τι κού προ σω πι κού. Ει δι κό τερα, ο διευ θυ ντής της σχο λι κής μο νά δας α φιε ρώ νει τον πε ρισ σό τε ρο χρό νο σε εκπαι δευ τι κές δρα στη ριό τη τες (δι δά σκει, ε πι κοι νω νεί με γο νείς, πα ρα κο λουθεί την υ λο ποί η ση του προ γράμ μα τος, συ νερ γά ζε ται με το εκ παι δευ τι κό προσω πικό κλπ.), ρυθ μί ζει την σχο λι κή δια δι κα σί α (εί ναι υ πεύ θυ νος σύ ντα ξης ή τρο ποποί η σης των προ γραμ μά των σπου δών α νά λο γα με τις ε κά στο τε εκ παι δευ τι κές πε ρι στά σεις, λαμ βά νει μέ ρι μνα για τη στή ρι ξη των α δύ να μων μα θη τών, θέ τει δι δα κτι κές προ τε ραιό τη τες κλπ.) και α σκεί συμ βου λευ τι κό και εμ ψυ χω τι κό έργο στο εκ παι δευ τι κό προ σω πι κό και την μα θη τι κή κοι νό τη τα, εν θαρ ρύ νο ντας συ νερ γα σί ες και συλ λο γι κές δρά σεις.

120 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου της διοί κη σης του σχο λεί ου δεν εί ναι φορ τί ο που ση κώ νει α πο κλει στι κά μόνο έ νας (Scheerens, 1992: 89) και γι αυ τόν α κρι βώς το λό γο πα ρα τη ρεί ται ό τι α ποτε λε σμα τι κά σχο λεί α εί ναι ε κεί να ό που οι διευ θυ ντές μπο ρούν να μοι ρα σθούν, αν ό χι να με τα βι βά σουν, τις ευ θύ νες που τους α να λο γούν α πό το συ ντο νι στι κό τους ρό λο, ε μπλέ κο ντας ά με σα ή έμ μεσα τους εκ παι δευ τι κούς σε δια δι κα σί ες λή ψης α πο φά σε ων (Cresswell, 2004). Αυ τό πι στο ποιεί ται α πό τη διε θνή βι βλιο γρα φί α (Reynolds et al. 2003) και α πό α ντί στοι χη έ ρευ να που έ χει γί νει στο πλαί σιο α ξιο λό γη σης του θε σμού του Ο λοή με ρου Δη μο τι κού Σχολεί ου στην ελ λη νι κή εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα. Συγκε κρι μέ να, με την αξιο ποί η ση των α πό ψε ων των ε μπλε κό με νων εκ παι δευ τι κών δια φαί νε ται ό τι η βελ τί ω ση της α πο τε λε σμα τι κό τη τας έ χει ά με ση σχέ ση τό σο με την εκ δή λω ση εν δια φέ ρο ντος ό σο και με την ε νερ γή ε μπλο κή των εκ παι δευ τικών του Ο λο ήμε ρου στο σχε δια σμό του προ γράμ μα τος, αν και το ό λο πλαί σιο δυ σχε ραί νε ται α πό α σά φειες ο ρι σμού και κα τα νο μής δρα στη ριο τή των α πό την υ πάρ χου σα νομο θε σί α (Λου κέ ρης κ.α. 2005α). Παι δα γω γι κό κλί μα, συ ναί νεση και συ νο χή Σε αυ τή τη θε μα τι κή πε ριο χή ε ντάσ σο νται οι σχέ σεις που α να πτύσ σο νται στο ε σω τε ρι κό μιας σχο λι κής μο νάδας, ό πως οι σχέ σεις εκ παι δευ τι κών με τα ξύ τους, εκ παι δευ τι κών μα θη τών, εκ παι δευ τι κών συλ λό γων γο νέ ων και σχο λεί ου - το πι κής αυ το διοί κη σης (Σο λο μών 1999: 88). Οι πα ρα πά νω πα ρά με τροι ο ρί ζο νται α πό τους Scheerens & Bosker (1997: 108-9) ως ση μα ντι κό τα τοι πα ρά γο ντες που ε πη ρε ά ζουν τη σχο λι κή α πο τε λε σματι κό τη τα. Σύμ φω να με τον Gaziel (1996) το ευ χά ρι στο σχο λι κό κλί μα α να φέ ρεται στην δη μιουρ γί α μιας φι λι κής α τμό σφαι ρας στο σχο λεί ο, μιας αί σθη σης του «α νή κειν» α νά με σα σε δα σκά λους, μα θη τές και προ σω πι κό σε ση μεί ο τέ τοιο που το σχο λι κό πε ρι βάλ λον να εκλαμ βά νε ται ως οι κεί ο α πό τους ε μπλε κό μενους στην δι δα κτι κή και μα θη σια κή δια δι κα σί α. Οι Louis & Smith (1990: 23-47) μά λι στα, συ μπλη ρώ νουν ό τι η συ νερ γα σί α των εκ παι δευ τι κών με τα ξύ τους και η συμ με το χή στη λή ψη α πο φά σε ων ε νι σχύ ει την αί σθη ση α πο δο χής του έρ γου των εκ παι δευ τι κών σε σχέ ση με την το πι κή κοι νότη τα, τους γο νείς και την ευ ρύ τε ρη κοι νω νί α. Αυ τές α κρι βώς οι πα ρά με τροι ε νισχύ ουν τη δη μιουρ γί α παι δα γω γι κού κλί μα τος σε συν δυα σμό με το συ ντο νι σμό, τη με θο δι κό τη τα, τον προ σα να το λι σμό προς την ε πί τευ ξη των εκ παι δευ τι κών στό χων, τη διά θε ση για ε πί λυ ση προ βλη μά των και την α να γνώ ρι ση της θε τι κής προ σπά θειας (Levine & Lezotte, 1990). Ο Cheng (1993: 94-5) μά λι στα υ πο στη ρί ζει ό τι τα σχο λεί α, ό που κυ ριαρ χεί κοι νή ά πο ψη για το σχο λι κό ρό λο και την εκ παι δευ τι κή α πο στο λή, προ σλαμβάνο νται ως α πο τε λε σμα τι κά σε σχέ ση με την ορ γα νω τι κή λει τουρ γί α και την ενθάρ ρυν ση της συμ με το χής στη λή ψη α πο φά σε ων. Κά τω α πό αυ τές τις πε ρι

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 121 στάσεις οι διευ θυ ντές και οι προ ϊ στά με νοι τεί νουν να εί ναι προ θυ μό τε ροι να ενι σχύ σουν τη φι λί α και το σε βα σμό με τα ξύ τους και με τους υ φι στά με νους τους, στους ο ποί ους προ σπα θούν να εμ φυ σή σουν την έ μπνευ ση, την εν θάρ ρυν ση και τη ση μα σί α του ρό λου τους. Οι δά σκα λοι πα ράλ λη λα, φαί νο νται να έ χουν υψηλό τε ρο η θι κό, πιο φι λι κές κοι νω νι κές σχέ σεις και με γα λύ τε ρη συμ με τοχή στις σχο λι κές δρα στη ριό τη τες, ε νώ αι σθά νο νται δε μέ νοι με το ρό λο τους στο σχο λεί ο και πιο ι κα νο ποι η μέ νοι α πό τις ε σω τε ρι κές α ντα μοι βές και από τη σύ να ψη κοινω νι κών σχέ σε ων. Οι Scheerens and Bosker (1997) υ πο στη ρί ζουν ό τι στο πα ρα πά νω πλαί σιο δια μόρ φω σης θε τι κού παι δα γω γι κού κλί μα τος το νί ζε ται ό τι η συ ναί νε ση, συ νοχή και ι κα νο ποι η τική συ νέ χεια για τους μα θη τές, ό ταν αλ λά ζουν α πό τον έ να δά σκα λο στον άλ λο, δεν πρέ πει να ε κλαμ βά νο νται ως δε δο μέ να σε κά θε σχολεί ο, λαμ βά νο ντας υπό ψη την πα ρα δο σια κή αυ το νο μί α των δά σκα λων. Σύμ φωνα με τους ί διους ε ρευνη τές, τα χα ρα κτη ρι στι κά της συ νο χής και α πο τε λε σμα τικό τη τας στα σχο λεί α ε ντο πί ζο νται: Στις μορ φές και στη συ χνό τη τα των συ να ντή σε ων και δια βουλεύ σε ων (ε πί ση μες συ να ντή σεις με τον διευ θυ ντή, α νε πί ση μες συ να ντή σεις με τα ξύ ο μά δων δα σκά λων, συ χνό τη τα συ να ντή σε ων). Στο πε ριε χό με νο της συ νερ γα σί ας και στην ι κα νο ποί η ση α πό αυ τή (παιδα γω γι κή α πο στο λή του σχο λεί ου, ε πί τευ ξη εκ παιδευ τι κών στό χων, παι δαγω γι κές δρά σεις, και νο τό μα προ γράμ μα τα, υ ιο θέ τηση σύγ χρο νων με θο δολο γι κών προ σεγ γί σε ων, ε πί δο ση μα θη τών, στή ρι ξη μα θητών με μα θη σια κές δυ σκο λί ες, πα ρο χή συμ βου λών στους πρω το διό ρι στους δασκά λους, ι κα νοποί η ση των εκ παι δευ τι κών α να φο ρι κά με την κα τα νο μή των καθη κό ντων και το συ ντο νι σμό του εκ παι δευ τι κού έρ γου). Σύμ φω να με τον Heneveld (1994: 39), η α πο τε λε σμα τι κή λει τουρ γί α του σχολεί ου ε ξα σφα λί ζε ται ό ταν οι εκ παι δευ τι κοί μοι ρά ζο νται τις ι δέ ες με τα ξύ τους, ε μπι στεύ ο νται τις διδα κτι κές τους ι κα νό τη τες, προ γραμ μα τί ζουν τις δρα στη ριότη τες του σχο λεί ου και στην πε ρί πτω ση που προ κύ ψει έ να θέ μα ε πι στη μο νι κής φύ σης ή πρό βλη μα κα λού νται α πό κοι νού να το ε πι λύ σουν. Η ε στί α ση σε αυ τού του εί δους τα ζη τή μα τα, ό πως η κοι νο ποί η ση ι δε ών, η ε πί λυ ση προ βλη μά των εκ παι δευ τι κής φύ σης, ο προ γραμ μα τι σμός δρά σε ων ή και νο τό μων προ γραμ μάτων μέ σω της συνερ γα σί ας εί ναι και θέ μα εν δο σχο λι κής ε πι μόρ φω σης (Purkey & Smith, 1983, Levine & Lezotte, 1990), πα ρά με τρος που στην πε ρί πτω ση του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου ε πη ρε ά ζει θε τι κά τη σχο λι κή α πο τε λεσμα τι κότη τα (Λου κέ ρης κ.α., 2005γ). Εί ναι σα φές ό τι α πα ραί τη τη προ ϋ πό θε ση για την ε πί τευ ξη των πα ρα πά νω εί ναι η συ νερ γα σί α των εκ παι δευ τι κών με τα ξύ τους, προ κει μέ νου να ε ξα σφα λι στεί η συ ναί νε ση ό λων των ε μπλε κό με νων στην εκπαι δευ τι κή δια δι κα σί α με στό χευ ση στην ε νί σχυ ση του παι δα γω γι κού κλί μα τος

122 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου και κατ ε πέ κτα ση στην ο μα λή λει τουρ γί α του σχο λεί ου. Στην ελ λη νι κή εκ παι δευ τι κή πραγ μα τικό τη τα φαί νε ται ό τι η δια μόρ φω ση ε νός ευ χά ρι στου παι δα γω γι κού κλί μα τος σχε τί ζε ται θε τι κά με τη βελ τί ω ση της σχολι κής α πο τε λε σμα τι κό τη τας στο Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο (Λου κέ ρης κ.α., 2004α, 2005α, 200γ). Ει δι κό τε ρα, υ πάρ χει στατι στι κά ση μα ντι κή συ σχέ τι ση της βελ τί ω σης της α πο τε λε σμα τι κό τη τας με τη βελ τί ω ση των σχέ σε ων με τα ξύ του σχο λεί ου και του συλ λό γου γο νέ ων, της Το πι κής Αυ το διοί κη σης και των άλ λων φο ρέ ων που ε μπλέ κο νται στο εκ παι δευ τι κό σύ στη μα. Εί ναι σα φές ό τι η ευ ρεί α α να γνώ ρι ση της θε τι κής ει κό νας του σχο λεί ου στην ευ ρύ τε ρη κοι νω νί α εί ναι ι διαί τε ρης ση μα σί ας για την τόνω ση των προ σπα θειών του εκ παι δευ τι κού προσω πι κού γε νι κό τε ρα σε σχέ ση με την α να βάθ μι ση της ποιό τη τας του εκ παι δευτι κού έρ γου, ό πως πα ρου σιάζε ται και α πό τον Reviere (2004: 62) μέ σα α πό μια σύ γκρι ση των σχε τι κών με λε τών στις Η ΠΑ και τη Με γά λη Βρε τανί α. Τέ λος, ι διαί τε ρη μνεί α πρέ πει να γί νει στην α ξιο ποί η ση του Ο λο ή με ρου Δημο τι κού Σχο λεί ου ως θε σμού ι σχυ ρο ποί η σης της κοι νω νι κής συ νο χής, α φού απευ θύ νε ται προς ό λους τους μα θη τές, συ μπε ρι λαμ βα νο μέ νων και ε κεί νων που προ έρ χο νται α πό δια φο ρε τι κό κοι νω νι κο πο λι τι σμι κό ή οι κο γε νεια κό πε ριβάλλον με τρό πο που να αμ βλύ νει τις μορ φω τι κές α νι σό τη τες. Στη ση με ρι νή ε ποχή, ό που η α πό κτη ση γνώ σε ων και δε ξιο τή των θε ω ρεί ται α πο κλει στι κή σχε δόν προ στα σί α α πό τη διο λί σθη ση στον κοι νω νι κό α πο κλει σμό, την πε ρι θωριο ποί ηση και την α νέ χεια, οι ε ξο στρα κι σμέ νοι του εκ παι δευ τι κού συ στή μα τος εί ναι τα παι διά φτω χών οι κογε νειών, παι διά με χα μη λή σχο λι κή ε πί δο ση και πιε στι κές οι κο γε νεια κές υπο χρε ώ σεις και, μα ζί με αυ τά, παι διά της μου σουλ μα νι κής μειονό τη τας, τσιγγα νό που λα, παι διά αλ λο δα πών που εί τε δεν εμ φα νί ζο νται κα θόλου στο σχολεί ο εί τε το ε γκα τα λεί πουν πο λύ πρό ω ρα (Γκλα βάς, 2006: 7). Σε αυ τό το πλαί σιο και στις συνε χώς αυ ξα νό με νες α νά γκες για α να βάθ μι ση της ποιό τη τας σπου δών, σύμ φωνα με α πο τε λέ σμα τα ε ρευ νών (Λου κέ ρης κ.α., 2004α, 2005γ) το Ο λο ή με ρο Δη μο τι κό Σχο λεί ο προ ά γει σε γε νι κές γραμ μές το δι καί ω μα ό λων των μα θη τών για με ρι κή κάλυ ψη των μα θη σια κών κε νών της πρω ι νής ζώ νης και για προ ε τοι μα σί α σε μέ τριο βαθ μό των μα θη μά των της ε πόμε νης η μέ ρας. Αυ τό σε συν δυα σμό με την πραγμα το ποί η ση δη μιουρ γι κών δραστη ριο τή των, που σε άλ λη πε ρί πτω ση θα έ πρεπε να «α γο ρά σει» ο γο νιός α πό την ε λεύ θε ρη α γο ρά, θα μπο ρού σε να συ ντε λέ σει σε με γά λο βαθ μό στην άρ ση των εκ παι δευ τι κών α νι σο τή των και στην ε νί σχυση του μα θη σια κού α πο τε λέ σματος ει δι κό τε ρα για τους αλ λο δα πούς μα θη τές. Η τε λευ ταί α πα ρά με τρος εί ναι έ να ση μεί ο που πρέ πει να ε ξε τα στεί με τη δέου σα προ σο χή, για τί, σύμ φω να με τα α πο τε λέ σμα τα έ ρευ νας, α πό την α ποτύ πωση των α πό ψε ων των γο νέ ων των αλ λο δα πών μα θη τών (Loukeris et al., 2008) δια φαί νε ται η ι κα νο ποί η σή τους για την εκ μά θη ση της ελ λη νι κής γλώσσας α πό τα παι διά τους στο Ο λο ή με ρο Δημο τι κό Σχο λεί ο και, ταυ τό χρο να, η

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 123 α γω νί α τους για τη δι δα σκα λί α της μη τρικής τους γλώσ σας. Αυ τό α να δει κνύ ει το γε γο νός ό τι οι γο νείς των αλ λο δα πών μα θη τών έ χουν α πο δε χτεί ό τι η κυ ρίαρ χη γλώσ σα εί ναι η ελ λη νι κή, η ο ποί α α πο τε λεί α πα ραί τη τη προ ϋ πό θε ση για ε παγ γελ μα τι κή και κοι νω νι κή α νέ λιξη των παι διών τους και γι αυ τό το λό γο τα πα ρο τρύ νουν να την κα τα κτή σουν ό σο το δυ να τόν κα λύ τε ρα (Νι κο λά ου, 2000: 170). Η α πο κλει στι κή εκ μά θη σή της ό μως, δη λα δή αυ τής και μό νο, ε ντεί νει τη γρή γο ρη α φο μοί ω ση των αλ λο δα πών μα θητών στο κυ ρί αρ χο μο νο γλωσ σι κό και μο νο πο λι τι σμι κό σχο λεί ο (Μάρ κου, 1996). Είναι σα φές ό τι πα ρα πέ μπου με σε μια υ πο τί μη ση/α πα ξί ω ση του πο λι τι σμι κού κεφα λαί ου αυ τών των αν θρώ πων με δια φο ρε τι κές κουλ τού ρες α πό την κυ ρί αρ χη, που με την ε πι κά λυ ψη/πρό φα ση του πο λι τι στι κού ελ λείμ μα τος νο μι μο ποιεί ται το ερ μη νευ τι κό πλαί σιο μιας σειράς ε ρευνών σε σχέ ση με τις δια φο ρές με τα ξύ των γη γε νών και αλ λο δα πών μα θη τών (Γκό βα ρης, 2001: 46-51). Αυ τό ό μως ε πι σεί ει τον κίν δυ νο α πόρ ρι ψης της ο μι λού με νης γλώσ σας και του γη γε νούς πο λι τι σμού α πό τους αλ λο δα πούς μα θη τές ως κυ ρί αρχα στοι χεί α, με α πο τέ λε σμα τη γκε το ποί η σή τους και τη συνει δη τή προ σκόλ λη σή τους στη δι κή τους γλώσ σα και στο δι κό τους πο λι τι σμό, α πορ ρί πτο ντας α κό μα και πα ναν θρώ πι νες α ξί ες κοι νω νι κού και πο λι τι σμι κού χα ρα κτή ρα (Schumann, 1978, Γκό βα ρης, 2001: 50-1). Α πό τα πα ρα πά νω γίνεται α ντι λη πτό ό τι στο πλαί σιο του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου πρέ πει να λη φθεί μέ ρι μνα, ώ στε να δι δά σκε ται στους αλ λο δα πούς μα θη τές και η μητρι κή γλώσ σα. Η πα ρά με τρος αυ τή εί ναι πο λύ ση μα ντι κή για την ε πί τευ ξη της δίγλωσ σης κοι νω νι κο ποί η σης των αλ λο δα πών μα θη τών που ση μαί νει πα ράλλη λη α νά πτυ ξη της μη τρι κής γλώσ σας και της γλώσ σας του κοι νω νι κού πλαισί ου στο ο ποί ο ε ντάσ σο νται (Cummins, 1981,1996), στο χεύ ο ντας σε μια κοι νω νί α πο λιτών με κοι νω νι κή και πο λι τι σμι κή συ νο χή. Η γο νική συμ με το χή Η ε μπλο κή των γο νέ ων στην εκ παι δευ τι κή δια δι κα σί α εί ναι έ νας ε ξί σου ση μαντι κός πα ράγο ντας που σχε τί ζε ται με την α πο τε λε σμα τι κή λει τουρ γί α του σχολεί ου. Η Cotton (1995: 37-8) α πο δί δει στη γο νι κή συμ με το χή έ ναν πιο ση μα ντικό ρό λο και γι αυτόν α κρι βώς το λό γο την α πο κα λεί ως «συμ με το χή της γο νι κής κοι νό τη τας», θέ το ντας κά ποιες προ ϋ πο θέ σεις για την ου σια στι κή προ σφο ρά της στην εν γέ νει εκ παι δευ τι κή δια δι κα σί α. Ει δι κό τε ρα, το νί ζει την α νά γκη α ποσα φή νισης του θε σμο θε τι κού πλαι σί ου που νο μι μο ποιεί τη γο νι κή ε μπλο κή, προ κειμέ νου να έ χουν α πο σα φη νι στεί πλή ρως οι δια δι κα σί ες συμ με το χής των γο νέων στη στή ρι ξη της λει τουρ γί ας του σχο λεί ου. Η συμ με το χι κή δρά ση των γονέ ων μπο ρεί, σύμ φω να με την Cotton, να πε ριο ρί ζε ται σε συμ βου λευ τι κό ρόλο ή να επε κτεί νε ται α κό μα και σε δυ να μι κό πα ρά γο ντα συν δια μόρ φω σης των α πο φάσε ων/κα νο νι σμών που μπο ρούν να διέ πουν τη λει τουρ γί α μιας σχο λι κής μο νάδας. Ταυ τό χρο να, υ πο γραμ μί ζε ται ό τι κα τά τη «συμ με το χή της γο νι κής κοι

124 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου νότη τας» εί ναι ε πι βε βλη μέ νη η κα θο λι κή α ντι προ σώ πευ ση ό λων των γο νέ ων, με ιδιαί τε ρη έμ φα ση στους γο νείς των αλ λο δα πών μα θη τών και των μα θη τών ε κείνων που α ντι με τω πί ζουν μα θη σια κά προ βλή μα τα ή προ βλή μα τα συ μπε ριφο ράς, προ κει μέ νου να υ πάρ χει προ βλη μα τι σμός για την κα λύ τε ρη δυ να τή α ντιμετώ πι ση αυ τών των ευαί σθη των κα τη γο ριών μα θη τών. Την ί δια ά πο ψη εκ φρά ζουν και οι Sammons και οι συ νερ γά τες του(1995), α φού θε ω ρούν τους γο νείς ως ε ταί ρους συ μπα ρα στά τες στο έρ γο του σχο λείου και μά λι στα ε πι ση μαί νουν ό τι μέ σα α πό την ο μα λή συ νερ γα σί α των συλ λόγων γο νέ ων και του εκ παι δευ τι κού προ σω πι κού ε πι τυγ χά νε ται η βελ τί ω ση της λει τουρ γί ας του σχο λεί ου. Εί ναι σα φές ό τι στην ελ λη νι κή εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα, αρ χής γε νομένης με το Νό μο 1566/85, θε σμο θε τή θη κε α πό πο λύ νω ρίς η ου σια στι κή συμ μετο χή των γο νέ ων στις Σχο λι κές Ε πι τρο πές και στις Ε πι τρο πές Παι δεί ας. Ο ρόλος όμως των γο νέ ων δεν ε πε κτεί νε ται στην ά σκη ση έρ γου που σχε τί ζε ται με την παι δα γω γι κή δια δι κα σί α, αλ λά κυ ρί ως σε σχέ ση με δια δι κα στι κής φύ σης δραστη ριό τη τες, ό πως π.χ. οι κο νο μι κή δια χεί ρι ση, έ γκρι ση κον δυ λί ων κλπ. Στο πλαί σιο λει τουρ γί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου ε πι ση μαί νε ται ό τι οι Σύλ λο γοι γο νέ ων α πό την πρώ τη στιγ μή στά θη καν α ρω γοί στη στή ριξη του (Μα νιά τη κ.α., 2004: 65-74). Σε πολ λές πε ρι πτώ σεις α πό την πρώ τη κιό λας στιγ μή εμπι στεύ θη καν το θε σμό και γι αυ τόν α κρι βώς το λό γο συ ναί νε σαν και ε νέτα ξαν τα παι διά τους στο πρό γραμ μα του. Στη συ νέ χεια, στή ρι ξαν αυ τή την προσπά θεια ό χι μό νο με η θι κά αλ λά και υ λι κά μέ σα, προ κει μέ νου να α ντι μετω πιστούν προ βλή μα τα που εί χαν να κά νουν κυ ρί ως με θέ μα τα πό ρων και υ ποδο μών που θε ω ρού νται α πα ραί τη τα στοι χεί α για την ορ γά νω ση και υ λο ποί η ση ε κείνων των και νο τό μων δρα στη ριο τή των που προ βλέ πο νται α πό το Πρό γραμμα Σπου δών του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Χρη μα το δό τη ση Οι ε παρ κείς πό ροι σε έ να σχο λείο εί ναι μια α πό τις ση μα ντι κό τε ρες πα ρα μέτρους που συ ντε λούν στη δια μόρφω ση ε νός ευ χά ρι στου και κα λαί σθη του ερ γασια κού πε ρι βάλ λο ντος για τους εκ παι δευ τι κούς και τους μα θη τές (Louis et al., 1990). Ο Gaziel (1996) μά λι στα, υ πο στη ρί ζει σε μια με λέ τη του σχε τι κά με τις α πό ψεις των γο νέ ων, μα θη τών, δι δα σκό ντων και διευ θυ ντών για την σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα ό τι οι γο νείς θε ω ρούν σημα ντι κή για την α πο τε λε σμα τι κότη τα του σχο λεί ου την ε ξοι κο νό μη ση πό ρων. Η «ε ξοι κο νό μη ση πό ρων» α να φέρε ται στην ι κα νό τη τα ε νός σχο λεί ου να συλ λέ ξει κε φά λαια α πό διά φο ρες πη γές, προ κει μέ νου να ι κα νο ποι η θούν οι α νά γκες του και, σύμ φω να με τον ε ρευ νη τή, α πο τε λε σμα τι κό εί ναι το σχο λεί ο ε κείνο που πε τυ χαί νει να ε ξοι κο νο μή σει πόρους και να τους δια χει ρί ζε ται με επι τυ χί α, ώ στε να ε πι τευ χθούν α πο τε λε σματι κά οι στό χοι του. Ο Henevald (1994) μά λι στα, προ τεί νει και ε ναλ λα κτι κούς

Η σχο λι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα και ο ρό λος της στην ποιο τι κή α να βάθ μι ση της λει τουργί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Μια βι βλιο γρα φι κή α να σκό πη ση 125 τρό πους χρη μα το δό τη σης, ό πως ταυ τό χρο νη υ λι κή υ πο στή ρι ξη α πό τους γο νείς και την κοι νό τη τα και α νε ξαρ τη σί α στη δια νο μή των πό ρων α νά λο γα με τις σχολι κές α πο φά σεις. Ό σον α φο ρά τώ ρα την πε ρί πτω ση του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου στον ελ λη νι κό χώ ρο, από α πο τε λέ σμα τα ε ρευ νών (Λου κέ ρης κ.α., 2005α, 2005γ) προκύ πτει ό τι η έλ λει ψη ε παρκούς χρη μα το δό τη σης εμ φα νί ζε ται ως έ νας πα ρά γοντας που σχε τί ζε ται αρ νη τι κά με την α πο τε λε σμα τι κή λει τουρ γί α του και βέ βαια συ νε πά γε ται ελ λιπή ή υ πο βαθ μι σμέ νο ει δι κό ε ξο πλι σμό α νά αί θου σα, έλ λει ψη ζω τι κών χώ ρων για την υ λο ποί η ση δη μιουρ γι κών δρά σε ων και δυ σκο λί ες στην πρό σλη ψη ε ξειδι κευ μέ νου ε πι στη μο νι κού δι δα κτι κού προ σω πι κού, πα ρά γο ντες που σχε τίζο νται αρ νη τι κά με την ο μα λή και α πρό σκο πτη λει τουρ γί α του προγράμ μα τος του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου. Η ορ θή δια χεί ρι ση του χώ ρου και του χρό νου Η σπου δαιό τη τα της ορ θής δια χεί ρι σης του χρό νου μά θη σης και του χώ ρου το νί ζε ται και α πό τους Scheerens & Bosker (1997: 126-7), οι ο ποί οι ο ρί ζουν ό τι ο α πο τε λε σμα τι κός χρό νος μά θη σης έ χει σχέ ση με την α νά πτυ ξη πο λι τι κών και δια δι κα σιών για την ε πι μή κυν ση του σχο λι κού χρό νου, τον έ λεγ χο της συ στημα τι κής α πο χής των μα θη τών α πό τo σχολεί ο, την πρό νοια τή ρη σης του προγράμ μα τος σε σχο λι κό ε πί πε δο και σε ε πίπε δο τά ξης, τον ε ξορ θο λο γι σμό των ερ γα σιών που α να λαμ βά νουν οι μα θη τές για το σπί τι και την υ ιο θέ τη ση των σύγ χρο νων παι δα γω γι κών θε ω ριών μά θη σης κα τά την ορ γά νω ση της συ νο λι κής εκ παι δευ τι κής δια δι κα σί ας. Ο Henevald (οπ.π) μά λι στα, το νίζει ό τι η εκ παι δευτι κή α πο τε λε σμα τι κό τη τα βελ τιώ νε ται ό ταν οι μα θη τές πα ρα μέ νουν πε ρισ σό τερες η μέ ρες ε τη σί ως στο σχο λεί ο, ό ταν ε μπλέ κο νται σε βιω μα τι κές δρα στη ριότη τες μά θη σης και ό ταν δεν πα ρα τη ρού νται φαι νό μενα διά σπα σης του χρό νου εκ μά θη σης. Ε πί σης, ει ση γεί ται και μια σει ρά α πό δεί κτες που σχε τί ζο νται με τις α παι τή σεις που τί θε νται σχε τι κά με την α ποτε λε σμα τι κή α ξιο ποί η ση του χρό νου μά θη σης στην τά ξη. Αυ τοί εί ναι: 1. Ο μη-εκ παι δευ τι κός χρό νος στις τά ξεις εί ναι ε λά χι στος. 2. Οι δά σκα λοι δια τη ρούν έ ναν βια στι κό ρυθμό στην δι δα σκα λί α με σα φείς εν δεί ξεις για την έ ναρ ξη και την λή ξη της και γρή γο ρη ει σα γω γή στα θέ μα τα των μα θη μά των. 3. Οι δά σκα λοι γνω ρί ζουν τις α νά γκες της τάξης σχε τι κά με τον ρυθ μό των μα θη μά των, πα ρέ χουν βο ή θεια στους μα θη τές ατο μι κά, ρυθ μί ζουν και ε πο πτεύ ουν την ερ γα σί α τους και εν θαρ ρύ νουν τη σχολι κή ερ γα σί α μετά την τά ξη για ε κεί νους που το χρειά ζο νται 4. Οι δά σκα λοι διορ θώ νουν και ε πι στρέ φουν τις ερ γα σί ες και τα τε στ των μα θη τών γρή γο ρα. Ε πί σης, η Cotton (1995: 25-6) για τη με γι στο ποί η ση του εκ παι δευ τι κού α πο

126 Διονύσιος Λουκέρης & Ιωάννα Συρίου τε λέ σμα τος προ τεί νει τη δη μιουρ γί α τμη μά των μι κρής διάρκειας, α νά λο γα τις ι κα νό τη τες και τις α νά γκες των μα θη τών, ώ στε οι μα θη τές με χα μη λές ή υ ψη λές ε πι δό σεις να ε ντάσ σο νται σε α νά λο γες ο μά δες, οι ο ποί ες θα προ σαρ μό ζο νται στις ε κά στο τε εκ παι δευ τι κές πε ρι στά σεις, συν θέτο ντας α νο μοιο γε νή τμή μα τα. Στο πλαί σιο λει τουρ γί ας του Ο λο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου στην ελ λη νική εκπαι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα (Λου κέ ρης κ.α.,2004α: 119-21), φαί νε ται ό τι δεν υ φί στα ται ε παρ κής α ξιο ποί η ση του με τα με σημ βρι νού χρό νου δια μο νής των μα θητών στο σχο λεί ο. Α πο τέ λε σμα εί ναι η α νε παρ κής προ ε τοι μα σί α τους για τις εργα σί ες που έ χουν για την ε πό με νη η μέ ρα και αυ τό ι σχύ ει κυ ρί ως για τις μεγα λύ τε ρες τά ξεις. Ταυ τό χρο να, η έλ λει ψη ε ξει δι κευ μέ νου δι δα κτι κού προσωπι κού στε ρεί σε με γά λο βαθ μό την ε να σχό λη ση του μα θη τι κού πλη θυ σμού με δη μιουρ γι κές δρα στη ριό τη τες που να στοι χούν στις κλί σεις και στα εν διαφέ ροντά του, ώ στε να πα ρα τη ρού νται φαι νό με να ε γκα τά λει ψης του προ γράμ μα τος του Ο λο ή με ρου α πό τους μα θη τές που ή ταν εγ γε γραμ μέ νοι σε αυ τό και το παρα κο λου θού σαν. Α ντί θε τα, η ι κα νο ποί η ση των γο νέ ων α πό τη με λέ τη των παιδιών τους για τα μα θή μα τα της ε πό με νης η μέ ρας και α πό τις δη μιουρ γι κές δραστη ριό τη τες που πραγ μα το ποιού νται στο πλαί σιο λει τουρ γί ας του Ολο ή με ρου Δη μο τι κού Σχο λεί ου σχε τί ζο νται θε τι κά με την α πο τε λε σμα τι κή του λει τουρ γί α (Λου κέ ρης κ.α., 2005γ). Α ντί ε πι λό γου Το σχο λεί ο α νέ κα θεν και ι διαί τε ρα σή με ρα, ε ξαι τί ας των προκλή σε ων της γνώσης, δια δρα μα τί ζει τον κυ ρί αρ χο ρό λο ως θε σμός και δια δικα σί α κοι νω νι κής έ ντα ξης των μα θη τών, δηλ. εσω τε ρί κευ σης των α ξιών, των ρό λων του κοι νω νικού συ νό λου της ε πο χής τους και α νά πτυ ξης ό λων ε κεί νων των ι κα νο τή των που δια σφα λί ζουν τη δη μιουρ γι κή και ε νερ γη τι κή δρα στη ριο ποί η σή τους σ αυ τό (Ξω χέλ λης, 1994: 14 ). Το ελ λη νι κό Ο λο ή με ρο Σχο λεί ο, ό πως ε φαρ μό ζε ται στο Δη μο τι κό και στο Νη πια γω γεί ο, με τη δη μιουρ γι κή α ξιο ποί η ση του ε πι πλέ ον α πο γευ μα τι νού χρόνου των μα θη τών μπο ρεί κά τω α πό προ ϋ πο θέ σεις να ε νι σχύ σει το μορ φω τι κό, πολι τι στι κό και κοι νω νι κό ρό λο του σχο λεί ου γε νι κό τε ρα. Η ό λη συλ λο γι στική λει τουρ γί ας του δύ να ται να συμ βάλ λει σε μια ποιο τι κή αλ λα γή των ό ρων εφαρμο γής του διευ ρυ μέ νου ω ρα ρί ου και ό χι στη δη μιουρ γί α ε νός δεύ τε ρου τύ που σχο λεί ου που πε ριο ρί ζε ται στην α πλή ορ γά νω ση του ε πι πλέ ον χρό νου των μαθη τών πο σο τι κής φύ σης με ρό λο μη εκ παι δευ τι κό, γε γο νός που συμ βαί νει ως έ να βαθ μό σή με ρα. Με την ποιο τική του α να βάθ μι ση και την ε πί λυ ση των προ βλη μά των που ε κτέθη καν α δρο μερώς πα ρα πά νω εί ναι δυ να τόν να προ ω θη θεί έ να αν θρω πο κε ντρικό μο ντέ λο εκ παί δευ σης που το πρό γραμ μά του να στο χεύ ει στο ου σια στι κό