Έκθεση για την Ελληνική Οικονομία

Έκθεση για την Ελληνική Οικονομία 4-2015 21 Ιανουαρίου 2016 Η παρουσίαση υποστηρίζεται από το

Ύφεση ηπιότερη της αναμενόμενης το 2015 Σχετικά σημαντική δυναμική από το 2014, που αποσβέστηκε σταδιακά Θετική επενέργεια ορισμένων από τις μεταρρυθμίσεις της τελευταίας τριετίας Συνεισφορά σε μικρή κάμψη ανεργίας δυναμική εξαγωγών αγαθών Τονωτικές επιδράσεις από τουρισμό, κόστος ενέργειας και συναλλαγματική ισοτιμία Η επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων είχε προεξοφληθεί, λόγω παρατεταμένης αβεβαιότητας Προληπτική απόσυρση καταθέσεων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις και καθυστερημένη είσπραξης ορισμένων φόρων κράτησαν την κατανάλωση σε σχετικά υψηλό επίπεδο

Ύφεση ηπιότερη της αναμενόμενης το 2015 Αρνητικές εξελίξεις το προηγούμενο έτος Ακραία αβεβαιότητα για συνέχιση χρηματοδότησης και προοπτικές της οικονομίας Επάνοδος ύφεσης Αποσταθεροποίηση τραπεζικού συστήματος Σημαντική αρνητική επίδραση κεφαλαιακών ελέγχων κεφαλαίων συνολικά στην οικονομία Θα συνεχιστεί την τρέχουσα χρονιά Άρση επιτεύξιμη μόνο με συνολική μετάβαση σε μια νέα ισορροπία και αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας

Μείγμα επιδράσεων στην οικονομία το 2016 Σημαντικό σημείο καμπής το πόσο γρήγορα θα κλείσει η εκκρεμότητα της αξιολόγησης Πιέσεις στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών (αύξηση φορολογίας και ασφαλιστικών εισφορών, εξάντληση αποσυρμένων αποταμιεύσεων) - περιορισμός δυνατότητας κατανάλωσης Θετική επίδραση από κόστος ενέργειας, δυναμική σχετικής βελτίωσης στον τουρισμό Προσανατολισμός παραγωγικού δυναμικού εκτός συνόρων - άνοδος εξαγωγών προϊόντων Αυξημένη μεταβλητότητα σε ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον

Μείγμα επιδράσεων στην οικονομία το 2016 Ασθενής κρίκος για ακόμα ένα έτος οι επενδύσεις Διατήρηση αβεβαιοτήτων για μεσοπρόθεσμη πορεία οικονομίας Αδυναμία τραπεζών να συνεισφέρουν με σημαντική χρηματοδότηση Παραμονή οικονομίας υπό επιτήρηση, χωρίς αξιόπιστο πλάνο εξόδου στις αγορές Εάν δεν υπάρξουν σημαντικές θετικές ή αρνητικές εκπλήξεις, η οικονομία οδηγείται το 2016 πάλι σε ύφεση

Επιτακτικός ο στρατηγικός προσανατολισμός της οικονομικής πολιτικής Επείγοντα ζητούμενα σήμερα: Aνάπτυξη μέσω της προσέλευσης επενδύσεων Αποφασιστική στροφή πόρων προς εξωστρεφείς παραγωγικές δραστηριότητες Άμβλυνση των εμποδίων που κρατούν την οικονομία υπερβολικά κλειστή Εναλλακτικές λύσεις που υπόσχονται ευημερία και έξοδο από την κρίση μέσω βραχυπρόθεσμων τακτικών κινήσεων, χωρίς αποφασιστικό μετασχηματισμό αποδείχτηκε πλέον και στην πράξη ότι δεν υπάρχουν

Επιτακτικός ο στρατηγικός προσανατολισμός της οικονομικής πολιτικής Έξοδος από την κρίση όταν γίνει σαφές ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας σε μια δεκαετία, και ότι το σχετικό αναπτυξιακό σχέδιο έχει ευρεία και σταθερή πολιτική και κοινωνική στήριξη. Η έλλειψη αξιόπιστης πυξίδας απομακρύνει τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Οι τρέχουσας αποφάσεις εξαρτώνται αποφασιστικά από τις προσδοκίες για το μελλοντικό σημείο ισορροπίας. Η οικονομική πολιτική πρέπει να έχει ως προτεραιότητα την ευθυγράμμιση και ενδυνάμωση αυτών των προσδοκιών προς μια σαφή αναπτυξιακή κατεύθυνση και την αποφυγή διαχείρισης των επιμέρους εκάστοτε ζητημάτων με τρόπο που να δημιουργούν αμφιβολίες για τον τελικό στόχο.

Επιμέρους πτυχές οικονομικής πολιτικής Ασφαλιστικό: στενότερη εξάρτηση σύνταξης με εισφορές όλου του εργάσιμου βίου, όχι επιβάρυνση εργασίας και επόμενων γενεών Φορολογία: έξυπνη χρησιμοποίηση συστημάτων ηλεκτρονικών πληρωμών, διεύρυνση φορολογικής βάσης, σταθερότητα, διαφάνεια, απλότητα Aνθρώπινο κεφάλαιο, εκπαίδευση Θεσμικά Δημόσιο χρέος: έμφαση στο χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης για μακρύτερη περίοδο Αποτίμηση αξιών

Προοπτικές Το αν θα παραμείνει η οικονομία σε ένα παρατεταμένο διάστημα στασιμότητας, και ταυτόχρονα ευάλωτη σε εξωτερικές διαταράξεις και κινδύνους, ή αν θα εισέλθει σε πορεία ανάπτυξης εξαρτάται με κρίσιμο τρόπο από την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής και την αποφασιστικότητα της αναπτυξιακής στροφής. Οι επιλογές σε επιμέρους πεδία εφαρμογής της οικονομικής πολιτικής δεν υπάρχει περιθώριο να αποκλίνουν από τον κεντρικό στόχο ή να τον αμφισβητούν.

Επισκόπηση Τριμηνιαίας

Διεθνές Περιβάλλον Εκτίμηση για αύξηση παγκόσμιας ανάπτυξης κατά 3% & παγκόσμιου εμπορίου κατά 3,3% το 2015 Αρχικές προβλέψεις για επιτάχυνση της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης (3,6%) το 2016 δύσκολα θα επαληθευτούν Κίνδυνοι: επιβράδυνση κινέζικης οικονομίας, ταχύτερα από ότι αναμενόταν, έντονη κλιμάκωση ύφεσης σε Βραζιλία και Ρωσία Χρηματιστηριακές αναταραχές Χαμηλές τιμές πετρελαίου και λοιπών αγαθών (μέταλλα, κτλ) που επηρεάζουν αρνητικά μια σειρά από χώρες-παραγωγούς Δείκτες κλίματος και προσδοκιών: Σημαντικές τάσεις επιδείνωσης στις κυριότερες οικονομικές ζώνες παγκοσμίως, με τη μεγαλύτερη πτώση να καταγράφεται στην Ασία. Ευρωζώνη: +1,9 (2015) και 2% (2016)

Επιστροφή σε ύφεση στο γ τρίμηνο του 2015 (μετά από 6 τρίμηνα αύξησης) Υποχώρηση ΑΕΠ (Ιούλ. - Σεπτ. 2015): -1,1%, έναντι +0,7% στο α εξάμ. 15 και Στασιμότητα στο εννεάμηνο του 2015 (+0,1%), έναντι αύξησης 0,6% στην ίδια περίοδο του 2014 Η ύφεση προήλθε από: Κάθετη πτώση επενδύσεων (-27,0%, από α εξαμ.: -3,4%) o Παρά την υψηλή πολιτική αβεβαιότητα του α εξάμηνο, οι επιχειρήσεις δεν μείωσαν τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου o Μείωση επενδύσεων παγίου 991 εκατ. στο γ τρίμηνο, με ταυτόχρονη υψηλή μείωση αποθεμάτων (- 562 εκατ.) Εκτεταμένη κάμψη εξαγωγών (-12,5%, από α εξαμ.: +2,3%) o Αποκλειστικά από συρρίκνωση εξαγωγών υπηρεσιών (-25,0%), σε διεθνείς μεταφορές λοιπές υπηρεσίες Μικρή αύξηση εξαγωγών προϊόντων (+0,7%), από αύξηση μη πετρελαιοειδών - πλοίων

Επιστροφή σε ύφεση Ανάσχεση ύφεσης από: Συνέχιση αύξησης εγχώριας καταναλωτικής δαπάνης o Μικρή αύξηση κατανάλωσης νοικοκυριών (+0,3%, από +1,3% το α εξαμ.) και δημόσιου τομέα (+0,4%, από -0,6% στο α εξαμ.) Τα νοικοκυριά είχαν εν μέρει προετοιμαστεί για τα capital controls (εκτεταμένη απόσυρση καταθέσεων) Επαναπροσλήψεις μη συνέχιση μεταρρύθμισης δημόσιου τομέα διεύρυναν τις δημόσιες καταναλωτικές δαπάνες Κατακόρυφη συρρίκνωση εισαγωγών (-20,0%, έναντι +2,7% στο α εξαμ.) Σαφώς ισχυρότερες επιδράσεις ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων στις εισαγωγές Περιορισμός ελλείμματος εξωτ. τομέα 37,3% σε εθνικολογιστικούς όρους στο εννεάμηνο. (1,4% του ΑΕΠ)

Υλοποίηση Κρατικού Προϋπολογισμού 2015 Πρωτογενές αποτέλεσμα Κρατικού Προϋπολογισμού: πλεόνασμα 2,27 δισεκ., έναντι στόχου 3,26 δισεκ. (Προϋπολογισμός 2016) Συνολικό Ισοζύγιο ΚΠ: έλλειμμα 3,53 δισεκ., αντί στόχου 2,57 δισεκ. Υστέρηση εσόδων ΚΠ 1,67 δισεκ. σε σχέση με το στόχο στον Προϋπολογισμό 2016. Ανείσπρακτες αποδόσεις 3,59 δισεκ. από ANFA's & SMP's, που συμπεριλήφθηκαν στο στόχο με το Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2016 Υψηλότερη μείωση δαπανών κατά 713 εκατ. Διευρύνθηκαν όμως οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου κατά 1,97 δισεκ.

Κρατικός Προϋπολογισμός 2016 Απαιτείται ήπια βελτίωση δημοσιονομικών επιδόσεων: o Μείωση ελλείμματος ΚΠ κατά 1,31 δισεκ. σε σχέση με προσωρινά αποτελέσματα 2015 o Αύξηση πρωτογενούς πλεονάσματος 1,43 δισεκ. έναντι περυσινών πραγματοποιήσεων Ενίσχυση εσόδων από carry-over μέτρων περασμένου Ιουλίου Αυγούστου στο 2016 Περιστολή δαπανών από πολύ χαμηλότερα τοκοχρεωλύσια ( 13,1 δισεκ., έναντι 32,8 δισεκ. πέρυσι)

Μεσοπρόθεσμες εξελίξεις δ τρίμ. 2015 Νέα δημοσιονομικά μέτρα προεξόφληση αρνητικών επιπτωσεων από άλλες πολιτικές (ασφαλιστικό, καθεστώς προστασίας δανειοληπτών κ.ά.), περιόρισαν καταναλωτικές δαπάνες νοικοκυριών μικρή άνοδος ιδιωτ. κατανάλωσης το 2015 (0,4%), λιγότερη από πρόπερσι (0,7%). Διεύρυνση δημόσιων δαπανών από Σεπτέμβριο, λόγω επανεκκίνησης χρηματοδότησης ΕΣΠΑ ενίσχυση δημόσιας κατανάλωσης στο τρίμ. Οκτ.-Δεκ., αύξηση στο έτος (+0,5%, έναντι -2,4% το 2014)

Μεσοπρόθεσμες εξελίξεις δ τρίμ. 2015 Εν αναμονή μεταρρυθμίσεων ασφαλιστικού, στενότητα ρευστότητα, capital controls ανακεφαλαιοποίηση) αναβολή επενδύσεων -12,5% πέρυσι, έναντι +9,8% το 2014 Κάμψη εξαγωγών στο δ τρίμηνο από υποχώρηση μη πετρελαιοειδών αγαθών κάμψη τουριστικών εσόδων - αρνητικό αποτέλεσμα βάσης πτώση πρώτη φορά από το 2009 ( -5,0%) Μικρή επιβράδυνση στη μείωση εισαγωγών από τη μικρή χαλάρωσή τους υποχώρηση 7,5%, όσο η προπέρσινη άνοδος

Αιτίες για την ηπιότερη ύφεση του 2015 1) Ενίσχυσης ιδιωτικής κατανάλωσης στο α εξάμηνο, από εντεινόμενη ανησυχία για την έκβαση των παρατεταμένων διαπραγματεύσεων με τους δανειστές 2) Προεξόφλησης περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων από μεγάλο τμήμα νοικοκυριών επιχειρήσεων, που οδήγησε σε απόσυρση καταθέσεων, επιτρέποντας διατήρηση της ήπιας αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης και μετά τα capital controls 3) Μη εκδήλωσης σπασμωδικών αντιδράσεων κατόπιν αυτών, καθώς το τραπεζικό σύστημα και σημαντικό μέρος του ιδιωτικού τομέα είχαν σε κάποιο βαθμό προετοιμαστεί 4) Εντονότερης επίπτωσης capital controls στις εισαγωγές σε σύγκριση με τις εξαγωγές, βελτιώνοντας τη συμβολή του εξωτερικού τομέα στο ΑΕΠ o Ανεπηρέαστη η εξέλιξη του τουρισμού στο «κρίσιμο» τρίμηνο Συνεκτιμώντας τη μικρή πτώση του ΑΕΠ στο γ τρίμ., εξαιτίας των παραπάνω παραγόντων, η ένταση της ύφεσης το 2015 κινείται στην περιοχή του 0,5%

Επιπροσθέτως, υποχώρηση της ανεργίας Πτώση ανεργίας 1,5 ποσοστιαία μονάδα το 2015 Συνέχιση στο δ τριμ. περιορισμού ανεργίας από απασχόληση στον Τουριστικό τομέα, ηπιότερης από ότι το καλοκαίρι Διατήρηση μέρους της σημαντικής αύξησης θέσεων εργασίας το γ τρίμ. σε Βιομηχανία και Λιανικό Χονδρικό Εμπόριο Στο 25,0% η ανεργία το 2015, από 26,5% πέρυσι Αποκλιμάκωση αποπληθωρισμού από αύξηση ΦΠΑ Αποπληθωρισμός 0,6% το δ τριμ., έναντι 1,7% τον Ιαν. Σεπτ. Μεγαλύτερη αύξηση τιμών το δ τρίμ. σε Διατροφή Μη Αλκοολούχα Ποτά, Καπνός Αλκοολούχα Ποτά και Ξενοδοχεία Καφέ Εστιατόρια, που επηρεάστηκαν περισσότερο από τις μεταβολές του ΦΠΑ Συγκράτηση περαιτέρω επιβράδυνσης από νέα εξασθένιση διεθνούς τιμής του πετρελαίου

α' τριμ. '05 β' τριμ. '05 γ' τριμ. '05 δ' τριμ. '05 α' τριμ. '06 β' τριμ. '06 γ' τριμ. '06 δ' τριμ. '06 α' τριμ. '07 β' τριμ. '07 γ' τριμ. '07 δ' τριμ. '07 α' τριμ. '08 β' τριμ. '08 γ' τριμ. '08 δ' τριμ. '08 α' τριμ. '09 β' τριμ. '09 γ' τριμ. '09 δ' τριμ. '09 α' τριμ. '10 β' τριμ. '10 γ' τριμ.'10 δ' τριμ. '10 α' τριμ. '11 β' τριμ. '11 γ' τριμ. '11 δ' τριμ. '11 α' τριμ. '12 β' τριμ. '12 γ' τριμ. '12 δ' τριμ. '12 α' τριμ. '13 β' τριμ. '13 γ' τριμ. '13 δ' τριμ.' 13 α' τριμ. '14 β' τριμ. '14 γ' τρίμ. 14 δ' τρίμ.'14 α' τρίμ. 15 β' τρίμ. '15 γ' τρίμ. 15 Οκτ. '15 Νοέμ. '15 Οριακή αύξηση του προϊόντος στην βιομηχανία στο ενδεκάμηνο του 2015 Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής 20% 15% Eυρωζώνη-18 Ελλάδα 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat Ιαν.- Νοεμ. 2015: +0,1% έναντι -1,9% την αντίστοιχη περίοδο του 2014

Υποχώρηση στο λιανικό εμπόριο στο πρώτο δεκάμηνο Δείκτης Όγκου Λιανικού Εμπορίου (2010=100) και Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών Λιανικού Εμπορίου (1996-2006=100) 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 Δείκτης Όγκου Λιανικού Εμπορίου (αριστερή κλίμακα) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών (δεξιά κλίμακα) Πηγή: IOBE, ΕΛΣΤΑΤ Δείκτης όγκου: -30% σε σχέση με έτος βάσης (2010 ) Ιαν. - Οκτ. 2015: -1,4% Vs Ιαν. Οκτ. 2014: -0,3%

Συρρίκνωση κύκλου εργασιών σε αρκετούς κλάδους των υπηρεσιών το 2015: εξαίρεση ο τουρισμός +10% Δείκτης Κύκλου Εργασιών σε Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Καταλύµατος και Εστίασης 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 A Β Γ Δ Α Β Γ Δ Α Β Γ Δ Α Β Γ Δ Α Β Γ Δ Α Β Γ Δ Α Β Γ Δ Α Β Γ 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Δείκτης 74 115 175 92 59 109 171 75 61 98 158 63 48 96 157 51 39 80 146 42 32 84 148 58 47 90 159 70 49 102 175 Πηγή: IOBE, ΕΛΣΤΑΤ Υπηρεσίες Πληροφορικής: +9% έναντι -5,4%

α' τριμ. 2006 β' τριμ. 2006 γ' τριμ. 2006 δ' τριμ. 2006 α' τριμ. 2007 β' τριμ. 2007 γ' τριμ. 2007 δ' τριμ. 2007 α' τριμ. 2008 β' τριμ. 2008 γ' τριμ. 2008 δ' τριμ. 2008 α' τριμ. 2009 β' τριμ. 2009 γ' τριμ. 2009 δ' τριμ. 2009 α' τρίμ. 2010 β' τρίμ. 2010 γ' τρίμ. 2010 δ' τριμ. 2010 α' τρίμ. 2011 β' τρίμ. 2011 γ' τρίμ. 2011 δ' τρίμ. 2011 α' τρίμ. 2012 β' τρίμ. 2012 γ' τρίμ. 2012 δ' τρίμ. 2012 α' τρίμ. 2013 β' τρίμ. 2013 γ' τρίμ. 2013 δ' τρίμ. 2013 α' τρίμ. 2014 β' τρίμ. 2014 γ' τρίμ. 2014 δ' τρίμ. 2014 α' τρίμ. 2015 β' τρίμ. 2015 γ' τρίμ. 2015 δ' τρίμ. 2015 Επιβραδύνεται η ανάκαμψη στο πρώτο εννεάμηνο του 2015 Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές και Δείκτης Επιπέδου Εργασιών (τριμηνιαίες μεταβολές) 80 60 40 20 0-20 -40-60 -80 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% Επίπεδο Εργασιών Ελλάδα (αριστερή κλίμακα) Δείκτης Παραγωγής Ελλάδα (δεξία κλίμακα) Δείκτης Παραγωγής Eυρωζώνη-18 (δεξια κλίμακα) Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ - Eurostat Ιαν-Σεπ. 2015: +0,3% Ιαν-Σεπ. 2014: +14,5%

Δεκ-04 Ιουν-05 Δεκ-05 Ιουν-06 Δεκ-06 Ιουν-07 Δεκ-07 Ιουν-08 Δεκ-08 Ιουν-09 Δεκ-09 Ιουν-10 Δεκ-10 Ιουν-11 Δεκ-11 Ιουν-12 Δεκ-12 Ιουν-13 Δεκ-13 Ιουν-14 Δεκ-14 Ιουν-15 Δεκ-15 Βελτίωση στο οικονομικό κλίμα στο δ τρίμηνο του έτους, σε σαφώς όμως χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό. 120 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 110 100 90 80 70 60 50 Πηγή: ΙΟΒΕ, European Commission EΕ Ευρωζώνη Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015) Συνολικά, το 2015 σε σχέση με το 2014, το οικονομικό κλίμα στην Ελλάδα έχει επιδεινωθεί

Δεκ-04 Ιουν-05 Δεκ-05 Ιουν-06 Δεκ-06 Ιουν-07 Δεκ-07 Ιουν-08 Δεκ-08 Ιουν-09 Δεκ-09 Ιουν-10 Δεκ-10 Ιουν-11 Δεκ-11 Ιουν-12 Δεκ-12 Ιουν-13 Δεκ-13 Ιουν-14 Δεκ-14 Ιουν-15 Δεκ-15 Δεκ-04 Ιουν-05 Δεκ-05 Ιουν-06 Δεκ-06 Ιουν-07 Δεκ-07 Ιουν-08 Δεκ-08 Ιουν-09 Δεκ-09 Ιουν-10 Δεκ-10 Ιουν-11 Δεκ-11 Ιουν-12 Δεκ-12 Ιουν-13 Δεκ-13 Ιουν-14 Δεκ-14 Ιουν-15 Δεκ-15 Δεκ-04 Ιουν-05 Δεκ-05 Ιουν-06 Δεκ-06 Ιουν-07 Δεκ-07 Ιουν-08 Δεκ-08 Ιουν-09 Δεκ-09 Ιουν-10 Δεκ-10 Ιουν-11 Δεκ-11 Ιουν-12 Δεκ-12 Ιουν-13 Δεκ-13 Ιουν-14 Δεκ-14 Ιουν-15 Δεκ-15 Νοε-04 Μαϊ-05 Νοε-05 Μαϊ-06 Νοε-06 Μαϊ-07 Νοε-07 Μαϊ-08 Νοε-08 Μαϊ-09 Νοε-09 Μαϊ-10 Νοε-10 Μαϊ-11 Νοε-11 Μαϊ-12 Νοε-12 Μαϊ-13 Νοε-13 Μαϊ-14 Νοε-14 Μαϊ-15 Νοε-15 Διόρθωση προσδοκιών σταδιακά μετά την καλοκαιρινή «βουτιά» σε όλους τους τομείς. Όμως συνολικά το 2015, οι προσδοκίες των επιχειρήσεων έχουν επιδεινωθεί αισθητά σε όλους τους τομείς σε σχέση με το 2014. 120 20 120 10 Βιομηχανία 110 100 90 80 70 60 50 10 0-10 -20-30 -40-50 100 80 60 40 20 0 0-10 -20-30 -40 Κατασκευές Βιομηχανία - Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015) Βιομηχανία - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά) Κατασκευές - Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015) Κατασκευές - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά) Λιανικό Εμπόριο 140 120 100 80 60 40 20 0 10 5 0-5 -10-15 -20-25 -30 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 Υπηρεσίες Πηγή: ΙΟΒΕ Λιανικό Εμπόριο - Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015) Λιανικό Εμπόριο - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά) Υπηρεσίες - Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2002-2015) Υπηρεσίες - Ευρωζώνη (άξονας δεξιά)

Δεκ-04 Ιουν-05 Δεκ-05 Ιουν-06 Δεκ-06 Ιουν-07 Δεκ-07 Ιουν-08 Δεκ-08 Ιουν-09 Δεκ-09 Ιουν-10 Δεκ-10 Ιουν-11 Δεκ-11 Ιουν-12 Δεκ-12 Ιουν-13 Δεκ-13 Ιουν-14 Δεκ-14 Ιουν-15 Δεκ-15 Οριακή επιδείνωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης το δ τρίμηνο, σε χαμηλότερη επίδοση και σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή. 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-50,0-60,0-70,0-80,0 Καταναλωτική Εμπιστοσύνη -90,0 E.E Ευρωζώνη Ελλάδα Μέσος Όρος Ελ. (2001-2015) Πηγή: ΙΟΒΕ, European Commission Συνολικά όμως, το 2015 ο δείκτης κινείται σε υψηλότερο επίπεδο σε σχέση με το 2014

Όμως σε χαμηλό τριετίας η ανεργία Αριθμός ανέργων στην Ελλάδα, Α τρίμηνο 2008 - Γ τρίμηνο 2015 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 418,60366,70 364,0 402,20 528,60 476,70 477,90 455,60 600,20604,60 631,90 720,80 799,60 815,60 883,50 1028,60 1218,40 1163,0 1119,10 1336,01327,901320,30 1337,201342,30 1279,90 1280,10 1229,40 1245,901272,50 1180,10 1160,50 200 0 Στο 24% η ανεργία το Γ τρίμηνο του 2015 από 25,5% το Γ τρίμηνο του 2014 Αυξήθηκε η απασχόληση σε 10 κλάδους. Ενδεικτικά: Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας (+17%), Μεταποίηση (+9,9), Τουρισμός (+8,4%), Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο (+7,4%). Αντίθετα η απασχόληση μειώθηκε σε 11 κλάδους. Ενδεικτικά: Ορυχεία και Λατομεία (-14,9%), Κατασκευές (-7%), Παροχή Ηλεκτρικού Ρεύματος (-5,5%), Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία (-4,6%).

Χιλ. Μείωση ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου αγαθών το 2015 (Ιανουάριος- Οκτώβριος) κατά 16,4% Ιανουάριος Οκτώβριος 2015: Εξαγωγές : -5,5% ( 21,2 δις, με τα πετρελαιοειδή) +9,2% ( 14,8 δις χωρίς πετρελαιοειδή) Εισαγωγές: -10,1% ( 35,4δις) Εμπορικό έλλειμμα: -16,4% Έντονη εξασθένιση: «Καύσιμα» (-27,8%) Αύξηση: «Αγροτικά προϊόντα»(14,8%), «Βιομηχανικά Προϊόντα» (7,9%) και «Πρώτες ύλες» (0,8%) Αγορές: Απώλειες: Τουρκία (46,8%), Εσθονία (11,6%), Ουκρανία (24,1%), Βουλγαρία (5,1%), Ρωσία (42,7%), Τυνησία (41,6%), Ην.Αραβ. Εμιράτα (28,1%), Λιβύη (20,9%), Κίνα (18,5) Άνοδος: Ε.Ζ.(15,2%), EE-28 (12,4%), Β.Αμερική (49,8%), Κύπρος (12,3%), Ιταλία (23,1%), Ην.Βασίλειο (13,7%), Δανία (27%) Αίγυπτος (24,9%), Λίβανος (37,4%), Ν.Κορέα (37,7%), Γερμανία (4,1%), Βέλγιο (12%), 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ Ιαν.-Οκτ. 2015 (εκτιμήσεις ΕΛ.ΣΤΑΤ.) Εξαγωγές: -5,1% ( 21,5 δις) Εισαγωγές: -9,7% ( 36,2 δις) Εμπορικό Έλλειμμα: -15,7%

εκ. ευρώ Πλεόνασμα 2,3 δισεκ. στο Ισοζύγιο ΤΣ στο 10μηνο 2015, κυρίως λόγω κάμψης των εισαγωγών Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, Ιανουάριος Οκτώβριος 2009-2015 5.000 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 2.271,0 0-5.000-5.230,0-1.916,0-403,0-10.000-15.000 Πηγή: ΤτΕ -20.000-25.000-16.346,0-20.993,0-22.496,0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Κάμψη των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών στο 10μηνο κατά -14,2% (- 7,3 δισεκ.) Υποχώρηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών κατά -7,6% (- 3,8 δισεκ.)

10-Τρόφιμα 24 - Βασικά Μέταλλα 29 - Οχήματα 20 - Χημικά 27 - Ηλεκτρ.Εξοπλισμός 01 - Γεωργία 14 - Είδη ένδυσης 20 - Χημικά 21 - Φάρμακα 38 - Επεξεργασία αποβλήτων Ο κλάδος Τροφίμων απώλεσε μερίδιο την περίοδο Ιουλίου- Νοεμβρίου σε όρους εισαγωγών, και οι κλάδοι Γεωργίας σε όρους εξαγωγών Μεταβολή Μεριδίων ανά κλάδο (εισαγωγών-εξαγωγών) την περίοδο 2014-2015 (Ιούλιος-Νοέμβριος) Εισαγωγές Εξαγωγές 0,0 0,0-0,2-0,2-0,4-0,6-0,8-1,0-1,2-1,4-1,1-1,0-0,7-0,7-0,5-0,4-0,6-0,8-1,0-1,2-1,4-1,6-1,8-1,6-1,2-0,5-0,5-0,4 Πηγή: Eurostat, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ Στον κλάδο τροφίμων σημειώθηκε ταυτόχρονα αύξηση στο αντίστοιχο μερίδιο των εξαγωγών το ίδιο διάστημα του 2015

Νοε. 2010 Ιαν. 2011 Μαρ. 2011 Μαι. 2011 Ιουλ. 2011 Σεπτ. 2011 Νοε. 2011 Ιαν. 2012 Μαρ. 2012 Μαι. 2012 Ιουλ. 2012 Σεπτ. 2012 Νοε. 2012 Ιαν. 2013 Μαρ. 2013 Μαι. 2013 Ιουλ. 2013 Σεπτ. 2013 Νοε. 2013 Ιαν. 2014 Μαρ. 2014 Μαι. 2014 Ιουλ. 2014 Σεπτ. 2014 Νοε. 2014 Ιαν. 2015 Μαρ. 2015 Μαι. 2015 Ιουλ. 2015 Σεπτ. 2015 Νοε. 2015 Επιβράδυνση του αποπληθωρισμού 6 Εξέλιξη ΕνΔΤΚ 5 4 3 Η πτώση τιμών του 2015, ήταν η εντονότερη τουλάχιστον των τελευταίων 55 ετών. % 2 1 0-1 -2-3 Η υποχώρηση των τιμών στη Στέγαση (-6,5%) και στις Μεταφορές (-4,4%), ήταν οι εντονότερες μεταξύ των ομάδων αγαθών υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στο ΓΔΤΚ. Ευρωζώνη-18 Ελλάδα Όμως τον Δεκέμβριο για πρώτη φορά σημειώνεται αύξηση στον ΕνΔΤΚ

Μεσοπρόθεσμες εξελίξεις Προκλήσεις από την εφαρμογή του νέου Προγράμματος o Υλοποίηση ασφαλιστικών φορολογικών μεταρρυθμίσεων o Διαπραγμάτευση για το χρέος o Διαρθρωτικές αλλαγές σε κλάδους (ΟΟΣΑ, αλλά και από αναδιαρθρώσεις δανείων) o Αποκρατικοποιήσεις - Μετάβαση στο νέο ταμείο Απαραίτητα ενδοκυβερνητική συνεννόηση - γρήγορος συντονισμός για εφαρμογή μεταρρυθμίσεων χωρίς παρατεταμένη περίοδο προσαρμογής Ολοκλήρωση τρέχουσας αξιολόγησης & συζήτηση χρέους θα κάμψουν αισθητά την αβεβαιότητα κυρίως όμως θα προσφέρουν πρόσβαση στο βασικό μηχανισμό ρευστότητας της ΕΚΤ Επιπτώσεις δημοσιονομικής προσαρμογής μεταρρυθμίσεων o Μείωση διαθέσιμου εισοδήματος νοικοκυριών από μέτρα μεταρρύθμιση ασφαλιστικού o Υψηλότεροι άμεσοι φόροι - ασφαλιστικές εισφορές επιχειρήσεων o Ανάσχεση οικοδομικής δραστηριότητας ενόψει αλλαγών σε φορολογία ακίνητης κινητής περιουσίας

Μεσοπρόθεσμες εξελίξεις Σε μεταβατική φάση το τραπεζικό σύστημα Επιτυχής ανακεφαλαιοποίηση κεφαλαιακές ανάγκες αρκετά χαμηλότερες των εκτιμώμενων στη συμφωνία της 12 ης Ιουλίου Εν αναμονή υλοποίησης νέου πλαισίου προστασίας δανειοληπτών Καταθέσεις σε χαμηλό επίπεδο δεν έχει ανακάμψει η αξιοπιστία Απαραίτητη η πρόοδος με το Πρόγραμμα για επιστροφή καταθέσεων - επαναπρόσβαση σε βασικό μηχανισμό ΕΚΤ Ευχέρεια παροχής πιστώσεων & επιτάχυνση χαλάρωσης και μεσοπρόθεσμα άρσης capital controls Αύξηση διαθέσιμων κεφαλαίων τόνωση ρευστότητας εκτός τραπεζικού συστήματος από: Πληρωμές ΠΔΕ 4,2 δισεκ. για το 2015 στο δ τρίμηνο Αύξηση ΠΔΕ το 2016 (+ 350 εκατ.) πιο εμπροσθοβαρής υλοποίησή του Ανακοπή διεύρυνσης ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων κράτους επιτάχυνση αποπληρωμής τους

Μεσοπρόθεσμες εξελίξεις Πρόσθετοι παράγοντες που θα επηρεάσουν τις επενδύσεις o Χαμηλό ενεργειακό κόστος o Γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή Εξωτερικός τομέας Εξαγωγές o Κάμψη και εξαγωγών προϊόντων εκτός πετρελαιοειδών πλοίων στο τέλος του 2015 o Δύσκολη περαιτέρω σημαντική αύξηση τουριστικών εσόδων βραχυπρόθεσμα o Εξασθένιση αρνητικής επίδρασης πετρελαιοειδών o Επιτάχυνση ανάπτυξης σε μείζονες αγορές (π.χ. Ευρωζώνη ΗΠΑ) Εισαγωγές o Ήπια χαλάρωση επιπτώσεων capital controls o Υψηλά επίπεδα εισροών στο α εξαμ. 2015 (ως βάση σύγκρισης για το 2016)

Προβλέψεις 2016 Υποχώρηση ιδιωτικής κατανάλωσης από εφαρμογή μέτρων ανησυχία για αλλαγές σε ασφαλιστικό φορολογία εισοδήματος προστασία δανειοληπτών ( -2,0%) Περιστολή δημόσιας κατανάλωσης λόγω επανεκκίνησης δημοσιονομικής προσαρμογής ( -3,0%) Αναβολή επενδύσεων ( -4,0%) από: o o o o Αναμονή ολοκλήρωσης διαπραγματεύσεων Σχετική στενότητα επενδυτικών πόρων (με εξαίρεση ΠΔΕ) Εκκρεμείς ρυθμίσεις σε ασφαλιστικό φορολογικό Αλλαγές σε φορολογία ακίνητης περιουσίας

Προβλέψεις 2016 Ενίσχυση εξαγωγών από ζήτηση αναπτυγμένων οικονομιών (Ευρωζώνη ΗΠΑ), υποχώρησης ανάσχεσης από πετρελαιοειδή ( 2,0%) Εκ νέου υποχώρηση εισαγωγών, λόγω μείωσης καταναλωτικής ζήτησης επενδύσεων, έκτακτων αγορών στο α εξαμ. 2015 ( -3,5%) 2016: Μικρή κλιμάκωση ύφεσης, στην περιοχή του 1,5%

Προβλέψεις 2016 Μικρή ενίσχυση ανεργίας Επίπτωση πτώσης ιδιωτικής κατανάλωσης στην απασχόληση κλάδων προϊόντων υπηρεσιών για τον τελικό καταναλωτή (Λιανικό Εμπόριο - Εστίαση Μικρή ή καθόλου περαιτέρω ενίσχυση στον Τουρισμό Κατασκευές: Άνοδος στα Δημόσια Έργα πτώση στην Οικοδομή Μισή ποσοστιαία μονάδα υψηλότερα η ανεργία το 2016 (25,5%) Ήπιος πληθωρισμός, μετά από μία τριετία πτώσης τιμών Λόγω αύξησης ΦΠΑ Ανάσχεση πληθωριστικών πιέσεων από νέα πτώση τιμής πετρελαίου Αύξηση ΓΔΤΚ 0,5-1% φέτος

Παρουσίαση Μελέτης ΙΟΒΕ: ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΚΑΙ Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σκοπός της Μελέτης Να διερευνηθεί ο ρόλος των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής (ΗΜΠ) στον περιορισμό της παραοικονομίας και στην ενίσχυση των φορολογικών εσόδων Να ποσοτικοποιηθεί η επίδραση στα φορολογικά έσοδα από την υιοθέτηση κινήτρων για τη χρήση των ΗΜΠ σε συναλλαγές λιανικής Εντολές άμεσης χρέωσης Κάρτες πληρωμών Ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής Μεταβιβάσε ις πίστωσης Ηλεκτρονικ ό χρήμα

Ελλάδα Βουλγαρία Ιταλία Κύπρος Τσεχία Λιθυοανία Ισπανία Ιρλανδία Πορτογαλία Γαλλία Βέλγιο Αυστρία Δανία Σουηδία Λουξεμβούργο Δείκτης (100=Ιουν-2015) Η Ελλάδα καταλαμβάνει πολύ χαμηλές θέσεις στις κατατάξεις με βάση την χρήση ΗΜΠ 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 17 Αριθμός συναλλαγών με ΗΜΠ ανά κάτοικο, 2013 189 250 200 150 100 50 Εγχώριες συναλλαγές αγορών με κάρτες πληρωμής 0 100 205 203 178 99 100 194 177 176 91 Ιούν-2015 Ιούλ-2015 Αυγ-2015 Σεπ-2015 Αξία ανά συναλλαγή Αριθμός συναλλαγών Συνολική αξία Πηγή: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Πηγή: Τράπεζες μέλη της ΕΕΤ, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ Η τραπεζική αργία έδωσε σημαντική ώθηση στη διείσδυση των ΗΜΠ, ωστόσο τα περιθώρια για περαιτέρω αύξηση είναι σημαντικά.

Η δυσπιστία των καταναλωτών και η κατακερματισμένη επιχειρηματικότητα περιορίζουν την εγχώρια χρήση ΗΜΠ Δυσπιστία των καταναλωτών Κατακερματισμένη επιχειρηματικότητα Λοιποί παράγοντες (κρίση, φοροδιαφυγή) Μετρήσιμοι παράγοντες Network effects Η αξία της χρήσης ΗΜΠ για τους καταναλωτές είναι χαμηλή όταν η διείσδυση στους εμπόρους είναι χαμηλή και αντίστροφα Η πράξη της πληρωμής επαναλαμβάνεται καθημερινά και αποτελεί συνήθεια Η χαμηλή διείσδυση των ΗΜΠ παγιώνεται Συνήθειες Η επίδραση των μετρήσιμων παραγόντων ενισχύεται από network effects και τη δύναμη της συνήθειας.

Τα ΗΜΠ μειώνουν την παραοικονομία και επιδρούν στο ΑΕΠ μέσω καταλυτικών επιδράσεων Μείωση του κόστους συναλλαγών Μείωση της παραοικονομίας Ώθηση στη δημιουργία νέων υπηρεσιών Αύξηση ΑΕΠ Ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές Πηγή: Zandi και Singh (2013), The Impact of Electronic Payments on Economic Growth. Moody s analytics. Αύξηση της κατανάλωσης Η θετική επίδραση της διείσδυσης των ΗΜΠ στα φορολογικά έσοδα αναδεικνύεται και με εμπειρική ανάλυση δεδομένων για την ελληνική οικονομία. Για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης της χρήσης καρτών πληρωμής, τα φορολογικά έσοδα του κράτους εκτιμάται ότι έχουν αυξηθεί κατά 0,24 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2000-2013.

Η ανάγκη για περιορισμό της φοροδιαφυγής οδήγησε στην εφαρμογή μέτρων για αύξηση της χρήσης ΗΜΠ διεθνώς Έκπτωση επί των συναλλαγών Λοταρίες Έκπτωση επί του φόρου εισοδήματος Χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών Πάταξη της φοροδιαφυγής Απαγόρευση χρήσης μετρητών Με βάση οικονομετρική ανάλυση με στοιχεία συναλλαγών από τυχαίο και ανώνυμο δείγμα 40 χιλ. ατόμων, αναδεικνύεται ότι τα κίνητρα που προσφέρουν τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα συσχετίζονται θετικά τόσο με τη συχνότητα χρήση καρτών, όσο και με την αξία ανά συναλλαγή.

Η εφαρμογή κατάλληλων μέτρων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική ενίσχυση των φορολογικών εσόδων Τελική επίδραση στα δημοσιονομικά έσοδα ( εκατ.) ανά σενάριο και μέτρο πολιτικής Μέτρο Συντηρητικό Κεντρικό Αισιόδοξο Έκπτωση 1% 47 248 610 Έκπτωση 5% -1 79 182 Έκπτωση 10% -10 90 183 Λοταρία 6 72 153 POS στις δημόσιες επιχειρήσεις 0 2 5 POS στα μικρά καταστήματα -14 124 297 Απαγόρευση μετρητών 16 82 163 Σύνολο 46 696 1594 Πηγή: ΙΟΒΕ

Ευχαριστούμε πολύ! www.iobe.gr twitter.com/iobe_feir