Τα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής και η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων στην Ελλάδα

Transcript

1 ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τ. Καρατάσου 11, Αθήνα, Tηλ.: , Fax: , 11 T. Karatassousou Str., Athens, Greece, Tel.: (+30) , Fax: (+30) Τα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής και η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων στην Ελλάδα Νίκος Βέττας Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 7th Thessaloniki Tax Forum, 13/11/2015

2 Με την οικονομική κρίση, ο ρυθμός αύξησης των συναλλαγών επιβραδύνθηκε σημαντικά, ενώ η αξία υποχώρησε Αριθμός ηλεκτρονικών συναλλαγών στην Ελλάδα Αξία ηλεκτρονικών συναλλαγών στην Ελλάδα Εκατ. Δισεκ Σημείωση: Δεν περιλαμβάνονται οι μεταφορές πίστωσης (credit transfers) και οι επιταγές Πηγή: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα 2

3 Η τραπεζική αργία και οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων έδωσαν σημαντική ώθηση στη διείσδυση των ΗΜΠ Εγχώριες συναλλαγές αγορών με κάρτες πληρωμής Αριθμός ενεργών καρτών και τερματικών POS Δείκτης (100=Ιου υν-2015) Δείκτης (100= ) Ιούν-2015 Ιούλ-2015 Αυγ-2015 Σεπ εκ-2014 Ιουν-2015 Αυγ-2015 Σεπ-2015 Αριθµός Ενεργών Χρεωστικών Καρτών Αξία ανά συναλλαγή Συνολική αξία Αριθµός Ενεργών Πιστωτικών Καρτών Αριθµός συναλλαγών Αριθµός POS Πηγή: Τράπεζες μέλη της ΕΕΤ, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ 3

4 Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω αύξηση Αριθμός συναλλαγών με ΗΜΠ ανά κάτοικο , ,232 49,848 Πηγή: ΕΚΤ, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ 4

5 Η κατακερματισμένη δομή του λιανικού εμπορίου αποτελεί βασικό εμπόδιο για ευρύτερη χρήση των ΗΜΠ Επιχειρήσεις στο λιανικό εμπόριο με <10 εργαζόμενους Μερίδιο στον κύκλο εργασιών, 2012 Ελλάδα Μάλτα Ιταλία Κύπρος Ισπανία Βέλγιο Σλοβακία Πολωνία Πορτογαλία Βουλγαρία Γαλλία ΠΓ Μ Ουγγαρία EE-28 Τσεχία Ολλανδία Αυστρία Σουηδία ανία Νορβηγία Ιρλανδία Ρουµανία Φινλανδία Βοσνία Γερµανία Λετονία Ελβετία Κροατία Μεγάλη Βρετανία Λιθουανία Σλοβενία Εσθονία* Λουξεµβούργο 27% 29% 30% 31% 33% 34% 35% 35% 36% 39%44% 20% 23% 24% 26% 7% 10% 10% 12% 13% 14% 15% 15% 16% 18% 18% 19% 19% 20% 20% 63% 46%50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% * Τα στοιχεία για την Εσθονία αφορούν το 2011 Πηγή: Eurostat, επεξεργασία IOBE Αριθμός τερματικών POS ανά επιχείρηση στο λιανικό εμπόριο, 2012 Μεγάλη Βρετανία Φινλανδία Ιρλανδία ανία Εσθονία Σλοβενία Λουξεµβούργο Σουηδία Γαλλία Ισπανία Αυστρία Ολλανδία Κύπρος Ιταλία Γερµανία Μάλτα* Ελλάδα Πορτογαλία Λετονία Βέλγιο Ρουµανία Ουγγαρία Πολωνία Λιθουανία Τσεχία Σλοβακία Βουλγαρία 3,8 3,5 3,0 2,8 2,8 2,7 2,6 2,4 2,2 1,9 1,9 1,8 1,7 1,7 1,2 1,0 1,0 0,9 0,8 0,7 0,7 5,1 5,1 6,4 8,7 8,2 7, * Τα στοιχεία για τη Μάλτα αφορούν το 2010 Πηγή: ΕΚΤ, Eurostat, επεξεργασία IOBE 5

6 Η επίδραση των μετρήσιμων παραγόντων ενισχύεται από network effects και τη δύναμη της συνήθειας Δυσπιστία των καταναλωτών Κατακερματισμένη επιχειρηματικότητα Λοιποί παράγοντες (κρίση, φοροδιαφυγή) Μετρήσιμοι παράγοντες Network effects Η αξία της χρήσης ΗΜΠ για τους καταναλωτές είναι χαμηλή όταν η διείσδυση στους εμπόρους είναι χαμηλή και αντίστροφα Η πράξη της πληρωμής επαναλαμβάνεται καθημερινά και αποτελεί συνήθεια Η χαμηλή διείσδυση των ΗΜΠπαγιώνεται Συνήθειες 6

7 Η υστέρηση των εσόδων από ΦΠΑ (VAT gap)και ο αριθμός συναλλαγών με ΗΜΠ συσχετίζονται αρνητικά (ρ=-0,57) 60 VAT gap και συναλλαγές με ΗΜΠ ανά άτομο Ελλάδα VAT gap y = -0,058x + 30,73 R² = 0, Συναλλαγές με ΗΜΠ ανά άτομο Πηγή: EC, ECB. Επεξεργασία: IOBE 7

8 Στη Ν. Κορέα το μερίδιο των ΗΜΠστην ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε από 15% σε 65% εντός μιας δεκαετίας Κίνητρα για τη χρήση ΗΜΠ στη Ν. Κορέα Επιστροφή 1% και έκπτωση επί του φόρου εισοδήματος Υψηλότερη επιστροφή για συναλλαγές στον τουρισμό (2%) Μειώσεις φόρου εισοδήματος για επιχειρήσεις (μέχρι το 2011) Υποχρεωτική διάθεση POSστα καταστήματα Πλαφόν στις χρεώσεις Πρόστιμα για άρνηση πληρωμής με κάρτα Κανόνας threestrikes-out Κίνητρα στους καταναλωτές να δηλώνουν παραβάσεις Λοταρία με παραστατικά καρτών Οι εισπράξεις του φόρου εισοδήματος στην Ν. Κορέα την ίδια περίοδο ( ) αυξάνονταν κατά 13,6% ετησίως 8

9 Στην Ελλάδα, τα κίνητρα που προσφέρουν οι τράπεζες έχουν θετικό και στατιστικά σημαντικό αντίκτυπο στη χρήση καρτών Επίδραση στην αξία συναλλαγών Επίδραση στον αριθμό συναλλαγών Επιστροφή 0,32 Επιστροφή 0,29 Εκπαίδευση 0,18 Εκπαίδευση 0,15 Απασχόληση 0,11 Απασχόληση 0,09 Χρήση επιστροφής 0,05 Χρήση επιστροφής 0,09 Χρονική τάση 0,01 Χρονική τάση 0,04 Φύλο -0,05 Φύλο -0,06 Ηλικία-0,13 Ηλικία -0,43-0,2-0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 Ελαστικότητα -0,6-0,4-0,2 0 0,2 0,4 Ελαστικότητα Αποτελέσματα με βάση οικονομετρικής ανάλυσης, αξιοποιώντας δείγμα συναλλαγών 40 χιλ. ατόμων για την περίοδο

10 Προτείνονται κίνητρα και διοικητικά μέτρα, τα οποία διαφοροποιούνται ανά τύπο συναλλαγής Μέτρα πολιτικής Κίνητρα Διοικητικά μέτρα Συναλλαγές τύπου Α Συναλλαγές τύπου Β Επιστροφή 1% της Επιστροφή5% της αξίας αξίας συναλλαγών συναλλαγών Δυνατότητα χρήσης ΗΜΠ σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες Υποχρεωτική διάθεση τερματικών POS (με επιδότηση) Συναλλαγές τύπου Γ Επιστροφή 10 % της αξίας συναλλαγών Λοταρίαμέσω των ΗΜΠ Υποχρεωτική χρήση ΗΜΠσε συναλλαγές με αξία πάνω από 30 10

11 Στο κεντρικό σενάριο, τα μέτρα εκτιμάται ότι οδηγούν σε καθαρή αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά ~ 700 εκατ. Τελική επίδραση στα δημοσιονομικά έσοδα ( εκατ.) Μέτρο Συντηρητικό Κεντρικό Αισιόδοξο Έκπτωση 1% Έκπτωση 5% Έκπτωση 10% Λοταρία POS στις δημόσιες επιχειρήσεις POS στα μικρά καταστήματα Απαγόρευση μετρητών Σύνολο Στο αισιόδοξο σενάριο η επίδραση πλησιάζει τα 1,6 δισεκ. το πρώτο έτος, με αυξημένη επίδραση τα επόμενα έτη λόγω σταδιακής απόσυρσης των κινήτρων. 11

12 Επιπλέον μέτρα προς εξέταση Αντικατάσταση της υποχρέωσης συλλογής έντυπων αποδείξεων με ισόποση υποχρέωση για την πραγματοποίηση συναλλαγών με ΗΜΠ Υποχρεωτική πραγματοποίηση συναλλαγών με ΗΜΠ ίση με 10% του εισοδήματος για τα νοικοκυριά που λαμβάνουν μείωση του φόρου λόγω χαμηλού εισοδήματος (αφορολόγητο όριο) Μείωση του φόρου εισοδήματος για επιχειρήσεις που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης ΗΜΠ στις συναλλαγές τους με τελικούς πελάτες Συμμετοχή στη λοταρία και επιχειρήσεων που δέχονται συναλλαγές με ΗΜΠ Ενίσχυση του καταλυτικού ρόλου του κράτους στη διείσδυση των ΗΜΠ: Υποχρεωτική χρήση μεταφορών πίστωσης για τις εισπράξεις στα τελωνεία (ICISnet) Καθολική χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής στις Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (ΔΟΥ) Ολοκλήρωση του συστήματος ηλεκτρονικού παραβόλου Δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης. 12

13 Προϋποθέσεις επιτυχίας των μέτρων Επαρκής αξιοποίηση της πληροφόρησης από τις ελεγκτικές αρχές Ενεργοποίηση των ελεγκτικών αρχών με βάση τις δυνατότητες που προσφέρει η αυξημένη χρήση των ΗΜΠ. Βελτίωση της αποτελεσματικότητάς των φορολογικών ελέγχων. Ικανοποιητική ανταπόκριση από την πλευρά των καταναλωτών Μέτρα διασφάλισης απορρήτου συναλλαγών για τους καταναλωτές Πρωτοβουλίες ενημέρωσης Ανάκτηση της εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα Ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών 13

14 Ερευνητική ομάδαiobe: Ε. Βαλαβανιώτη, Φ. Θωμαΐδου, Η. Ντεμιάν, Μ. Παπαδάκης, Ν. Παρατσιώκας, Κ. Πέππας και S. Danchev 14