Μεθοδολογίες Μάθησης Χαρίκλεια Τσαλαπάτα 28/9/2016
Παραδοσιακή Μεθοδολογία Εκπαίδευσης «Δογματική» Ο δάσκαλος διδάσκει Οι μαθητές είναι ακροατές Στηρίζεται στην επανάληψη Η οργάνωση της τάξης αντανακλά αυτή τη σχέση Ο δάσκαλος όρθιος μπροστά στον πίνακα Οι μαθητές κάθονται «απέναντι» αμφιθεατρικά
Μάθηση και Εκπαίδευση Μάθηση Εκπαίδευση / Διδασκαλία κείμενα εργαλεία δάσκαλος μαθητές μαθητές μαθητές Ο μαθητής είναι στο κέντρο Ο μαθητής οδηγεί την απόκτηση γνώσης Ο μαθητής διερευνά και συνθέτει Μαθητο-κεντρικά! Η «παραδοσιακή» μέθοδος μετάδοσης γνώσης Ο δάσκαλος μεταδίδει πληροφορία Οι μαθητές «αποστηθίζουν»
Διαχείριση πληροφορίας από τον εγκέφαλο Cognitive information processing παραδοσιακή διδασκαλία Rehearsal (εξάσκηση) στην βραχυπρόθεσμη μνήμη Κατηγοριοποίηση για μεταφορά στη μακροπρόθεσμη μνήμη
Ερωτήματα Πώς εφαρμόζεται η γνώση στην πραγματική ζωή; Πώς μεταφέρεται και χρησιμοποιείται σε σενάρια της καθημερινότητας; Δεν μαθαίνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο
Αναδυόμενες Μεθοδολογίες
Αναδυόμενες Μεθοδολογίες Εκμάθησης Διερεύνηση (exploration) Συνεργατική μάθηση (collaborative learning) Με βάση σε εργασίες (project-based learning) Επίλυση προβλημάτων (problem solving) Με δράση (activity-based learning) Παιχνίδι ρόλων (role playing) Αφήγηση (story telling) Εκμάθηση βασισμένη στην έρευνα (inquiry-based learning) Εκμάθηση βασισμένη στην πραγματικότητα (situated learning)
Διερευνητική Μάθηση
Διερεύνηση (Exploration) Ο μαθητής είναι ενεργός στην απόκτηση γνώσης (Njoo 1993) Διατυπώνει μια υπόθεση Συλλέγει πληροφορία Ερμηνεύει την πληροφορία Καταλήγει σε συμπεράσματα Η εκπαίδευση είναι διαδικασία της ζωής, δεν προετοιμάζει για τη ζωή (Dewey)
Έλλειψη Διερεύνησης από τα Σχολεία Το σχολείο πρέπει να αντικατοπτρίζει τη ζωή Τι συμβαίνει στο σπίτι, στη γειτονιά, στο παιχνίδι Πολλά σχολικά συστήματα δεν λαμβάνουν υπόψη αυτή τη βασική αρχή Το σχολείο αντιμετωπίζεται ως χώρος Μετάδοσης πληροφορίας Αποστήθιση - επανάληψη Ανάπτυξης συγκεκριμένων συνηθειών Εκεί που «μαθαίνουμε τα μαθήματα μας» Αντί για «εκεί που αναπτύσσουμε γνώση»
Παραδείγματα Μάθησης με Διερεύνηση Αναζήτηση πληροφορίας Στη βιβλιοθήκη, το διαδίκτυο, την κοινωνική ζωή Μάθηση με εμπειρία (experiential learning) Εκδρομές σε πολιτιστικούς χώρους, για παρατήρηση φυσικών φαινομένων, κλπ Οργάνωση περιεχομένου μαθήματος από τους μαθητές Χρήση ψηφιακών εργαλείων Παιχνιδιών, μαθησιακού λογισμικού Εργασίες πάνω σε πραγματικά προϊόντα και υπηρεσίες Για τη σχολική κοινότητα Για χρήστες έξω από το σχολείο Piaget, Wilson
Συνεργατική Μάθηση
Συνεργατική Εκμάθηση (Collaborative Learning) Οι μαθητές και ο δάσκαλος αποτελούν μια ομάδα Οι μαθητές μαθαίνουν τόσο από το δάσκαλο όσο και από τους συμμαθητές Ιδιαίτερα σε δια βίου μάθηση που αφορά επαγγελματίες Οι μαθητές επηρεάζουν: Τους στόχους της διαδικασίας εκμάθησης Το περιεχόμενο Το ρυθμό Οργάνωση της τάξης σε «στρογγυλά τραπέζια»
Συνεργατική μάθηση Η μάθηση μπορεί να γίνει σε ευρύ περιβάλλον / συνέχεια και παντού (ubiquitous) Συνεργασία Πρόσωπο με πρόσωπο Ιντερνετ Κινητά Κοινότητες Συνεχής μάθηση στην καθημερινότητα
Η ομάδα είναι ένα πλέγμα - Group Grid Η ομάδα έχει ταυτότητα σαν σύνολο και σαν άτομα Το κάθε άτομο έχει ένα ρόλο μέσα στην ομάδα (δείτε Belbin)
Παραδείγματα Οργάνωσης Τάξης για Συνεργατική Εκμάθηση Αναδιοργάνωση του φυσικού χώρου της τάξης για προώθηση της συνεργασίας σε ομάδα Π.χ. Οι μαθητές κάθονται γύρω από τραπέζια Και όχι σε σειρές θρανίων Σε χώρο εκτός τάξης (π.χ. βιβλιοθήκη) * Παράδειγμα από το Δημοτικό Σχολείο Πορταριάς
Περισσότερα παραδείγματα οργάνωσης ομάδων
Παραδείγματα Οργάνωσης και Περιεχομένου Συνεργατικής Μάθησης Σε ομάδες που είναι οι ίδιες όλο το εξάμηνο Σε ομάδες που αλλάζουν σε κάθε μάθημα Σε μικρές ομάδες ή μεγάλες Π.χ. 2-3 άτομα είναι διαφορετικό από 20-30 άτομα Στον ίδιο χώρο ή από απόσταση χωρίς να συναντιούνται πρόσωπο με πρόσωπο Αμοιβαία μάθηση (peer learning) Καταιγισμός ιδεών (brainstorming)
Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα Θετικά στοιχεία: Συμπληρωματικές δεξιότητες Καλύτερη συμμετοχή στη μάθηση όταν η τάξη είναι μεγάλη Προσομοιώνει συνθήκες επαγγελματικής απασχόλησης Δυσκολίες: Χρονοπρογραμματισμός! Ανάγκη συγχρονισμού ρυθμού μάθησης
Προκλήσεις Πως πρέπει να δομηθούν οι ομάδες για Να χρησιμοποιηθούν οι δεξιότητες του κάθε μέλους Να μαθαίνουν και να συμμετέχουν όλοι Πώς να οργανωθεί συνεργατική μάθηση σε μεγάλες ομάδες
Βίντεο από ZS Kolin http://cminds.org/index.php?option=com_content&vi ew=article&id=151 resources\zs Kolin_Practice on the Tutorial Area VI_509998-2010-COMENIUS.avi resources\zs Kolin_Practice on the Tutorial Area V_509998-2010-COMENIUS.avi
Επίλυση Προβλημάτων
Η μάθηση ξεκινά από ένα πρόβλημα
Επίλυση Προβλημάτων (Problem-Based Learning) Αποτελεί την πιο ανεπτυγμένη ικανότητα του εγκεφάλου Μπορεί να γίνει με συγκεκριμένες μεθόδους ή και χωρίς μέθοδο Αλγοριθμικά Ad hoc Στην πράξη οι μαθητές αναλύουν ένα συγκεκριμένο σενάριο (Killrov, 2004) Μαθησιακή στόχοι σε συγκεκριμένο πλαίσιο Τα σενάρια εκμάθησης βασίζονται σε εμπειρίες της καθημερινής ζωής, είναι σύνθετα, και έχουν ανοιχτό τέλος Ξεκίνησε από την ιατρική, εφαρμόζεται ευρέως Ο δάσκαλος είναι απλά καθοδηγητής (Gijselaers)
Επίλυση Προβλημάτων (Problem-Based Learning) (2) Προωθεί τη δημιουργικότητα, κριτική σκέψη Συμπεριλαμβάνει συνεργασία και συζήτηση / αιτιολόγηση λύσεων (Awang and Rambly, 2008) Αναπτύσσει την ανεξαρτησία (Killroy, 2004) Μεθοδολογίες εφαρμογής (Woods) Έλεγχος υποθέσεων Απόδειξη Πρακτική άσκηση για την απόκτηση γνώσεων Αξιολόγηση όχι μόνο του αποτελέσματος αλλά και της διαδικασίας επίλυσης προβλημάτων που ακολουθείται
Πλεονεκτήματα Βοηθά εφαρμογή νέας γνώσης στην πραγματική ζωή Αναπτύσσει εγκάρσιες δεξιότητες (κριτική σκέψη) Οι μαθητές αισθάνονται ότι η διαδικασία τους ανήκει Οι μαθητές αντιλαμβάνονται Τι γνωρίζουν και Τι επιπλέον πρέπει να μάθουν Επηρεάζει θετικά τη στάση προς τη μάθηση
Problem-based learning (Awang & Rambly, 2008)
Παραδείγματα μάθησης με επίλυση προβλημάτων: ecity Ανάλυση ενεργειακών αναγκών μιας πόλης και σχεδιασμός για κάλυψη Ανάλυση ρύπων και σχεδιασμός για τον περιορισμό τους Φυσική Μαθηματικά Οικονομικά
Παράδειγμα Εκμάθησης με Επίλυση Προβλημάτων 1. Ανακάλυψη προτύπων 2. Ο λύκος, το πρόβατο, και το σιτάρι 3. Rubic
Παιχνίδι Ρόλων
Παιχνίδι Ρόλων (Role Playing - 1) Ενεργός εκμάθηση Στα πλαίσια συνεργασίας ή και παιχνιδιών, οι μαθητές αναλαμβάνουν ένα ρόλο Αναπαράσταση μιας λειτουργίας ή γεγονότος (Κανίδης) Σε ασφαλές περιβάλλον «προβάρουμε» μια δραστηριότητα της καθημερινής ζωής
Παιχνίδι Ρόλων (Role Playing - 2) Βασικός τρόπος που μαθαίνουν τα μικρά παιδιά Και άρα απόλυτα φυσικός Βασίζεται σε συγκεκριμένο σενάριο / άσκηση Κάποιοι το ονομάζουν «προσομοίωση» Βασίζεται σε κανόνες, δηλαδή σε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται οι μαθητές Είναι δια-δραστική μέθοδος που προωθεί τη συνεργασία
Παραδείγματα σε επαγγελματίες Εκπαίδευση πιλότων Εκπαίδευση τεχνιτών Εκπαίδευση γιατρών
Παράδειγμα Παιχνιδιού Ρόλων Παιδιά 5-8 ετών Αντικείμενο: η κατανόηση της λειτουργίας ενός υπολογιστή Οι μαθητές αναλαμβάνουν ρόλους που αντιστοιχούν σε λειτουργίες του υπολογιστή Μαθητής-χρήστης, δημιουργεί κάρτες δεδομένων Μαθητής-πληκτρολόγιο, μεταφέρει τις κάρτες στο μαθητή δίαυλο Μαθητής-δίαυλος (bus), μεταφέρει τις κάρτες στο μαθητή- ΚΜΕ Μαθητής-ΚΜΕ, εκτελεί απλές εντολές (π.χ. εκτύπωσε, εμφάνισε, κλπ.)
Παράδειγμα Παιχνιδιού Ρόλων Παιδιά 8-11 ετών Σχεδιασμός οικολογικού σπιτιού Ρόλοι στο παιχνίδι Αρχιτέκτονας (αισθητική) Μηχανικός (λειτουργικότητα) Οι κάτοικοι (άνεση) Η γείτονες (καλή, αρμονική γειτονία) Κλπ.
Παράδειγμα Παιχνιδιού Ρόλων Παιδιά 8-11 ετών Σχεδιασμός πράσινης πόλης Ρόλοι στο παιχνίδι Χωροτάκτης Μηχανικός ενέργειας
Παράδειγμα παιχνιδιού ρόλων Ο λύκος, το πρόβατο, και το σιτάρι Οι μαθητές παίρνουν ένα ρόλο ο καθένας, ενώ υπάρχει και κάποιος που λύνει το πρόβλημα Δραματοποίηση επίλυσης του προβλήματος http://cminds.org/index.php?option=com_content&vi ew=article&id=149
Εργασίες (Project-based Learning)
Εργασίες (Project-Based Learning) (1) Χρησιμοποιείται ήδη ευρέως Οι μαθητές συνθέτουν εργασίες παράλληλα με τη διδασκαλία Στην πράξη σημαίνει (Han and Bhatacharya, 2001) : Συλλογή υλικού Αξιολόγηση υλικού Καθοδήγηση από το δάσκαλο Σύνθεση υλικού Και στο τέλος ανάλυση αποτελεσμάτων
Εργασίες (Project-Based Learning) (2) Παραδείγματα: Οι μαθητές ετοιμάζουν μια παρουσίαση, θεατρική παράσταση με θέμα Π.χ. για την «Ημέρα του Περιβάλλοντος» Οι μαθητές ετοιμάζουν μια παρουσίαση για θέματα τοπικού ή/και ευρύτερου ενδιαφέροντος, π.χ. Χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες της πόλης τους Ενδημικά ήδη ζώων και φυτών Πολιτιστική κληρονομιά Τοπική αρχιτεκτονική Κλπ.
Αφήγηση
Αφήγηση (Story-telling) (1) Η «διήγηση» Τα οφέλη της μεθόδου Η αφήγηση μπορεί να κρύβει έννοιες σχετικές με συγκεκριμένη θεματική ενότητα Το να μπορεί ένας μαθητής να περιγράψει με λόγια μια ιδέα σημαίνει ότι έχει βασική κατανόηση της έννοιας Προωθεί τη δημιουργικότητα Μπορεί να εφαρμοστεί με ευρηματικούς τρόπους Μπορεί να εφαρμοστεί σε σειρά θεματικών αντικειμένων Πολιτισμός και ιστορία Αλλά και θετικές επιστήμες, π.χ. φυσική, χημεία, μαθηματικά
Αφήγηση (Story-telling) (2) Αναπτύσσει δεξιότητες (Robin): Διερεύνησης Συγγραφής Οργάνωσης πληροφορίας Παρουσίασης Διεξαγωγής συνεντεύξεων Διαπροσωπικές σχέσεις και ικανότητα συνεργατικής μάθησης Αξιολόγησης (της δικής τους δουλειάς και αυτής άλλων)
Παράδειγμα Αφηγηματικής Εκμάθησης για Θετικές Επιστήμες Παράδειγμα: στη διδασκαλία επιστημών Ο δάσκαλος μπορεί να χρησιμοποιήσει την ιστορία πίσω από μια ανακάλυψη για να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών (Χατζηγεωργίου) Η ιστορία της ανακάλυψης της πενικιλίνης Οι πρώτες προσπάθειες πτήσης με αεροπλάνο Η ανακάλυψη του ηλεκτρισμού Γιατί ασχολούμαστε με κάτι Γιατί είναι σημαντικό Τι βρίσκουμε Κριτική: Δεν πρέπει να υποβαθμίζει το βασικό αντικείμενο Δε πρέπει να γίνεται η ιστορία πιο σημαντική από το αντικείμενο Καλά είναι να βασίζεται σε παραδείγματα του παρόντος
TED: story telling and science http://blogs.plos.org/scied/2013/06/24/science-andstorytelling-the-use-of-stories-in-science-education/ The use of stories and story telling in primary science teaching and learning http://www.academia.edu/5860697/the_use_of_stories_a nd_storytelling_in_primary_science_teaching_and_learni ng
Μάθηση με αναζήτηση έρευνα (Inquiry-based Learning)
Μάθηση Βασισμένη στην Έρευνα (Inquiry- Based Learning) Η έρευνα είναι βασική διαδικασία για να κατανοήσουμε τον κόσμο Π.χ. τα πολύ μικρά παιδιά ερευνούν Μαζεύουν πληροφορία με τις αισθήσεις, όραση, αφή, γεύση, όσφρηση Πιάνουν αντικείμενα, ερευνούν πρόσωπα που τα πλησιάζουν, ακολουθούν φωνές, κλπ. Την ερμηνεύουν και αναπτύσσουν εμπειρία
Μάθηση Βασισμένη στην Έρευνα (Inquiry- Based Learning) Έρευνα για να ανακαλύψουμε την αλήθεια, πληροφορία, και γνώση μέσω ερωτήσεων (EBC, 2004) Σύνθετα προβλήματα Χρησιμοποιείται ευρέως στις επιστήμες *Rahikainen Wells, 2009
Μάθηση Βασισμένη στην Έρευνα (Inquiry- Based Learning) Ο δάσκαλος θέτει ένα ερώτημα και οι μαθητές ερευνούν την απάντηση Αναζητούμε τη γνώση κάνοντας ερωτήσεις Επιστημονική διερεύνηση για να ανακαλύψουμε απαντήσεις Χρήση επιστημονικών εργαλείων και πρακτικών Κάνουμε μια υπόθεση Χρησιμοποιούμε και αξιολογούμε ενδείξεις (Conole, 2009) Χρησιμοποιούμε πειράματα Συνθέτουμε απαντήσεις Συνδέουμε τις παρατηρήσεις μας με θεωρητικές έννοιες Διατυπώνουμε επιπλέον υποθέσεις με βάση τα αποτελέσματα Μπορεί να εφαρμοστεί σε σειρά θεματικών περιοχών
Παράδειγμα Διερευνητικής Μάθησης Παιδιά γυμνασίου Σε ποια θερμοκρασία βράζει το αλατόνερο? Υπόθεση: περίπου στους 100 βαθμούς Ενδείξεις: σε αυτή τη θερμοκρασία βράζει το καθαρό νερό Πειράματα για συλλογή στοιχείων, σε εργαστήριο ή / και ψηφιακά Έρευνα σε πηγές Σύνθεση απάντησης
Πλεονεκτήματα Δημιουργούμε γνώση βήμα - βήμα Οι μαθητές είναι πιο ενεργοί στη μάθηση Ο δάσκαλος παρατηρεί την εξέλιξη του τρόπου σκέψης Ο δάσκαλος βλέπει πόσο αποτελεσματικά συνεργάζονται οι μαθητές Ικανότητες Επίλυσης προβλημάτων Ερμηνείας διαθέσιμης πληροφορίας
Βιωματική μάθηση (experiential learning)
Bιωματική μάθηση Η μάθηση ξεκινά από την περιέργεια (Dewey) Η μάθηση ξεκινά όταν πρέπει να αντιδράσουμε σε μια συγκεκριμένη εμπειρία (Kolb) Βιωματική μάθηση: η γνώση δημιουργείται μέσω της μετατροπής της εμπειρίας σε γνώση (Kolb) Immersion - μπαίνουμε μέσα σε ένα περιβάλλον / πλαίσιο, απαραίτητη διαδικασία για μάθηση (Boud) Π.χ. μάθηση γλωσσών στη χώρα ομιλίας Συγκεκριμένη εμπειρία Πειραματισμός σε νέες καταστάσεις Ο κύκλος βιωματικής μάθησης του Kolb Σχηματισμός αφηρημένων εννοιών Παρατήρηση
Μάθηση με δράση ή ενεργή μάθηση (active learning)
Μάθηση με Δράση ή Ενεργή Μάθηση Οτιδήποτε μέσα στην τάξη που καλεί τους μαθητές να συμμετέχουν και όχι απλά να ακούν, βλέπουν, και σημειώνουν (Felder, Brent) Οι μαθητές συμμετέχουν σε δραστηριότητες με νόημα για αυτούς και καλούνται να σκεφτούν τι κάνουν (Bonwell)
Τι σημαίνει Οι μαθητές επηρεάζουν (Collins and Brien 2003l Prince 2004) Το περιεχόμενο Τις δραστηριότητες Το διδακτικό υλικό Το ρυθμό της μάθησης Συνδυάζει προηγούμενες μεθόδους (ειδικά όταν απευθύνεται σε ενήλικες) (Zoller, Harrison, 2007) Παιχνίδι ρόλων Αναζήτηση και έρευνα Εργασία σε μικρές ομάδες
Ενεργή μάθηση Υπάρχουν πολλές μέθοδοι όμως βασικά χαρακτηριστικά είναι (Berry) Κριτική σκέψη Ευθύνη της μάθησης στο μαθητή Συμμετοχή σε δραστηριότητες «ανοιχτού τέλους» Πιθανή συμμετοχή στην οργάνωση των δραστηριοτήτων
Παράδειγμα Αντιστροφή τάξης Πρώτα βλέπουν οι μαθητές το περιεχόμενο και διαβάζουν Πιθανόν κάνουν κάποιες ασκήσεις Στην τάξη η διάλεξη επικεντρώνεται στο τι δεν έχουν μάθει μόνοι τους
Πλεονεκτήματα στη μάθηση Βοηθά στο να κατανοήσουμε τι ήδη γνωρίσουμε και να πάμε ένα βήμα παραπέρα (Bruner, 1983) Βοηθά να εφαρμόσουμε στην πράξη τη γνώση Επηρεάζει θετικά τη στάση προς τη μάθηση (Bonwell, & Elison, 1991) Δίνει κίνητρα (McGaghie, 2000) Συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση εννοιών (Michael, 2006)
Μάθηση με καταστάσεις (situated learning, immersion)
Γιατί; Μαθαίνουμε μόνο όταν η διαδικασία είναι ενσωματωμένη στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον όπου θα χρησιμοποιηθεί η γνώση (Brown, Collins, Duguid, 1989) Έρχεται σε σημαντική αντίθεση με τη μάθηση σε τάξη Στην τάξη δεν υπάρχει σύνδεση με το αυθεντικό πλαίσιο χρήσης
Χαρακτηριστικά Κοινωνικός τρόπος μάθησης Συνδέεται με κοινότητες πρακτικής (communities of practice) Μαθαίνουμε όταν συμμετέχουμε σε κοινότητες (Wenger, 1991; Fenwick, 2000) Πρώτα παρατηρούμε Μετά αναπτύσσουμε ταυτότητα μέσα στην κοινότητα Συνεργασία Βήμα προς βήμα κτίσιμο γνώσης (scaffolding) Πολλαπλές οπτικές γωνίες και ρόλους Ευκαιρίες έκφρασης που βοηθούν στην εμπέδωση γνώσης
Πλεονεκτήματα Άμεση σύνδεση της διαδικασίας της μάθησης με την πραγματική ζωή (Stein, 1998) Ανάπτυξη δυνατοτήτων επίλυσης προβλημάτων Οι λύσεις δίνονται συνεργατικά σε κοινότητα Τι πρέπει να προσέχουμε: Να δίνεται αρκετός χρόνος έτσι ώστε να μπορέσουν οι μαθητές να γίνουν μέλη της κοινότητας