Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29

Περιεχόµενα Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κοινωνικός αποκλεισµός και εκπαίδευση Θεωρητικές προσεγγίσεις 30 1.1 Κοινωνικός αποκλεισµός 30 1.1.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας άµβλυνσης του κοινωνικού αποκλεισµού 33 1.2 Η ανισότητα στην εκπαίδευση 34 1.2.1 Εισαγωγή 34 1.2 2 Θεωρητικές Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις 36 1.2.2.1 Θετικιστική θεωρία 36 1.2.2.2 οµολειτουργική θεωρία 37 1.2.2.3 Η Μαρξιστική άποψη για το ρόλο του σχολείου 39 1.2.2 4 Η ριζοσπαστική θεωρία 44 1.2.2.5 Η θεωρία της γλωσσικής αναπαραγωγής του Bernstein 44 1.2.2.6 Η θεωρία του «Μορφωτικού Κεφαλαίου» 47 1.2.3 Ερευνητικές προσπάθειες ερµηνείας της ανισότητας στο χώρο της εκπαίδευσης σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο 52 1.2.3.1 Κοινωνική καταγωγή. Κοινωνικό µορφωτικό επαγγελµατικό επίπεδο γονέων 52 1.2.3.1.1 ιεθνή στοιχεία και δεδοµένα 52 1.2.3.1.2 Στοιχεία και δεδοµένα που αφορούν στην ελληνική κοινωνία 54 1.2.3.2 Εκπαιδευτικές προσδοκίες εκπαιδευτικών και γονέων. Στάσεις µαθητών γονέων. Σχολικό παρελθόν µαθητών. Κοινωνική σύνθεση σχολείου 59 1.2.3.2.1 ιεθνή στοιχεία και δεδοµένα 59 1.2.3.2.2 Στοιχεία και δεδοµένα που αφορούν στην ελληνική κοινωνία 64 1.2.3.3 Η γεωγραφική κατανοµή των µαθητών 71 1.2.3.3.1 ιεθνή στοιχεία και δεδοµένα 71 1.2.3.3.2 Στοιχεία και δεδοµένα που αφορούν στην ελληνική κοινωνία 71 1.2.3.4 Σύνοψη ερευνητικών προσπαθειών ερµηνείας της ανισότητας στο χώρο της εκπαίδευσης 74

2 ΠΑΝΤΕΛΗΣ Ν. ΓΑΛΙΤΗΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Μαθητική διαρροή Αναλφαβητισµός 77 2.1 Το πρόβληµα της µαθητικής διαρροής 77 2.2 Το πρόβληµα του αναλφαβητισµού 92 2.2.1 Γενικά 92 2.2.2 ιεθνή δεδοµένα 92 2.2.3 Ελληνικά δεδοµένα 93 2.2.3.1 Λειτουργικά και οργανικά αναλφάβητοι Ένα διαχρονικό πρόβληµα 93 2.2.3.2 Ηλικιακή διάρθρωση αναλφάβητων 95 2.2.3.3 Συµµετοχή των αναλφάβητων στο εργατικό δυναµικό 97 2.2.3.4 Κατανοµή των αναλφάβητων κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας 101 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας και ελληνική κοινωνία 105 3.1 Γενικά 105 3.2 Εκπαιδευτικό επίπεδο εργατικού δυναµικού 106 3.2.1 Εκπαιδευτικό επίπεδο απασχολούµενων 106 3.2.2 Εκπαιδευτικό επίπεδο «νέων» ανέργων 108 3.2.3 Εκπαιδευτικό επίπεδο ανέργων 109 3.3 Τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας και επίπεδο εκπαίδευσης 112 3.4 Εργασία Ανεργία και τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας 113 3.4.1 Τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας και ανεργία 113 3.4.2 Τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας και ηλικία 114 3.4.3 Λόγοι αναζήτησης διαφορετικής εργασίας 115 3.5 Τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας και οικονοµικές απολαβές 118 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Επαγγελµατική ανάπτυξη και εκπαίδευση 123 4.1 Η σηµασία της εργασίας για τον άνθρωπο 123 4.2 Θεωρίες για την επαγγελµατική επιλογή και ανάπτυξη 125 4.3 Η θεωρία του Πεδίου 129 4.4 ιερεύνηση των στοιχείων του εξωτερικού φλοιού του ζωτικού χώρου του ατόµου 133 4.4.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας επαγγελµατικής και κοινωνικής ανάπτυξης του ατόµου (ή Αγορά εργασίας και εκπαίδευση) 134 4.4.2 Η ζήτηση για εκπαίδευση. Κοινωνική και επαγγελµατική ανέλιξη: Επικρατούσες αντιλήψεις τάσεις στην ελληνική κοινωνία 147 4.4.3 Η εµπλοκή της γυναίκας στο χώρο εργασίας 156 4.4.4 Η σηµασία του «ελεύθερου χρόνου» 157

ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Τα απαιτούµενα εκπαιδευτικά προσόντα για τον δηµόσιο και τον ιδιωτικό τοµέα 159 5.1 Οι εκπαιδευτικές απαιτήσεις του δηµόσιου τοµέα 159 5.2 Οι εκπαιδευτικές απαιτήσεις του ιδιωτικού τοµέα 163 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Εσπερινή Εκπαίδευση 171 6.1 Η διεθνής εµπειρία της εσπερινής εκπαίδευσης 171 6.1.1 Εισαγωγή 171 6.1.2 Η εσπερινή εκπαίδευση σε διεθνή εκπαιδευτικά συστήµατα 171 6.1.2.1 Η εσπερινή εκπαίδευση στην πρώην Σοβιετική Ένωση 171 6.1.2.2 Η εσπερινή εκπαίδευση στην Λαοκρατική ηµοκρατία Γερµανίας (Λ Γ) 174 6.1.2.3 Η εσπερινή εκπαίδευση στη Γερµανία 174 6.1.2.4 Η εσπερινή εκπαίδευση στη Γαλλία 176 6.1.2.5 Η εσπερινή εκπαίδευση στο Ηνωµένο Βασίλειο 176 6.1.2.6 Η εσπερινή εκπαίδευση στην Ιταλία 177 6.1.2.7 Η εσπερινή εκπαίδευση στη Ρουµανία 178 6.1.2.8 Η εσπερινή εκπαίδευση στην Εσθονία 178 6.1.2.9 Η εσπερινή εκπαίδευση στη ανία 179 6.1.2.10 Η εσπερινή εκπαίδευση στη Λιθουανία 179 6.1.2.11 Η εσπερινή εκπαίδευση στο Βέλγιο 179 6.1.2.12 Η εσπερινή εκπαίδευση στη Σουηδία 180 6.1.2.13 Η εσπερινή εκπαίδευση «προ των πυλών» του εκπαιδευτικού συστήµατος της Ιρλανδίας 180 6.1.3 Συµπεράσµατα 180 6.2 Η εσπερινή εκπαίδευση στην Ελλάδα 182 6.2.1 Η εξέλιξη της εσπερινής εκπαίδευσης στην Ελλάδα Σύντοµη ιστορική αναδροµή 182 6.2.2 Στατιστικά δεδοµένα της εσπερινής εκπαίδευσης 185 6.2.2.1 Πρωτοβάθµια ( ηµοτική) εκπαίδευση 185 6.2.2.1.1 Χρονική περίοδος 1926 1938 185 6.2.2.1.2 Χρονική περίοδος 1954 1984 186 6.2.2.2 ευτεροβάθµια (Μέση) εκπαίδευση 188 6.2.2.2.1 Γυµνάσια Χρονική περίοδος 1954 1994 188 6.2.2.2.2 Λύκεια Χρονική περίοδος 1964 1967 και 1976 1994 190 6.2.2.2.3 Τεχνική Επαγγελµατική εκπαίδευση 192 6.2.2.2.4 Άλλες µορφές εκπαίδευσης 194 6.2.3 Χωροταξική κατανοµή της εσπερινής εκπαίδευσης 195 6.2.4 Συµπεράσµατα 196

4 ΠΑΝΤΕΛΗΣ Ν. ΓΑΛΙΤΗΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Η πρόσβαση των αποφοίτων της εσπερινής εκπαίδευσης στην Τριτοβάθµια εκπαίδευση 197 7.1 Πρόσβαση των αποφοίτων εσπερινών Λυκείων Γενικής εκπαίδευσης και των αποφοίτων των Ενιαίων Γενικών Λυκείων στην Τριτοβάθµια εκπαίδευση 197 7.1.1 Πρόσβαση αποφοίτων εσπερινών Λυκείων Γενικής εκπαίδευσης στα ΑΕΙ 197 7.1.2 Πρόσβαση αποφοίτων εσπερινών Λυκείων Γενικής εκπαίδευσης στα ΤΕΙ (Κ.Α.Τ.Ε..Ε.), ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, Ανώτερες Σχολές Τουριστικών Επαγγελµάτων (ΑΣΤΕ) 197 7.1.3 Πρόσβαση αποφοίτων εσπερινών Ενιαίων Γενικών Λυκείων στα ΑΕΙ 197 7.1.4 Πρόσβαση αποφοίτων εσπερινών Ενιαίων Γενικών Λυκείων στα ΤΕΙ, ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, Ανώτερες Σχολές Τουριστικών Επαγγελµάτων (ΑΣΤΕ) 198 7.1.5 Πρόσβαση των αποφοίτων των εσπερινών Ενιαίων Γενικών Λυκείων στις Στρατιωτικές και Αστυνοµικές Σχολές 199 7.2 Πρόσβαση των αποφοίτων εσπερινών ΤΕΛ ΤΕΕ ΕΠΑΛ στην Τριτοβάθµια εκπαίδευση 200 7.2.1 Πρόσβαση των αποφοίτων εσπερινών ΤΕΛ ΤΕΕ ΕΠΑΛ στα ΤΕΙ, ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, ΑΣΤΕ 200 7.2.1.1 Πρόσβαση των αποφοίτων εσπερινών ΤΕΛ στα ΤΕΙ, ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, ΑΣΤΕ 200 7.2.1.2 Πρόσβαση των αποφοίτων των εσπερινών ΤΕΕ (Β Κύκλου) στα ΤΕΙ, ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, ΑΣΤΕ 201 7.2.1.3 Πρόσβαση των αποφοίτων των εσπερινών ΕΠΑΛ (Α οµάδας) στα ΤΕΙ, ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, ΑΣΤΕ 201 7.2.2 Πρόσβαση των αποφοίτων εσπερινών ΕΠΑΛ (Β οµάδας) στα ΑΕΙ, στα ΤΕΙ, ΑΣΕΤΕΜ / ΣΕΛΕΤΕ, ΑΣΤΕ 202 7.3 Επισηµάνσεις που αφορούν στην πρόσβαση των αποφοίτων της εσπερινής δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στην Τριτοβάθµια εκπαίδευση 209 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Η «εικόνα» των µαθητών των εσπερινών σχολείων 215 8.1 Εισαγωγή 215 8.2 Κοινωνική προέλευση 215 8.3 Ηλικιακή διασπορά 217 8.4 Σχολική διαδροµή 218 8.5 Μαθητική επίδοση 220

ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 5 8.6 Αίτια µαθητικής υστέρησης 222 8.7 Προβλήµατα εύρυθµης λειτουργίας των εσπερινών σχολείων 222 8.8 Η στάση των καθηγητών απέναντι στους µαθητές της εσπερινής εκπαίδευσης 225 8.9 Η οικογενειακή προέλευση και κατάσταση των µαθητών της εσπερινής εκπαίδευσης 225 8.10 Το επίπεδο µόρφωσης των γονέων των µαθητών της εσπερινής εκπαίδευσης 225 8.11 Οι λόγοι που οι µαθητές των εσπερινών σχολείων εγγράφονται σ αυτά 226 8.12 Η γνώµη των µαθητών για τους στόχους της εργασίας που γίνεται στο εσπερινό σχολείο 228 8.13 Οι απόψεις των µαθητών ως προς τους στόχους της εργασίας που θα έπρεπε να ικανοποιεί το εσπερινό σχολείο 229 8.14 Οι εκπαιδευτικές προσδοκίες των µαθητών των εσπερινών σχολείων 229 8.15 Η εργασιακή κατάσταση των µαθητών των εσπερινών σχολείων 231 8.16 Οι επαγγελµατικές προσδοκίες φιλοδοξίες των µαθητών της εσπερινής εκπαίδευσης 233 8.17 Κριτική για το θεσµό της εσπερινής εκπαίδευσης 236 8.18 Σύνοψη της «εικόνας» των µαθητών των εσπερινών σχολείων 238 ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Η ΕΡΕΥΝΑ Παρουσίαση και ανάλυση των αποτελεσµάτων της έρευνας Εισαγωγή 243 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Μεθοδολογία της έρευνας 244 9.1 Γενικά 9.2 ιατύπωση ερωτηµάτων 244 9.3 Υποθέσεις εργασίας 245 9.4 Το δείγµα 247 9.5 Το ερωτηµατολόγιο της έρευνας 250 9.6 Ανάλυση των συγκεντρωθέντων στοιχείων της έρευνας 251 9.6.1 Γενικά 251 9.6.2 Στατιστική επεξεργασία των συγκεντρωθέντων στοιχείων 251 9.6.3 Ποιοτική ανάλυση των συγκεντρωθέντων στοιχείων της έρευνας 252

6 ΠΑΝΤΕΛΗΣ Ν. ΓΑΛΙΤΗΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Η «εικόνα» των αποφοίτων της εσπερινής εκπαίδευσης 253 10.1 Γενικά 253 10.2 Το «προφίλ» των συµµετασχόντων στην έρευνα 253 10.3 Συνοπτική παρουσίαση της «εικόνας» των αποφοίτων της εσπερινής εκπαίδευσης 273 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Η ωφέλεια από την εσπερινή εκπαίδευση 275 11.1 Γενικά 275 11.2 Η απόκτηση ωφέλειας από την εσπερινή εκπαίδευση Γενική εικόνα 275 11.3 Η ωφέλεια στην εκπαίδευση 282 11.3.1 Η ωφέλεια στην εκπαίδευση Στατιστική προσέγγιση 282 11.3.2 Εκπαίδευση και απόκτηση γνώσης Κατηγορίες ανάλυσης 295 11.3.2.1 Ευκαιρία ολοκλήρωσης υποχρεωτικής υτεροβάθµιας µεταϋποχρεωτικής εκπαίδευσης 296 11.3.2.2 Συνέχιση σπουδών σε ΑΕΙ ΤΕΙ ή σχολές µεταδευτεροβάθµιας εκπαίδευσης 297 11.3.2.3 ηµιουργική διέξοδος από την καθηµερινότητα τη ρουτίνα 298 11.4 Η ωφέλεια στην εργασία 298 11.4.1 Η ωφέλεια στην εργασία Στατιστική προσέγγιση 298 11.4.2 Εργασία και κοινωνικοοικονοµική βελτίωση Κατηγορίες ανάλυσης 325 11.4.2.1 Εύρεση εργασίας 326 11.4.2.2 Βελτίωση της υπάρχουσας εργασιακής κατάστασης 327 11.4.2.3 Βελτίωση εργασιακής κατάστασης 327 11.4.2.4 Ωφέλεια στην εργασία 328 11.5 Η ωφέλεια στην προσωπικότητα του ατόµου 328 11.5.1 Η ωφέλεια στην προσωπικότητα του ατόµου Στατιστική προσέγγιση 328 11.5.2 Η ωφέλεια στην προσωπικότητα του ατόµου Κατηγορίες ανάλυσης 338 11.5.2.1 Ολοκλήρωση προσωπικότητας ιαµόρφωση χαρακτήρα 338 11.5.2.1.1 Ολοκλήρωση προσωπικότητας 338 11.5.2.1.2 Καλλιέργεια ιαµόρφωση χαρακτήρα 339 11.5.2.2 Ευκαιρίες κοινωνικοποίησης 339 11.5.2.3 Απόκτηση αυτοπεποίθησης 340 11.5.2.4 Πολιτιστική ευαισθητοποίηση 340 11.6 Συνοπτική παρουσίαση της ωφέλειας από την εσπερινή εκπαίδευση 341 11.6.1 Γενικά 341 11.6.2 Η ωφέλεια στην εκπαίδευση 342

ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 7 11.6.3 Η ωφέλεια στην εργασία 344 11.6.4 Η ωφέλεια στην προσωπικότητα του ατόµου 347 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Η γνώµη για την εσπερινή εκπαίδευση 349 12.1 Γενικά 349 12.2 Η γνώµη των αποφοίτων της εσπερινής εκπαίδευσης γι αυτήν 349 12.2.1 Η γνώµη για την εσπερινή εκπαίδευση Στατιστική προσέγγιση 349 12.2.2 Η γνώµη για την εσπερινή εκπαίδευση Κατηγορίες ανάλυσης 351 12.2.2.1 Η γνώµη για τους εκπαιδευτικούς των εσπερινών σχολείων 351 12.2.2.2 Οι σπουδές στο εσπερινό σχολείο 352 12.2.2.3 Η γνώµη για την εσπερινή εκπαίδευση 353 12.3 Συνοπτική παρουσίαση της γνώµης των αποφοίτων της εσπερινής εκπαίδευσης 353 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Συµπεράσµατα της έρευνας 355 13.1 Γενικά 355 13.2 Σύνοψη των αποτελεσµάτων της έρευνας 355 13.2.1 Γενικά 355 13.2.2 Εσπερινή εκπαίδευση και συνέχιση σπουδών απόκτηση γνώσης 356 13.2.3 Εσπερινή εκπαίδευση και εργασία 358 13.2.4 Εσπερινή εκπαίδευση και ωφέλεια στην προσωπικότητα του ατόµου 362 13.2.5 Η γνώµη για την εσπερινή εκπαίδευση 364 13.3 Έλεγχος των υποθέσεων εργασίας Συµπεράσµατα 366 13.4 Συµπερασµατικά 373 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ 1. Γενικά 375 2. Σχολεία εύτερης Ευκαιρίας και Εσπερινή Εκπαίδευση 376 3. Ο ρόλος της Εσπερινής Εκπαίδευσης Σκέψεις Προτάσεις 379 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Πίνακες 3 ου Κεφαλαίου 384 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Πίνακες 6 ου Κεφαλαίου 430

8 ΠΑΝΤΕΛΗΣ Ν. ΓΑΛΙΤΗΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ξενόγλωσση 475 Ελληνόγλωσση 481 Ιστοσελίδες 490 Ευρετήριο ονοµάτων 491 Ευρετήριο όρων 494