Η ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙ DOMAIN NAMES ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΚΑΙΟΥ Η ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙ DOMAIN NAMES Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Σωτήριου Η. Βασιλόπουλου Δικηγόρου Αθηνών Τριμελής Επιτροπή: Καθηγητής Β. Δούβλης Καθηγητής Μ. Θ. Μαρίνος Λέκτορας Α. Μπώλος ΑΘΗΝΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2011

2 Η ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙ DOMAIN NAMES Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ... 23 1. Σύγχρονη Διανοητική Ιδιοκτησία... 23 1.1. Πνευματική ιδιοκτησία και Διαδίκτυο... 24 1.2. Προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών... 27 1.3. Ευρεσιτεχνίες και προγράμματα η/υ... 30 1.4. Ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων... 32 1.5. Διακριτικά γνωρίσματα και Διαδίκτυο... 35 2. Δίκαιο Τεχνολογίας της Πληροφορίας... 37 3. Το δίκαιο του Διαδικτύου... 42 3.1. Το Διαδίκτυο... 43 3.2. Υπηρεσίες Διαδικτύου... 47 4. Αναφυόμενα ζητήματα... 52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : ΤΑ DOMAIN NAMES... 56 1. Τα domain names στην τεχνική τους διάσταση... 56 1.1. Η επικοινωνία στο Διαδίκτυο και το DNS... 56 1.2. Μορφή domain names... 59 1.2.1. Διεθνή TLDs (gtlds)... 60 1.2.2. Εθνικά TLDs (cctlds)... 63 1.2.3. Δεύτερο ή επόμενο επίπεδο Μεταβλητό Πεδίο... 65 1.3. Η νέα γενιά των domain names... 67 2. Θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης domain names... 73 2.1. Διεθνές επίπεδο... 73 2.1.1. Ιστορική αναδρομή... 74 2.1.2. Η δομή της ICANN... 77 2.1.3. Καταχώρηση domain name με gtld... 79 2.2. Κοινοτικό επίπεδο... 82

4 2.2.1. Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του.eu... 83 2.2.2. Κριτική... 86 2.3. Εθνικό επίπεδο... 87 2.3.1. ΙΠ/ΙΤΕ... 88 2.3.2. ΕΕΤΤ... 90 2.3.3. Το ισχύον καθεστώς διαχείρισης και καταχώρησης... 92 2.4. Συγκριτική επισκόπηση... 104 2.5. Συμπέρασμα... 109 3. Νομική φύση των domain names... 110 3.1. Η τεχνική λειτουργία του domain name... 111 3.2. Η εξατομικευτική διακριτική λειτουργία του domain name... 113 3.3. Κριτική Ίδια θέση... 115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ DOMAIN NAMES... 123 1. Διακριτικά γνωρίσματα σε σχέση με τα domain names... 123 1.1. Εθνικά διακριτικά γνωρίσματα... 123 1.1.1. Σήμα... 124 1.1.2. Διακριτικά γνωρίσματα ουσιαστικού συστήματος... 129 1.2. Κοινοτικό σήμα... 133 1.3. «Διεθνές σήμα»... 137 1.4. Συγκριτική επισκόπηση... 139 2. Προστασία διακριτικών γνωρισμάτων... 140 2.1. Προστασία σήματος... 141 2.2. Προστασία με τις διατάξεις περί αθεμίτου ανταγωνισμού... 142 3. Νομικά ζητήματα συγκρούσεων δικαιωμάτων... 143 3.1. Μορφές προσβολής στην πράξη... 144 3.1.1.Το φαινόμενο του cybersquatting... 144 3.1.2. Όμοια διακριτικά γνωρίσματα και domain name... 147 3.1.3. Η αρχή της εδαφικότητας στα domain names... 149 3.1.4. Περιγραφικές και κοινόχρηστες ενδείξεις ως domain names... 150 3.2. Ο αντίκτυπος των νέων gtlds στο δίκαιο διακριτικών γνωρισμάτων... 153

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ : ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙ DOMAIN NAMES ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ... 156 1. Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy και «The Rules»... 156 2. Κανόνες Διαδικασίας The Rules... 159 2.1. Γενικά... 159 2.2. Ειδικότερα διαδικαστικά ζητήματα... 165 3. Ουσιαστικό δίκαιο... 170 4. Νομολογία... 173 4.1. Κίνδυνος σύγχυσης... 174 4.2. Έλλειψη έννομου συμφέροντος... 187 4.3. Κακή πίστη... 199 4.3.1. Περιπτώσεις κακής πίστης... 201 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε : ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙ DOMAIN NAMES ΣΕ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ... 211 1. Γενικά... 211 2. Διαδικασία... 212 3. Ουσιαστικό δίκαιο... 218 4. Νομολογία... 221 4.1. Πρόκληση σύγχυσης... 222 4.2. Έλλειψη έννομου συμφέροντος... 227 4.3. Κακή πίστη... 230 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ : ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΠΙ DOMAIN NAMES ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ... 239 1. Γενικά... 239 2. Ουσιαστικό δίκαιο... 239 3. Διαδικασία Κανονισμός Ακροάσεων ΕΕΤΤ... 242 4. «Νομολογία» ΕΕΤΤ... 244 5. Εθνική νομολογία... 252 5.1. Σήμα ν. 2239/94... 253 5.2. Αθέμιτος ανταγωνισμός ν. 146/14... 264 5.2.1. Domain name και παρεμποδιστικός ανταγωνισμός... 264 5.2.2 Domain name ως ανακριβής δήλωση... 267

6 5.2.3. Domain name και προσβολή διακριτικού γνωρίσματος... 268 5.3. Προστασία ονόματος (ΑΚ 58)... 272 5.4. Παθητική νομιμοποίηση ΕΕΤΤ... 273 6. Συγκριτική επισκόπηση... 274 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ : ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΕΞΩΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 284 1. Διεθνές επίπεδο... 284 2. Κοινοτικό επίπεδο... 290 3. Εθνικό επίπεδο... 291 4. Γενικότερη κριτική... 294 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ... 298 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 302 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ... 314 ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ... 325

7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α. Ελληνικές αδημ. ΑΚ ανωτ. ΑΠ (Α) απόφ. αρ. Αρμ βλ. ΓΕΕΑ γνμδ. ΓΟΣ ΔιΜΕΕ ΔΕΕ ΔΕΚ ΔΕΣ Ε.Ε. Ε.Ε.Τ.Τ ΕΕυρΔ ΕΕμπΔ ΕπισκΕΔ ΕΕ ΕΚ εκδ. ΕλλΔνη επ επιμ. Ε.Σ.Α ΕφΑθ αδημοσίευτη Αστικός Κώδικας ανωτέρω Άρειος Πάγος (Α) απόφαση αριθμός Αρμενόπουλος βλέπε Γραφείο Εναρμόνισης στο πλαίσιο της Κοινής Αγοράς γνωμοδότηση Γενικοί Όροι Συναλλαγών Δίκαιο Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Διοικητική Επιτροπή Σημάτων Ευρωπαϊκή Ένωση Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκή Κοινότητα έκδοση Ελληνική Δικαιοσύνη επόμενα επιμέλεια Εθνικό Σχέδιο Αριθμοδότησης Εφετείο Αθηνών

8 ΕφΘεσ Εφετείο Θεσσαλονίκης ΕφΠατρ Εφετείο Πατρών ΕφΛαρ Εφετείο Λαρίσης η/υ ηλεκτρονικός υπολογιστής ΙΠ/ΙΤΕ Ινστιτούτο Πληροφορικής / Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας κατ. κατωτέρω (κ)κεφ (κ)κεφάλαιο ΚΠολΔ Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας ΜΠρ Μονομελές Πρωτοδικείο ν. νόμος ΝοΒ Νομικό Βήμα οπ όπου παραπάνω π.δ. προεδρικό διάταγμα π.χ. παραδείγματος χάριν παρ. παράγραφος περ. περίπτωση ΠΠρ Πολυμελές Πρωτοδικείο ΠΚ Ποινικός Κώδικας σελ. σελίδα σημ. σημείωση ΣτΕ Συμβούλιο της Επικρατείας στχ. στοιχείο ΣυνθΕΚ Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας τεύχ. τεύχος ΥΑ Υπουργική Απόφαση υποσ. υποσημείωση υπόθ. υπόθεση ΦΕΚ Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως ΧρΙΔ Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου

9 Β. Ξενόγλωσσες ACPA ADNRC APNIC ARPA ASO BSA BGH ccnso cctld CPR DARPA DENIC DNS EC EIPR eres eutld FCFS FTP GAC GNSO GRUR gtld HTML HTTP IAHC IANA ICANN IETF INTA Anticybersquatting Consumer Protection Act Asian Domain Name Resolution Centre Asia Pacific Network Information Center Advanced Research Projects Agency Address Support Organisation Business Software Alliance Bundesgerichtshof country code Names Supporting Organisation country code Top Level Domain CPR Institute for Dispute Resolution Defense Advanced Research Protect Agency Deutsches Network Information Centre Domain Name System European Community European Intellectual Property Review eresolution European Union Top Level Domain First Come First Served File Transfer Protocol Government Advisory Committee Generic Name Supporting Organisation Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht generic Top Level Domain Hyper Text Markup Language Hyper Text Transfer Protocol International Ad Hoc Committee Internet Assigned Numbers Authority Internet Corporation for Assigned Names and Numbers Internet Engineering Task Force International Trademark Association

10 IP ISO ISOC ITU NAF NIC NSF NSI NJW OHIM OLG RFC RIPE stld TCP/IP TRIPS UDRP URL UWG utld WAN WIPO WTO WWW Internet Protocol International Standardization Organization Internet Society International Communication Union National Arbitration Forum Network Information Center National Science Foundation Network Solutions Inc Neue Juristische Wochenschrift Office for Harmonization in the Internal Market Oberlandesgericht Requests for Comment Reseaux IP Europeens sponsored Top Level Domain Transmission Control Protocol/ Internet Protocol Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy Uniform Resource Locator Gesetz gegen den unlauteren Wettbewerb unsponsored Top Level Domain Wide Area Network World Intellectual Property Organization World Trade Organization World Wide Web

11 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εμφάνιση και η εξάπλωση του Διαδικτύου και εν γένει η εξέλιξη της Τεχνολογίας της Πληροφορίας αναμφισβήτητα έχουν συμβάλει αποφασιστικά στη βελτίωση του επιπέδου ζωής ολόκληρης της ανθρωπότητας, αφού η αναζήτηση του συνόλου των πληροφοριών παρέχεται άμεσα και με μηδενικό κόστος. Επίσης, απλοποιούνται σε μεγάλο βαθμό οι εμπορικές συναλλαγές προς όφελος και του καταναλωτή και παρέχονται διευκολύνσεις σε όλους τους τομείς της καθημερινής δραστηριότητας του μέσου χρήστη. Αναπόφευκτα, η ευρύτητα του Διαδικτύου και η ταχύτητά του δημιουργεί και αρκετά προβλήματα, ενώ προσφέρεται για προσπορισμό εύκολου κέρδους μέσω διαφόρων τεχνασμάτων από επιτήδειους. Σε αυτό το «άξενο» περιβάλλον καλείται να επέμβει η νομική επιστήμη και να επιλύσει τα ανακύπτοντα ζητήματα. Στη χώρα μας η ανάπτυξη του Διαδικτύου δεν μπορεί να συγκριθεί με τις άλλες προηγμένες τεχνολογικά χώρες της ΕΕ και τις ΗΠΑ, ωστόσο τα τελευταία έτη έχουν σημειωθεί σημαντικές προσπάθειες με τα ανάλογα αποτελέσματα 1. Αντίστοιχα, το ελληνικό δίκαιο σε επίπεδο θεωρίας και νομολογίας, εμφανίζεται σχετικά φτωχό, αλλά και αυτό όπως και οι τεχνολογικές εξελίξεις εμφανίζουν μια ικανοποιητική πρόοδο τα τελευταία έτη. Ωστόσο, η μεμψιμοιρία για το επίπεδο της τεχνολογικής και νομικής επιστήμης στη χώρα μας, δεν συμβάλει θετικά προς καμία κατεύθυνση. Τα σημάδια είναι ευοίωνα, καθότι όλο και περισσότεροι νέοι νομικοί φαίνεται να ασχολούνται αποκλειστικά με ζητήματα του δικαίου της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και ειδικότερα με το δίκαιο του Διαδικτύου, ενώ σε επίπεδο νομολογίας σταδιακά εμφανίζονται οι πρώτες σχετικές αποφάσεις. Με μεγάλη ικανοποίηση, κατά τη συλλογή του υλικού και ιδίως της αλλοδαπής βιβλιογραφίας, ο γράφων διαπίστωσε ότι πολλοί έλληνες νομικοί που διαπρέπουν στο εξωτερικό, συμμετέχουν σε σχετικά συλλογικά έργα των μεγαλύτερων εκδοτικών οίκων του κόσμου. Στον τομέα της νομοθεσίας, η Ε.Ε. δια των αρμοδίων οργάνων της έχει αναλάβει ενεργό δράση και με πληθώρα κοινοτικών νομοθετημάτων 2 ρυθμίζει πολλά από τα ζητήματα που 1 Το έτος 2008 η χώρα μας σημείωσε την 9 η μεγαλύτερη αύξηση ευρυζωνικών συνδέσεων στον κόσμο με ποσοστό ρυθμού ανάπτυξης 60%. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον τομέα αυτό η Ελλάδα ανταγωνίζεται τριτοκοσμικές χώρες, όπως η Ιορδανία, η οποία ήταν 10 η στον σχετικό πίνακα, ενώ 1 η ήταν η Ινδονησία. Καθημερινή (Οικονομική), φύλλο της 11.4.2009, 20. 2 Ενδεικτικά αναφέρονται η οδηγία 91/250/ΕΟΚ της 14.5.1991 για την νομική προστασία προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (ΕΕ 17.5.1991, L 122/42), η οποία αντικαταστάθηκε από την κωδικοποιημένη οδηγία 2009/24/ΕΚ για την νομική προστασία προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών κωδικοποιημένη έκδοση (ΕΕ 5.5.2009, L 111/16), η οδηγία 96/9/ΕΚ της 11.3.1996 για την νομική προστασία των βάσεων δεδομένων (ΕΕ 27.3.1996, L 77/20), η οδηγία 1999/93/ΕΚ της 13.12.1999 σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για ηλεκτρονικές υπογραφές (ΕΕ 19.1.2000, L 13/12), η οδηγία 2000/31/ΕΚ για το ηλεκτρονικό εμπόριο (ΕΕ 17.7.2000, L 178/1), η οδηγία 2001/29/ΕΚ της 22.5.2001 για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και των

12 αναφύονται στον χώρο της Τεχνολογίας της Πληροφορίας. Τα νομοθετήματα αυτά κρίνονται πετυχημένα παρά τη γενικότητά τους, η οποία σε ένα βαθμό είναι απαραίτητη, αφού τυχούσα στενή ακριβής ρύθμιση θα καθίστατο άνευ αντικειμένου, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται σαφώς ταχύτερα από το δίκαιο. Αναγκαία, η χώρα μας εναρμονίζεται με το κοινοτικό δίκαιο, συνεπώς σήμερα εμφανίζει ένα ικανοποιητικό θεσμικό πλαίσιο συμβατό με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Πάντως, ανεξάρτητα από το επίπεδο της νομικής επιστήμης, κρίνεται απαραίτητο να καθιερωθούν ανάλογοι μηχανισμοί προστασίας από εξειδικευμένους φορείς, αφού η τακτική δικαιοσύνη εμφανίζεται κατ αρχήν ανήμπορη όχι μόνο στη χώρα μας αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, να αντιμετωπίσει τα ζητήματα αυτά, εξαιτίας και της κωλυσιεργίας που επιτάσσουν οι δικονομικοί κανόνες σε συνδυασμό με τον φόρτο εργασίας, αλλά και την έλλειψη απόλυτα εξειδικευμένων παραγόντων της δίκης. Η εξειδίκευση για την επίλυση των όποιων διαφορών προβάλει επιτακτική λόγω της ιδιομορφίας της όλης προβληματικής, δεδομένου ότι πέραν από άριστη νομική κατάρτιση απαιτείται και επίγνωση τεχνολογικών ζητημάτων. Αν σε αυτό προστεθεί και το δυσεπίλυτο πρόβλημα προσδιορισμού του εφαρμοστέου δικαίου και της διεθνούς δικαιοδοσίας, καθώς το Διαδίκτυο δεν εμφανίζει εδαφικά όρια, εύκολα κατανοεί κανείς ότι η καθιέρωση φορέων εξωδικαστικής επίλυσης των σχετικών διαφορών προβάλει ως η μόνη και επιβεβλημένη λύση. Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται μία από τις σπουδαιότερες προβληματικές που εμφανίζεται στο Διαδίκτυο και συμπλέκεται κυρίως με το παραδοσιακό δίκαιο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για το ζήτημα των domain names ή ελληνιστί των ονομάτων χώρου ή ηλεκτρονικών διευθύνσεων ή όπως αλλιώς αποδίδονται στην ελληνική γλώσσα 3, τα οποία πολλές φορές συμπίπτουν, άλλοτε τυχαία άλλοτε από πρόθεση, με κεκτημένα δικαιώματα του «υλικού κόσμου» και ειδικότερα με δικαιώματα επί διακριτικών γνωρισμάτων, είτε πρόκειται για κατοχυρωμένα σήματα, είτε για εμπορικές επωνυμίες, διακριτικούς τίτλους, είτε για οποιοδήποτε άλλο διακριτικό. Μάλιστα, καινούριες προκλήσεις και καινούρια νομικά ζητήματα τίθενται από τη νέα γενιά των domain names, τα οποία αναμένεται να κατακλύσουν την αγορά τα επόμενα έτη. Κυρίως, η έρευνα επικεντρώνεται στον ιδιαίτερο επιτυχημένο θεσμό της εξωδικαστικής εναλλακτικής επίλυσης διαφορών που αφορά στα διεθνή ονόματα χώρου (ιδίως με κατάληξη.com), ο οποίος συνιστά το βασικότερο μέσο προστασίας των δικαιούχων σχετικών δικαιωμάτων. Τον ίδιο θεσμό με τους ίδιους περίπου όρους υιοθέτησε και η Ε.Ε. για το κοινοτικό επίπεδο.eu, ενώ ακολούθησαν και αρκετά κράτη για τα εθνικά συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας (ΕΕ 22.6.2001, L 167/10) και οι Κανονισμοί για το κοινοτικό επίπεδο.eu, 733/2002/ΕΚ της 22.4.2002 για την υλοποίηση του.eu τομέα ανωτάτου επιπέδου (ΕΕ 30.4.2002, L 113/1) και ο 874/2004/ΕΚ της 28.4.2004 για τη θέσπιση κανόνων δημοσίου συμφέροντος σχετικά με την υλοποίηση και τις λειτουργίες του.eu τομέα ανωτάτου επιπέδου και τις αρχές που διέπουν την καταχώρηση (ΕΕ 30.4.2004, L 162/40). 3 Βλ. αναλυτικά κατωτ. κεφ. Β. 1.2. παρ. 63.

ονόματα χώρου. Για πρώτη φορά για τα ελληνικά δεδομένα παρουσιάζεται συγκεντρωμένο πολύ μεγάλο μέρος της «νομολογίας» των φορέων εναλλακτικής επίλυσης διαφορών της ICANN, χωρισμένο ανά τομέα με σχόλια. Πολύ περισσότερο για πρώτη φορά, όχι για τα ελληνικά, αλλά και για τα παγκόσμια δεδομένα παρουσιάζεται συγκεντρωτικά και μεγάλο τμήμα της «νομολογίας» του φορέα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών για το νεοσύστατο κοινοτικό επίπεδο.eu. Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν έχει καθιερωθεί ανάλογος εξειδικευμένος θεσμός, τουλάχιστον ανάλογος με τον διεθνή και κοινοτικό, αλλά οι σχετικές διαφορές επιλύονται με τρόπο μη συμβατό με τη φύση του προβλήματος. Σκοπός του παρόντος πονήματος, πέραν από τις ανάγκες μια διδακτορικής διατριβής, είναι αφού παρουσιάσει το πρόβλημα μέσα στα γενικότερα πλαίσια αλλά και την αντιμετώπισή του μέσω μηχανισμών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών ανά τον κόσμο, να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη πρόταση και έναυσμα προς τις αρμόδιες εθνικές αρχές να δραστηριοποιηθούν και να υιοθετήσουν έναν συναφή μηχανισμό επίλυσης των διαφορών. Γίνονται προτάσεις και για το θεσμικό πλαίσιο αλλά και για τους φορείς που θα πρέπει να αναλάβουν μια τέτοια δραστηριότητα. Βέβαια, πέρα από το πρακτικό ζήτημα υποβολής της σχετικής πρότασης, στο πλαίσιο μια διδακτορικής διατριβής δεν θα μπορούσε να απουσιάζει μια σφαιρικότερη αντιμετώπιση του όλου ζητήματος, οπότε πραγματοποιείται καταγραφή ολόκληρης της νομολογίας των ελληνικών δικαστηρίων σχετικά με το αναλυόμενο πρόβλημα, ενώ εκτενείς αναφορές γίνονται και στο θεσμικό πλαίσιο και τη νομολογία των δικαστηρίων άλλων κρατών. Επίσης, και οι θεωρητικοί προβληματισμοί είναι αναπόφευκτοι, αλλά το ευτύχημα είναι ότι τα πολλά τεχνικά ζητήματα και η δυσκολία του θέματος καθιστούν αυτούς απαραίτητους για τον μη εξοικειωμένο με το δίκαιο του Διαδικτύου αναγνώστη και εν τέλει προβληματισμούς ουσίας. Ελπίδα του γράφοντος είναι το παρόν να συνεισφέρει, κατά το μέτρο που του αναλογεί, νέες ιδέες και γνώσεις στη νομική επιστήμη, συνάμα δε να αποτελέσει το εναρκτήριο έναυσμα για νέες έρευνες πάνω στον ιδιαίτερα ενδιαφέροντα κλάδο δικαίου που σχετίζεται άμεσα με το Διαδίκτυο και την Τεχνολογία της Πληροφορίας γενικότερα. Ασφαλώς, δεν παραλείπω να ευχαριστήσω, χωρίς να κατονομάσω, όλους εκείνους, οι οποίοι με ώθησαν στην συγγραφή του παρόντος και στην ενασχόληση με τον ίσως πιο ανερχόμενο κλάδο δικαίου. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους, όσοι με στήριξαν υλικά και ηθικά, προκειμένου να ολοκληρωθεί η παρούσα συγγραφική προσπάθεια. 13

14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Γύρω στην τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα το Διαδίκτυο «άνοιξε» τις πύλες του για το κοινό, για την εμπορική χρήση και τις ανάγκες της επικοινωνίας. Το έτος 1995 μια παρέα φοιτητών πληροφορικής εκμεταλλευόμενη την άγνοια των Αρχών για τον τρόπο λειτουργίας του νέου μέσου, άρχισε να καταχωρεί με ελάχιστο κόστος ως domain names, φημισμένα σήματα πολυεθνικών εταιρειών, ονόματα διασήμων προσώπων και άλλα διακριτικά γνωρίσματα επιχειρήσεων. Όταν κάποιος πληκτρολογούσε την οικεία ένδειξη υπό τη μορφή ονόματος χώρου οδηγούνταν σε κενή ιστοσελίδα, όπου αναγραφόταν: «το παρόν domain name διατίθεται προς πώληση επικοινωνήστε μαζί μας». Έτσι ο εκάστοτε ενδιαφερόμενος, υπό τον φόβο τυχούσας πώλησης του ονόματος χώρου σε κάποιον ανταγωνιστή, έσπευδε να καταβάλει υψηλά χρηματικά ποσά για να αγοράσει ένα «εισιτήριο» για τον διαδικτυακό κόσμο, ένα «εισιτήριο» που αποτελούνταν όμως από το κεκτημένο σήμα του ή ακόμα και από το ίδιο το όνομά του. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν της αλυσίδας εστιατορίων McDonalds, των γνωστών πολυκαταστημάτων Harrods, το σήμα της εταιρείας Davidoff, της πασίγνωστης ωρολογοποιίας Rolex, της τραγουδίστριας Madonna και αρκετές άλλες. Οι φοιτητές με το έξυπνο αυτό τέχνασμα αποκόμιζαν τεράστια κέρδη και συνέχισαν να καταχωρούν ακόμη περισσότερα ονόματα χώρου, μέχρι που μια μέρα κάποιος επιχειρηματίας αρνήθηκε να αγοράσει το ίδιο το σήμα του και σκέφτηκε να διεκδικήσει δικαστικά το αντίστοιχο domain name. Η αντιδικία διήρκεσε γύρω στα τρία έτη και μετά από πολλές δυσκολίες ο επιχειρηματίας ανέκτησε το κεκτημένο δικαίωμά του. Στην πραγματικότητα όμως τι κέρδισε; Οι ανταγωνιστές του είχαν ήδη επεκταθεί και καθιερωθεί στο Διαδίκτυο, όπου διαφημίζονταν, μάλιστα είχαν ξεκινήσει την on line εμπορία προϊόντων τους, ενώ για αυτόν η περιπλάνηση στο νέο μέσο τώρα ξεκινούσε. 2. Η παραπάνω ιστορία μόνο υπερβολική δεν μπορεί να θεωρηθεί, αφού αποτυπώνει με άκρατο ρεαλισμό το πρόβλημα χρήσης ονομάτων χώρου στο Διαδίκτυο που πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα και καλά κρατεί μέχρι σήμερα. Ως αιτία του προβλήματος προσδιορίζεται η καταχώρηση ονομάτων χώρου από καιροσκόπους με σκοπό το κέρδος, το μεγάλο κέρδος. Η ιστορία του «χρηματιστηρίου» των domain names επιβεβαιώνει αμείλικτα την αξία του νέου άυλου αγαθού. Κοινόχρηστες λέξεις που αποκτήθηκαν με το άνοιγμα του Διαδικτύου στο κοινό, περί το έτος 1992 93, πωλήθηκαν μετά από μερικά χρόνια αντί αστρονομικών ποσών. Την πρωτοκαθεδρία είχε για πολλά έτη το όνομα «sex.com», το οποίο μετά από μια σφοδρή αντιδικία, φυλακίσεις και έντονο παρασκήνιο, πωλήθηκε το έτος 2006 αντί 14 εκ. $, ενώ μηνιαίως από την εκμετάλλευσή του απέφερε σε προγενέστερο δικαιούχο του 500.000 $. Από το έτος 2009 το domain name «insure.com» διατηρεί την πρωτοκαθεδρία, αφού πωλήθηκε

15 αντί του ποσού των 16 εκ. $, το «casino.com» πωλήθηκε το έτος 2003 αντί 5,5 εκ. $, το «toys.com» πωλήθηκε το 2009 αντί 5,1 εκ. $, το «pizza.com» πωλήθηκε το 2008 αντί 2.6 εκ. $, ενώ στα ελληνικά δεδομένα το «sport.gr» αποτιμάται στο ποσό των 250.000 και το «ekdromes.gr» στο ποσό των 90.000. Τραγική ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι τα ανωτέρω domain names αποκτήθηκαν από τους πρώτους δικαιούχους τους αντί ποσού 20 $, που ήταν τότε το κόστος καταχώρησης 4. Μάλιστα, αν πρακτική των προηγούμενων ετών ήταν να καταχωρούνται ως ονόματα χώρου κοινόχρηστες λέξεις με μεγάλη αξία αλλά και ήδη υπάρχοντα σήματα των επιχειρήσεων, στις μέρες μας κάποιοι καταχωρούν domain names για διακριτικά γνωρίσματα που ίσως προκύψουν. Ενδεικτικό είναι ότι το έτος 2008 με την εμφάνιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία έδωσε τροφή σε σενάρια συγχώνευσης ή εξαγοράς των μεγαλύτερων τραπεζών του κόσμου, καταχωρήθηκαν ως domain names, τα διακριτικά γνωρίσματα των τραπεζών που ίσως προέκυπταν, όπως «hsbclehman.com», «bankofamericamerillynch.com» κλπ, τα οποία ασφαλώς διατίθονταν προς πώληση 5. Στη συνέχεια, η αναμενόμενη εμφάνιση των domain names τελευταίας γενιάς, των οποίων το κύριο επίπεδο (κατάληξη) μπορεί να δημιουργείται ελεύθερα από τους ενδιαφερομένους, τηρουμένων ασφαλώς κάποιων προϋποθέσεων, επιλύει μεν το πρόβλημα εξάντλησης των διαθέσιμων ονομάτων χώρου, οδηγεί ωστόσο με σιγουριά στη δημιουργία «κυβερνοσφετεριστών νέας γενιάς» και σε νέα νομικά προβλήματα. 3. Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι ανάπτυξη της τεχνολογίας και ειδικότερα του Διαδικτύου διεύρυνε τις δυνατότητες του εμπορίου, συνάμα όμως επέτεινε την αβεβαιότητα στις συναλλαγές, δίνοντας ευκαιρίες κερδοσκοπίας σε καιροσκόπους. Η χρήση ονομάτων χώρου στο Διαδίκτυο και οι συγκρούσεις με δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας συνιστά μια παράμετρο της όλης προβληματικής της λειτουργίας του Διαδικτύου σε σχέση με τους κανόνες δικαίου του «υλικού κόσμου». Μία άλλη πολύ σημαντική προβληματική είναι η προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο με την ελεύθερη διακίνηση των άυλων αγαθών στον Παγκόσμιο Ιστό. 4. Σήμερα, όσον αφορά στα ονόματα χώρου μετά από πολυετείς προσπάθειες φαίνεται να έχει δημιουργηθεί ένα ικανοποιητικό θεσμικό πλαίσιο προστασίας των δικαιούχων εμπορικών σημάτων και κάθε είδους διακριτικών γνωρισμάτων αλλά ακόμη και ονομάτων διασημοτήτων, εξοπλισμένο με αρκετά ένδικα βοηθήματα. Ως ιδανικότερος τρόπος προστασίας προβάλει η εξωδικαστική εναλλακτική επίλυση διαφορών, η οποία έχει επιβληθεί από τα αρμόδια όργανα διαχείρισης του Διαδικτύου και υλοποιείται από εξειδικευμένους φορείς. Όλα αυτά βέβαια με την επιφύλαξη των προβλημάτων που αναμένεται να δημιουργήσουν τα domain names νέας γενιάς. Πριν ωστόσο αναφερθεί οτιδήποτε για τα νομικά 4 Πηγή: ΒΗΜagazino 21.3.2010, Το χρηματιστήριο του όνομα.com, 39 40. 5 Βλ. ηλεκτρονική εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», φύλλο 18.9.2008, στην ιστοσελίδα www.kathimerini.gr.

16 ζητήματα που αναφύονται από τη λειτουργία του Διαδικτύου είναι λογικά πρωθύστερο και ιδιαίτερα κρίσιμο για τον εκάστοτε νομικό να κατηγοριοποιήσει τις ανωτέρω προβληματικές και να τις εντάξει σε συγκεκριμένο κλάδο δικαίου, ούτως ώστε να εντοπιστούν οι εφαρμοστέες διατάξεις. Η ανωτέρω διαδικασία κρίνεται απαραίτητη, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη η απουσία ειδικού θεσμικού πλαισίου για το Διαδίκτυο. Γεννώνται λοιπόν σχετικά διάφορα ερωτήματα, όπως αν υφίσταται κλάδος δικαίου για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και την Τεχνολογία της Πληροφορίας γενικότερα, αν υπάρχει ξεχωριστός κλάδος δικαίου για το Διαδίκτυο, αν το Διαδίκτυο υπόκειται σε κανόνες δικαίου ή αν πρέπει να λειτουργεί ελεύθερο και σε περίπτωση που κριθεί ότι πρέπει να υπακούει σε κανόνες ποιοι είναι αυτοί και κυρίως πως θα εφαρμοστούν. Ιδιαίτερα κρίσιμο είναι να εξακριβωθεί και ο ρόλος της παραδοσιακής βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας, δεδομένου, ότι όπως ελέχθη, τα άυλα δικαιώματα που πραγματεύονται αυτοί οι δικαιικοί κλάδοι, προσφέρονται ως εύκολη λεία επιτήδειων με τα νέα εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα. 5. Ξεκινώντας από το τελευταίο ερώτημα, διαπιστώνεται εύκολα ότι η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου κατά πρώτον, η εξέλιξη της τεχνολογίας κατά δεύτερο λόγο και η εκμετάλλευση μέσω αυτής δικαιωμάτων βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας έφερε τους δύο κλάδους εγγύτερα. Ιδιαίτερα η εμφάνιση του Διαδικτύου και η εμπορική αξιοποίησή του απέδειξε ότι ο πυρήνας προστασίας των άνω δικαιωμάτων είναι το άυλο αγαθό είτε αυτό είναι εμπορικό σήμα είτε απλώς ένα τραγούδι, μια δημιουργία 6. Και τούτο κατέστη εμφανές, διότι η διακίνηση των άυλων αγαθών, ιδίως μέσω του Διαδικτύου, αλλά και μέσα από την τεχνολογία γενικότερα, πχ μέσω μιας μονάδας αποθήκευσης μνήμης (πχ CD), πραγματοποιείται πολύ εύκολα και ανέξοδα, σε όλα τα μέρη του κόσμου και σχεδόν σε μηδενικό χρόνο. Η οικονομική αξία όμως των αγαθών αυτών είναι σε αρκετές περιπτώσεις τεράστια όπως και τα παρεπόμενα οικονομικά συμφέροντα. Πέρα από τα ποσά πώλησης ορισμένων domain names, που αναφέρθηκαν ανωτέρω, δεν είναι τυχαίο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Πράσινη Βίβλο για τα δικαιώματα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα στην Κοινωνία της Πληροφορίας εκτίμησε ότι οι δραστηριότητες γύρω από τα δικαιώματα αυτά υπολογίζονται στο 3 5 % του ακαθάριστου «εθνικού» προϊόντος της Κοινότητας 7. Οι ως άνω παράγοντες συνέβαλαν σημαντικά στο εγχείρημα ενοποίησης των κλάδων της βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας σε έναν νέο κλάδο υπό τον όρο «Διανοητική Ιδιοκτησία» 8, όπου στο επίκεντρο της προστασίας τίθεται το άυλο 6 Σχετικά, Ιγγλεζάκης, Η επίδραση της πληροφορικής στην πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία, Αρμ 2007, 1014 επ. 7 Lloyd, Information technology law, 2008, 283. 8 Η αντιμετώπιση των δύο κλάδων ενιαία υπό τον όρο «Διανοητική Ιδιοκτησία» ακολουθείται στο μεγαλύτερο μέρος της αλλοδαπής βιβλιογραφίας. Συναφής είναι και η διάρθρωση της ύλης στα σχετικά συγγράμματα. Αντίθετα, στη χώρα μας, ιδίως στα σχετικά συγγράμματα, χρησιμοποιούνται

17 αγαθό, που ενσωματώνει ιδιαίτερη οικονομική και εμπορική αξία 9, για την απόκτηση, μεταβίβαση και προστασία του οποίου χωρούν εφαρμογής κατά κόρον διατάξεις του ιδιωτικού αστικού δικαίου 10, η δε προστασία τους δεν αποκλείεται να βασίζεται στο ίδιο το Σύνταγμα, αφού αυτά αποτελούν δικαιώματα ιδιοκτησίας γενικότερα που συνδέονται με την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και την ίδια την αξία του ανθρώπου 11. Η ενοποίηση αυτή υιοθετείται και από την Κοινότητα με απαρχή την οδηγία 2004/48/ΕΚ της 29.4.2004 σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας 12, όπου συναντάται για πρώτη φόρα ο ως άνω όρος σε κοινοτικό κείμενο 13. Ακολουθεί η οδηγία 2006/115/ΕΚ σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά οι δύο όροι ξεχωριστά και αντιμετωπίζονται ως διαφορετικά θεματικά αντικείμενα. Ωστόσο, ο όρος διανοητική ιδιοκτησία εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα τα τελευταία έτη σε αρθογραφία. Σχετικά, Στεφάνου, Το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, ΕΕμπΔ 2001, 199 επ. 9 Για την έννοια και τη γενική θεωρία των άυλων αγαθών από νομική σκοπιά, Χριστοδούλου, Σημειώσεις στη γενική θεωρία των άυλων αγαθών, ΔιΜΕΕ 2007, 180 επ Ohly, Geistiges Eigentum? JZ 2003, 545 επ. 10 Χριστοδούλου, ΔιΜΕΕ 2007, 189 επ. 11 Έννομη βάση μπορεί να αποτελέσει το άρθρο 17 του Συντάγματος ή ακόμα και το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ για το δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Αναλυτικά Κασιμάτης, Η πνευματική και η βιομηχανική ιδιοκτησία στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αρχών, Σύμμεικτα Γ. Κουμάντου, 2004, 411 επ. Άξιον αναφοράς ότι ο ως άνω συγγραφέας διαχωρίζει την προστασία της πνευματικής με της βιομηχανικής ιδιοκτησίας σε σχέση με τα άρθρα 5 παρ. 1 και 2 παρ. 1 του Συντάγματος, με το επιχείρημα ότι τα πνευματικά δημιουργήματα συνδέονται στενότερα με την προσωπικότητα του δημιουργού. Ειδικά για το δικαίωμα ιδιοκτησίας στο όνομα χώρου, Άνθιμος, Η προστασία του ονόματος χώρου υπό το πρίσμα της ιδιοκτησίας, Συν 71/2009, 68 επ. 12 ΕΕ 30.4.2004, L 157/45. Άξιον αναφοράς είναι ότι στο προοίμιο τα δικαιώματα των δύο κλάδων (βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας) αντιμετωπίζονται ενιαία, ενώ γίνονται και αναφορές και στον ρόλο του Διαδικτύου στην παράνομη διακίνηση των συναφών δικαιωμάτων. 13 Η Ελλάδα ενσωμάτωσε την οδηγία αυτή στο εθνικό δίκαιο με το ν. 3524/2007 (ΦΕΚ/ Α/15/26.1.2007). Ενδεικτικό πάντως της σύγχυσης που επικρατεί σχετικά με τον όρο «διανοητική ιδιοκτησία» είναι ότι ο νόμος αυτός ενσωματώθηκε στα άρθρα 63 Α και 64 του ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, παρόλο που η οδηγία ορίζει ρητά (αρ. 1 παρ. 2) πως στον όρο διανοητική ιδιοκτησία εμπεριέχονται και τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Προς τούτο υποστηρίζεται ότι τα άρθρα 63 Α και 64 του ν. 2121/1993 πρέπει να εφαρμόζονται αναλογικά και στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Έτσι και η ΠΠρΑθ 5610/2010, ΕΕμπΔ 2010, 978 επ, η οποία αναγνωρίζει την υποχρέωση του εκάστοτε εθνικού δικαστή να ερμηνεύει διασταλτικά την οδηγία αυτή και στις διαφορές επί σημάτων. Επίσης, Αποστολόπουλος, Η Οδηγία 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και ο νόμος 3524/2007 για τη μεταφορά της στο ελληνικό δίκαιο, ΧρΙΔ 2008, 179 180. Σχετικά και Μαρίνος, Αξιώσεις αποζημιώσεως λόγω προσβολής δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας κατά την Οδηγία 2004/48 προς ένα ειδικό «προληπτικώς δρών», δίκαιο αδικοπρακτικής ευθύνης;, ΝοΒ 2009, 130 επ Του ίδιου, Η Οδηγία 2004/48 για την επιβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας Βασικές νομοθετικές επιλογές και ερμηνευτικά προβλήματα για τον εθνικό νομοθέτη, ΕλλΔνη 2009, 1 επ Του ίδιου, Η Οδηγία 2004/48 για την επιβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας Κριτικές παρατηρήσεις υπό το φως της αρχής της αναλογικότητας, ΕΕμπΔ 2009, 227 επ.

18 προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα της διανοητικής ιδιοκτησίας 14 (προϊόντων της διανοίας) 15. Σε παγκόσμιο επίπεδο είχε προηγηθεί η συμφωνία TRIPS του έτους 1994 16, η οποία υπογράφηκε στο πλαίσιο πολυμερών συμφωνιών του Γύρου της Ουρουγουάης με πρωτοβουλία του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, στην οποία διατυπώνονται οι ελάχιστες αρχές που πρέπει να διέπουν τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, ούτως ώστε αυτά να χρήζουν της ίδιας περίπου αντιμετώπισης και προστασίας παγκοσμίως και να μην συνιστούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου 17, 18. Πάντως, οι δύο κλάδοι, που παγκοσμίως αντιμετωπίζονται ενιαία εμφανίζουν αρκετές διαφορές, ιδίως στην ελληνική πραγματικότητα, όπου η πνευματική ιδιοκτησία απευθύνεται κυρίως στο χώρο του πνεύματος και της τέχνης, ενώ η βιομηχανική στο χώρο του εμπορίου. Ωστόσο, η εξέλιξη της πνευματικής ιδιοκτησίας σε οικονομικά εκμεταλλεύσιμο άυλο αγαθό αποτέλεσε το έναυσμα για αυτήν την ενοποίηση. Αλλά και στον τομέα της παραδοσιακής βιομηχανικής ιδιοκτησίας οι διάφοροι επιμέρους κλάδοι, όπως το δίκαιο ευρεσιτεχνιών, δίκαιο σημάτων κλπ, χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης, συγκλίνοντας όμως στην ανάγκη προστασίας του άυλου αγαθού. Βέβαια δεν λείπουν και κάποιοι γενικότεροι θεωρητικού ενδιαφέροντος προβληματισμοί σε διεθνές επίπεδο για τη σκοπιμότητα ύπαρξης συστήματος προστασίας προϊόντων διανοητικής ιδιοκτησίας 19. 6. Ενόψει των ανωτέρω η σύγχρονη διανοητική ιδιοκτησία, όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία έτη, παρουσιάζει στενή σχέση με το δίκαιο των ηλεκτρονικών υπολογιστών ή το δίκαιο της Τεχνολογίας της Πληροφορίας 20 αλλά κυρίως και με το δίκαιο του Διαδικτύου. Πρώτα από όλα, αξίζει να σημειωθεί ότι η «κινητήριος δύναμη» των η/υ, τα προγράμματα (software) προστατεύονται ως 14 ΕΕ 27.12.2006, L 376/28. 15 Ατυχώς η μεταφρασμένη έκδοση της ανωτέρω οδηγίας αποδίδει τον όρο intellectual property ως προϊόντα διανοίας και όχι ως διανοητική ιδιοκτησία. Αυτό βέβαια συνιστά μια ακόμα απόδειξη για το ότι δεν έχει καθιερωθεί ακόμα η διανοητική ιδιοκτησία ως κλάδος δικαίου. 16 Trade relates Aspects of Intellectual Property Rights. Για το πλήρες κείμενο της συμφωνίας βλ. στην ιστοσελίδα του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, www.wto.org. Την άνω συμφωνία ενέκρινε άμεσα η Κοινότητα με την απόφαση 94/800/ΕΚ της 22.12.1994 σχετικά με την εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σύναψη των συμφωνιών που απέρευσαν από τις πολυμερείς διαπραγματεύσεις του Γύρου της Ουρουγουάης (1986 1994), καθ' όσον αφορά τα θέματα που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές της (EE 23.12.1994, L 336/1). 17 Η Συμφωνία TRIPS κυρώθηκε από την Ελλάδα με το ν. 2290/1995 (ΦΕΚ/Α/28/9.2.2005). 18 Η δημιουργία βέβαια απόλυτων και αποκλειστικών δικαιωμάτων επί άυλων αγαθών και η προστασία τους, μεταξύ άλλων και από τη Συμφωνία TRIPS δημιούργησε προβλήματα στη λειτουργία του ελεύθερου ανταγωνισμού σε ορισμένες περιπτώσεις. Αποστολόπουλος, Η αντιανταγωνιστική κατάχρηση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας υπό το πρίσμα της διεθνούς Συμφωνίας TRIPS, ΧρΙΔ 2008, 667 επ. 19 Παπακωνσταντίνου, Πνευματική/Βιομηχανική ιδιοκτησία: Πρόσφατες εξελίξεις και διεθνής διάλογος, ΝοΒ 2004, 1503 επ. 20 Βλ. αναλυτ. κατωτ. Κεφ. Α.2 παρ. 27 29 για τη σημασία του όρου.

19 προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας και ειδικότερα σαν λογοτεχνικά έργα σύμφωνα με την οδηγία 2009/24/ΕΚ για την προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (Κωδικοποιημένη έκδοση) 21. Ο δεσμός των δύο κλάδων γίνεται ακόμα πιο ισχυρός, αν ληφθεί υπόψη ότι τα προγράμματα η/υ πωλούνται, διακινούνται ή «κατεβάζονται» (downloading) παράνομα μέσω Διαδικτύου, οπότε το Διαδίκτυο καθίσταται το κύριο μέσο προσβολής των πνευματικών αυτών δημιουργημάτων. Το ίδιο συμβαίνει και με τη νόμιμη ή παράνομη διακίνηση παραδοσιακών δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως τραγουδιών, ταινιών κλπ μέσω Διαδικτύου 22. Επίσης, πολλές ευρεσιτεχνίες απαρτίζονται από software συνεπώς και σε αυτήν την περίπτωση οι δύο κλάδοι έρχονται σε επαφή αναπόφευκτα. 7. Μια πολύ συχνή περίπτωση επαφής του κλάδου του δικαίου της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της σύγχρονης διανοητικής ιδιοκτησίας εμφανίζεται με το δίκαιο των σημάτων και γενικότερα με το δίκαιο των διακριτικών γνωρισμάτων 23. Η εμπορική αξιοποίηση του Διαδικτύου στις εμπορικές συναλλαγές, όχι μόνο ως μέσο διαφήμισης επιχειρήσεων αλλά και ως μέσο σύναψης on line συμβάσεων, εκτόξευσε την εμπορική σημασία και συνάμα και την αξία των εμπορικών σημάτων. Το Διαδίκτυο παρέχει την δυνατότητα μέσω ιστοσελίδων να παρουσιάζονται τα διακριτικά γνωρίσματα των επιχειρήσεων, όποια μορφή και αν έχουν αυτά, πχ έγχρωμη, σύνθετη, λεκτική, απεικόνιση, ηχητική και να διαφημίζονται σε όλα τα μέρη του κόσμου και μάλιστα με σχεδόν μηδενικό κόστος. Τα αδιαμφισβήτητα αυτά πλεονεκτήματα περιορίστηκαν σημαντικά από τον σχεδόν άναρχο τρόπο λειτουργίας του Διαδικτύου και τη δυνατότητα αξιοποίησης της φήμης των διακριτικών γνωρισμάτων από τρίτους, ανταγωνιστές ή μη. Δύο είναι οι βασικοί τρόποι αξιοποίησης διακριτικού γνωρίσματος μέσω Διαδικτύου: α) η τοποθέτησή του σε ιστοσελίδα στην κάθε είδους μορφή (σύνθετο, ηχητικό κλπ) που τυχόν χρησιμοποιείται στον υλικό κόσμο κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα και έτσι με αυτόν τον τρόπο μεταφέρεται η φήμη του φορέα της επιχείρησης από τον υλικό στον ψηφιακό κόσμο συμπαρασύροντας και όλες τις λειτουργίες του διακριτικού γνωρίσματος (διακριτική, λειτουργία προέλευσης, εγγυητική, διαφημιστική) και β) ο δεύτερος είναι η χρήση του ως τρόπου εισόδου στον διαδικτυακό κόσμο με τη χρήση του ως ονόματος χώρου domain name. Ο δεύτερος αυτός τρόπος αξιοποίησης του εκάστοτε διακριτικού γνωρίσματος ως άυλου αγαθού και δη ως δικαιώματος διανοητικής ιδιοκτησίας στον χώρο του Διαδικτύου και με τους όρους του δικαίου της Τεχνολογίας της Πληροφορίας συνιστά τον πυρήνα του παρόντος πονήματος. Ο τρόπος λειτουργίας 21 ΕΕ 5.5.2009, L 111/16. Η οδηγία αυτή αντικατέστησε, χωρίς να μεταβάλει κάτι επί της ουσίας την παλαιότερη οδηγία 91/250/ΕΟΚ για τη νομική προστασία προγραμμάτων η/υ. 22 Σχετικά, Ιγγλεζάκης, Το μέλλον της πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή εποχή, Συν 80/2010, 68 επ. 23 Το οποίο συμπεριλαμβάνει και την προστασία των μη κατοχυρωμένων σημάτων (unregistered trademark) όπως διακριτικού τίτλου, επωνυμίας, ιδιαίτερων διακριτικών γνωρισμάτων.

20 του Internet σε σχέση με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο διανοητικής ιδιοκτησίας οδηγεί, τουλάχιστον εκ πρώτης όψης, σε σύγκρουση δύο διαφορετικών δικαιωμάτων, εκ των οποίων το ένα πηγάζει από τις παραδοσιακές δομές του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας και ειδικότερα του δικαίου των διακριτικών γνωρισμάτων και το άλλο από το νεοεμφανιζόμενο κλάδο δικαίου, του οποίου η ονομασία είναι ακόμα ρευστή και εμφανίζεται ως δίκαιο Internet, άλλες φορές ως δίκαιο ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλες ως δίκαιο της τεχνολογίας της πληροφορίας 24. 8. Στο πλαίσιο της παρούσης διδακτορικής διατριβής θα εξεταστεί η επίλυση διαφορών μεταξύ δικαιούχων πάσης φύσης δικαιωμάτων και ιδίως επί διακριτικών γνωρισμάτων και δικαιούχων ονομάτων χώρου. Πριν όμως γίνει οποιαδήποτε αναφορά σε αυτήν την προβληματική, κρίνεται απολύτως απαραίτητο να γίνει οριοθέτηση των κλάδων δικαίου, στους οποίους εντάσσονται τα δικαιώματα αυτά. Ιδίως σε πρώτο στάδιο θα γίνει μια σύντομη αναφορά σε σύγχρονα ζητήματα του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως αυτή έχει σήμερα διαμορφωθεί, με διεξοδικότερη μελέτη στο δίκαιο των διακριτικών γνωρισμάτων και τη στενή σχέση που εμφανίζει με το Διαδίκτυο. Στη συνέχεια θα επιχειρηθεί το παράτολμο εγχείρημα να κατηγοριοποιηθεί το δίκαιο της Τεχνολογίας της Πληροφορίας, προκειμένου να διαχωριστούν έννοιες, για τις οποίες επικρατεί μεγάλη σύγχυση σήμερα. Το τμήμα αυτό της μελέτης είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, προκειμένου να καταστεί σαφές πού εντάσσεται το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει τα ζητήματα σχετικά με τα domain names, καθώς επίσης και για να απαντηθούν ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα, όπως τί είναι το δίκαιο του Διαδικτύου, τί περιλαμβάνει και σε ποια γενικότερη κατηγορία δικαίου εντάσσεται. Όλα τα ανωτέρω τίθενται με την επιφύλαξη περί του αν είναι ώριμες οι συνθήκες για να γίνεται λόγος για τέτοιους κλάδους δικαίου, προβληματισμός που επίσης εξετάζεται. Αφού εκτεθούν οι βασικές αρχές των παραπάνω θεματικών, θα τεθούν τα κυριότερα νομικά ζητήματα που προκύπτουν σε επίπεδο διανοητικής ιδιοκτησίας σε σχέση με το δίκαιο του Διαδικτύου με ειδική αναφορά στο πρόβλημα εφαρμοστέου δικαίου, διεθνούς δικαιοδοσίας, δεδομένου ότι το Internet δεν γνωρίζει γεωγραφικά όρια και επικράτεια αλλά και κυρίως λόγω των δυσκολιών που παρουσιάζονται στην εφαρμογή των όποιων κανόνων, αφού όλες οι διαδικασίες λαμβάνουν χώρα από απόσταση. Μετά ταύτα επιχειρείται μια προσπάθεια γνωριμίας με τα domain names από τεχνικής πλευράς, όπου αναλύεται ο τεχνικός τρόπος λειτουργίας τους, ωστόσο τα στοιχεία αυτά, όπως θα αποδειχτεί στη συνέχεια, διαδραματίζουν ιδιαίτερα 24 Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι οι ανατροπές της τεχνολογίας στο δίκαιο έχουν καταστήσει ρευστή και την έννοια του δικαίου της βιομηχανικής, πνευματικής και διανοητικής ιδιοκτησίας σύμφωνα με το προαναφερθέν σκεπτικό, όποτε δεν πρέπει να προκαλεί απορία ότι ακόμα δεν έχει αποκρυσταλλωθεί κάποιος όρος για το δίκαιο που αφορά την τεχνολογία, αφού αυτή συνεχώς εξελίσσεται επηρεάζοντας και άλλους κλάδους.

21 σημαντικό ρόλο στα νομικά ζητήματα που αναφύονται. Ακολούθως καταγράφεται το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη διαδικασία καταχώρησης των domain names σε διεθνές, κοινοτικό και εθνικό επίπεδο με ειδικές αναφορές στην ισχύουσα αρχή της χρονικής προτεραιότητας, παρόμοιας με αυτήν που συναντάται και για την κατοχύρωση εμπορικών σημάτων. Ακολουθεί η αξιολόγηση των domain names από νομικής πλευράς και ιδίως όσον αφορά στον παραλληλισμό τους με την εξατομικευτική λειτουργία που επιτελεί ένα διακριτικό γνώρισμα. Στη συνέχεια εκ παραλλήλου καταγράφεται το θεσμικό πλαίσιο προστασίας των διακριτικών γνωρισμάτων εν γένει με συγκριτικές αναφορές προς τα domain names. Ακολούθως αποτυπώνονται οι διάφορες μορφές σύγκρουσης διακριτικών γνωρισμάτων με τα ονόματα χώρου, που εμφανίζονται στην καθημερινή πρακτική με κύρια αναφορά στη μάστιγα του Διαδικτύου σχετικά με τα domain names, το cybersquatting (κυβερνοσφετερισμός), πρακτική κατά την οποία καταχωρούνται ως ονόματα χώρου διακριτικά γνωρίσματα, ιδίως σήματα φήμης αλλά και ονόματα διασημοτήτων από τρίτα πρόσωπα, με σκοπό είτε τη μεταπώληση αυτών στους νόμιμους δικαιούχους τους, είτε τη χρησιμοποίησή τους στις συναλλαγές προς προσπορισμό οικονομικού οφέλους. Όμως πολύ εύκολα θα κατανοήσει κανείς, αφού θα έχουν αναλυθεί οι προαναφερθείσες ενότητες, ότι όπως λειτουργεί το Διαδίκτυο και ιδίως το σύστημα των domain names, η εφαρμογή οποιωνδήποτε εθνικών κανόνων δικαίου σε τέτοιες αντιδικίες μόνο εύκολη δεν φαντάζει, ιδίως σε περιπτώσεις που ο προσβολέας του δικαιούχου οιουδήποτε δικαιώματος, θα βρίσκεται σε άλλη πόλη, άλλη χώρα ή ακόμα και σε άλλη ήπειρο, οπότε τίθεται αμέσως ζήτημα εφαρμοστέου δικαίου και διεθνούς δικαιοδοσίας. Αλλά ακόμα και αν αυτά προσδιοριστούν επιτυχώς και αν ακόμα ο φορέας του προσβαλλόμενου εννόμου αγαθού αποφασίσει να προστατευθεί δικαστικά παρά τις άνω δυσκολίες, η καθυστέρηση της δικαιοσύνης και η εκτελεστότητα της όποιας εκδοθείσης απόφασης δημιουργεί περαιτέρω ζητήματα. Σε αυτόν τον κυκεώνα των δυσεπίλυτων νομικών και πραγματικών προβλημάτων, φαντάζει σαν όαση ο θεσμός της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών της ICANN, της αρμόδιας αρχής διαχείρισης των ονομάτων χώρου. Ο θεσμός αυτός εξοπλισμένος με ειδικό θεσμικό πλαίσιο ουσιαστικού δικαίου συνεπικουρούμενος από ένδικα βοηθήματα και διαδικασίες άμεσης αποτελεσματικότητας αντιμετωπίζει αναπάντεχα επιτυχώς πολλά από τα προεκτεθέντα προβλήματα. Στη συνέχεια και αφού θα έχει καταγραφεί το ισχύον θεσμικό πλαίσιο εξωδικαστικής επίλυσης, θα δοθεί βαρύνουσα σημασία στη νομολογία των φορέων εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών περί των domain names, η οποία αποτελεί ένα από τα κυριότερα τμήματα της παρούσης διατριβής. Η υπό εξέταση νομολογία είναι ιδιαίτερα πλούσια τόσο σε έκταση όσο και σε ποικιλία όσον αφορά στο είδος των σχετικών διαφορών. Επίσης, εμφανίζει και αξιοσημείωτη νομική ποιότητα στο σκεπτικό της, δεδομένου ότι οι επιτροπές εξωδικαστικής επίλυσης αποτελούνται από έμπειρους

νομικούς, άριστους γνώστες του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας και του δικαίου του Διαδικτύου, οι οποίοι έρχονται σε καθημερινή πρακτική τριβή με τα ζητήματα αυτά. Παρόμοιο θεσμό εξωδικαστικής επίλυσης έχει καθιερώσει και η Ευρωπαϊκή Ένωση για το νεοσύστατο πεδίο.eu, ο οποίος μάλιστα σε αρκετά σημεία παρουσιάζεται επαρκέστερος και νομοτεχνικά πιο άρτιος από τον αντίστοιχο της ICANN. Ασφαλώς, γίνεται ευρεία καταγραφή, του θεσμικού πλαισίου αλλά και της «νομολογίας» για το κοινοτικό όνομα χώρου. Ανάλογους θεσμούς εξωδικαστικής επίλυσης καθιέρωσαν και αρκετά εθνικά δίκαια για τα εθνικά ονόματα χώρου, οι οποίοι δεν περνούν απαρατήρητοι. Η πληρότητα της έρευνας απαιτεί μια σύντομη καταγραφή και της κυριότερης νομολογίας των εθνικών δικαστηρίων, ούτως ώστε να καταστεί εφικτή μια ουσιαστική σύγκριση μεταξύ των δύο θεσμών και να εντοπιστούν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους αλλά και για να γίνουν κάποιες προτάσεις βελτίωσης του θεσμού εξωδικαστικής επίλυσης. Στη συνέχεια, μεγάλη σημασία δίδεται στην αντιμετώπιση του προβλήματος από την ελληνική θεωρία και νομολογία, η οποία ταυτίζεται σε μεγάλο μέρος με τις παραδοχές των αλλοδαπών εννόμων τάξεων. Ωστόσο, με απογοήτευση αντιλαμβάνεται κανείς την απουσία του υπάρχοντος θεσμού εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών στη χώρα μας, ανάλογου με εκείνου της ICANN και της ΕΕ. Βέβαια, υφίσταται η διαδικασία του Κανονισμού Ακροάσεων της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), ωστόσο αυτή επ ουδενί θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι συνιστά διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών για τα εθνικά domain names με κατάληξη.gr, αφού δεν υφίσταται πλήρες θεσμικό πλαίσιο ούτε εξειδικευμένοι φορείς για την επίλυση των διαφορών αυτών. Σε κάθε περίπτωση η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται για κάθε διαφορά που αναφύεται στο πλαίσιο λειτουργίας και αρμοδιοτήτων της ΕΕΤΤ, πχ τηλεπικοινωνίες και έτσι δεν αναφέρεται αποκλειστικά στα domain names. Προς τούτο στο τέλος του παρόντος γίνονται προτάσεις για τη σύσταση κανονισμού εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών για τα ονόματα χώρου με κατάληξη.gr και αρμοδίων φορέων που θα υλοποιήσουν αυτόν τον κανονισμό. Ακολουθούν προβληματισμοί και κριτική για το όλο σύστημα της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών για τα domain names και συναφείς προβληματισμοί για το σύνολο του δικαίου του Διαδικτύου και της τεχνολογίας με την ελπίδα η παρούσα έρευνα να συντελέσει στην πρόοδο της νομικής επιστήμης στην χώρα μας για τα ζητήματα διανοητικής ιδιοκτησίας και Διαδικτύου αλλά και να αποτελέσει το έναυσμα και για νέες έρευνες στο δύσκολο αλλά και γοητευτικό εγχείρημα συγκερασμού δικαίου και τεχνολογίας. 22

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 1. Σύγχρονη Διανοητική Ιδιοκτησία 9. Τα περισσότερα σύγχρονα ζητήματα της διανοητικής ιδιοκτησίας, δηλαδή εκείνα που ξεφεύγουν από τις προβληματικές του δικαίου της παραδοσιακής βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας, άπτονται στενά της τεχνολογίας και ιδίως της Τεχνολογίας της Πληροφορίας, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου. Δύο είναι οι βασικοί τρόποι που αλληλεπιδρούν οι δύο κλάδοι μεταξύ τους. Ο πρώτος είναι όταν γεννώνται δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας μέσα στην Τεχνολογία της Πληροφορίας, λχ τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, τα οποία προστατεύονται ως προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας, ενώ ο δεύτερος είναι όταν τα παραδοσιακά δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας προσβάλλονται μέσα από την τεχνολογία, λχ ένα τραγούδι διακινείται μέσω Διαδικτύου χωρίς αμοιβή και χωρίς άδεια του δημιουργού του ή ένα εμπορικό σήμα χρησιμοποιείται ως domain name στο Διαδίκτυο. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται λόγος για γένεση του δικαιώματος μέσα στον τομέα της Τεχνολογίας της Πληροφορίας, διότι δικαίωμα σε software δεν θα μπορούσε να νοηθεί ως αυθύπαρκτο δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, αν δεν υπήρχαν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ή άλλες μηχανές για να «τρέξουν» αυτά. Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση, ένα τραγούδι πάντα προστατευόταν ως προϊόν πνευματικής ιδιοκτησίας και ένα σήμα ως δικαίωμα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Το γεγονός ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας και ιδίως η εμφάνιση και εξάπλωση του Διαδικτύου παρέχει τη δυνατότητα εκμετάλλευσής τους, νόμιμης ή παράνομης, μέσω αυτού δημιουργεί ανάγκη προστασίας τους στον Κυβερνοχώρο με τις όποιες ιδιαιτερότητες αυτός εμφανίζει. Βέβαια, αυτοί οι διαχωρισμοί δεν είναι απόλυτοι, διότι τα παραδοσιακά δικαιώματα μεταλλάσσονται μέσα στο Διαδίκτυο, οπότε και σε αυτές τις περιπτώσεις επεμβαίνει ο νομοθέτης, προκειμένου να παρέχει ειδικότερη προστασία με βάση τις ειδικότερες συνθήκες. Αυτό συμβαίνει λχ με τις βάσεις δεδομένων, όπως θα διαπιστωθεί κατωτέρω. 10. Σκοπός του παρόντος κεφαλαίου δεν είναι να αναλυθούν οι πτυχές των θεμάτων της σύγχρονης διανοητικής ιδιοκτησίας, κάτι που θα ξέφευγε από το πλαίσιο της παρούσας μελέτης. Αντίθετα, γίνεται προσπάθεια να αναφερθούν επιγραμματικά τα κυριότερα σημεία επαφής αλλά και σύγκρουσης του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας με το δίκαιο της Τεχνολογίας της Πληροφορίας, ούτως ώστε να καταστεί κατανοητό ότι το εξεταζόμενο ζήτημα σύγκρουσης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας με domain names αποτελεί ένα τμήμα αυτής της

24 προβληματικής. Έτσι το παρόν κεφάλαιο συντελεί αποφασιστικά στην πληρότητα της έρευνας, ιδίως σε ό,τι αφορά την ένταξη του αναλυόμενου προβλήματος σε ένα γενικότερο σύστημα δικαίου. Πρόκειται για μια διαδικασία που αμελεί η πλειοψηφία της ελληνικής και αλλοδαπής βιβλιογραφίας, θα αποδειχθεί ωστόσο ιδιαίτερα χρήσιμη. 1.1. Πνευματική ιδιοκτησία και Διαδίκτυο 11. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη διανοητική ιδιοκτησία είναι η διακίνηση και γενικά η παράνομη εκμετάλλευση πειρατεία παραδοσιακών δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως τραγουδιών, βιβλίων, ταινιών, μέσω Διαδικτύου ή μέσω άλλων υλικών φορέων ψηφιακής αντιγραφής που αντιγράφονται ανά χιλιάδες με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στο Διαδίκτυο ανά καιρούς λειτουργούν διάφορα sites από τα οποία οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να «κατεβάσουν» και να αποθηκεύσουν κάθε είδους προϊόν πνευματικής ιδιοκτησίας με διάφορες μεθόδους 25, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της δυνατότητας εκμετάλλευσης των περιουσιακών δικαιωμάτων του δημιουργού και κατ επέκταση την απώλεια εσόδων. Από νομική σκοπιά τα έννομα αγαθά που συγκρούονται και χρήζουν στάθμισης είναι το δικαίωμα του δημιουργού (copyright) και το δικαίωμα αναπαραγωγής του έργου για ιδιωτική χρήση, το οποίο όμως ασκείται νόμιμα μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις 26. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ευθύνη του ISP (Internet Service Provider), που παρέχει τις υπηρεσίες σύνδεσης στο Διαδίκτυο αλλά και κάθε παρόχου υπηρεσιών στο Διαδίκτυο (π.χ. παρόχου φιλοξενίας) 27. Άξιον αναφοράς πάντως είναι ότι τα τελευταία έτη έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερη συζήτηση για το αν είναι σκόπιμη η προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο, δεδομένου ότι κατά μία άποψη η διακίνηση πληροφοριών σε αυτό πρέπει να είναι ελεύθερη και να ευρεθούν άλλοι τρόποι ικανοποίησης του δικαιώματος του δημιουργού για αμοιβή 28. 25 Η πιο σύγχρονη μέθοδος και πιο διαδεδομένη είναι η peer to peer, η οποία εξελίσσεται συνεχώς. Βλ. αναλυτικά αμέσως κατωτέρω. 26 Άρθρο 18 ν. 2121/1993, το οποίο ορίζει ότι το έργο πρέπει να έχει δημοσιευθεί νομίμως και η αναπαραγωγή να μην εμποδίζει την κανονική εκμετάλλευση του έργου. Επίσης ιδιαίτερης ανάλυσης χρήζει η έννοια της «ιδιωτικής χρήσης». Επίσης, βλ. άρθρο 28Β ν. 2121/1993, αναλυτικότερα Ιγγλεζάκης, Επιτρεπόμενες πράξεις στο Διαδίκτυο εκ μέρους των χρηστών από τη σκοπιά του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας, ΔΕΕ 2007, 670 επ. 27 Παπαδοπούλου, Ο ρόλος των φορέων παροχής διαδικτυακών υπηρεσιών (ISPs) στην ανταλλαγή παράνομων αρχείων μέσω των peer to peer δικτύων Υποχρέωση εφαρμογής τεχνολογικών μέσων προστασίας, ΔιΜΕΕ 2007, 51 επ. 28 Καράκωστας, Δίκαιο&Internet, Νομικά ζητήματα Διαδικτύου, 2009, 118 και εκεί περαιτέρω παραπομπή σε Dyson, Intellectual Property on the Net, Release 1.0., 12/2004 Ιγγλεζάκης, ΔΕΕ 2007, 670 671 Ηλεκτρονική εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», φύλλο 3.11.2009, στην ιστοσελίδα www.kathimerini.gr με τίτλο «Γαλαντόμοι οι πειρατές του Διαδικτύου».

25 12. Από τις πιο πολύκροτες υποθέσεις που έχουν απασχολήσει την παγκόσμια νομική κοινότητα σε σχέση με τα ζητήματα αυτά είναι η υπόθεση του Napster στις ΗΠΑ 29. Η εταιρεία Napster μεσολαβούσε μέσα από την ιστοσελίδα της για να εντοπίζουν οι επισκέπτες της τραγούδια σε μορφή mp3, τα οποία διατηρούσαν διαθέσιμα άλλοι χρήστες στους σκληρούς δίσκους των υπολογιστών τους. Ο ενδιαφερόμενος να «κατεβάσει» (download) ένα μουσικό κομμάτι επισκεπτόταν την ιστοσελίδα της εταιρείας, η οποία υποδείκνυε μέσω λίστας που είχε αναρτημένη, τον διαθέσιμο η/υ άλλου χρήστη από όπου μπορούσε να προμηθευτεί ο χρήστης το συγκεκριμένο τραγούδι. Πρόκειται για την γνωστή μέθοδο «peer to peer» (P2P) 30. Το αμερικανικό δικαστήριο, το έτος 2001, έκρινε ένοχη την εταιρεία Napster, παρότι αυτή δεν διένειμε τα μουσικά κομμάτια, διότι αυτή συνέδραμε έχοντας πλήρη γνώση της παράνομης διακίνησης, υποδεικνύοντας τους «τόπους», όπου αυτά ήταν διαθέσιμα. Σε δεύτερη φάση, το έτος 2002, το δικαστήριο υποχρέωσε την εταιρεία Napster, να μπλοκάρει όλα τα τραγούδια που της υποδείκνυαν οι πνευματικοί δικαιούχοι τους. Ίδια τύχη με το ίδιο περίπου σκεπτικό είχαν και η πασίγνωστη ιστοσελίδα της εταιρείας Grokster 31 καθώς και το σύστημα Kazaa 32 που μεσολαβούσαν για την ανταλλαγή μουσικών αρχείων και ταινιών μεταξύ χρηστών με την μέθοδο P2P, αποκομίζοντας σημαντικά έσοδα, από τις διαφημίσεις λόγω των πολλών επισκέψεων στις ιστοσελίδες τους 33. Στον ευρωπαϊκό χώρο και ειδικά στη Μ. Βρετανία ένα internet café καταδικάστηκε σε τεράστια αποζημίωση κατόπιν προσφυγής οργανισμού συλλογικής διαχείρισης φωνογραφημάτων, για την πρακτική του να χρεώνει 5 τους πελάτες του προκειμένου να «κατεβάζουν» μουσικά τραγούδια μέσω Διαδικτύου 34. Πρόσφατα καταδικάστηκαν από σουηδικό δικαστήριο σε τεράστια αποζημίωση οι ιδιοκτήτες του πασίγνωστου site, «piratebay.com», όπου διατίθενται κάθε είδους αρχεία τραγούδια, ταινίες κλπ προς downloading με εξελιγμένες μεθόδους P2P μέσω torrents 35. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η θέση ενός από τους κατηγορούμενους ότι οι πράξεις τους ήταν νόμιμες, διότι οι ίδιοι δεν διακινούσαν 29 A&M Records v Napster 239 F 3d 1004 (2001). 30 Αναλυτικά για τη μέθοδο peer to peer, τεχνικά και νομικά ζητήματα, προτάσεις και προοπτικές, Γεωργακόπουλος, Ο αντίκτυπος της τεχνολογίας peer to peer στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας στο πεδίο του διαδικτύου, ΧρΙΔ 2008, 491 επ 31 Metro Goldwyn Mayer Studios Inc v Grokster Ltd, 380 F 3d 1154 (9th Cir, 2004); 545 US 913 (2005, US Supreme Court). 32 Universal Music Australia Pty Ltd v Sharman License Holdings Ltd (2005) FCA 1242. 33 Περισσότερα για αυτές τις υποθέσεις και για άλλες παρόμοιες MacQueen/Waelde/Laurie, Contemporary Intellectual Property, Law and Policy, Οξφόρδη 2008, 148 επ. 34 Αναλυτικά Lloyd (2008), 402. 35 Η τεχνολογία torrents επιτρέπει τον διαμοιρασμό ενός αρχείου, πχ μιας ταινίας, σε μικρότερα τμήματα, τα οποία ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι χρήστες.