Έγγραφα προσωπικής κατάστασης - προκλήσεις για τα ληξιαρχεία με σκοπό την υπέρβαση προβλημάτων που οφείλονται σε νομοθετικά κενά

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Γ: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Έγγραφα προσωπικής κατάστασης - προκλήσεις για τα ληξιαρχεία με σκοπό την υπέρβαση προβλημάτων που οφείλονται σε νομοθετικά κενά ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Σύνοψη Δεδομένου ότι οι κανόνες που διέπουν τον τομέα της προσωπικής κατάστασης διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών, οι πολίτες της ΕΕ αντιμετωπίζουν πληθώρα προβλημάτων όσον αφορά τη ρύθμιση της νομίμως κατοχυρωμένης προσωπικής τους κατάστασης σε άλλο κράτος μέλος. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε διακρίσεις, παρακωλύει την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της ΕΕ και εμποδίζει τους πολίτες της ΕΕ από το να ασκήσουν το δικαίωμα αυτό καθώς και το δικαίωμα διαμονής στην επικράτεια των κρατών μελών. Η λύση για τα προβλήματα αυτά δεν είναι σύνθετη, εξαρτάται, ωστόσο, από την προθυμία των κρατών μελών. PE EL

2 Το παρόν έγγραφο εκπονήθηκε κατ εντολήν της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Δρ Bojana Zadravec, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ληξιάρχων (European Association of Registrars) ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ Vesna NAGLIČ Θεματικό Τμήμα Γ: Δικαιώματα των πολιτών και συνταγματικές υποθέσεις Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο B-1047 Βρυξέλλες Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Πρωτότυπο: EN Μετάφραση BG/CS/DA/DE/EL/ES/ET/FR/IT/LV/LT/HU/MT/NL/PL/PT/RO/SK/SL/FI/SV ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ Για να επικοινωνήσετε με το Θεματικό Τμήμα ή να εγγραφείτε συνδρομητής στο μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο του, στείλτε μήνυμα στο: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το χειρόγραφο ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του Ευρωπαϊκή Ένωση, Το παρόν έγγραφο είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο στην ακόλουθη διεύθυνση: ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν έγγραφο αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του συντάκτη και δεν εκφράζουν κατ ανάγκην την επίσημη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η αναπαραγωγή και η μετάφραση για μη εμπορικούς σκοπούς επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι γίνεται μνεία της πηγής και ο εκδότης έχει ενημερωθεί και του έχει αποσταλεί αντίγραφο.

3 Civil status documents - challenges for civil registrars to circumvent problems stemming from the legal void ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Οι δημόσιοι υπάλληλοι που είναι αρμόδιοι για την καταχώριση των στοιχείων προσωπικής κατάστασης των ατόμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (εφεξής ΕΕ), ασχολούνται σε καθημερινή βάση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες και οι κάτοικοι της ΕΕ εξαιτίας της απουσίας εναρμονισμένων κανόνων στον εν λόγω τομέα. Ζούμε σε μια ολοένα και πιο ενοποιημένη Ευρώπη. Ωστόσο, η νομοθεσία που διέπει την προσωπική κατάσταση διαφέρει σημαντικά ανά κράτος μέλος. Αυτό που επιτρέπεται σε μια χώρα, θεωρείται ταμπού σε μια άλλη. Αυτό που η εθνική νομοθεσία καθιστά δυνατό σε μια χώρα, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μια άλλη. Ακόμα και τα ονόματα δεν γράφονται με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη. Συμβαίνει πολύ συχνά κάποιος πολίτης να καταχωρίζεται ως ο πατέρας ενός παιδιού σε μια συγκεκριμένη χώρα και σε μια άλλη χώρα το ίδιο παιδί να έχει καταχωριστεί με διαφορετικό πατέρα. Ο νόμιμος γάμος μεταξύ δύο ατόμων σε μια χώρα δεν αναγνωρίζεται σε μια άλλη χώρα. Τα έγγραφα προσωπικής κατάστασης ενός πολίτη της ΕΕ που εκδίδονται σε ένα κράτος μέλος δεν θεωρούνται αυτομάτως νομίμως έγκυρα σε ένα άλλο κράτος μέλος. Η νομίμως κατοχυρωμένη προσωπική κατάσταση σε μια χώρα δεν αναγνωρίζεται απαραίτητα σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Οι διαφορετικές νομοθεσίες, οι διάφοροι τρόποι διαμόρφωσης ή μεταβολής της προσωπικής κατάστασης, οι διάφοροι τρόποι κοινής συμβίωσης, οι διαφορετικές προϋποθέσεις για τη σύναψη και τη λύση αμοιβαίων σχέσεων, οι διαφορετικοί τρόποι καταχώρισης της προσωπικής κατάστασης και τα διάφορα είδη εγγράφων είναι ορισμένα μόνο από τα εμπόδια με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι ευρωπαίοι πολίτες. Οι πολίτες της ΕΕ αντιμετωπίζουν σοβαρές διοικητικές δυσκολίες όσον αφορά τη ρύθμιση της προσωπικής τους κατάστασης. Οι αποκλίνοντες εθνικοί κανόνες για την προσωπική κατάσταση των ατόμων οδηγούν σε διακρίσεις και παρακωλύουν την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της ΕΕ και την άσκηση του δικαιώματος των πολιτών της ΕΕ στην ελεύθερη κυκλοφορία και διαμονή στην επικράτεια των κρατών μελών. Τα άτομα στην ΕΕ εύλογα αναμένουν τη ρύθμιση της προσωπικής τους κατάστασης με ισότιμο τρόπο ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία βρίσκονται. Έχουν επίσης το δικαίωμα να προσδοκούν ότι οι νομοθέτες θα αποδώσουν μεγαλύτερο σεβασμό στις ανάγκες τους απ' ό,τι στην παράδοση ή τις πολιτικές τακτικές. Τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να θέσουν ως στόχο την εξάλειψη των προβλημάτων όσον αφορά την αναγνώριση της προσωπικής κατάστασης των ατόμων. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές: Απαιτείται η ενοποίηση και η ελευθέρωση των κανόνων που διέπουν την προσωπική κατάσταση των ατόμων στα κράτη μέλη. Είναι απαραίτητη η ενοποίηση του διεθνούς ιδιωτικού δικαίου στον τομέα της προσωπικής κατάστασης. Η προσωπική κατάσταση, όπως καταχωρίζεται σύμφωνα με τη νομοθεσία ενός κράτους μέλους, θα πρέπει να αναγνωρίζεται και στα υπόλοιπα κράτη μέλη. Τα έγγραφα που αποδεικνύουν την προσωπική κατάσταση ενός ατόμου και εκδίδονται σε ένα κράτος μέλος θα πρέπει να αναγνωρίζονται και στα υπόλοιπα κράτη μέλη. Είναι ιδιαιτέρως σημαντική η αναγνώριση της προσωπικής κατάστασης των παιδιών. Στη χώρα γέννησης, σε κάθε χώρα της οποίας την ιθαγένεια έχει το παιδί, και σε κάθε χώρα στην οποία διαμένει το παιδί κατά την παιδική του ηλικία, όλες οι 3

4 Θεματικό Τμήμα Γ: Δικαιώματα των πολιτών και συνταγματικές υποθέσεις καταχωρίσεις θα πρέπει να περιέχουν τα ίδια στοιχεία σχετικά με τους γονείς του και το όνομά του. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να προστατεύονται επαρκώς τα συμφέροντα του παιδιού. Κάθε άτομο θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το προσωπικό του όνομα, το οποίο απέκτησε βάσει της νομοθεσίας συγκεκριμένου κράτους μέλους, με την ίδια μορφή σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Το φύλο ενός ατόμου θα πρέπει να είναι το ίδιο σε όλα τα κράτη μέλη. Τα έγγραφα που αποδεικνύουν την προσωπική κατάσταση του ατόμου και εκδίδονται σε ένα κράτος μέλος θα πρέπει να αναγνωρίζονται και σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη χωρίς να απαιτούνται πρόσθετες διαδικασίες. Οι νομικές και διοικητικές αποφάσεις σχετικά με την προσωπική κατάσταση των ατόμων που εκδίδονται σε ένα κράτος μέλος θα πρέπει να αναγνωρίζονται σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη χωρίς να απαιτούνται πρόσθετες διαδικασίες. Είναι απαραίτητο να καθιερωθεί η ανταλλαγή προσωπικών δεδομένων μεταξύ των κρατών μελών κατά τέτοιο τρόπο ώστε κάθε άτομο να μπορεί να ρυθμίζει την προσωπική του κατάσταση καθώς και αυτή του παιδιού του με τον απλούστερο δυνατό τρόπο σε όλες τις χώρες με τις οποίες συνδέεται. Η διαδικασία της ενοποίησης των εθνικών νομοθεσιών στα κράτη μέλη θα αποτελούσε πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Ωστόσο, δεδομένου ότι τα προβλήματα στον τομέα της τροποποίησης και της καταχώρισης της προσωπικής κατάστασης είναι πιεστικά, εάν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ επιθυμούν να τα επιλύσουν, τουλάχιστον εν μέρει, θα πρέπει να αναλάβουν δράση άμεσα. Θα πρέπει να θεσπίσουν ορισμένα μέτρα ώστε να μετριάσουν τουλάχιστον την κατάσταση που επικρατεί. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα εξής: Εξάλειψη της ανάγκης για έκδοση εγγράφων συμβολαιογραφικού τύπου στα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εφαρμόσουν το εν λόγω μέτρο απλώς με την επίτευξη αμοιβαίας συμφωνίας. Άμεση ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τυχόν μεταβολές στην προσωπική κατάσταση, τις οποίες η χώρα στην οποία το άτομο άλλαξε την προσωπική του κατάσταση θα πρέπει να υποβάλει στην χώρα στην οποία το άτομο γεννήθηκε και της οποίας έχει την ιθαγένεια. Και αυτό το μέτρο θα μπορούσε να εφαρμοστεί σχετικά άμεσα. Απαιτείται απλώς μια συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών. Άμεση ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των φορέων που τηρούν το αρχείο της προσωπικής κατάστασης ενός ατόμου στα επιμέρους κράτη μέλη. Θέσπιση ενός ενιαίου εντύπου για την καταχώριση των μεταβολών στην προσωπική κατάσταση. Θα ήθελα να προσθέσω ότι δεν πρόκειται για επείγον μέτρο διότι οι ληξίαρχοι, οι οποίοι εξετάζουν έγγραφα προσωπικής κατάστασης πολιτών από ολόκληρο τον κόσμο, έχουν εκπαιδευτεί να ανακτούν τα στοιχεία που χρειάζονται για την καταχώριση των μεταβολών της προσωπικής κατάστασης. Μια εναλλακτική λύση θα ήταν η καθιέρωση ενός εντύπου που θα περιλάμβανε τα στοιχεία στην γλώσσα της χώρας που εξέδωσε το έγγραφο και στα αγγλικά. Αναγνώριση των ονομάτων (όνομα και επώνυμο) που οι πολίτες της ΕΕ αποκτούν σε άλλο κράτος μέλος. Ασφαλώς, το μέτρο αυτό θα πρέπει να αφορά τους κατοίκους της ΕΕ καθώς και τα ονόματα που οι πολίτες και οι κάτοικοι έχουν νομίμως αποκτήσει σε άλλες χώρες. Εναρμόνιση των αλφαβητικών χαρακτήρων που χρησιμοποιούνται κατά την καταχώριση της προσωπικής κατάστασης. Δημιουργία ενός μητρώου της ΕΕ με την προσωπική κατάσταση των πολιτών της ΕΕ, το οποίο θα τροφοδοτούν τα κράτη μέλη με τα βασικά στοιχεία που αφορούν τις μεταβολές στην προσωπική κατάσταση. 4

5 Civil status documents - challenges for civil registrars to circumvent problems stemming from the legal void Αναγνώριση της προσωπικής κατάστασης που ένα άτομο έχει αποκτήσει ή απολαμβάνει σε ένα κράτος μέλος από όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Τα μέτρα αυτά απαριθμούνται με βάση τον βαθμό στον οποίο είναι εφικτή η εφαρμογή τους. Ενώ τα μέτρα σχετικά με τα έγγραφα και την ανταλλαγή δεδομένων θα ήταν σχετικά εύκολο να εφαρμοστούν, για την υλοποίηση των μέτρων που σχετίζονται με τους αλφαβητικούς χαρακτήρες και τη διαχείριση των μητρώων απαιτούνται σημαντικοί οικονομικοί πόροι, γεγονός που τα καθιστά λιγότερο εφικτά. Το τελευταίο μέτρο -η αναγνώριση της προσωπικής κατάστασης που αποκτήθηκε σε άλλο κράτος μέλος- θα είναι το πλέον δύσκολο να τεθεί σε εφαρμογή στο σύνολό του. Ο βασικός λόγος είναι ότι η πλειονότητα των κρατών μελών δυστυχώς διατηρεί επιφυλάξεις για τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Δυστυχώς, η ΕΕ δεν είναι αρμόδια για τη ρύθμιση του θέματος της προσωπικής κατάστασης. Οι πολίτες της ΕΕ αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα λόγω των νομοθετικών κενών που παρατηρούνται στον εν λόγω τομέα. Μία λύση θα ήταν η μεταβίβαση της αρμοδιότητας για τη ρύθμιση του εν λόγω τομέα από τα κράτη μέλη στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Ασφαλώς, η ΕΕ θα πρέπει να ακολουθήσει το πρότυπο των χωρών που ρυθμίζουν το θέμα της προσωπικής κατάστασης με φιλελεύθερο και ανοικτό πνεύμα καθώς και να καταγράψει τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας. 5