1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ.
2 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κεφάλαιο 1 ο
1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 1/6 Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό ον (Ηθικά Ευδήμεια) Μετέχει δηλαδή στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή Αριστοτέλης (384-322 π.χ.) Συνύπαρξη και συνδιοίκηση Ικανοποίηση ανθρώπινων αναγκών 3
1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 2/6 Βιολογικά χαρακτηριστικά (Φύλο, χρώμα ματιών, χρώμα δέρματος, σωματική κατασκευή κ.ά.) Αλληλεπίδραση με την κοινωνία Ανάπτυξη προσωπικότητας, μόρφωσης, ικανοτήτων, αξιών, κ.λπ. 4
Κοινωνία 1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 3/6 Οργάνωση Αυτοτέλεια Διάρκεια Ταυτότητα Διαφοροποίηση 5
1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 4/6 Οργάνωση Γραπτοί και άγραφοι νόμοι ρυθμίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις Αυτοτέλεια Έχει όρια που το ξεχωρίζουν από άλλα σύνολα ανθρώπων Διάρκεια Συνέχεια στο χρόνο Περιλαμβάνει υποσύνολα, π.χ. οικογένεια, ομάδες 6
1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 5/6 Ταυτότητα Ξεχωριστή συλλογική ταυτότητα Συνείδηση της οργάνωσης, της αυτοτέλειας, της διάρκειας Διαφοροποίηση Δεν είναι ένα ενιαίο και ομοιογενές σύνολο Δημιουργούνται σχέσεις ανταγωνισμού και εκμετάλλευσης 7
1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 6/6 Άνθρωπος: πομπός και δέκτης Κοινωνία 8
9 1.2 Η ΠΟΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 1/12 Πολιτεία Αρχαιοελληνικός όρος Σημαίνει το δημοκρατικό πολίτευμα Προέρχεται από τον Αριστοτέλη Κράτος Με τη σύγχρονη έννοια ο όρος εμφανίζεται τον 15 ο αιώνα Στην Αρχαία Ελλάδα σήμαινε δύναμη, ισχύς Οργανωμένη πολιτική οντότητα με καθορισμένη γεωγραφική θέση που αντιπροσωπεύει έναν πληθυσμό 10
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 2/12 Στην κλασική αρχαιότητα δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ κοινωνίας και πόλεως-πολιτείας 11
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 3/12 Οικία Γένος Φατρία Φυλή Πόλη Κώμη: «η εκ πλειόνων οικιών κοινωνία» Πόλη: «η εκ πλειόνων κωμών κοινωνία» 12
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 4/12 Επέκταση της οικίας και της κώμης κατά τον Αριστοτέλη Είναι κοινότητα ανθρώπων κατά τον Θουκυδίδη («άνδρες γαρ πόλις») Πόλη Περιλαμβάνει και τους χώρους συνάθροισης των πολιτών που διευκολύνουν τη συλλογικότητα Έχει υποχρέωση να εξασφαλίζει ευδαιμονία σε όλους του πολίτες, αλλά και οι πολίτες να την 13 προστατεύουν
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 5/12 Δε θυσιάζει τον πολίτη στο βωμό της πόλης Δημοκρατική πόλη Δεν υποτάσσει την πόλη στην αυθαιρεσία και ιδιοτέλεια του πολίτη Επιτυγχάνει ισορροπία 14
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 6/12 Ελληνική πόλη Αποδέχτηκε τις διαφορές χωρίς να τις εξαφανίσει Γέννησε πνεύματα όπως ο Σωκράτης Κατανόησε την ανθρώπινη φύση για φιλοπατρία Δημιούργησε έργα όπως ο Παρθενώνας Διοχέτευσε την τάση αυτή στην υπηρεσία του κοινού καλού Είναι δημιούργημα του δημοκρατικού πολιτεύματος 15
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 7/12 Πόληκράτος Δημοκρατία Ελευθερία Ισότητα Δικαιοσύνη Ορθός λόγος Σεβασμός των νόμων 16
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 8/12 Η πόλη-κράτος γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα Θεωρείται γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας γεννιέται η έννοια του πολίτη και της πολιτικής 17
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 9/12 Πολίτης Έχει δικαίωμα και υποχρέωση συμμετοχής στα κοινά Εκλέγει και εκλέγεται Μετέχει στην εξουσία και την απονομή δικαιοσύνης Γνωρίζει να κυβερνά και να κυβερνιέται 18
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 10/12 Ο πολίτης στην αρχαία Αθήνα καταλαμβάνει διάφορα αξιώματα και ασκεί πολιτική Εκφέρει δημόσιο λόγο, επηρεάζει τις πολιτικές εξελίξεις Η έννοια «πολίτης» είναι τίτλος τιμής, είναι «αξίωμα με απεριόριστη διάρκεια» Ύψιστη αρετή του πολίτη είναι η ικανότητα του άρχειν και άρχεσθαι Γι αυτό έχει μεγάλη σημασία η διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών 19
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 11/12 Η εικόνα ενός ενιαίου αρχαίου κόσμου δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα Αφορούσε μόνο άνδρες και ελεύθερους πολίτες. Δούλοι και γυναίκες δε συμμετείχαν στα κοινά. Οι πόλεις είχαν πολλές φορές αντίθετα συμφέροντα και αντιμετώπιζαν κοινωνικά προβλήματα, ανισότητες και αντιθέσεις. 20
1.2 Η ΠΌΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ 12/12 Όρκος πολιτών 21
22 1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 1/8 Πολιτική Η τέχνη και η επιστήμη της διακυβέρνησης. Η τέχνη του εφικτού και όχι του επιθυμητού. Η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά. Η κοινή και συντονισμένη δράση ατόμων ή ομάδων με σκοπό την επιτυχία στόχων που αφορούν το κοινωνικό σύνολο. Η επιλογή ενός μέσου / μέτρου για την επιτυχία ενός σκοπού / στόχου. Ο αγώνας για την απόκτηση, άσκηση και κατανομή της εξουσίας. Ό,τι σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την οργάνωση και 23 τη λειτουργία της εξουσίας, άρα και της κοινωνίας.
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 2/8 Περισσότερη ισότητα ή περισσότερη αποτελεσματικότ ητα; Θεμελιώδη ερωτήματα Η πολιτική υπηρετεί αξίες ή συμφέροντα; 24
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 3/8 Η πολιτική δεν έχει σκοπό να εξουσιάζει ούτε να εξυπηρετεί συμφέροντα, αλλά να υπηρετεί αξίες. Αρχαίοι Έλληνες Η πολιτική εξυπηρετεί και αξίες και ένα συμφέρον, το δημόσιο συμφέρον. Αριστοτέλης Σύνδεσε την πολιτική με την ηθική. Μέγιστη τέχνη και καλλίστη αρετή. Στόχος της πρέπει να είναι η ηθική βελτίωση των πολιτών. Σωκράτης 25
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 4/8 Βασικές πολιτικές αξίες Ελευθερία Ισότητα Μέτρο Νόμος Δικαιοσύνη Συμμετοχή Διάλογος 26
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 5/8 Συμμετοχή Η «μετοχή» του πολίτη στα κοινά, τα αξιώματα, τις τιμές, τη διακυβέρνηση, την εξουσία, τις αποφάσεις Η ουσία της αθηναϊκής δημοκρατίας έγκειται στη συμμετοχή των πολιτών, η οποία αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωση Όποιος δε συμμετέχει θεωρείται ιδιώτης = άχρηστος (idiot) Ο πολίτης συμμετέχει στην Εκκλησία του Δήμου, τη βουλή, τη δικαιοσύνη, τα 27 δημόσια αξιώματα
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 6/8 «Δοκιμασία» Πριν την ανάληψη καθηκόντων Όσοι αναλάμβαναν δημόσιο αξίωμα, υφίσταντο προληπτικό έλεγχο. Κατά τη διάρκεια Καθημερινός έλεγχος από την Εκκλησία του Δήμου. Στο τέλος κάθε χρόνου Έλεγχος από τη Βουλή. Όσοι διαχειρίζονταν δημόσιο χρήμα έδιναν λόγο για τις δαπάνες στους λογιστές. 28
Πολιτική 1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 7/8 Γεννήθηκε επειδή υπάρχουν περισσότερες επιλογές για κάποιο πρόβλημα Δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα Απαιτεί: Δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία το λέγειν αλλά το πράττειν Δεν κρίνεται από τις προθέσεις αλλά από το αποτέλεσμα α) σαφή καθορισμό του σκοπού β) εύρεση των κατάλληλων μέσων για την επίτευξή του Ρυθμίζει την οργάνωση της κοινωνίας Άλλοι ευνοούνται, άλλοι όχι 29
1.3 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ 8/8 Ζητούμενο είναι να υπάρξει αυτή η πολιτική που θα φέρει το μέγιστο καλό στο μέγιστο αριθμό ανθρώπων. Σε κάθε πολιτεία, σε κάθε εποχή, η πολιτική πάντοτε θα είναι χώρος αντιπαράθεσης ατομικών ή ομαδικών συμφερόντων. 30
31 1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 1/10 Το επιθυμητό, το όραμα, το ιδανικό όμως είναι αυτά που εμπνέουν την πολιτική (π.χ. ελληνική επανάσταση) Πολιτικός: ασκεί πολιτική εξουσία σύμφωνα με τους κανόνες της πολιτικής τέχνης και επιστήμης Χρειάζεται να γνωρίζει ότι η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού 32
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 2/10 Πρέπει να κυβερνούν οι άριστοι Καταργεί έτσι την ουσία της άμεσης δημοκρατίας της Αθήνας Πλάτωνας 33
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 3/10 Ο πολιτικός κατέχει την υπέρτατη εξουσία Αν η πολιτική είναι η κορωνίδα επιστημών και τεχνών Άγνοια και ανεπάρκεια δε συγχωρούνται 34
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 4/10 Αρετές και προσόντα πολιτικού κατά τον Αριστοτέλη Δεν πρέπει να λησμονεί, σύμφωνα με τον Αγάθωνα, ότι Να αγαπάει την πόλη, την πολιτική, το πολίτευμα, του πολίτες Να είναι δίκαιος, ενάρετος, μετριοπαθής, συνετός Να γνωρίζει ποιοι νόμοι σώζουν και φθείρουν το πολίτευμα Να είναι ικανός να εκτελεί έργα Να επιλέγει εφικτούς σκοπούς και θεμιτά μέσα για να τους πραγματοποιήσει Κυβερνά ανθρώπους Κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους Δεν κυβερνά για πάντα 35
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 5/10 Ρήτορας Πολιτικός Ήθος 36
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 6/10 Λόγος Αντίλογος Χαρακτηριστικό της δημοκρατίας Απαραίτητη η ενημέρωση του πολίτη για τις θέσεις των υποψηφίων 37
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 7/10 Ποιοτικός πολιτικός λόγος Πολιτισμένη αντιπαράθεση Σαφήνεια Πειθώ με επιχειρήματα Λιτότητα Ορθολογική σκέψη 38
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 8/10 Πολιτικός Ηγέτης 39
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 9/10 Όραμα Προσπάθεια υλοποίησης οράματος Ικανότητα προσαρμογής, πρωτοβουλίας, ορθολογικής σκέψης, λήψης αποφάσεων Δημιουργική σκέψη, ανάλυση και σύνθεση καταστάσεων, επίλυση προβλημάτων, ικανότητα επικοινωνίας Ηθικά προσόντα Υπευθυνότητα, συνεργασία, εντιμότητα, κοινωνική ευαισθησία, πολιτικές αρετές Γνώσεις Για την πολιτική, την οικονομία, τις διεθνείς σχέσεις 40
1.4 Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ 10/10 Να έχει ικανότητα σύνθεσης διαφορετικών απόψεων και ιδεών Να εμπνέει τους πολίτες Ηγέτης Να έχει σφαιρική και συνολική αντίληψη του κόσμου Να μετουσιώνει όσα υπόσχεται και δηλώνει σε έργα 41