Ορολογικές αντιπαραθέσεις: το παράδειγμα του σεισμικού κινδύνου στη διοίκηση, την επιστήμη και τη γενική γλώσσα Βάσω Μασούρα, Καλλιόπη Σαπουντζάκη, Μαριάννα Κατσογιάννου
Η παρούσα ανακοίνωση εντάσσεται στο πλαίσιο μίας ευρύτερης μελέτης (διδακτορική διατριβή) με θέμα: Η ορολογία των φυσικών κινδύνων από την σκοπιά της επιστήμης, της διοίκησης και της κοινωνίας: Το παράδειγμα του σεισμικού κινδύνου Προβληματισμός Οι αντιλήψεις και πρακτικές των εμπλεκομένων -ειδικών, διαχειριστών και κοινού- στη διαχείριση των φυσικών κινδύνων διαφοροποιούνται με αποτέλεσμα επικοινωνιακά χάσματα και ασυνεννοησία, αβεβαιότητα και τη πολυπλοκότητα αναποτελεσματικότητα της διαχείρισης τους.
Διαφορετικές αντιλήψεις αντανακλώνται διαφορετικές σημασίες των όρων και λέξεων και στα διαφορετικά νοήματα που αυτοί εκπέμπουν στην επιστημονική, διοικητική και κοινή γλώσσα. Επιχειρεί να διερευνήσει και να φωτίσει την εννοιολογική σημασιολογική διάσταση των αβεβαιοτήτων και της πολυπλοκότητας στη διαχείριση των φυσικών κινδύνων. Ως περίπτωση μελέτης έχει επιλεγεί η ορολογία του σεισμικού κινδύνου στην διοίκηση, τις επιστήμες και την κοινωνία
Επίπεδα έρευνας Μεθοδολογία-πηγές δεδομένων Ι. Γλωσσολογικο Ορολογικό Ορολογική έρευνα σε ορισμούς των όρων που σχετίζονται με το σεισμικό κίνδυνο όπως αυτοί βρίσκονται αυτούσιοι στα λεξικά γενικής γλώσσας, σε επιστημονικά γλωσσάρια, σε εκπαιδευτικά πανεπιστημιακά εγχειρίδια και σε σχετικά νομοθετήματα και διοικητικά κείμενα Μεθοδολογία: Ορολογικής έρευνας ΙΙ. Αντίληψης του κινδύνου και κοινωνικά αποδεκτού κινδύνου Έρευνα για την χρήση των όρων,, μέσα από τη μελέτη των μηνυμάτων μ / σημασιών που αυτοί εκπέμπουν στο «φυσικό φ τους περιβάλλον» δηλαδή σε κείμενα της γενικής, επιστημονικής και διοικητικής γλώσσας Μεθοδολογία: Ανάλυση περιεχομέ
Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης: Οργάνωση μίας έρευνας με αντικείμενο την ορολογία της διαχείρισης σεισμικού κινδύνου και συγκεκριμένα η παρουσίαση 1. κριτηρίων ταξινόμησης και της σύστασης Σώματος- Κειμένων (Σ-Κ) της επιστημονικής, διοικητικής και γενικής γλώσσας όπου απαντώνται οι σχετικοί όροι 2. εννοιολογικού και φυσικού σχεδιασμού βάσης ορολογικών δεδομένων για τη διαχείριση και ανάλυση των όρων και εννοιών 3. παραδειγμάτων ανάλυσης όρων..
1.Σ-Κ Κ για το σεισμικό κίνδυνο Σώμα κειμένων : θεωρείται κάθε συλλογή τμημάτων κειμένων μιας συγκεκριμένης γλώσσας τα οποία επιλέγονται και διατάσσονται σύμφωνα με εξωτερικά κριτήρια, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όσο το δυνατόν, ως αντιπροσωπευτικά δείγματα της γλώσσας αυτής στο πλαίσιο γλωσσολογικών ερευνών (Sinclair, J. :2004 2004) Τα Σ.Κ. διαφοροποιούνται ανάλογα με τη χρήση για την οποία προορίζονται και τις προδιαγραφές σχεδιασμού τους Τα εξωτερικά κριτήρια κατηγοριοποίησης για την συγκεκριμένη εργασία καθορίστηκαν: από τις ανάγκες της έρευνας τις επισημάνσεις της σχετικής βιβλιογραφίας, ββ τις ταξινομικές αρχές του Εθνικού Θησαυρού Ελληνικής Γλώσσας (ΕΘΕΓ) (ΙΕΛ) Σώματος Ελληνικών Κειμένων (http://www.sek.edu.gr) και αφορούν σε τρία επίπεδα: Θεματικά πεδία/υποπεδία Κειμενικό είδος /υποείδος Μέσο δημοσίευσης
1.Σ-Κ Κ για το σεισμικό κίνδυνο α. α. Κριτήρια ταξινόμησης των κειμένων 1.Θεματικό μ πεδίο/ / υποπεδίο Ορισμός: το πεδίο ειδικής γνώσης εντός του οποίου χρησιμοποιείται ειδική γλώσσα(special language, language for special purpose,lsp LSP) που χαρακτηρίζεται από τη χρήση είδιων (specific) γλωσσικών μέσων έκφρασης (ΕΛΟΤ 561-1) 1) Συστήματα ταξινόμησης ης (ακαδημαϊκά και διοικητικά) ) όπως: ταξινομικό σύστημα «Eurovoc» (πολύγλωσσος θησαυρός της Ευρωπαϊκής Ένωσης ) το δεκαδικό σύστημα ταξινόμησης Dewey (ελληνική έκδοση ΕΚΤ)
Θεματικά πεδίά/ υποπεδία Πολιτική προστασία Αντισεισμική πολιτική Χωροταξική πολιτική Περιφερειακή ανάπτυξη Τοπική Αυτοδιοίκηση Περιβαλλοντική Δημόσιες πολιτικές Γεωεπιστήμες Εφαρμοσμένες επιστήμες Κοινωνικές επιστήμες Επιστημονικά πεδία Διαχείριση Σεισμικού κινδύνου κοινωνία Γενική γλώσσα
2. Κειμενικό είδος (genre), 1.Σ-Κ Κ για το σεισμικό κίνδυνο Κριτήρια ταξινόμησης των κειμένων Ορισμός: αναφέρεται στις κατηγορίες στις οποίες μπορεί να εμπίπτει ένα κείμενο. Οι κατηγορίες κειμενικών ειδών προσδιορίζονται με βάση τις συμβάσεις σύμφωνα με τις οποίες συγκροτείται το κείμενο. (http://www.komvos.edu.gr/glwssa/lexiko/lexiko_n.htm), Ταξινόμηση κειμενικών ειδών δεν υπάρχει (ίσως, δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει) ταξινόμηση καθολικής αποδοχής. Οι δά διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις προτείνουν και διαφορετικές αρχές κατηγοριοποίησης, έτσι η κειμενική τυπολογία μπορεί να ακολουθεί: τον σκοπό του λόγου ( επικοινωνιακό κριτήριο )ή τα διαφορετικά περιβάλλοντα παραγωγής του λόγου (στόχος: οι τομείς ανθρώπινης επικοινωνίας». (ΕΘΕΓ) Στη παρούσα εργασία ακολουθούμε εν μέρει την αρχή ταξινόμησης των κειμένων του ΕΘΕΓ όπου βάση της είναι «οι τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και επικοινωνίας».»
1.Σ-Κ Κ για τη διαχείριση σεισμικού κινδύνου Κριτήρια ταξινόμησης των κειμένων
1.Σ-Κ Κ για τη διαχείριση σεισμικού κινδύνου 3. Μέσο δημοσίευσης Κριτήρια ταξινόμησης ης των κειμένων Βιβλίο: κάθε είδους βιβλίο ηλεκτρονικό ή έντυπο, Διαδίκτυο: κείμενα κυβερνητικής πολιτικής και δημόσιας διοίκησης αναρτημένα στο διαύγεια, ενημερωτικά φυλλάδια, γλωσσάρια φορέων και οργανισμών κ.α., Περιοδικά Εφημερίδα: αφορά στην επόμενη φάση της έρευνας, όπου οι όροι θα εξεταστούν και ως προς το νόημά τους σε κείμενα της γενικής γλώσσας, Άλλο: κάθε είδος κειμένου που δεν εντάσσεται στις παραπάνω κατηγορίες. Επίσης καταγράφονται και πληροφορίες όπως το όνομα του συγγραφέα, ο φορέας έκδοσης του κειμένου, χρονολογία, γλώσσα, μορφή κειμένου που μπορεί να είναι έντυπη ή ηλεκτρονική κ.α.
1. Σ-Κ για το σεισμικό κίνδυνο Περιγραφή και σύσταση Μονόγλωσσο: : τμήματα ενός Δίγλωσσου: : ελληνικό αγγλικό κείμενα αγγλικής γλώσσας για την μελέτη θεμάτων ισοδυναμίας ελληνικών και αγγλικών όρων. Ειδικό: διαχείρισης του σεισμικού κινδύνου,, Συγκριτικό: συσχέτιση των έννοιών των όρων σε διάφορα πεδία και Δυναμικό: εμπλουτίζεται συνεχώς Αντιπροσωπευτικότητα του σώματος μη ύπαρξη αυστηρής μεθοδολογίας και ελέγχου της ποιότητας ενός σώματος κειμένων. τα πολλά θεματικά πεδία που εμπλέκονται καθώς και η δυσκολία εύρεσης ορισμών Βασικό στοιχείο αναζήτησης των κειμένων είναι η ύπαρξη ορισμών ή ευκόλως επαγόμενων σημασιών των όρων από το κείμενο.
1. Σ-Κ για το σεισμικό κίνδυνο Τμήμα του Σ-Κ Γενική Γλώσσα: 1.Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Ίδρυμα Τρανταφυλλίδη 2.Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Μπαμπινιώτη Διοικητική γλώσσα: 9 κείμενα (Νόμοθετήματα, μελέτες, ηλεκτρονικές σελίδες υπηρεσιών σχετικών με την Αντισεισμικής πολιτικής, Περιφερειακής ρφ ρ Ανάπτυξης, Πολιτικής Προστασίας) Επιστημονική γλώσσα: 8 κείμενα: πανεπιστημιακά εγχειρίδια και κείμενα ( Σεισμολογίας, Αντισεισμικής μηχανικής και Νομικής επιστήμης)
2. Ορολογική βάση δεδομένων Σχεσιακή βάση δεδομένων Εννοιολογικός σχεδιασμός : μοντέλο οντοτήτων συσχετίσεων (Ε-R Μοντελο)
2. Ορολογική βάση δεδομένων Φυσικός σχεδιασμός σε πρόγραμμα access
2. Ορολογική βάση δεδομένων Φόρμα εισαγωγής ορολογικών δεδομένων
3. Παραδείγματα από την ανάλυση όρων Όροι: σεισμικός κίνδυνος και τρωτότητα Ερωτήματα Με βάση τους ορισμούς, σε ποια χαρακτηριστικά των εννοιών δίνεται βαρύτητα στα διάφορα πεδία; ; Ποιες οι διαφοροποιήσεις των χαρακτηριστικών των εννοιών εντός του ίδιου θεματικού πεδίου και ανάμεσα στα διαφορετικά θεματικά πεδία Ποιοι όροι εμφανίζονται ή όχι στα διάφορα εξεταζόμενα θεματικά πεδία Ποια η συσχέτιση με τις σημασίες των όρων ως λέξεις στη γενική γλώσσα
ορισμός Aποτελεί εκτιμήσεις της πιθανότητας να συμβούν απώλειες που σχετίζονται με παράγοντες της σεισμικής επικινδυνότητας (ανθρώπινες, κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές). Ορίζεται σαν επικινδυνότητα*τρωτότητα (hazard*vulnerability). O σεισμικός κίνδυνος μπορεί να εκφραστεί σε οικονομικό κόστος, κόστος σε ανθρώπινες ζωές κλπ, ανά μονάδα χρόνου. O βαθμός (έκταση και κρισιμότητα) των βλαβών που αναμένεται να υποστεί μια κατασκευή ( ή ευρύτερη περιοχή- οικιστικό σύνολο) εξαιτίας ενός επερχόμενου σεισμού Όρος: σεισμικός κίνδυνος θεματικο πεδίο υποπεδίο αγγλικό ισοδύναμ ο κωδικός κειμένου Γεωεπιστήμες Σεισμολογία seismic risk Κουσκουνά, Β. /Σημειώσεις Σεισμολογίας Ελλάδος Γεωεπιστήμες Γεωφυσική seismic risk Σωκος, Ε.,/Τεχνική Σεισμολογία Γεωεπιστήμες seismic Βούλγαρης, Ν. Σεισμολογία risk Σημειώσεις Σεισμολογίας O αναμενόμενος βαθμός σεισμικών βλαβών Γεωεπιστήμες seismic Γεωδυναμικό που πρόκειται να υποστεί μια τεχνική Σεισμολογία risk Ινστιτούτο κατασκευή ή και γενικότερα το σύνολο των (γλωσσάρι) επιπτώσεων στις ανθρώπινες δραστηριότητες εξαιτίας ενός σεισμού. Πιθανότητα να εμφανιστούν συγκεκριμένες συνέπειες λόγω κάποιου σεισμού η Εφαρμοσμένε ς επιστήμες seismic risk Σπυράκος, Κ., Κουτρουμάνος,
Όρος: σεισμικός κίνδυνος Ο σεισμικός κίνδυνος εξαρτάται από τη Δημόσια Πολιτική Γ.Γ.Π.Π./σεισμοί σεισμική επικινδυνότητα της περιοχής Πολιτική (site) και από τη τρωτότητα των τεχνικών Προστασία κατασκευών που βρίσκονται στη περιοχή. Aποτελεί το ίδιο το φυσικό φαινόμενο και τα αποτελέσματα αυτού, δηλαδή η σεισμική κίνηση, οι πυρκαγιές, οι ρευστοποιήσεις, οι καταρρεύσεις κ.α Δημόσια Πολιτική Πολιτική Προστασία Γ.Γ.Π.Π./ Ξενοκράτης
Όρος: τρωτότητα ορισμός θεματικό πεδίο Αγγλικό κωδικός κειμένου ισοδύναμο δεν εμφανίζεται Γενική Γλώσσα Λεξικό ΝΕ γλώσσας, Μπαμπινιώτη δεν εμφανίζεται Γενική Γλώσσα Λεξικό ίδρυμα Τριανταφυλλίδη δεν εμφανίζεται Αντισεισμική πολιτική ΕΑΚ 2000 (Αντισεισμικός κανονισμός) δεν εμφανίζεται Πολιτική Προστασία Εγκύκλιος σεισμός 2009 (Γεν. Γρ. Πολιτικής Προστασίας) δεν εμφανίζεται Πολιτική Προστασία Υπουργική Απόφαση «Γενικό Σχέδιο Πολιτικής: Ξενοκράτης» η τρωτότητα των τεχνικών κατασκευών εκφράζεται με το μέτρο των ιδιοτήτων των κατασκευών (π.χχ ποιότητα κατασκευής, ιδιοπερίοδο, τοπικές γεωτεχνικές συνθήκες κλπ). Πολιτική Προστασία Ηλεκτρονική Σελίδα Γεν.Γρ.Πολιτικής.Προστασίας./σεισμοί Τα στοιχεία τρωτότητας αφορούν δομικά Αντισεισμική Πολιτική ΟΑΣΠ/προσεισμικός έλεγχος χαρακτηριστικά του κτιρίου όπως κατασκευή σύμφωνα με Αντισεισμικό Κανονισμό, αλλαγή της χρήσης του κτιρίου, προηγούμενες σεισμικές επιβαρύνσεις, ελλιπής συντήρηση, κίνδυνος κρούσης με γειτονικά κτίρια. Ο όρος τρωτότητα περιγράφει το πόσο ευάλωτο είναι το ανθρωπογενές περιβάλλον σε έναν επικίνδυνο φυσικό κίνδυνο. Περιφερειακή Πολιτική/Τοπική Αυτοδιοίκηση vulnerability ΙΤΑ/Πολιτική Προστασία
Όρος: τρωτότητα ορισμός θεματικό πεδίο αγγλικό ισοδύναμο Αποτελεί χαρακτηριστική ιδιότητα - παράμετρο κάθε Γεωεπιστήμες vulnerability κατασκευής και εκφράζει την αναμενόμενη απόκριση Σεισμολογία της σε ενδεχόμενη σεισμική κίνηση κωδικός κειμένου Βούλγαρης, Ν. Σημειώσεις Σεισμολογίας Ο βαθμός της βλάβης (ή η πιθανότητα φθοράς) που Γεωεπιστήμες Vulnerability Σωκος, Ε.,/Τεχνική προκαλεί στο κτίριο κάποιο σεισμικό φορτίο. Υπάρχουν πολλές μεθοδολογίες για τον υπολογισμό της (π.χ. πιθανολογική, αιτιοκρατική, experts opinion) Γεωφυσική Σεισμολογία Σχετίζεται με τη σεισμική συμπεριφορά των κατασκευών και εξαρτάται κυρίως από την ποιότητα και τις αντισεισμικές προδιαγραφές των κατασκευών. Γεωεπιστήμες Σεισμολογία vulnerability Κουσκουνά, Β. /Σημειώσεις Σεισμολογίας Ελλάδος Ο βαθμός στον οποίο αναμένονται βλάβες για δεδομένη επικινδυνότητα ονομάζεται τρωτότητα και συνήθως εκφράζεται ως ποσοστό του συνολικού κόστους των δομημάτων. Εφαρμοσμένες επιστήμες Αντισεισμική μηχανική vulnerability Σπυράκος, Κ., Κουτρουμάνος, Ι./Αντισεισμικές κατασκευές
Ενδεικτικά συμπεράσματα Οι ορισμοί των όρων χρωματίζονται από την ειδίκευση και το επιστημονικό υπόβαθρο Εντός του ίδιου θεματικού πεδίου συχνά επικρατεί «εννοιολογική τρικυμία», οι έννοιες των όρων δεν είναι κατασταλαγμένες και αποσαφηνισμένες Η ιεράρχηση του όρου στο πλαίσιο ενός γνωστικού πεδίου καθορίζει και το εννοιολογικό του περιεχόμενο