ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΛ: 210 3393537, 210 3393581 ΤΑ 19 ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α., ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΡΤΙΟ ΤΟΥ 2004 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΩΡΑΚΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Θεσμική θωράκιση των ελεγκτικών μηχανισμών Προς την κατεύθυνση αυτή προωθήθηκαν τα ακόλουθα μέτρα: 1. Με το άρθρο 18 του ν. 3260/2004, προβλέφθηκε ότι ο Ειδικός Γραμματέας και τα μέλη του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης δεν διώκονται, δεν εξετάζονται και δεν ενάγονται για γνώμη που διατύπωσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, εκτός, βεβαίως, αν ενήργησαν δολίως ή αν υπάρχει παραβίαση του απορρήτου ή του καθήκοντος εχεμύθειας. 2. Στη συνέχεια, η παραπάνω ρύθμιση επεκτάθηκε και στους Ειδικούς Επιθεωρητές που υπηρετούν με απόσπαση ή με διετή θητεία στο γραφείο του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, και μάλιστα αναδρομικά, από την έναρξη ισχύος του ν. 3074/2002, οπότε και ιδρύθηκε ο θεσμός του Γενικού Επιθεωρητή (άρθρο 14 παρ. 6 του ν. 3345/2005 «Οικονομικά θέματα Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και ρύθμιση διοικητικών θεμάτων»). 1
3. Στο πλαίσιο των ελέγχων, επιθεωρήσεων και ερευνών που διενεργούνται από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης ή κατόπιν εντολής του από το Σώμα Επιθεωρητών - Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης και από τα ιδιαίτερα Σώματα και Υπηρεσίες Επιθεώρησης και Ελέγχου, προβλέφθηκε ότι είναι δυνατή η άρση του τραπεζικού, χρηματιστηριακού και φορολογικού απορρήτου. Η άρση του τραπεζικού, χρηματιστηριακού και φορολογικού απορρήτου είναι δυνατή και στο πλαίσιο του ελέγχου, από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, των ετήσιων δηλώσεων οικονομικής κατάστασης («πόθεν έσχες») των μελών των ιδιαίτερων Σωμάτων Επιθεώρησης και Ελέγχου (άρθρο 14 παρ. 3 και 4 ν. 3345/2005). Όπως επισημαίνεται στην Ετήσια Έκθεση του Γ.Ε.Δ.Δ. για το 2005 (σελ. 16-17), η εφαρμογή του μέτρου αυτού κατά το 2005 αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική στη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς και διασπάθισης δημόσιου χρήματος, αποδεικνύοντας έμπρακτα την αναγκαιότητα υιοθέτησής του από τον νομοθέτη». 4. Με το άρθρο 14 παρ. 8δ του ν. 3345/2005 προβλέφθηκε ότι τα πρόσωπα που υπόκεινται στον έλεγχο του Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. απαιτείται να υποβάλλουν δηλώσεις όχι μόνο για τη δική τους περιουσιακή κατάσταση, αλλά και για εκείνη των συζύγων και των ανήλικων τέκνων τους, προς ενίσχυση της διαφάνειας και σε εναρμόνιση με το άρθρο 28 Υ.Κ. 5. Προβλέφθηκε επίσης ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης έχει δικαίωμα να ζητήσει από το Δημόσιο, νόμιμα εκπροσωπούμενο από τον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών ή τους φορείς που υπάγονται στον έλεγχό του με υποχρέωση συμμόρφωσης των τελευταίων: 1) Να παρίστανται κατά την προδικασία και την κύρια ακροαματική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγοντες για χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης που υπέστησαν από τις ως άνω αξιόποινες πράξεις του υπαλλήλου, λειτουργού ή του οργάνου τους. 2) Να ασκούν, υπό την ιδιότητα του πολιτικώς ενάγοντος, όλα τα παρεχόμενα σ αυτούς ένδικα μέσα κατά αποφάσεων ή βουλευμάτων. 3) Να ζητούν από τον αρμόδιο Εισαγγελέα, υπό την ιδιότητα του πολιτικώς ενάγοντος, ν ασκήσει τα παρεχόμενα σ αυτόν ένδικα μέσα κατά βουλευμάτων και αποφάσεων καθώς και την επίσπευση της ποινικής διαδικασίας και την κατά προτίμηση εκδίκαση των υποθέσεων (άρθρο 12 παρ. 2 ν. 3320/2005). 6. Προκειμένου να διευκολυνθεί η ουσιαστική συμβολή του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης στη διατύπωση προτάσεων για την ενίσχυση της 2
αποτελεσματικότητας των ελεγκτικών μηχανισμών, του παρέχεται η δυνατότητα, μετά από έγκριση του Υπουργού ΕΣ.Δ.Δ.Α., να προωθεί σχετικές επιστημονικές έρευνες και μελέτες, εκπαιδευτικά σεμινάρια, συνέδρια, μετάκληση ειδικών επιστημόνων, καθώς και να διενεργεί έργα μεταφοράς τεχνογνωσίας ελέγχων επιθεωρήσεων από την Ε.Ε. και τους αρμόδιους Διεθνείς Οργανισμούς (Ο.Ο.Σ.Α. κλπ.). Επίσης, ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης μπορεί να προσφεύγει, για την παροχή τεχνικής υποστήριξης στο έργο των επιθεωρήσεων, σε ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, που θα λειτουργούν για τον σκοπό αυτό υπ ευθύνη του. Η χρηματοδότηση των παραπάνω δραστηριοτήτων μπορεί να γίνεται είτε από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων είτε από πόρους συναφών προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 12 παρ. 3 και 4 ν. 3320/2005). Στελέχωση των ελεγκτικών μηχανισμών και ενίσχυση της υποδομής τους Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της διαφάνειας και της πάταξης της διαφθοράς, έχει ληφθεί μέριμνα για τη στελέχωση των ελεγκτικών μηχανισμών και την κάλυψη των όποιων κενών, με εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να μπορέσουν αυτοί ν ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Και όλα αυτά σε συνεννόηση με τους ίδιους, οι οποίοι γνωρίζουν τις όποιες ελλείψεις και ανάγκες τους. Ειδικότερα: 7. Διπλασιάσθηκε ο αριθμός των Ειδικών Επιθεωρητών. Από 4 έγιναν 8. Προβλέφθηκε επίσης ότι στις περιφερειακές υπηρεσίες θα προΐστανται οι Ειδικοί Επιθεωρητές, ενώ είναι πλέον δυνατόν, για λόγους υπηρεσιακούς, να μετακινείται το προσωπικό του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης από το κέντρο στην περιφέρεια, και το αντίστροφο. Αυτό σημαίνει ότι, ανάλογα με τις ανάγκες της υπηρεσίας, είναι δυνατόν η κινητικότητα αυτή να εξυπηρετήσει την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ολοκλήρωση του ελεγκτικού έργου (άρθρο 14 παρ. 8 του ν. 3345/2005). 8. Ιδρύθηκε μία θέση Βοηθού Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Βορείου Ελλάδος, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Ο Βοηθός Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Βορείου Ελλάδος επικουρεί τον Γενικό Επιθεωρητή κατά την άσκηση των καθηκόντων του στην περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης και ιδίως: α) Ενεργεί, κατ εντολή του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης ή αυτεπαγγέλτως, μετά από πληροφόρηση από κάθε πηγή, κυρίως από τον έντυπο και 3
ηλεκτρονικό τύπο και γενικά τα Μ.Μ.Ε., από τις εκθέσεις των ελεγκτικών σωμάτων και τις αναφορές των υπηρεσιών εν γένει, για περιπτώσεις διαφθοράς ή κακοδιοίκησης. β) Για κάθε ενέργειά του ενημερώνει αμέσως τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και υποβάλλει σ αυτόν τα σχετικά πορίσματα και εκθέσεις (άρθρο 11 του ν. 3320/2005). 9. Προβλέφθηκε ότι στους υπαλλήλους, που μπορεί ν αποσπώνται στο Γραφείο του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, προστίθενται και οι υπάλληλοι δικαστηρίων και εισαγγελιών για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση, λόγω της εμπειρίας τους, των ποινικών διώξεων κλπ. κατά υπαλλήλων (άρθρο 14 παρ. 5 του ν. 3345/2004). 10. Με το π.δ. 77/2005 «Προϋποθέσεις και τρόπος διενέργειας του ελέγχου Οργάνωση και λειτουργία του Γραφείου του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης» ρυθμίσθηκε μια σειρά βασικών θεμάτων που αφορούν τις προϋποθέσεις και τον τρόπο διενέργειας του ελέγχου από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και τα λοιπά ελεγκτικά όργανα, επιλύθηκαν θέματα που αφορούν την εύρυθμη λειτουργία τους και ενισχύθηκε η στελέχωση του Γραφείου του Γενικού Επιθεωρητή, ώστε να μπορέσει ν ανταποκριθεί απρόσκοπτα στις αυξημένες αρμοδιότητες που του έχουν ανατεθεί. Μάλιστα «ως ιδιαιτέρως επιβοηθητικές της ελεγκτικής διαδικασίας κρίνονται και οι διατάξεις με τις παρ. 6 και 7 του άρθρου 4 του π.δ. 77/2005 με τις οποίες αφενός επιβάλλεται κατά τη διενέργεια ελέγχων και επιθεωρήσεων η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων οργάνων και η άμεση χορήγηση όλων των απαραίτητων στοιχείων ή πληροφοριών, αφετέρου χαρακτηρίζονται ως πειθαρχικό αδίκημα η μη χορήγηση ή η χορήγηση ανακριβών στοιχείων καθώς και η παρακώλυση ή η παραπλάνηση του έργου του Γ.Ε.Δ.Δ.» (Ετήσια Έκθεση 2005, σελ. 16). 11. Ηλεκτρονική Διασύνδεση όλων των Σωμάτων και Υπηρεσιών Επιθεώρησης και Ελέγχου, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα, ιδίως από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, να παρακολουθεί άμεσα και αποτελεσματικά την πορεία των επιθεωρήσεων. 12. Κατάρτιση των Επιθεωρητών Ελεγκτών, μέσω της εφαρμογής προγραμμάτων εκπαίδευσης. Αναφέρεται ιδίως το επιμορφωτικό πρόγραμμα με τον τίτλο «Εργαστήριο διαρκούς επιμόρφωσης για επιθεωρητές ελεγκτές δημόσιας διοίκησης», το οποίο πραγματοποιήθηκε από τον Γ.Ε.Δ.Δ. σε συνεργασία με το 4
Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης και την υποστήριξη της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (OLAF). Ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου και εντατικοποίηση των ελέγχων 13. Ήδη στον πρώτο νόμο που ψήφισε αυτή η Κυβέρνηση, τον ν. 3242/2004, προβλέφθηκε η αναγωγή του αδικήματος της απιστίας από πλημμέλημα σε κακούργημα. 14. Επίσης θεσμοθετήθηκε η υποχρεωτική γνωστοποίηση στον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης από τον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών κάθε ποινικής δίωξης, βουλεύματος ή καταδικαστικής απόφασης κατά υπαλλήλου ή λειτουργού ή οργάνου του ελεγχόμενου από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης τομέα για εγκλήματα περί την υπηρεσία, περί τα υπομνήματα, κατά της ιδιοκτησίας και κατά περιουσιακών δικαιωμάτων του Δημοσίου. Με τον τρόπο αυτόν καθίσταται εφικτή η παρακολούθηση της διαδρομής των ποινικών υποθέσεων κατά των υπαλλήλων, λειτουργών ή οργάνων των ως άνω φορέων. Όπως επισημαίνεται στην τελευταία έκθεση του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (σελ. 13-14), «η τελευταία αυτή υποχρέωση αποτελεί σημαντική εξέλιξη στην ενίσχυση του ελεγκτικού έργου του θεσμού, αλλά και των λοιπών σωμάτων και υπηρεσιών. Με αυτή την πρόβλεψη επιτυγχάνεται η υπέρβαση ενός εκ των βασικότερων παραγόντων που έπλητταν την αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία της δράσης τόσο του Γ.Ε.Δ.Δ. όσο και των Σωμάτων και Υπηρεσιών Επιθεώρησης και ελέγχου και που δεν ήταν άλλη από την πολλές φορές διαπιστωθείσα απροθυμία των ελεγχόμενων υπηρεσιών και φορέων να εφαρμόσουν τα πορίσματα των ελέγχων και πολύ περισσότερο να ελέγξουν πειθαρχικά τους εμπλεκόμενους υπαλλήλους τους». 15. Όταν τα ελεγκτικά όργανα διαπιστώσουν ότι ένας δημόσιος υπάλληλος ή, εν γένει, δημόσιος λειτουργός, έχει υποπέσει σε πειθαρχικό αδίκημα, τότε η άσκηση πειθαρχικής δίωξης είναι πλέον υποχρεωτική (άρθρο 14 παρ. 7 του ν. 3345/2005). 16. Παράλληλα, με τον νέο Υπαλληλικό Κώδικα, ο οποίος αναμένεται να κατατεθεί σύντομα στη Βουλή, εκσυγχρονίζεται το πειθαρχικό δίκαιο των δημόσιων υπαλλήλων, το οποίο καθίσταται αποτελεσματικότερο, πάντοτε με τις συνταγματικά επιβαλλόμενες εγγυήσεις αμεροληψίας. Μάλιστα: 5
- Στο άρθρο 107 παρ. 1 περίπτ. κγ, προβλέπεται ότι η άρνηση σύμπραξης, συνεργασίας και χορήγησης στοιχείων ή εγγράφων κατά τη διεξαγωγή έρευνας, επιθεώρησης ή ελέγχου από το Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και τα ιδιαίτερα Σώματα και Υπηρεσίες Επιθεώρησης και Ελέγχου αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα, σε ικανοποίηση σχετικού αιτήματος του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης. - Στο άρθρο 114 προβλέπεται, μεταξύ άλλων, ότι ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών έχει υποχρέωση να ανακοινώνει αμέσως στην προϊστάμενη αρχή του υπαλλήλου και στον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κάθε ποινική δίωξη που ασκείται κατ αυτού, σύμφωνα με σχετική πρόταση του Γ.Ε.Δ.Δ. Στην ίδια αρχή ανακοινώνεται επίσης από τον αρμόδιο εισαγγελέα η απόφαση ή το βούλευμα, με το οποίο τερματίζεται η δίωξη. - Η αναγνώριση του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης ως πειθαρχικού οργάνου στο άρθρο 116 του νέου Υ.Κ. 17. Προωθήθηκε η εντατικοποίηση των ελέγχων των προαναφερόμενων οργάνων: Όπως προκύπτει από τις Εκθέσεις του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, το 2003 ερευνήθηκαν από το Γραφείο του 386 υποθέσεις, το 2004 371 υποθέσεις, ενώ το 2005 519 υποθέσεις. Επίσης, από τα πεπραγμένα του Σώματος Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης του 2004, μεταξύ των ετών 2003 και του 2005 παρουσιάζεται τριπλασιασμός των ελέγχων. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι, ενώ το 2003 είχαν γίνει 56 επιθεωρήσεις, 11 προανακρίσεις και 11 ένορκες διοικητικές εξετάσεις, το 2004 έγιναν αντίστοιχα 88 επιθεωρήσεις, 26 προανακρίσεις και 14 ένορκες διοικητικές εξετάσεις, ενώ το 2005 πραγματοποιήθηκαν 142 επιθεωρήσεις-έλεγχοι και 32 προανακρίσεις/προκαταρκτικές εξετάσεις. Από τους συνολικούς δείκτες προκύπτει αύξηση κατά 44% της παραγωγικότητας του Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. για το 2005. 18. Επίσης, ένας από τους βασικούς άξονες του Προγράμματος «Πολιτεία Η Επανίδρυση της Δημόσιας Διοίκησης» (2005-2007) είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και η εδραίωση της χρηστής διακυβέρνησης. Στο υποπρόγραμμα 5 έχουν ενταχθεί 6 έργα για την ενίσχυση της διαφάνειας και τις αξίες της χρηστής διακυβέρνησης. Μεταξύ αυτών και η αναβάθμιση του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος και η ανάπτυξη ηλεκτρονικού κεντρικού κόμβου προβολής και επικοινωνίας με τους πολίτες για το Σ.Ε.Ε.Δ., καθώς και η προμήθεια εξοπλισμού πληροφορικής για τη βελτίωση των ελεγκτικών διαδικασιών. 6
19. Τέλος, στο άρθρο 5 παρ. 5 του ν. 3448/2006 «Για την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα και τη ρύθμιση θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης» προβλέπεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης αποφαίνεται επί της διοικητικής προσφυγής πολιτών κατά φορέων του δημόσιου τομέα, με την οποία αυτοί αρνούνται τη χορήγηση στοιχείων και γενικά δημόσιας πληροφορίας για περαιτέρω χρήση. 7