Ο Άγιος Σέργιος Αμμοχώστου είναι ένα κατεχόμενο χωριό περίπου 10 χιλιόμετρα έξω από την Αμμόχωστο. Το χωριό βρισκόταν κοντά στη Σαλαμίνα, τον Απόστολο Βαρνάβα και την Αλάσια (Έγκωμη), έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κύπρου. Λόγω της τοποθεσίας του χωριού, οι κάτοικοι έβρισκαν συνεχώς στα χωράφια τους αρχαίους τάφους και αρχαιολογικά ευρήματα. Η ονομασία του χωριού οφείλεται στους αγίους Σέργιο και Βάκχο, δύο ένδοξων Σύριων αξιωματικών του Ρωμαϊκού στρατού, υπό τον Αυτοκράτορα Μαξιμιανό. Έζησαν τον 3 ο αιώνα μ.χ. Μετέπειτα ασπάσθηκαν τον Χριστιανισμό και όταν ο Αυτοκράτορας έμαθε για το γεγονός, τους έστειλε σε ένα σκληρό δούκα της Ανατολής, τον Αντίλογο, όπου τον μεν Βάκχο μαστίγωσε μέχρι θανάτου, τον δε Σέργιο αποκεφάλισε μπροστά στους στρατιώτες. Μετέπειτα ανακηρύχθηκαν ως Άγιοι της ορθοδόξου εκκλησίας. Κατά το 1960 κατοικούσαν στην κοινότητα 1789 Έλληνες και μερικοί Τουρκοκύπριοι. Ο Ελληνικός πληθυσμός της το 1973 υπολογίζεται περίπου σε 2.100 κατοίκους. Το
χωριό ήταν πολύ ανεπτυγμένο με το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Μέσης Ανατολής. Επιπλέον είχε και άλλα ξενοδοχεία, εκκλησίες, δυο κινηματογράφους, δυο αλευρόμυλους τέσσερα τυροκομεία και αμέτρητες ταβέρνες. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τον τουρισμό και κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Είχαν τα χωράφια τους, στα οποία έσπερναν σιτάρι, φύτευαν πατάτες και κρεμμύδια, αλλά ήταν ξακουστοί και για τα κηπευτικά τους προϊόντα, όπως τα σέλινα και τις κουλούμπρες. Στο χωριό υπάρχουν δυο εκκλησίες, η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, χτίσμα του 16 ου, αιώνα καθώς και το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα. Επίσης, το εκκλησάκι του Αγιου Σωζόμενου, του Αγίου Γεωργίου και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Στην είσοδο του χωριού, στα αριστερά του δρόμου, βρίσκεται το γνωστό σπίτι του Τουρκοκύπριου Σκαπάνη, ανέπαφο και ακατοίκητο. Επίσης, στον Άγιο Σέργιο βρίσκεται το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Κύπρου, όπως αναφέραμε πριν, το Salamis Bay Hotel, που είχε 13 ορόφους. Κατά τη διάρκεια της Τουρκικής εισβολής έπεσε το παλληκάρι ο Πομπός Σοφιανός. Το 2008, μετά από ταυτοποίηση παραδόθηκαν, επίσης, τα οστά των Λοΐζου Μουσουργού, Θεοφιλή Μαγουλού, Ανδρέα Τσιερκέζου, Μιχάλη Αδάμου, Δέσποινας Γεωργαλή και Μιχάλη Άσπρου. Κατά τη μαζική εγκατάλειψη του χωριού, έμειναν πίσω γύρω στους 70 γέροντες και μερικοί νεότεροι.
Κατά τη διάρκεια της Τούρκικης εισβολής, οι κάτοικοι εκτοπιστήκαν, έτσι το χωριό κατοικήθηκε κυρίως από Τουρκοκύπριους, που μεταφέρθηκαν από το τότε μεικτό χωριό, τον Άγιο Θεόδωρο και εποίκους από την Τουρκία. Του δόθηκε η νέα ονομασία Γιενί-Μποκαζικτσιή, που στα Ελληνικά σημαίνει Νέος Βόσπορος. Μακάρι το χωριό Άγιος Σέργιος, όπως και κάθε σκαλωμένο χωριό, να ελευθερωθεί και να επιστρέψουμε στον τόπο που γεννηθήκαν οι γονείς μας και να μπορέσουμε να ζήσουμε εκεί. Στέλλα Νικολάου
Το χωριό μου είναι το Πραστειό Αμμοχώστου. Είναι ένα από τα πιο εύφορα χωρία της επαρχίας Αμμοχώστου. Έξω από το χωριό περνούσε ο Πεδιαίος ποταμός, το ίδιο και ο Γιαλιάς. Το χωριό απέχει 10km από την Αμμόχωστο και συνορεύει στα νοτιοανατολικά με τον Γαϊδουρά, στα δυτικά με τα Πυργά, στα νοτιοδυτικά με το χωριό Σίντα, στα βόρεια με την Περιστερωνοπηγή και στα νότια με τα Κούκλια και την Κοντέα. Το Πραστειό βρίσκεται στην πεδιάδα της Μεσαορίας. Οι δρόμοι ήταν από χώμα, όμως αργότερα έξω από το χωριό έφτιαξαν τον νέο δρόμο Αμμοχώστου-Λευκωσίας. Στα πιο παλιά χρόνια τα σπίτια ήταν φτιαγμένα από πλιθάρι και σιγά-σιγά, όσο περνούσε ο καιρός, τα έφτιαχναν και από τούβλα. Το χωριό πήρε το όνομά του από την αρχαία πόλη «Σίγουρη» που ήταν προάστιο και με τα χρόνια μετονομάστηκε σε Πραστειό. Ειδικά, όσον αφορά το χωριό, σε μια ακτίνα λίγων χιλιομέτρων από αυτό, εντοπίστηκαν μυκηναϊκό οχυρό και νεκροπόλεις
των αρχαίων χρόνων. Αυτό αναφέρεται σε παπική βούλα του 1196 μ.χ. Έτσι, φαίνεται να είναι ομαλή μετεξέλιξη ενός αγροτικού συνοικισμού της βυζαντινής εποχής. Το χωριό αποτελείτο από 1500 περίπου κατοίκους. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν εργατικοί και φιλόξενοι. Ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και μερικοί εργάζονταν στην πόλη. Στα πιο παλιά χρόνια, ασχολούνταν και με φυτείες ζαχαροκάλαμου. Τα προϊόντα που παρήγαγε το χωριό ήταν το σιτάρι, το κριθάρι και το ρόβι. Ο πολιούχος Άγιος του χωριού ήταν ο Άγιος Γεώργιος, στον οποίον είναι αφιερωμένη η εκκλησία του χωριού και γιορτάζει στις 23 Απριλίου. Η εκκλησία ανοικοδομήθηκε το 1875 μ.χ. Ήταν μια από τις ωραιότερες εκκλησίες της εποχής, με σκαλιστό καμπαναριό και καμάρες. Εκτός από την εκκλησία, υπήρχαν επίσης και μερικά ξωκλήσια: του Αγίου Γεωργίου του Σπόρου, που γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου,όπου ξεκινά και η σπορά, του Αγίου Ανδρονίκου και της Αγίας Αθανασίας, των οποίων η γιορτή είναι στις 9 Οκτωβρίου. Όμως, το πιο μεγάλο πανηγύρι γινόταν στις 23 Απριλίου, κατά τη γιορτή του προστάτη αγίου του χωριού. Το χωριό ήταν ένα από τα κεντρικά χωριά της περιοχής, για αυτό και διέθετε Αστυνομικό Σταθμό, Σταθμός του Τρένου, όπως και κινηματογράφο. Άλλο σημαντικό κτίριο του χωριού ήταν το σχολείο, το οποίο κτίστηκε από δωρεά κάποιου κατοίκου του χωριού. Επίσης, στο χωριό υπήρχαν τα καφενεία, όπου υπήρχε και το τηλέφωνο, για να μπορεί να επικοινωνεί ο κόσμος. διότι δεν υπήρχε σε κάθε σπίτι, όπως σήμερα. Το γήπεδο του Πραστειού ήταν ένα από τα μεγάλα γήπεδα της περιοχής, γιατί στο χωριό υπήρχε και το αθλητικό σωματείο «Κεραυνός» Αμμοχώστου. Στον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-59, το χωριό συμμετείχε με πολλούς αγωνιστές. Μερικοί από αυτούς κρατήθηκαν αιχμάλωτοι στα κρατητήρια της Πύλας
και άλλοι της Κοκκινοτριμιθιάς. Μετά τον πόλεμο του 1974 αρκετοί πέθαναν και μερικοί είναι αγνοούμενοι. Σημαντική φυσιογνωμία που ανέδειξε το Πραστειό Αμμοχώστου είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κύριλλος ο Γ, τον οποίον οι εφημερίδες τον είχαν κατατάξει ανάμεσα στους κορυφαίους της εκκλησίας και της πατρίδος. Μετά την εισβολή του 1974, οι κάτοικοι του χωριού αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό τους και να βρεθούν σήμερα σε διάφορες πόλεις της ελεύθερης Κύπρου. Άλλοι εγκατέλειψαν την Κύπρο και ξενιτεύτηκαν για ένα καλύτερο μέλλον. Σήμερα, στο μισογκρεμισμένο χωριό κατοικούν έποικοι από τα Άδανα της Τουρκίας. Οι κάτοικοι του Πραστειού εύχονται να βρεθεί σύντομα μια δίκαιη λύση, για να βρεθούν ξανά με τους συγχωριανούς τους στο αγαπημένο τους χωριό. Η δική μου ευχή είναι να ελευθερωθεί σύντομα η Κύπρος μας για να πάω να γνωρίσω κι εγώ τα κατεχόμενα χωριά μας, αλλά κυρίως τον Απόστολο Ανδρέα, τη Σαλαμίνα, την Καντάρα, τα κλειστά τείχη της Αμμοχώστου με την υπέροχη εκκλησία του Αγίου Νικολάου και την υπέροχη θάλασσα με την ξανθή αμμουδιά. Κάκια Φιλίππου Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο κατεχόμενο Πραστειό Αμμοχώστου
Το Πραστειό Αμμοχώστου βρίσκεται στα ανατολικά της επαρχίας Αμμοχώστου, 10 μίλια μακριά από την Αμμόχωστο. Γειτονικά χωριά του Πραστειού είναι τα Πυργά, η Γαϊδουρά, η Περιστερονοπηγή και η Κοντέα. Ο πληθυσμός του χωριού ανερχόταν σε 1500 κατοίκους, οι οποίοι ήταν πολύ φιλόξενοι. Το Πραστειό αποτελούσε προάστιο της σπουδαίας κώμης Σίγουρης. Παρά το γεγονός ότι το προάστιο ήταν αρχικά εξαρτώμενο από την ισχυρή Σίγουρη και ανήκε τουλάχιστον εώς το 1513 στη διοικητή περιοχή της, ανεξαρτητοποιήθηκε και επικράτησε, τροφοδοτούμενο πληθυσμιακά από την επιφανή κώμη, ειδικά μετά την κατακρήμνιση του κάστρου της το 1524. Η μετάγγιση κατοίκων από τη Σίγουρη, που οδήγησε στην εξαφάνισή της, ολοκληρώθηκε τον πρώτο αιώνα της οθωμανικής κυριαρχίας, έτσι ώστε το προάστιο, παρότι συνέχισε να προσδιορίζεται ως «Πραστειό της Σίγουρης» να αποτελέσει μια από τις πιο δυναμικές κοινότητες της Μεσαορίας.
Το χωριό βρίσκεται σε πεδινή περιοχή. Τα σπίτια του ήταν κτισμένα με πλιθάρι και οι δρόμοι ήταν χωματόδρομοι στα παλιά χρόνια. Τα προϊόντα που παρήγαγε ήταν γεωργικά και κτηνοτροφικά. Ο προστάτης άγιος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος, που γιορτάζει κάθε 23 Απριλίου. Τα ξωκλήσια του χωριού είναι του Αγίου Γεώργιου του Σπόρου, που γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου όταν ξεκινούσε η σπορά των γεωργών και του Αγίου Ανδρονίκου και της Αγίας Αθανασίας, που γιορτάζει στις 9 Οκτωβρίου. Στο χωριό υπήρχε το σχολείο «Πασχαλίδειο», δωρεά από κάποιο κάτοικο του χωριού και πήρε το όνομά του. Επίσης, υπήρχε αστυνομικός σταθμός, σινεμά, καφενεία, κέντρα, αθλητικές ομάδες, γήπεδο, στο οποίο γίνονταν αθλητικοί αγώνες. Στον απελευθερωτικό αγώνα του 1955 είχαμε πολλούς αγωνιστές, οι οποίοι ήταν κρατούμενοι στα κρατητήρια της Πύλας και της Κοκκινοτριμιθιάς. Το 1974 με την τουρκική εισβολή, οι κάτοικοι του χωριού αναγκαστήκανε να φύγουνε από το χωριό τους. Όμως, οχτώ άτομα από το χωριό αγνοούνται μέχρι σήμερα.
Επιφανή πρόσωπα που κατάγονταν από το Πραστειό Αμμοχώστου ήταν ο αρχιεπίσκοπος Κύριλλος Γ, ο οποίος ήταν μεταξύ των κορυφαίων της Εκκλησίας και Πατρίδος. Πραστίτης ήταν επίσης και ο βαθιά μορφωμένος αρχιμανδρίτης Ιουβενάλιος Ελευθεριάδης, που συνάρπαζε το ποίμνιο της Αμμοχώστου με τα λογοτεχνικά του κηρύγματα και προτάθηκε μάλιστα να ανελιχθεί στον αρχιεπίσκοπο θρόνο μετά το θάνατο του Κύριλλου. Στις 14 Αυγούστου, όταν έγινε η δεύτερη εισβολή, όλοι οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό. Αρχικά έζησαν για δύο χρόνια σε σκηνές στην Ξυλοτύμπου μέχρι να κτιστούν οι συνοικισμοί, για να έχουν ένα σπίτι να μείνουν. Οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν στις ελεύθερες επαρχίες της Κύπρου και μία φορά τον χρόνο μαζεύονται στη συνεστίαση για τη γιορτή του χωριού. Ευχή όλων είναι η πολυπόθητη επιστροφή στα χωριά μας. Λουσιάνα Σιούφτα
Η Βατύλη βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας της Μεσαορίας και ανήκει στην επαρχία Αμμοχώστου. Στα βορειοανατολικά της βρίσκεται το χωριό Σίντα, στα βορειοδυτικά τα χωριά Στρογγυλός και Άσσια, στα νοτιοανατολικά η Λύση και στα νοτιοδυτικά το Άρσος. Το όνομά της το πήρε από τον Στέφανο Βατύλη, ο οποίος ήταν φορολόγος του άλατος. Λέγεται ότι επέλεξε να κτίσει το σπίτι του σε περιοχή της Μεσαορίας, όπου δεν υπήρχε υγρασία. Το μέρος αυτό ήταν μεταξύ Λύσης και Άσσιας. Λόγω του ότι ήταν ο πρώτος οικιστής της περιοχής, δόθηκε το όνομά του στο μετέπειτα δημιουργηθέντα χωριό. Η Βατυλή ήταν μικτό χωριό. Ο πληθυσμός της, το 1974, ανερχόταν στους 3300 κατοίκους, από τους οποίους οι 900 περίπου ήταν Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ελάχιστα σπίτια
Ελληνοκυπρίων εφάπτονταν με σπίτια Τουρκοκυπρίων. Ο κύριος δρόμος που διέσχιζε τη Βατυλή, χώριζε την ελληνοκυπριακή από την τουρκοκυπριακή συνοικία. Οι σχέσεις μεταξύ των κατοίκων ήταν πολύ καλές. Πολλοί Τουρκοκύπριοι διέθεταν τα προϊόντα τους στους Ελληνοκύπριους. Υπήρχαν δε και αρκετοί εργάτες Τουρκοκύπριοι, που μετέβαιναν στις εργασίες τους με ελληνοκυπριακά λεωφορεία. Προστάτης Άγιος της Βατυλής είναι ο Άγιος Γεώργιος, στον οποίον είναι αφιερωμένη και η εκκλησία του χωριού, που βρίσκεται στο κέντρο του. Άλλες εκκλησίες είναι η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, που βρίσκεται στο νότιο μέρος του χωριού και η εκκλησία της Παναγίας, που βρίσκεται έξω από το χωριό, βορειοανατολικά, στο δρόμο Βατυλής-Σίντας, στην τοποθεσία γνωστή ως «Στεφάνι». Κοντά στην εκκλησία της Παναγίας κτίστηκε το 1950 η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Τα νερά του ποταμού Γιαλιά χρησιμοποιούνταν για άρδευση μέσω ενός πολύ παλιού συστήματος καναλιών. Υπήρχαν, όμως, και αρκετοί τεχνίτες και εργάτες, καθώς και υπάλληλοι,
που μετέβαιναν καθημερινά για εργασία στις πόλεις, κυρίως στο Βαρώσι και τη Λευκωσία. Η διακίνησή τους ήταν εύκολη επειδή υπήρχαν τακτικά δρομολόγια από 10-12 λεωφορεία. Τα γεωργικά προϊόντα που παράγονταν από ξηρικές καλλιέργειες, ήταν το κριθάρι και το σιτάρι. Όμως το κατ' εξοχήν προϊόν, με την καλλιέργεια του οποίου ασχολούνταν οι περισσότεροι γεωργοί, ήταν το τριφύλλι. Το τριφύλλι, οι παραγωγοί το διέθεταν στους λεωφορειούχους και αυτοί με τη σειρά τους το διέθεταν στις πόλεις. Για την απορρόφηση όλης της παραγωγής του τριφυλλιού, ιδρύθηκε από το Γεωργικό Τμήμα μικρή βιομηχανική μονάδα, η οποία ασχολείτο με την αποξήρανση του τριφυλλιού και το τελικό προϊόν διετίθετο στους παραγωγούς ζωοτροφών. Το 1974, οι κάτοικοι του χωριού εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους. Κάποιοι απόο αυτούς αγνοούνται μέχρι σήμερα, ενώ άλλοι έπεσαν μαχόμενοι, υπερασπιζόμενοι την πατρίδα τους, Σήμερα, οι Βατυλιώτες, σκορπισμένοι σε όλη την ελεύθερη Κύπρο, περιμένουν τον προστάτη Άγιο του χωριού τους, τον Άγιο Γεώργιο, να σκοτώσει τον δράκο με το κοντάρι του και να ελευθερώσει το χωριό τους, για να επιστρέψουν κοντά του. Αντρέας Θεοφάνους ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗ ΒΑΤΥΛΗ 1960. Η φωτογραφία είναι από τους Εορτασμούς της 28ης Οκτωβρίου 1940. Η φωτογραφία είναι έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Η Λύση, το χωριό της μητέρας μου, βρίσκεται στην επαρχία Αμμοχώστου, στην πεδιάδα της Μεσαορίας. Βόρεια της είναι η Βατυλή, δυτικά το Άρσος και η Τρεμετουσιά, ανατολικά της η Κοντέα, τα Κούκλια και η Μακράσυκα. Η Λύση πήρε το όνομά της από την αρχαία πόλη Ελύση, που βρισκόταν στην περιοχή. Οι παλιοί Λυσιώτες λένε πως έφερναν χαλκό από το βουνό Χαλκόβουνο στη Λύση, τον έλιωναν και έτσι πήρε το όνομά της. Το χωριό πριν την τουρκική εισβολή του 1974 είχε 5.500 κατοίκους, ήταν δηλαδή κωμόπολη. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Είχαν κοπάδια με πρόβατα, αγελάδες και χοιροστάσια. Άλλοι ήταν χτίστες και μπογιατζήδες.
Οι Λυσιώτες ήταν ήσυχοι, εργατικοί, φιλόξενοι και αγαπούσαν τον τόπο τους. Είχαν δυνατές φιλίες και όταν ο άλλος χρειαζόταν βοήθεια τον βοηθούσαν. Η έκταση του χωριού ήταν γύρω στα 4.346,52 εκτάρια. Είχε πλατιούς δρόμους, συγυρισμένα σπίτια και όμορφους κήπους. Οι νοικοκυρές κάθε Χριστούγενα και Πάσχα έβαφαν άσπρους (ασπρόγιαζαν) τους τοίχους και τα περιτοιχίσματα των σπιτιών τους. Οι προστάτες άγιοι του χωριού ήταν η Παναγία και ο άγιος Ευφημιανός. Η μεγάλη εκκλησία της Λύσης ήταν αφιερωμένη στην Παναγία και στις 8 Σεπτεμβρίου είχε μεγάλο πανηγύρι προς τιμή της. Σε αυτό το πανηγύρι μαζευόταν πολύς κόσμος και απ τα γύρω χωριά. Ακόμη και κάποιοι Τούρκοι πίστευαν στην Παναγία τη Χρυσολυσσιώτισσα, όπως την ονόμαζαν οι κάτοικοι. Η εκκλησία είναι ξακουστή για την ομορφιά της και για το χτίσμα της που είναι γοτθικού ρυθμού. Προς τιμή του Αγίου Ευφημιανού είχε χτιστεί μικρό εξωκκλήσι έξω από το χωριό. Οι ντόπιοι τον έλεγαν και Άι Φηνιανό.
Η Λύση είχε νοσοκομείο, δύο δημοτικά σχολεία και ένα γυμνάσιο. Το γήπεδό της ήταν το πρώτο με χόρτο και φωτισμό στην Κύπρο. Εκεί έκανε προπονήσεις η ομάδα της, το Α.ΣΙ.Λ. Είχε δύο κινηματογράφους το ΛΥΣΙΑ και τον ΤΑΝΙΑ. Στο κέντρο του χωριού ήταν η πλατεία, είχε 5-6 καφενεία και στη μέση το άγαλμα του Γρηγόρη Αυξεντίου. Είχε πολλούς αγωνιστές στον πόλεμο του 1955-59 με πρώτο τον Γρηγόρη Αυξεντίου και γι αυτό ονομάστηκε ηρωομάνα. Στον αγώνα του 1974 πολλοί έδωσαν την ζωή τους και κάποιοι είναι αγνοούμενοι μέχρι σήμερα. Οι κάτοικοι έφυγαν στις 15 Αυγούστου από το χωριό, στη γιορτή της Παναγίας. Μερικοί γύρισαν για να πάρουν τα ρούχα τους, τα χρυσαφικά, τα λεφτά τους και για να ποτίσουν τα ζώα τους. Πολλούς από αυτούς τους συνέλαβαν οι Τούρκοι. Εύχομαι να ελευθερωθεί ο τόπος μας για να πάω στη Λύση, να παίξω ποδόσφαιρο στο γήπεδο του Α.ΣΙ.Λ. μαζί με τον παππού μου, να ανάψω ένα κερί στην Παναγία μας και να δω το σπίτι της γιαγιάς μου! Χριστόφορος Βασιλείου
Η Άσσια βρίσκεται στον κάμπο της Μεσαορίας. Είναι χτισμένη στον παλαιό δρόμο της Λευκωσίας Αμμοχώστου. Είναι περίπου 24 χιλιόμετρα ανατολικά της Λευκωσίας και 40 χιλιόμετρα δυτικά της Αμμοχώστου και 30 χιλιόμετρα βόρεια της Λάρνακας. Η Άσσια πήρε το όνομα της από τον άσκιο χώρο, δηλαδή χωριό χωρίς σκιά. Το στερητικό (α) και η σκιά συνθέτουν το όνομα του χωριού. Στο χωριό υπήρχαν αρχαίοι τάφοι, όλοι συλημένοι. Πριν από την Τουρκική εισβολή του 1974 είχε περίπου 3500 κάτοικους. Οι ασχολίες των κατοίκων ήταν ποικίλες. Υπήρχε μια πολύ καλή εκμετάλλευση της εύφορης γης με καλλιέργειες πέραν από τα σιτηρά, όπως τριφύλλια, κηπευτικά και μποστάνια. Η κτηνοτροφία, πέραν από την αιγοπροβατοτροφία, είχε αναπτυχθεί πολύ με πολλά χοιροστάσια και αγελαδοτροφεία. Είχε 3 εργοστάσια μωσαϊκών (μαρμαράκια) και 2
εργοστάσια τούβλων. Πολλοί από τους άντρες του χωριού εργάζονταν ως εργατοτεχνίτες και υπάλληλοι στη Λευκωσία κυρίως, αλλά και στην Αμμόχωστο και τη Λάρνακα. Η Άσιια είχε δύο εκκλησίες, του Αγίου Γεωργίου στην κάτω ενορία και του Τίμιου Πρόδρομου στην πάνω ενορία. Είχε ακόμα την αρχαία εκκλησία της Παναγίας και τα παρεκκλήσια των Αγίων Θεοδώρων. Έναν χρόνο πριν από την εισβολή λειτούργησε και το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνα, που είχε κτίσει ο λαϊκός ζωγράφος Μιχαήλ Κάσσιαλος. Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού είχε 420 μαθητές το 1974, κατανεμημένους σε 12 τμήματα. Η Άσσια συνέδεσε το όνομά της με την τουρκική εισβολή, ως το χωριό με τους περισσότερους αγνοούμενους. Ανάμεσα στους νεκρούς της εισβολής είναι και ο υψηλόβαθμος μόνιμος αξιωματικός, ο Συνταγματάρχης Χρίστος Φώτης που ήταν Ασσιώτης και έπεσε πολεμώντας στο χωριό Καζιβερά της περιοχής Μόρφου. Ελπίζω, σύντομα, τα κατεχόμενα χωριά μας, όπως και η Άσσια, να απελευθερωθούν και όλοι να πάμε πίσω στα σπίτια μας ξανά Ελένη Βρετού
Η Μακράσυκα είναι ένα κατεχόμενο χωριό, που βρίσκεται στην επαρχία Αμμοχώστου. Από την τουρκική εισβολή του 1974 μέχρι και σήμερα, η Μακράσυκα κατοικείται και διοικείται από τους Τούρκους. Το κατεχόμενο χωριό της Μακράσυκας απέχει 18 χλμ από την πόλη της Αμμοχώστου και είναι στο δυτικό της τμήμα, ενώ 20 χλμ δυτικά της Λάρνακας και 38 νοτιοανατολικά της Λευκωσίας. Ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια Κοκκινοχωριών. Βρίσκεται σε υψόμετρο 50 μέτρων. Μέχρι το 1960, η Μακράσυκα κατοικούνταν από 747 Έλληνες κατοίκους. Ενώ το 1973 ο πληθυσμός της αυξήθηκε κατά 173 κατοίκους. Οι κάτοικοι της Μακράσυκας ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Μερικά κτίρια-κατασκευές που βρίσκονταν στο χωριό ήταν τα καφενεία, παντοπωλεία, συσκευαστήριο
πατατών και καρότων, σφαγείο και κρεοπωλείο, ντεπόζιτο νερού, έργα ύδρευσης και φράγματα. Η Μακράσυκα ήταν μια ανεπτυγμένη πολιτισμικά κοινότητα, αφού διέθετε δύο εκκλησίες, μία του Αγίου Ευσταθίου και μία αφιερωμένη στην Παναγία, τα εξωκκλήσια της Αγίας Θέκλας και του Αγίου Γεωργίου και ένα σχολείο, στο οποίο κατά τη σχολική χρονιά 1973-1974 φοιτούσαν 159 μαθητές. Επιπλέον, η κοινότητα ήταν και οικονομικά ανεπτυγμένη, αφού την 21 η Ιουνίου του 1947 ιδρύθηκε η Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Μακράσυκας, που κατόρθωσε να επιβιώσει της τουρκικής εισβολής. Λειτουργεί μέχρι και σήμερα, έχοντας όμως εκτοπιστεί, για αυτό τα υποκαταστήματά της στεγάζονται πλέον στη Λάρνακα. Εύχομαι όλα τα κατεχόμενα χωριά της Κύπρου να επιστρέψουν πίσω στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους. Ακόμη όλη η Κύπρος να γίνει ελεύθερη και ενωμένη. Δημήτρης Δημητρίου