1 «Μες στους προσφυγικούς συνοικισμoύς» του Γιώργου Ιωάννου

1 «Μες στους προσφυγικούς συνοικισμoύς» του Γιώργου Ιωάννου 1) Η ζωή του συγγραφέα και το έργο του Ο Γιώργος Ιωάννου γεννήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1927 στη Θεσσαλονίκη από γονείς πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη. Τα παιδικά και τα εφηβικά του χρόνια τα έζησε στη Θεσσαλονίκη, με εξαίρεση το διάστημα της Κατοχής. Αυτή η περίοδος έχει σημαδέψει έντονα τη ψυχή του και επανέρχεται συχνά στο συγγραφικό του έργο. Σε ηλικία 20 ετών εισάγεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. απ όπου αποφοίτησε το 1950. Στη συνέχεια εργάστηκε για λίγο καιρό ως φιλόλογος. Το 1960 διορίστηκε στη δημόσια εκπαίδευση. Κατόπιν αποσπάστηκε στη Βεγγάζη της Λιβύης όπου ίδρυσε το Ελληνικό Γυμνάσιο. Το ποιητικό του έργου εκτός από τα Ηλιοτρόπια περιλαμβάνει Τα χίλια δέντρα και άλλα ποιήματα 1954-1963, Πεζογραφία: Η σαρκοφάγος, Η μόνη κληρονομιά, Το δικό μας αίμα Κοιτάσματα, Εύφλεκτή χώρα, Η πρωτεύουσα των προσφύγων. Θεατρικά: Το αυγό της κότας και Η Μεγάλη Άρκτος. Μεταφράσεις: Ευριπίδη Ιφιγένεια η εν Ταύροις, Τάκιτου Γερμανία Στράτωνος Μούσα παιδική. Φιλολογικά: Δημοτικά τραγούδια της Κυνουρίας, Τα δημοτικά μας τραγούδια, Μαγικά παραμύθια του Ελληνικού λαού, Καραγκιόζης Παραμύθια του λαού μας. Πεθαίνει στις 16 Φεβρουαρίου, σε ηλικία 58 ετών το 1985 και κηδεύεται στη Θεσσαλονίκη. 2) Οι περίοδοι της δημιουργίας του είναι: - 1954-1963 = εκδίδει τις δυο πρώτες ποιητικές συλλογές. - 1964-1974 = στράφηκε στο πεζογράφημα και δημιούργησε το δικό του προσωπικό ύφος. - 1975-1984 = η πιο δημιουργική. Εξέδωσε 9 βιβλία, έκανε μεταφράσεις, φιλολογικές μελέτες, αρθρογραφούσε και συμμετείχε σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές.

2 3) Η πεζογραφία του επηρεάστηκε από: - Το οικογενειακό του περιβάλλον. Οι γονείς του, τα αδέλφια του και άλλοι συγγενείς συμμετέχουν στα έργα του. Βέβαια η οικογένειά του άλλοτε συμφωνούσε με τις αποφάσεις του ενώ άλλοτε όχι. - Τη γειτονιά του που βρισκόταν σε προσφυγικό συνοικισμό της Θεσσαλονίκης και το σχολείο του. - Τους διάφορους νεανικούς χριστιανικούς κύκλους στους οποίους ανήκε ο συγγραφέας από την εφηβεία του. - Την πόλη της Θεσσαλονίκης. Πολλά πεζογράφημά του εκεί διεξάγονται. Μάλιστα τον εσωτερικό μονόλογο στα έργα του τον χρησιμοποίησε επηρεασμένος από τους Θεσσαλονικείς λογοτέχνες Πεντζίκη και Ξεφλούδα. -Τη μελέτη έργων ξένων και Ελλήνων λογοτεχνών ( Μονταίνιο, Παπαδιαμάντη, Κόντογλου). - Τον Καβάφη στο υπαινικτικό ύφος, στη στάση του απέναντι στη φύση και στην εμμονή του στη Θεσσαλονίκη, όπως ο Καβάφης στην Αλεξάνδρεια. - Τις σπουδές του και τους δασκάλους του στην πορεία της ζωής του. - Τον κινηματογράφο (από εκεί επηρεασμένος χρησιμοποιεί αναδρομικές αφηγήσεις, προσοχή και στην ελάχιστη λεπτομέρεια). -την επικαιρότητα της εποχής του. -την εργασία του ως δημόσιος υπάλληλος. 4) Χαρακτηριστικά του πεζογραφικού του έργου - Τα αφηγήματά του βρίσκονται μεταξύ αυτοβιογραφικού και φανταστικού. Έχουν δηλαδή χαρακτήρα βιωματικό είτε από όσα έχει ζήσει ο Ιωάννου είτε από τις σκέψεις του. - Άλλη πηγή έμπνευσής του αποτελεί ο λαϊκός πολιτισμός με τους θρύλους, τα παραμύθια, τα ήθη, έθιμα, δημοτικά τραγούδια αλλά και στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή, την επικαιρότητα, τις διάφορες διηγήσεις. Όλα αυτά διασώζονται λόγω της δυνατής του μνήμης και της οξυδερκούς παρατηρητικότητάς του. - Ο χώρος αποτελεί βασικό ήρωα των έργων του και πόλη φυσικά η Θεσσαλονίκη. Μαζί βέβαια με τις διάφορες αναμνήσεις του. - Η φύση δεν υπάρχει στα έργα του ή τουλάχιστον της κάνει κάποια αναφορά αν συνυφαίνεται με την ανθρώπινη παρουσία. 5) Πώς οργανώνει την αφηγηματική ύλη.

3 - Η αφηγηματική τεχνική του μπορεί να είναι μονοεστιακή ή μονομερής, δηλαδή από την οπτική γωνία ενός προσώπου που αφηγείται, συμμετέχει στα γεγονότα ή είναι κεντρικό πρόσωπο. Η αφήγηση μπορεί να είναι πρωτοπρόσωπη αλλά και σε β ή σε γ πρόσωπο. - Χρησιμοποιεί την τεχνική των συνειρμών δεδομένης της ισχυρότατης μνήμης του και των σημειώσεων που κρατάει. - Ακόμη ακολουθεί την τεχνική του συγκερασμού των πάντων ( αναμειγνύει διάφορα θέματα) προκειμένου να προχωρήσει η εκάστοτε αφήγηση. - Ο εγκιβωτισμός υπάρχει είτε με τη μορφή της αναδρομικής αφήγησης είτε με τις ιστορίες που αφηγείται, κόβοντας έτσι για λίγο την κεντρική αφήγηση. - Χρησιμοποιείται η κυκλική δομή συχνά, δηλαδή το ίδιο γεγονός υπάρχει στην αρχή και το τέλος του έργου. - Διασπασμένο θέμα. Τα κείμενά του αποτελούνται από διαφορετικά στοιχεία που συντίθενται ανάλογα με την ψυχική του κατάσταση και μπορεί να αποτελούν σύνθεση παρόντος και μέλλοντος. Πετυχαίνει μάλιστα όλες αυτές οι χρονικές μεταβάσεις να γίνονται φυσικά χωρίς να ζημιώνουν καθόλου το τελικό αποτέλεσμα. - Η γλώσσα του είναι απλή και καθημερινή, αντικατοπτρίζει τα βιώματα του, ενώ η χρήση της αρχαίας ελληνικής υπάρχει για να αναφερθεί σε γεγονός ή συμπεριφορά που του ταιριάζει καλύτερα μια τέτοια γλώσσα. - Το ύφος του. Συνήθως χρησιμοποιεί κύριες προτάσεις ελλειπτικές. Σε λίγα έργα του ο λόγος είναι μακροπερίοδος. Διακατέχεται από εξομολογητικό τόνο και διάθεση άλλοτε ειρωνική ή κριτική. Μπορεί να συγκεράσει (αναμείξει) το κωμικό με το τραγικό, τη χαρά με τη λύπη. Το ιδιότυπο χιούμορ του διαφαίνεται συχνά. 1) Εισαγωγικά στο εξεταζόμενο έργο Το εξεταζόμενο κείμενο υπάρχει στη συλλογή «Για ένα φιλότιμο» που εκδόθηκε το 1964 και περιέχει 22 έργα. Ο Ιωάννου είχε ασχοληθεί μόνο με την ποίηση, αλλά από τότε στρέφεται στην πεζογραφία. Αν και πολεμήθηκε αρχικά από τους κριτικούς, βρίσκεται πολύ κοντά στη δεκτικότητα του σημερινού ανθρώπου, του αποκομμένου συχνά με ό,τι

4 τον έδενε με τις παραδόσεις του και σκλαβωμένο στο άγχος της καθημερινής επιβίωσης. 2) Νόημα Ενότητες Ενότητα 1 η («Στέκομαι και κοιτάζω συναντημένοι») Οι συλλογισμοί του συγγραφέα μέσα στο προσφυγικό καφενείο. Νόημα Το διήγημα ξεκινά απροσδόκητα, όπως συμβαίνει συχνά στα έργα του. Είναι προχωρημένο μεσημέρι σε κάποιο καφενείο που συγκεντρώνονται οι πρόσφυγες. Τα μικρά παιδιά παίζουν μπάλα και στο μυαλό του συγγραφέα έρχονται οι γονείς τους, που παλεύουν σκληρά για να επιβιώσουν και είναι απόγονοι της πρώτης γενιάς προσφύγων που ήλθαν στην Ελλάδα. Γεννήθηκαν εδώ, όπως άλλωστε και ο συγγραφέας. Ξεχωρίζουν από τους άλλους γιατί διαθέτουν τη δική τους ράτσα και ψυχή, δηλ. κοινή φυλετική καταγωγή και ελεύθερο φρόνημα. Ενότητα 2 η ( «Η αλήθεια πάντως διαπίστωση») Η ικανότητα του Ιωάννου να αναγνωρίζει τα διάφορα φύλα Νόημα Έχει εξασκηθεί τόσο πολύ ώστε να μπορεί να τους ξεχωρίζει από μακριά. Αυτό δείχνει την παρατηρητικότητα που τον διακρίνει. Παρουσιάζει τις φυλές. Αρχικά τους Ποντίους, που διακρίνονται από το μελαχρινό τους δέρμα, την αρχαιότατη ελληνική διάλεκτο που μιλούν και την ενδυμασία τους. Ακολουθούν οι Καραμανλήδες, οι απόγονοι των κατοίκων της Αρχαίας Καππαδοκίας. Ήταν Έλληνες τουρκόφωνοι, που έγραφαν τα τούρκικα με ελληνικούς χαρακτήρες. Κατόπιν παρουσιάζει τους Καυκάσιους από το μακρινό Καύκασο, δεμένο με τούς μύθους του χρυσόμαλλου δέρατος και του Προμηθέα. Μετά αναφέρεται στους Μικρασιάτες και τους Κωνσταντινουπολίτες. Υπάρχουν στοιχεία ειρωνείας για όσους από αυτούς υποστηρίζουν πως προέρχονται μόνο από το κέντρο της Πόλης και καθόλου από τα περίχωρά της. Τέλος τους

5 Θρακιώτες που ζουν πλέον στα εδάφη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Αυτούς τους τελευταίους, επειδή είναι ξανθωποί τους συγχέει με τους πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία (την περιοχή βόρεια της Ανατολικής Θράκης). Αν λοιπόν κάνει λάθος. τότε τους ρωτά για την προέλευσή τους. Ενότητα 3 η («Κι όμως πόση συγκίνηση,,, η αλήθεια») O αφηγητής συνδέεται στενά με τους πρόσφυγες και την πατρίδα. Νόημα Η επαφή του αυτή με τις διάφορες φυλές και η προσπάθεια για αναγνώρισή τους δεν κουράζει το συγγραφέα. Αντίθετα αισθάνεται συγκίνηση και αγάπη. Ο ίδιος σαν παιδί προσφύγων νιώθει μέσα στους συνοικισμούς ένα ζεστό κύμα να τον πλημμυρίζει. Έχει μαζί τους πολλούς ακατάλυτους δεσμούς, όπως το αίμα, τον κοινό πολιτισμό και τις αλησμόνητες πατρίδες τους. Τότε έρχονται στη μνήμη του και άλλοι λαοί ( Χετταίοι, Φρύγες, Λυδοί) με τους οποίους συμβίωσαν οι πρόσφυγες στο πέρασμα των αιώνων και εν μέρει συγχωνεύτηκαν. Γνωρίζει πολύ καλά την πανάρχαια ιστορία τους και γοητεύεται ακούγοντας τα ονόματά τους. Ενότητα 4 η («Κι όμως τα τελευταία χρόνια νομίζω») Η ζωή των προσφύγων και τα βάσανά τους. Νόημα Τονίζει σε μια παρέκβασή του πως κάποιοι γραφειοκράτες, «εγκληματίες και εκμεταλλευτές» προσπάθησαν να σπείρουν τη διχόνοια μεταξύ των προσφύγων. Αυτές οι δυσκολίες και οι πολιτικές διακρίσεις στα δύσκολα «πέτρινα» χρόνια που ακολούθησαν τον εμφύλιο πόλεμο, ανάγκασαν πολλούς πρόσφυγες να ξενιτευτούν. Βέβαια για τους Ελληνες η μετανάστευση αποτελεί πλήγμα αιώνων. Ενότητα 5 η

(«Κάθε φορά που φεύγω τριγύρω») Η μονότονη ζωή στην απρόσωπη πόλη. 6 Νόημα Ο αφηγητής φεύγει από το καφενείο. Οι πρόσφυγες τον αποχαιρετούν με ζεστασιά και αγάπη, γιατί τον θεωρούν δικό τους. Επιστρέφει στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και αισθάνεται ολομόναχος μέσα στο πλήθος που τρέχει στους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας. Ο ίδιος μένει ασάλευτος να αφουγκραστεί τα βήματα των προγόνων που περπάτησαν αιώνες πριν στους ίδιους δρόμους. Έχει τόσο ζωντανή αυτή την αίσθηση ώστε σκύβει τη ράχη του για να περάσει από πάνω το ατέλειωτο ποτάμι της φυλής. Του θυμίζει τη μέρα της Γονατιστής, όταν οι ψυχές των νεκρών επιστρέφουν στον Άδη, αφού έμειναν στον πάνω κόσμο από το Μ. Σάββατο μέχρι την Πεντηκοστή. Οι παραδόσεις είναι καλά στεριωμένες στην ψυχή του. Ο ίδιος τώρα παραπονιέται πως ζει ανάμεσα σε ανθρώπους αδιάφορους, που βλέπουν καχύποπτα τους διπλανούς τους και ειρωνεύεται την αλλοτρίωση που έχουν υποστεί και το κλείσιμο στο εαυτό τους. Ο συγγραφέας ζηλεύει. Θα ήθελε να ζει με τους πρόσφυγες, που τους βλέπει σαν την οικογένειά του. Επανέρχεται κυκλικά στην πρώτη σκηνή του αφηγήματος. 3) Συνολική θεώρηση Α) Αφηγηματική τεχνική Πλοκή = Με τη σκηνή στο καφενείο έχουμε αρχή της υπόθεσης η οποία ξετυλίγεται ευθύγραμμα τόσο στο ξεκίνημά της στο καφενείο όσο και αργότερα που επιστρέφει στην απρόσωπη πόλη, τη Θεσσαλονίκη. Στην τελευταία πρόταση της αφήγησης επανέρχεται κυκλικά στους προσφυγικούς συνοικισμούς Ο χρόνος = Υπάρχει ευθύγραμμη πορεία χωρίς αναχρονίες. Διαρκεί όσο ένας απογευματινός περίπατος στους προσφυγικούς συνοικισμούς.

7 Η εστίαση = Η εστίαση όπως στα περισσότερα έργα του είναι μονοεστιακή, μονομερής αφήγηση, δηλαδή όλα παρουσιάζονται από την οπτική γωνία του αφηγητή. H αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη, εκτός από ένα μικρό τμήμα όπου έχουμε β πρόσωπο πάντα όμως με χαρακτήρα εξομολογητικό. Η αφήγηση ζωντανεύει με τις περιγραφές, με την παρέκβαση όπου αναφέρεται στους «εγκληματίες των γραφείων» και από τις πολλές αντιθέσεις. Β) εκφραστικοί τρόποι μέσα Σχήματα λόγου Σχήματα λόγου υπάρχουν πολλά και έχουν λειτουργικό ρόλο. Αρχικά επίθετα εθνικά, άλλα που δείχνουν χρώμα ή ποιότητα («αληθινοί», «τίμιες»). Τα επιρρήματα δείχνουν πόσο σημαντικές είναι οι σκέψεις του αφηγητή και πόσο έντονα τα συναισθήματά του («σπανίως», «ολότελα», «κυρίως»). Έχουμε μεταφορές ( «να πέσω έξω», «από την καρδιά της πόλης», «ονόματα φορτωμένα μυστήριο», «το βουβό ποτάμι των προγόνων»). Λιγότερες είναι οι παρομοιώσεις («κάτι σα ζεστό κύμα», «όπως το κούτσουρο που κόβει το νερό») και οι προσωποποιήσεις («ονόματα δειλιάζουν», «τους πληροφορεί το αίμα»). Οι εικόνες είναι ακουστικές και οπτικές. Υπάρχουν εκείνες του παρελθόντος, ο αφηγητής σκέφτεται τους λαούς που πέρασαν και χάθηκαν. Υπάρχουν ακόμη οι εικόνες των προσφυγικών συνοικισμών και της ζωής των προσφύγων. Ύφος = δείχνει τις ευαισθησίες του αφηγητή χωρίς να γίνεται μελοδραματικό. Νιώθει ευτυχία, ενθουσιάζεται στο αγαπημένο του μέρος χωρίς να φτάνει όμως σε ακραίες σοβινιστικές εξάρσεις. Γλώσσα = είναι απλή και κυριολεκτεί. Βέβαια ο αναγνώστης πρέπει να μπορεί να διακρίνει τη διαφορά στις λέξεις «ράτσα», «πατρίδα». «φυλή».οι προτάσεις είναι κύριες και συχνά με αντιθετική σύνδεση. Γ) Το αφηγηματικό υλικό Θέματα Ο Ιωάννου αναφέρεται:

8 - Στην αφόρητη ζωή στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις με τη μαζοποίηση και τις τυπικές σχέσεις. - Στην προσφυγιά και τη μετανάστευση. Η ελληνική φυλή έχει υποφέρει αφάνταστα και από τα δυο στη μακραίωνη ιστορική της πορεία. - Στην καταγωγή των ανθρώπων, τόσο στη βιολογική ( αίμα, ράτσα) όσο και την πολιτιστική (πρόγονοι, πατρίδα). Έχει και πολλά βιωματικά στοιχεία όσον αφορά τη μορφή: - με τον εξομολογητικό τόνο, την πρωτοπρόσωπη αφήγηση - τη χρήση προσωπικών αντωνυμιών και α ενικού προσώπου. όσον αφορά το περιεχόμενο: - Γνωρίζει ιστορικές λεπτομέρειες και θρησκευτικές συνήθειες από τη ζωή των προσφύγων. - Κατάγεται από τη Θράκη, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από γονείς πρόσφυγες. - Ζει μόνος του στην απρόσωπη πόλη. - Γνωρίζει πολλά εθνογραφικά και γεωγραφικά στοιχεία. Έτσι μπορεί να διακρίνει την καταγωγή των προσφύγων από την ομιλία και τα εξωτερικά γνωρίσματά τους. Ακόμη τα ονόματα των λαών που τότε κατοικούσαν στις αλησμόνητες πατρίδες και κάθε ιστορική λεπτομέρεια σχετική. Έχει πολλά λαογραφικά και θρησκευτικά στοιχεία, όπως τα έθιμα της Πεντηκοστής στην 5 η ενότητα. Έχοντας αυτό ως αφορμή εκφράζει όλο το σεβασμό του στις ψυχές των προγόνων του. 4) Χαρακτήρες Ο αφηγητής = μορφωμένος με έντονες ευαισθησίες και παρατηρητικότητα. Θαυμάζει μάλιστα την ικανότητά του να ξεχωρίζει τις εθνότητες των προσφύγων. Νοσταλγεί τις πατρογονικές του εστίες χωρίς ποτέ να έχει πάει εκεί. Σέβεται τους προγόνους του και χαίρεται

9 όταν μπορεί να συναναστρέφεται με τους απογόνους τους. Αντίθετα νιώθει δυστυχής μέσα στη μοναξιά μιας μεγαλούπολης. Οι μεγάλοι = είναι οι απόγονοι των προσφύγων. Δεν προβάλλεται κάποιος ξεχωριστά από τον αφηγητή. Κουρασμένοι από την καθημερινή βιοπάλη φέρονται ειλικρινά και γνήσια. Πιθανόν βέβαια να παρουσιάζονται εξιδανικευμένοι. Καταλαβαίνουν πως έχουν κοινά στοιχεία με τον αφηγητή, ο οποίος συγκινείται αφάνταστα όταν ακούει τη γλώσσα τους. Οι εγκληματίες των γραφείων = σκληροί γραφειοκράτες, εκμεταλλευτές, δεν συγκινούνται με το δράμα των προσφύγων, προσπαθούν με κάθε τρόπο να επωφεληθούν από αυτούς και να τους εκμεταλλευτούν. Οι άνθρωποι της μεγάλης πόλης = ψυχροί, βιαστικοί, αγχωμένοι, κλεισμένοι στον εαυτό τους τελείως διαφορετικοί από τους κατοίκους των 5) Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1) Τι νόημα προσδίδει ο αφηγητής στους όρους «πρόσφυγες», «ράτσα», «πατρίδα». Πιστεύετε πως το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο υφίσταται στις μέρες μας ή έχει τροποποιηθεί; Γενικά «πρόσφυγες» ονομάζονταν παλιά αλλά και σήμερα όσοι υποχρεώνονται λόγω φυσικών καταστροφών ή πολεμικών αιτίων να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες και να ζήσουν σε ξένο τόπο. Εκεί αντιμετωπίζουν πολυποίκιλα προβλήματα μέχρι να καταφέρουν να ενταχθούν- αν το πετύχουν ποτέ- στο νέο κοινωνικό τους περίγυρο. Ο αφηγητής δεν αναφέρεται μόνο σε όσους διώχτηκαν από τον τόπο τους αλλά και στους απογόνους τους. Πιθανόν να μην έχουν πάει ποτέ στον τόπο καταγωγής τους. Μάλιστα αισθάνεται ψυχική αγαλλίαση όταν ζει και να επικοινωνεί μαζί τους εφόσον έχουν κοινές ρίζες.

10 Η λέξη «ράτσα» σημαίνει ομάδα πληθυσμού με κοινά βιολογικά χαρακτηριστικά αλλά και με κοινή γλώσσα, χρώμα δέρματος, συνήθειες, παραδόσεις. Σήμερα όμως η λέξη αυτή σχετίζεται περισσότερο με τις ρατσιστικές θεωρίες και αποδίδεται υποτιμητικά για έναν λαό. Η λέξη «πατρίδα» για τον αφηγητή είναι ο τόπος καταγωγής των γονέων του όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και με την ευρύτερη έννοια κάθε φιλόξενος τόπος. Σήμερα η λέξη σημαίνει τον τόπο που γεννηθήκαμε, ζούμε και έχουμε πολυποίκιλους δεσμούς με τα άλλα μέλη της. 2) Στο κείμενο ο αφηγητής κινείται ανάμεσα σε δυο διαφορετικές κοινότητες: στους ανθρώπους της πόλης και τους πρόσφυγες. Πώς αντιμετωπίζει τους κόσμους αυτούς; (α Ποια είναι εκείνα τα σημεία όπου αυτοβιογραφείται; β Τι τον ωθεί να μιλά με συγκίνηση για επιστροφή «επιτέλους στην πατρίδα;», ενώ βρίσκεται ήδη στον τόπο που γεννήθηκε;) Πράγματι ο αφηγητής κινείται ανάμεσα σε δυο διαφορετικές κοινότητες: στους ανθρώπους της πόλης και τους πρόσφυγες. Με τους πρώτους δεν έχει κανένα συναισθηματικό δεσμό. Μπορεί να ζει δίπλα τους, αισθάνεται όμως μόνος και χαμένος. Με τους άλλους νιώθει ότι βρίσκεται στο δικό του κόσμο και είναι ευτυχής. Αν και δεν έχει πει ποτέ στον τόπο καταγωγής των γονέων του πιστεύει πως τη γνωρίζει. Αυτοβιογραφείται στα παρακάτω σημεία: - αναφέρεται στη προσφυγική του καταγωγή και συχνάζει σε προσφυγικά καφενεία. - προσπαθεί να διατηρήσει επαφή με το παρελθόν και τις ρίζες του. 3) Κατά πόσο στο παρόν πεζογράφημα βρίσκουν εφαρμογή τα λόγια του Νίκου Καζαντζάκη στην Ασκητική: Το πρώτο σου χρέος, εκτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο σου τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει. Πράγματι σε όλο το έργο του ο αφηγητής προσπαθεί να έλθει σε επαφή με του προγόνους του, αναζητά την ταυτότητά του, αλλά αποδεικνύεται

11 και άξιος συνεχιστής του έργου τους. Γνωρίζει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των προσφύγων και τις παραδόσεις τους. Όσον αφορά το τρίτο σκέλος αν και πιθανόν πιστεύει πως οι κοινωνικές συνθήκες άλλαξαν δεν θα έπαυε ποτέ τον αγώνα του για να παραδώσει στους απογόνους του τη μεγάλη εντολή να τον ξεπεράσουν. 6) Χρήσιμες ερμηνευτικές επισημάνσεις 1) Ο αφηγητής ενώ ζει στην πόλη που γεννήθηκε επιθυμεί να επιστρέψει στην «πατρίδα». Αυτό εξηγείται γιατί η λέξη πατρίδα έχει μια πιο πλατιά σημασία, δηλαδή σημαίνει τον τόπο που γεννηθήκαν, μεγάλωσαν, έζησαν και μεγαλούργησαν οι πρόγονοί του. Ακόμη όπου υπάρχουν οι ρίζες της φυλής του και όπου νιώθει πως βρίσκεται με δικούς του ανθρώπους που τον αγαπούν και του μοιάζουν. Επομένως η μεγάλη πόλη είναι ξένη για αυτόν, ενώ οι προσφυγικοί συνοικισμoί του δημιουργούν την εντύπωση πως βρίσκεται στην αληθινή του πατρίδα. 2) Ο αφηγητής χρησιμοποιεί διαφορετικές εκφράσεις για τον κόσμο των προσφύγων και άλλες για τον κόσμο της πόλης. Τους θεωρεί εντελώς διαφορετικές κοινωνίες με άλλες πεποιθήσεις και κουλτούρα. Έτσι οι πρόσφυγες χαρακτηρίζονται: «πιο γνήσιοι», «αδρές και τίμιες φυσιογνωμίες», «ζεστό κύμα», «η ομορφιά αυτή». Οι κάτοικοι της πόλης: «ξένοι», «αδιαφορούν τελείως», «ο ένας αποφεύγει τον άλλον». «αν τύχει και σου μιλήσουν κρύβουν συνήθως τα αληθινά τους στοιχεία σα να ναι τίποτα κακοποιοί», «πονηρά πράγματα», «αταξίες». 3) Σε πολλά σημεία του κειμένου φαίνεται η μεγάλη παρατηρητικότητα του Γ. Ιωάννου: - ενώ δεν έχει ψυχική επαφή με τους κατοίκους της μεγαλούπολης γνωρίζει όσα τους αφορούν και μάλιστα σε βάθος. - Έχει άριστες γνώσεις για τον λαϊκό πολιτισμό και τις θρησκευτικές τελετουργίες. - Ξέρει λεπτομερέστατα τις διαφορές στα εξωτερικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την καταγωγή των προσφύγων (χρώμα μαλλιών, ματιών, προφορά, κινήσεις). - Αναφέρει ονόματα των παλαιότατων κατοίκων στις χώρες των προσφύγων (Λυδοί, Χετταίοι) και γνωρίζει πολύ καλά την ιστορία τους.

Βιβλιογραφία 12 Δρουκόπουλος Α., Γιώργος Ιωάννου: ένας οδηγός για την ανάγνωση του έργου του, Αθήνα, Ειρμός, 1992. Κοτζιάς Α., Μεταπολεμικοί πεζογράφοι, Αθήνα, Κεδρός, 1982. Μερακλής Μ. Γ., Η σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία (1945-1970) Η πεζογραφία, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδης,1970. Πολίτης Λ., Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας, Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα, 1978. Γιώργος Ιωάννου Ο μόνος λόγος για τον οποίο θα ήθελα να ήμουν πλούσιος, είναι για να μπορώ να ταξιδεύω σε ολόκληρο τον κόσμο και να σπουδάζω όλες τις τέχνες... www.giorgosioannou.info/