Προγράµµατα της Ε.Ε για τον αειφόρο Τουρισµό: η περίπτωση του ήµου Καλλιθέας Περίληψη εισήγησης Η παρούσα εισήγηση βασίστηκε στα συµπέρασµα µιας έρευνα που διεξήγαγε η οµάδα εργασίας στο ήµο Καλλιθέας σχετικά µε τις πιο σηµαντικές εµπειρίες και πρακτικές αειφόρου τουρισµού στις παραθαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράµµατος SuVot (Sustainable and Vocational Tourism) που είναι συγχρηµατοδοτούµενο από το πρόγραµµα INTERREG 3 C και αποτελεί ένα βήµα που έγινε από την τοπική αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης του τουρισµού. Ερευνάται η πρόκληση για την επίτευξη της ενεργού συµµετοχής του ιδιωτικού και του δηµόσιου τοµέα ώστε να καθιερωθεί µια κοινή στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης για τους προορισµούς µαζικού τουρισµού. Το πρόγραµµα στοχεύει στη διεύρυνση της δράσης του ικτύου είτε προωθώντας τη συνεργασία χωρών εκτός της περιοχής της Μεσογείου είτε διαδίδοντας τις γνώσεις και πρακτικές που έχουν δοκιµαστεί. Η έρευνα στοχεύει στην περιγραφή της τρέχουσας κατάστασης της δραστηριότητας του αειφόρου τουρισµού στην περιοχή της Μεσογείου αλλά και στο να αποτελέσει ένα εύκολο και χρήσιµο εργαλείο για την εφαρµογή νέων στρατηγικών για την αειφόρο ανάπτυξη.
Το πρόγραµµα SUVOT Το πρόγραµµα SUVOT - ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ εντάσσεται στο INTERREG IIIC ανατολή. Συµµετέχει ως εταίρος ο ήµος Καλλιθέας και συντονιστής ειναι η Επαρχία του Ρίµινι. Συµµετείχαν δυο ακόµα Ιταλικές πόλεις (Μπολόνια, Giovo) δύο Ισπανικές, (Ανδαλουσία, Γιορέτ δε Μαρ) και το Μπλάκπουλ της Βρετανίας. Εκτός από τις πόλεις συµµετέχουν το Πανεπιστήµιο τής Σουηδίας Mid Sweden University, το ICLEI και η το Πανεπιστήµιο Klaipeda στην Λιθουανία. Στόχος του προγράµµατος SUVOT είναι να διευρύνει τις δράσεις του ικτύου Πόλεων για Αειφόρο Τουρισµό γνωστοποιώντας τα αποτελέσµατα που έχουν ήδη προκύψει και να συµβουλεύσει τις τοπικές κυβερνήσεις σε άλλες τουριστικές περιοχές στον καθορισµό µιας σταθερής στρατηγικής για αειφόρο τουρισµό. Επιπλέον, το πρόγραµµα αυτό σκοπεύει να αυξήσει την ενηµέρωση των τοπικών κοινοτήτων στο θέµα του εναλλακτικού τουρισµού, ένα είδος τουρισµού που στηρίζεται σε εξειδικευµένες προσωπικές ευαισθησίες και ενδιαφέροντα: πολιτιστική κληρονοµιά, φύση, αθλητισµός και υγεία, δραστηριότητες εξωτερικού χώρου κ.τ.λ. Ο «εναλλακτικός τουρισµός» θα µπορούσε να βελτιώσει την οµοιοµορφία του παραδοσιακού τουρισµού που εξακολουθεί να έχει βαρύτατες συνέπειες για την αειφορία του τουρισµού. Το ίκτυο των Πόλεων για Αειφόρο Τουρισµό Οι τοπικές κυβερνήσεις µπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην υλοποίηση του αειφόρου τουρισµού. Πράγµατι, τοπικές κυβερνήσεις µε παρόµοιες εµπειρίες έχουν καταφέρει παρόµοια αποτελέσµατα και έχουν ξεκινήσει να εµπλέκουν παράγοντες από όλους τους τοµείς. Για τον λόγο αυτό, τοπικές κυβερνήσεις που βρίσκονται σε Ευρωπαϊκές και µη χώρες της Μεσογείου επιθυµούν να ξεκινήσουν µια παραγωγική και δραστήρια συνεργασία µε άλλες τοπικές αρχές για τις οποίες ο µαζικός τουρισµός παίζει σηµαντικό ρόλο στην τοπική οικονοµία. Υπό τον συντονισµό του ICLEI, τα µέλη του ικτύου είναι: Calvia (Ισπανία), Canakkale (Τουρκία), Rimini, Cervia, San Benedetto del Tronto, Tortoli, Venice, Chioggia Comunita Montana del Giovo (Ιταλία), Γεωργιούπολη και Καλλιθέα (Ελλάδα), Lloret de Mar, Mancomunidad de Municipios de la Costa del Sol Occidental, Punta Umbria (Ισπανία), Sousse (Τυνησία), η Ένωση Τοπικών Αρχών στο Ισραήλ (που εκπροσωπεί τις αρχές των: Tel Aviv, Haifa, Ashkelon, Ashdod, Netanya, Bat Yam, Akko, Nahariya). Η έδρα του ικτύου βρίσκεται στην επαρχία του Ρίµινι, στην Ιταλία. Τα µέλη του ικτύου έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά: είναι τοπικές κυβερνήσεις (ΟΤΑ) ή ενώσεις τοπικών κυβερνήσεων και προορισµοί µαζικού τουρισµού. Έχουν επίσης περισσότερους από 15 εκατοµµύρια κατοίκους συνολικά, περισσότερα από 20 χιλιάδες τ.χλµ. σε όλη τη Μεσόγειο, περισσότερες από 20 εκατοµµύρια αφίξεις κάθε χρόνο και αυξηµένο επίπεδο διάρκειας σεζόν (περίπου το 60 % των αφίξεων συγκεντρώνονται την περίοδο Ιουνίου Σεπτεµβρίου).
Εργαλεία για την αειφορία του τουρισµού ICAM (Ολοκληρωµένη ιαχείριση Παραθαλάσσιων Περιοχών) Οι παραθαλάσσιες περιοχές είναι περιοχές έντονης δραστηριότητας και αλληλεπίδρασης φυσικών, κοινωνικών, πολιτισµικών και οικονοµικών διαδικασιών. Οι αλλαγές, σε οποιοδήποτε στάδιο οποιουδήποτε µέρους του συστήµατος µπορεί να προκαλέσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις ακόµα και µακριά από την αφετηρία τους και πιθανώς σε κάποιο εντελώς διαφορετικό σύστηµα. Η αλληλεξάρτηση δραστηριοτήτων και πηγών στην παράκτια περιοχή εξηγεί γιατί µια κατά τοµείς προσέγγιση στη διαχείριση της περιοχής δεν κατόρθωσε να επιτύχει ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Κάθε τοµέας της οικονοµίας δηµιουργεί µια ποικιλία επιδράσεων σε διάφορους παράκτιους πόρους αλλά ο συνδυασµός των αντιδράσεών τους δηµιουργεί έντονα προβλήµατα για τη βάση των πόρων από την οποία εξαρτάται η επιβίωσή τους και προκαλεί συγκρούσεις. Μια οικονοµική λύση σε έναν τοµέα µπορεί να είναι οικονοµικά και περιβαλλοντικά επιζήµια για τις ανάγκες κάποιου άλλου. Γι αυτό αναγνωρίζεται πλέον ότι η αποτελεσµατική διαχείριση των παράκτιων περιοχών θα πρέπει να βασίζεται όχι µόνο σε µια ανάλυση ιδιωτικών δραστηριοτήτων και των επιδράσεών τους αλλά και στις συνολικές επιπτώσεις των τοµεακών δράσεων στις ίδιες και στους παράκτιους πόρους. Υπάρχει λοιπόν η ανάγκη να συνδυαστούν οι επιµέρους δραστηριότητες ώστε να επιτευχθεί ένα κοινά αποδεκτό πλαίσιο παράκτιας διαχείρισης: το ICAM είναι µια συνεχής, προσαρµόσιµη διαδικασία διαχείρισης πόρων για την αειφόρο ανάπτυξη σε παράκτιες περιοχές. Ο τουρισµός αντιπροσωπεύει ένα κεντρικό σηµείο της ενιαίας διαχείρισης παράκτιων περιοχών λόγω του γεγονότος ότι: 1. Ο τουρισµός ανήκει στην κυρίως οικονοµική δραστηριότητα, έτσι η ανάπτυξη του τοµέα του τουρισµού περιλαµβάνει την ανάπτυξη της γεωργίας, του εµπορίου, των µεταφορών αλλά και άλλων δραστηριοτήτων. Τα σχέδια τουριστικής ανάπτυξης λοιπόν έχουν µια σηµαντική επίδραση στον αναπτυξιακό σχεδιασµό των δροµολογίων, της υποδοµής, των τηλεπικοινωνιών. 2. Η ανάπτυξη του τουρισµού περιλαµβάνει επίσης τη Μεσόγειο ως οικολογικά ευαίσθητο σύστηµα. Η άποψη αυτή σχετίζεται µε την ανάγκη να εναρµονιστεί ο γενικός αναπτυξιακός σχεδιασµός µε τη διαδικασία προγραµµατισµού της
ανάπτυξης του τουρισµού, ακόµη και στις περιοχές όπου ο τουρισµός δεν είναι ιδιαίτερα σηµαντικός. Η Εκτίµηση της Φέρουσας Ικανότητας του Τουρισµού Η έννοια της Εκτίµησης της Φέρουσας Ικανότητας του τουρισµού προέκυψε από το συνέδριο του Ρίο και έχει τις ίδιες βασικές αρχές µε την Ατζέντα 21: Η φέρουσα ικανότητα ενός τουριστικού θερέτρου µπορεί να οριστεί ως: Ο µέγιστος αριθµός ανθρώπων που µπορούν να επισκεφθούν έναν τουριστικό προορισµό την ίδια περίοδο χωρίς να προκαλέσουν καταστροφή του φυσικού, οικονοµικού και κοινωνικο-πολιτισµικού περιβάλλοντος και απαράδεκτη µείωση στην ποιότητα της ικανοποίησης των επισκεπτών. Η πολιτική της εκτίµησης της φέρουσας ικανότητας είναι µια απάντηση στην ανάγκη για αλλαγή σε πολλούς ώριµους τουριστικούς προορισµούς. Οι εµπειρίες που αποκοµίστηκαν µέσω πολλών µελετών TCCA έχουν δείξει ότι ο τουρισµός είναι, σε κάποιο βαθµό, µια από τις δραστηριότητες που µπορεί να συµµορφωθεί µε τα κριτήρια της αειφορίας. Στις αρχές του 1994 µια οµάδα ειδικών σχεδίασε τις «Οδηγίες για την Εκτίµηση της Φέρουσας Ικανότητας του Τουρισµού στις Μεσογειακές Παραθαλάσσιες περιοχές», οι οποίες είχαν ως στόχο να παρέχουν ένα κατανοητό µεθοδολογικό εργαλείο και µια διαδικασία για την ανάλυση και την εκτίµηση της φέρουσας ικανότητας και για την ενσωµάτωση στον ολοκληρωµένο σχεδιασµό και τη διαχείριση των παράκτιων περιοχών της Μεσογείου. Συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης: ISO 14001 1 και EMAS 2 1 Το ISO 14001. Πρόκειται για το διεθνές πρότυπο για την περιβαλλοντική διαχείριση που αναπτύχθηκε το 1996 από τον ιεθνή Οργανισµό Τυποποίησης, τον βασικότερο παγκόσµιο δηµιουργό ιεθνών Προτύπων. 2 EMAS (Eco Management and Audit Scheme). Το EMAS10 είναι ένα εθελοντικό σχήµα που επιτρέπει τη συµµετοχή οργανισµών που λειτουργούν στην ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Οικονοµική Περιοχή. Το EMAS εισήχθη στην ΕΕ τον Ιούλιο του 1993 µε τον Κανονισµό 1836/93, για να προωθήσει τη βελτίωση των ευρωπαϊκών οργανισµών. Έτσι είναι ένα όργανο περιβαλλοντικής πολιτικής και µπορεί να θεωρηθεί ένα βήµα προς το στόχο της Κοινότητας για την αειφόρο ανάπτυξη.
Τα Συστήµατα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) είναι εργαλεία που έχουν στόχο να περιορίσουν τις συνέπειες κάθε είδους οργανισµού ή επιχείρησης στο περιβάλλον. Έτσι, τα ΣΠ περιλαµβάνουν όλες τις ευθύνες, τις οργανωτικές µεθόδους και διαδικασίες που χρειάζονται για να βελτιωθεί η περιβαλλοντική συµπεριφορά µιας εταιρίας σε µια καθορισµένη περίοδο ενσωµατώνοντας περιβαλλοντικά ζητήµατα στη γενική περιβαλλοντική πολιτική. Ο µηχανισµός αυτός επιτρέπει σε µια εταιρία να συνεισφέρει εθελοντικά στην αειφόρο ανάπτυξη. Εφαρµόζοντας έναν από τους προαναφερθέντες κανονισµούς ένας οργανισµός µπορεί να λάβει πιστοποίηση. Η πιστοποίηση παρέχεται από τα Αρµόδια Σώµατα Πιστοποίησης και είναι η επίσηµη δήλωση ότι τα ΣΠ έχουν εφαρµοστεί σωστά και µε επιτυχία. Από τη στιγµή που η ποιότητα του περιβάλλοντος έχει γίνει ένα από τα βασικά στοιχεία έλξης των τουριστικών προορισµών, τόσο οι δηµόσιες αρχές και εταιρίες, συµπεριλαµβάνοντας τη στέγαση και τις υπηρεσίες, ενσωµατώνουν όλο και περισσότερες περιβαλλοντικές έννοιες στις πολιτικές και τη διαχείρισή τους. Είναι εµφανές ότι η ποιότητα του περιβάλλοντος και η προστασία των φυσικών πόρων είναι απαραίτητες για τη διατήρηση του συγκριτικού πλεονεκτήµατος ενός προορισµού. Τα Συστήµατα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης έχουν προσεγγιστεί και εφαρµοστεί και από τον τοµέα του τουρισµού. Από τη µία οι ιδιωτικοί παράγοντες γνωρίζουν περισσότερα σχετικά µε την αειφορία και ένα περιβαλλοντικό πιστοποιητικό µπορεί να ενδυναµώσει και να κοινοποιήσει τη δέσµευσή τους. Από την άλλη οι πιστοποιηµένες ηµόσιες Αρχές των τουριστικών προορισµών µπορούν να παίξουν σηµαντικό ρόλο στην παρότρυνση των τοπικών τουριστικών πρακτόρων να υιοθετήσουν ένα Σύστηµα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης. Το ευρωπαϊκό οικολογικό σήµα για τον τουρισµό (European Ecolabel). Το ευρωπαϊκό οικολογικό σήµα είναι το σήµα της ΕΕ που διευκολύνει τους ευρωπαίους καταναλωτές να αναγνωρίζουν εύκολα τα επίσηµα εγκεκριµένα οικολογικά προϊόντα και τις υπηρεσίες σε όλη την ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήµα είναι ο καλύτερος τρόπος να πληροφορήσετε τους πελάτες σας για τις προσπάθειές σας σχετικά µε περιβαλλοντικά µέτρα και ποιοτικές
βελτιώσεις. Το ευρωπαϊκό οικολογικό σήµα είναι ένα επίσηµο σήµα κατατεθέν που χαίρει υψηλής εκτίµησης και βασίζεται σε ισχυρά και αξιόπιστα κριτήρια. Το Ecolabel αποτελεί εγγύηση για µια καλή περιβαλλοντική συµπεριφορά. Η διάδοση του Ecolabel αυξάνεται: υπάρχουν 36 πιστοποιηµένα τουριστικά καταλύµατα και 9 κάµπινγκ στην Ευρώπη. Το ένα τρίτο των πιστοποιηµένων καταλυµάτων βρίσκονται στην Ιταλία. Το πρώτο ιταλικό ξενοδοχείο που πιστοποιήθηκε βρίσκεται στην επαρχία του Ρίµινι: το ξενοδοχείο Jolie στο Ricione έλαβε το Ecolabel της ΕΕ τον εκέµβριο 2004. Για να ενθαρρυνθεί η χρήση του ευρωπαϊκού Ecolabel είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η επικοινωνία και η προώθησή του και να θεωρηθεί ως βασικό συστατικό των οικονοµικών και διαφηµιστικών στρατηγικών της τουριστικής βιοµηχανίας. Το VISIT Ecolabel : το Ecolabel για τις τουριστικές υπηρεσίες Το ευρωπαϊκό πρόγραµµα VISIT (Εθελοντική Πρωτοβουλία για την Αειφορία του Τουρισµού), που υποστηρίζεται από το πρόγραµµα LIFE διεξήχθη το 2001/2004 για να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των τουριστικών Ecolabels στην Ευρώπη και να δείξει πώς τα Ecolabels µπορούν να προωθήσουν αποτελεσµατικά την αειφορία στην τουριστική βιοµηχανία. Η πρωτοβουλία VISIT σκόπευε να κάνει τα σχήµατα απονοµής Ecolabels πιο χρήσιµα και φιλικά προς το χρήστη για τους τουρίστες, να αυξήσει τη συνεργασία και το συνδυασµό προγραµµάτων πιστοποίησης, να αναπτύξει κοινές διαφηµιστικές δράσεις, να µειώσει το κόστος και να βελτιώσει το προφίλ και το µερίδιο τους στην αγορά. Συγκεκριµένα, το VISIT δηµιούργησε ένα κοινό πρότυπο για τα τουριστικά Ecolabels στην Ευρώπη για την αναγνώριση των πιο απαιτητικών και αξιόπιστων οικολογικών σηµάτων που εγγυώνται υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής ποιότητας των προϊόντων τους στις αντίστοιχες χώρες. Πράσινες προµήθειες Μια από τις πιο σηµαντικές περιβαλλοντικές πολιτικές της ΕΕ τα προηγούµενα χρόνια είναι η Ενιαία Πολιτική Προϊόντων (ΙΡΡ), µε κύριο στόχο την προώθηση µιας αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών περισσότερο φιλικής προς το περιβάλλον.
Οι πράσινες προµήθειες καλύπτουν περιοχές όπως: αγορά µη ενεργοβόρων υπολογιστών και κτιρίων, εξοπλισµό γραφείου φτιαγµένο από υλικά φιλικά προς το περιβάλλον, ανακυκλώσιµο χαρτί, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, µέσα µεταφοράς φιλικά προς το περιβάλλον, οργανικά τρόφιµα στα κυλικεία, ηλεκτρική ενέργεια µέσω ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, συστήµατα κλιµατισµού που συνδυάζονται µε περιβαλλοντικές λύσεις. Οι αγοραστικές αποφάσεις για τις τουριστικές επιχειρήσεις είναι αναµφισβήτητα µια πολύ µεγάλη ευθύνη, καθώς πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξελισσόµενα χαρακτηριστικά των υπηρεσιών στέγασης και οι απαιτήσεις των πελατών. Καθώς οι τουρίστες και το ευρύ κοινό είναι πιο ενηµερωµένοι για περιβαλλοντικά ζητήµατα, προϊόντα και υπηρεσίες µε καλή περιβαλλοντική απόδοση θα πρέπει να προτιµώνται. Γενικά, ένας µεγάλος και σηµαντικός επιχειρησιακός τοµέας όπως ο τουρισµός µπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο, καθώς έχει τη δυνατότητα να δηµιουργήσει έναν «ηθικό κύκλο» στην αγορά. Γεγονός είναι πως οι πράσινες προµήθειες στον τουρισµό δεν είναι ακόµα πολύ γνωστή και διαδεδοµένη τακτική. Εφαρµογή µιας ολοκληρωµένης πολιτικής για την αειφορία του τουρισµού Ολοκληρωµένη πολιτική αειφόρου τουρισµού στην πράξη Για την επίτευξη της αειφορίας του τουρισµού είναι απαραίτητη η εφαρµογή µιας ολοκληρωµένης και προληπτικής τακτικής και προσέγγισης για τον τοµέα του τουρισµού στο πλαίσιο της Ατζέντας 21. Ο τοµέας του τουρισµού µπορεί έτσι να αναπτυχθεί λαµβάνοντας υπόψιν την περιβαλλοντική φέρουσα ικανότητα και τα βασικά οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτισµικά πλεονεκτήµατά του. Η διαδικασία για την εφαρµογή µιας ενιαίας πολιτικής αειφόρου τουρισµού περιλαµβάνει τα ακόλουθα βήµατα: Απόφαση της έναρξης µιας διαδικασίας αειφόρου τουρισµού Ανάπτυξη στόχων Ανάλυση και εκτίµηση της αειφορίας του προορισµού Συµµετοχή των αρµοδίων ιαµόρφωση της πολιτικής Εφαρµογή των δράσεων Παρακολούθηση
Ενώ τα βήµατα είναι διαδοχικά η διαδικασία είναι επαναληπτική µε ανατροφοδότηση στα διάφορα στάδια. Είναι επίσης σηµαντικό να αναλογιστούµε ότι αυτή είναι µια προτεινόµενη διαδικασία κάθε προορισµός µπορεί να χρειαστεί να την προσαρµόσει ώστε να συµφωνεί µε τις δικές του προϋποθέσεις, κανόνες και αξίες. Μια ολοκληρωµένη πολιτική αειφόρου τουρισµού θα περιλαµβάνει όλα τα εργαλεία που έχουµε αναλύσει: ICZM: για να καθιερώσει γενικούς στόχους και την ολοκλήρωση του τουρισµού µε άλλες δραστηριότητες. TCCA: για να εκτιµήσει την ανάπτυξη της αειφορίας του τουρισµού στον προορισµό ως χώρο, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στη διαµόρφωση ενός σχεδίου τουριστικού και στην παρακολούθηση. EMAS, ISO 14001, Ecolabels: για να εφαρµόσουν στρατηγικές αειφορίας στον δηµόσιο και ιδιωτικό τοµέα. Η πρώτη φάση της διαδικασίας θα ξεκινήσει µε την Εκτίµηση της Φέρουσας Ικανότητας του Τουρισµού στον παραθαλάσσιο προορισµό, σύµφωνα µε τις αρχές του Σχεδίου Ολοκληρωµένης ιαχείρισης Παράκτιων Περιοχών. Θα συγκεντρωθούν δεδοµένα και πληροφορίες για την κατάσταση του περιβάλλοντος, τις κοινωνικο-οικονοµικές τάσεις και τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στον προορισµό. Η ανάλυση εναλλακτικών σεναρίων και η εκτίµηση του πιο αειφόρου σεναρίου ανάπτυξης θα χρησιµοποιηθεί για τη δηµιουργία ενός Στρατηγικού Σχεδίου Αειφόρου Τουρισµού, βασισµένου σε διάφορους δείκτες που θα βοηθήσουν τους αρµοδίους να εκτιµήσουν την αειφορία των τουριστικών δραστηριοτήτων και θα περιλαµβάνουν δράσεις σε όλα τα επίπεδα: ράσεις για την ανάκαµψη της περιβαλλοντικής ποιότητας του προορισµού: αστικός και περιβαλλοντικός επαναπροσδιορισµός. ράσεις για τη βελτίωση των standards των πρακτόρων: ποιότητα υπηρεσιών, περιβαλλοντική διαχείριση κ.λπ. ράση για την εµπλοκή και συµµετοχή των αρµοδίων στο πλαίσιο της Ατζέντας 21.
Την ίδια στιγµή, οι στόχοι του Στρατηγικού Σχεδίου θα παρακολουθούνται και θα ελέγχονται µέσω των δεικτών που ορίστηκαν στο TCCA και που παράλληλα µε τον επαναπροσανατολισµό του Σχεδίου θα είναι επίσης χρήσιµοι για τη βελτίωση της διαδικασίας της Τοπικής Ατζέντας 21. Ποιο εργαλείο είναι κατάλληλο για τους ιδιώτες πράκτορες; Οι πιστοποιήσεις και τα Ecolabels εξυπηρετούν βασικά τρεις σκοπούς: Να ενθαρρύνουν τους παροχείς υπηρεσιών τουρισµού ώστε να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους µε στόχο την περιβαλλοντική, οικονοµική και κοινωνική αειφορία, παρέχοντας κίνητρα και τεχνική υποστήριξη. Να διαφοροποιήσουν και να διακρίνουν τα τουριστικά προϊόντα και τις υπηρεσίες που πληρούν τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονοµικές προϋποθέσεις που προβλέπονται από την ισχύουσα νοµοθεσία. Επιπρόσθετα, οι Πιστοποιήσεις και τα Ecolabels εξυπηρετούν την προώθηση και την επίτευξη υψηλότερων επιπέδων ποιότητας στον τοµέα του τουρισµού, παράλληλα µε την αναβάθµιση του προφίλ των πιστοποιηµένων εταιρειών, µε τα οικονοµικά οφέλη που φέρνει µια τέτοια αναβάθµιση. Όπως δηλώνεται από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Τουρισµού, τα συστήµατα πιστοποίησης µπορούν να ωφελήσουν την κοινωνία, το περιβάλλον, τις κυβερνήσεις, τις ιδιωτικές εταιρίες και τους καταναλωτές. Πιθανά πλεονεκτήµατα για την κοινωνία: σε γενικές γραµµές οι κοινωνίες θα επωφεληθούν από τα συστήµατα πιστοποίησης που καλύπτουν τις τρεις πλευρές της αειφορίας: κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονοµική. Οι πιστοποιηµένες εταιρίες υπολογίζεται ότι θα αποκοµίσουν κέρδη σε αυτούς τους τρεις τοµείς ενώ θα µειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις τους. Έτσι, η συνεισφορά των τουριστικών δραστηριοτήτων στην αειφόρο ανάπτυξη των κοινωνιών των τουριστικών προορισµών θα είναι πιο εµφανής και µετρήσιµη. Επιπλέον, ο βαθµός πληροφόρησης σε θέµατα αειφορίας θα είναι πιο υψηλός στην κοινωνία υποδοχής εάν η πλειονότητα των τουριστικών επιχειρήσεων ή/και προορισµών είναι πιστοποιηµένοι. Πιθανά πλεονεκτήµατα για το περιβάλλον: Είναι εµφανές ότι τα συστήµατα πιστοποίησης και τα Ecolabels που περιλαµβάνουν αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια
έχουν οφέλη για το περιβάλλον και, στο βαθµό που κάποιες δραστηριότητες µαζικού τουρισµού µπορούν να επηρεάσουν τη βιοποικιλία και την αλλαγή κλίµατος, το παγκόσµιο περιβάλλον. Επιπλέον, η ευρεία χρήση των Ecolabels και των συστηµάτων πιστοποίησης στην τουριστική βιοµηχανία ενισχύει τη διάδοση γνώσεων σχετικά µε το περιβάλλον τόσο ανάµεσα στους τουρίστες όσο και τις κοινωνίες υποδοχής και θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσµα µια πιο ευσυνείδητη συµπεριφορά µε σεβασµό στο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον. Πιθανά πλεονεκτήµατα για τις τοπικές αρχές: Παρέχουν µια αποτελεσµατική εναλλακτική λύση αντί για τον άµεσο έλεγχο του οποίου η εφαρµογή µπορεί να είναι δύσκολη και χρονοβόρα. Επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν µια ευέλικτη προσέγγιση για την παρακολούθηση της τουριστικής βιοµηχανίας, επιτρέποντας στους οργανισµούς να προχωρήσουν µε το ρυθµό που τους βολεύει περισσότερο, ενθαρρύνοντάς τους να αναπτύξουν καινοτόµους προσεγγίσεις για περιβαλλοντικές και κοινωνικο-οικονοµικές βελτιώσεις. Παρέχουν στις τουριστικές επιχειρήσεις ευρύτερο φάσµα για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές βελτιώσεις µε την αξιοποίηση των ευκαιριών που είναι σχετικές µε τις συγκεκριµένες περιστάσεις, χωρίς να είναι απαραίτητο οι κυβερνήσεις να ελέγχουν και να επιθεωρούν τις επιχειρήσεις ώστε να ελέγξουν ότι συµµορφώνονται µε γενικούς κανονισµούς. Επιτρέπουν να µεταφερθεί µέρος του κόστους της εφαρµογής και του ελέγχου των µέτρων περιβαλλοντικής προστασίας στην ίδια τη βιοµηχανία, µειώνοντας έτσι το οικονοµικό βάρος για τον έλεγχο που υφίσταται ο φορολογούµενος. Εθνικά προγράµµατα πιστοποίησης του τουρισµού µπορούν να διευρύνουν την αναγνωρισιµότητα του τουρισµού στη χώρα, την ανταγωνιστικότητα και το εθνικό προφίλ στις διεθνείς αγορές. Πιθανά πλεονεκτήµατα για τις επιχειρήσεις: οι εθελοντικές πρωτοβουλίες για το περιβάλλον µπορούν να διευκολύνουν την επιχείρηση να προωθήσει τα προϊόντα της πιο αποτελεσµατικά και να βελτιώσει το προφίλ της στους καταναλωτές, τους συνεργάτες και τις κοινότητες του προορισµού:
Η πιστοποίηση µπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να δηλώσουν τη δέσµευσή τους για την περιβαλλοντική, κοινωνική, ακόµα και οικονοµική βελτίωση που µπορεί µε τη σειρά τους να βοηθήσουν να εξαλειφθεί η ανάγκη για επιπλέον άµεσο έλεγχο από την κυβέρνηση. Η εφαρµογή ισχυρών στρατηγικών περιβαλλοντικής διαχείρισης µπορεί να έχει ως αποτέλεσµα ουσιαστική µείωση του κόστους για την εταιρία. Η συµµετοχή σε ένα πρόγραµµα πιστοποίησης µπορεί να παρέχει καλύτερη πρόσβαση σε σύγχρονες τεχνικές, τεχνολογία και τεχνογνωσία. Η εφαρµογή αποτελεσµατικής περιβαλλοντικής διαχείρισης µπορεί να ενισχύσει τα περιβαλλοντικά και πολιτισµικά στοιχεία στα οποία στηρίζεται η τουριστική βιοµηχανία για συνεχή ευηµερία. Τέλος, η πιστοποίηση και τα Ecolabels µπορούν φυσικά να έχουν πλεονεκτήµατα για τους καταναλωτές, παρέχοντάς τους πληροφόρηση και καθοδήγηση για τις αποφάσεις τους στις ταξιδιωτικές επιλογές τους αλλά και εξασφαλίζοντας ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών. Σύµφωνα µε τις προτάσεις του WTO, τα συστήµατα πιστοποίησης για τον αειφόρο τουρισµό πρέπει να αναπτυχθούν και να λειτουργήσουν σύµφωνα µε τα γεωγραφικά και κοινωνικο-οικονοµικά χαρακτηριστικά κάθε χώρας. Οι κυβερνήσεις µπορούν να παίξουν σηµαντικό ρόλο στην έναρξη και την ανάπτυξη των συστηµάτων πιστοποίησης για τον αειφόρο τουρισµό δηµιουργώντας τις υποστηρικτικές νοµικές και θεσµικές δοµές.
Συµπεράσµατα Οι δράσεις αειφόρου τουρισµού θα πρέπει να είναι αποτέλεσµα της συµµετοχής των αρµοδίων και να αναγνωρίζουν την πολυπλοκότητα της τουριστικής ανάπτυξης και διαχείρισης. Όλα τα εργαλεία που παρουσιάζονται στον οδηγό αυτό βασίζονται σε πραγµατικές εµπειρίες των εταίρων του SUVOT και του ικτύου Πόλεων και δείχνουν τα κοινά σηµεία και τη δυνατότητα συνδυασµού διαφόρων εργαλείων. Είναι επιτακτική ανάγκη να οργανωθεί µια στρατηγική αειφόρου τουρισµού που θα συνδυάζει διάφορες δράσεις αειφόρου τουρισµού. Η στρατηγική αυτή πρέπει: Να περιλαµβάνει όλες τις φάσεις της ζωής του προορισµού: σχεδιασµό, διαχείριση, δράσεις, παρακολούθηση. Να συνδυάζει όλους τους τοµείς και τα εργαλεία για την αειφορία του τουρισµού ενοποιώντας τους στόχους. Να περιλαµβάνει όλους τους ειδικούς παράγοντες που σχετίζονται µε τον προορισµό και συγκεκριµένα εργαλεία για: τις δηµόσιες αρχές, τις τοπικές κοινωνίες, οµάδες ιδιωτών, τουρίστες και άλλους αρµοδίους. Να είναι εφαρµόσιµη και να συνδυάζεται µε τα υπάρχουσα µέσα φυσικού σχεδιασµού και διαχείρισης. Να βασίζεται στη συµµετοχή και να έχει δηµιουργηθεί σε συναινετική βάση. Να µπορεί να αντικατασταθεί και να επαναπροσδιοριστεί.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ APAT, Tourist Accommodation Eu Ecolabel Award Scheme - Final Report, 16 October 2002 Borelli Simone, Responsible tourism in the Mediterranean, WWF Mediterranean Programme. 1999 Christian J. Stewart Consulting «Recreational and Developmental Carrying Capacities of Coastal Environments», Ontario, Canada (1993) Coccossis H.N, Parpairis A. «Assessing the Interaction between Heritage Environment, and Tourism: Mykonos» στο Coccossis H.N. και P.Njikamp «Sustainable Tourism Development» London, Avebury (1995) Commission Decision No 681/2001 of 7 September 2001 on guidance for the implementation of Regulation (EC) No 761/2001 of the European Parliament and of the Council allowing voluntary participation by organisations in a Community eco-management and audit scheme. Commission Decision of 14 April 2003 n. 287 establishing the ecological criteria for the award of the Community Ecolabel to tourist accommodation service (Text with EEA relevance) (notified under document number C(2003) 235) Commission Decision of 14 April 2005 establishing the ecological criteria for the award of the Community Ecolabel to campsite service,, Official Journal of the European Union, 29/4/2005. Council Directive of 27 June 1985 on the assessment of the effects of certain public and private projects Federal Ministry for Economic Co-operation and Development of Germany, Sustainable Tourism as a Development Option Practical Guide for Local Planners, Developers and Decision Makers, 1999. ICLEI - International Council on Local Environmental Initiatives, Tourism and Sustainable Development sustainable tourism: a local authority perspective, 1999. ISO - Central Secretariat, ISO in brief, International Standards for a sustainable world, 2005. Luis Gortazar, Cipriano Marin «Tourism and Sustainable Development: from theory to practice the island experience» Insula (1999) on the environment (85/337/EEC) PAP-RAC - UNEP, Guide to good practice in tourism carrying capacity assessment, Split, 2003. PAPRAC, «Guidelines for carrying capacity assessment for tourism in Mediterranean coastal areas» Priority Actions Programme, Regional Activity Centre, Split (1996) Pollarini Andrea et al, «Tourism policy, political management of the territory, urban and environmental development for an integrated and competitive model of vocational and sustainable tourism». Document prepared by The Province of Rimini in the framework of the SuVot (SUstainable and VOcational Tourism) project, co-financed by the Interreg IIIC Programme. (2007) Provincia di Rimini, T:04. Acquisti ecologici per gli alberghi. Linee guida, criteri e consigli per la scelta dei prodotti da utilizzare negli hotel,, Rimini, 2002. Provincia di Rimini, T:05. L ecolabel europeo per il servizio di ricettività turistica, Rimini, 2003.
turistica, Rimini, 2003. Provincia di Rimini, T:06. I sistemi di gestione ambientale per gli alberghi Linee guida per un approccio semplificato, 2003. Rainforest Alliance, Sustainable Tourism - Toolkit for Small and Medium Enterprises, Guide to Best Management Practices. 2005. Rainforest Alliance, Tourism Certification in Central America: Study Results, 2002. Salman A. Khalik, Arnesson Leif, Sörensson Anna, Ghazi Shukur «Estimating the Swedish and Norwegian International Tourism Demand using ISUR Technique», Mid Sweden University, JIBS and CAFO, Växjö University, September, 2009 Secretariat of the Convention on Biological Diversity, Guidelines on Biodiversity and Tourism Development, 2004. The VISIT Iniziative - Tourism Ecolabelling in Europe - moving the market towards sustainability, ECEAT ECOTRANS, 2004. UNEP - Unites Nation Environmental Programme, Guidelines for carrying capacity assessment for tourism in Mediterranean coastal areas, 1997. UNEP, Tourism and Local Agenda 21, the role of local authorities in sustainable tourism, 2003. UNEP, Tourism and Local Agenda 21. the role of local authorities in sustainable tourism, 2003. UNI EN ISO 14001: 1996 Sistemi di gestione ambientale. Requisiti e guida per l uso. UNI EN ISO 14004: 1997 Sistemi di gestione ambientale. Linee guida generali su principi, sistemi e tecniche di supporto. US Environmental Protection Agency, Pacific Islands Ecotourism: A Business Planning Guide For Ecotourism,1994. US Environmental Protection Agency, Pacific Islands Ecotourism: a Public Policy And Planning Guide, 1994. US Environmental Protection Agency, The Business of Ecotourism: The Complete Guide for Nature and Culture-Based Tourism Operations, 1997. WTO, Ecolabels, awards and self-commitments, 2002. Sustainable development of Ecotourism. A compilation of good practices. Madrid, 2003. WTO, Guide for local authorities on developing sustainable tourism, Madrid, 2004. WTO, Indicators of sustainable development of tourism destinations. A Guidebook. Madrid, 2004. WTO, Sustainable development of tourism. A compilation of good practices, Madrid, 2000. WTO, Voluntary Initiatives for Sustainable Tourism, Madrid, 2002. WTO, Voluntary Initiatives for Sustainable Tourism: worldwide inventory and comparative analysis of 104, Madrid, 2002. WWF International, Linee-guida per lo sviluppo dell Ecoturismo basato sulla comunità, 2001. Κοκκώσης Χάρης «Τουριστική ανάπτυξη και φέρουσα ικανότητα στα νησιά» στο Τουριστική Ανάπτυξη : Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις Εξάντας Αθήνα (2000)