Ε λ λ η ν ι κ ό Α ν ο ι κ τ ο Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Σϋγχρονεε Προσεγγίσει ins Εκπαίδευσηε Ενηλίκων AAsEns Ko kkos Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου 0δηγό8 Μελέτηδ για τη Θ.Ε. ΕΚΕ 52
Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του υποέργου 2 της Πράξης «Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο», η οποία έχει ενταχθεί στον Άξονα Προτεραιότητας 7 του ΕΠΕΔΒΜ του ΕΣΠΆ (2007-2013) με κωδικό MIS 296121 και η οποία σιτ/χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο-ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους, μέσω του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΓΙΔΕ) του ΥΠΔΒΜΘ. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Οδηγός Μελέτης για τη Θ.Ε. ΕΚΕ 52 Σημείωση Το ΕΑΠ είναι υπεύθυνο για την επιμέλεια έκδοσης και την ανάπτυξη των κειμένων σύμφωνα με τη Μεθοδολογία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Για την επιστημονική αρτιότητα και πληρότητα των συγγραμμάτων την αποκλειστική ευθύνη φέρουν οι συγγραφείς, κριτικοί αναγνώστες και ακαδημαϊκοί υπεύθυνοι που ανέλαβαν το έργο αυτό.
Copyright 2011 Για την Ελλάδα και όλο τον κόσμο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Πάροδος Αριστοτε'λους 18,26335, Περιβόλα Πατρών Τηλ.: (2610) 367300 / Φαξ: (2610) 367350 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ του Τόμου Οδηγός Μ ελέτης για τη Θ.Ε. ΕΚΕ 52 Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος του Προγράμματος Σπουδών Αλέξης Κόκκος Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Συγγραφή Αλέξης Κόκκος Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Κριτική Ανάγνωση Βασιλεία Χατζηνικήτα Καθηγήτρια Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Καλλιτεχνική Επιμέλεια-Ηλεκτρονικη Σελιδοποίηση Άρτε μις Γλάρου ISBN 978-960-538-913-0 Σύμφωνα με το Ν. 212111993 απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασματική αναδημοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή τον με οποιοδήποτε μέσο, χωρίς την άδεια του εκδότη.
< ψ Ε λ λ η ν ι κ ό Α ν ο ι κ τ ο Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Εκπαίδευση Ενηλίκων ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Σύγχρονες Προσεγγίσεις της Εκπαίδευσης Ενηλίκων ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ Θ.Ε. ΕΚΕ 52 ΠΑΤΡΑ 2011
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Αλέ'ξης Κόκκος γεννήθηκε το 1950 στην Αθήνα. Σπούδασε Νομικά στο Π ανεπιστήμιο Αθηνών και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Πρωτοστάτησε στη διαμόρφωση του θεσμού της Λαϊκής Επιμόρφωσης (1981-1987), του Ινστιτούτου Διαρκούς Επιμόρφωσης και Εκπαίδευσης / ΙΔΕΚΕ (Πρόεδρος 1995-1997), του Ινστιτούτου Επιμόρφωσης (2004-2009) και τον Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (μέλος της ιδρυτικής επιστημονικής ομάδας, 1997-2001), στο οποίο σήμερα είναι Κοσμήτωρ της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπονδών και Καθηγητής Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Έ γινε επιστημονικός υπεύθυνος του εθνικού προγράμματος της εκπαίδευσης των 14.000 εκπαιδευτώ ν επαγγελματικής κατάρτισης της χώρας (2003-2008). Είναι Πρόεδρος της Επιστημονικής Ένωσης Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Έ χει γράφει 8 βιβλία και 40 κείμενα για την εκπαίδευση ενηλίκων, που δημοσιεύτηκαν μετα ξύ ά λ λων στα περιοδικά Journal of Transformative Education, Convergence, Agora, Εκπαίδευση Ενηλίκων, καθώς και στα πρακτικά του 8ου και του 9ου Διεθνούς Σ υ νεδρίου για τη Μ ετασχηματίζουσα Μάθηση.
ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ Εισαγωγή 11 Κατάλογος Κειμένων για Μελέτη 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οι εξελίξεις στο θεωρητικό πεδίο 17 Σκοπός... 17 Προσδοκώμενα Αποτελέσματα... 17 Έννοιες-Κλειδιά...17 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις... 17 Ενότητα 1.1 Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις... 18 Ενότητα 1.2 Οι διεθνείς τάσεις... 20 Ενότητα 1.3 Οι εξελίξεις στην Ελλάδα...25 Σύνοψη... 32 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη...33
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Συνειδητοποίηση με στόχο την κοινωνική αλλαγή 35 Σκοπός...... 35 Προσδοκώμενα Αποτελέσματα...... 35 Έ ννοιες-κλειδιά...... 35 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...... 35 Ε νό τη τα 2.1 Ιστορική αναδρομή...... 37 Ε νότη τα 2.2 Σύγχρονες προσεγγίσεις...... 44 Σύνοψη......55 Παράρτημα... 56 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη...... 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η θ ε ω ρ ία κ α ι η π ρ α κ τ ικ ή τ η ς Μ ε τ α σ χ η μ α τ ί ζ ο υ σ α ς Μ ά θ η σ η ς 5 9 Σκοπός......59 Προσδοκώμενα Αποτελέσματα...... 59 Έννοιες-Κλειδιά......59 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...... 60 Ε νότη τα 3.1 Προσωπογραφία του Jack Mezirow...... 61 3.1.1 Βιογραφικά στοιχεία...... 61 3.1.2 Πηγές έμπνευσης...... 62 Ε νό τη τα 3.2 Η θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης......63 3.2.1 Εισαγωγικά στοιχεία...... 63 3.2.2 Οι βασικές ιδέες του Mezirow...... 63 8I
Ενότητα 3.3 Παραδείγματα εφαρμογής...67 Ενότητα 3.4 Ο ρόλος της τέχνης στη Μετασχηματίζουσα Μάθηση... 70 3.4.1 Οι σύγχρονες τάσεις...70 3.4.2 Βιβλιογραφική επισκόπηση για τον εκπαιδευτικό ρόλο της αισθητικής εμπειρίας...71 3.4.3 Η συμβολή της κριτικής θεωρίας... 74 3.4.4 Η συμβολή του Freire...77 3.4.5 Παρουσίαση της μεθόδου «Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία»... 79 Σύνοψη... 87 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη... 88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Νέες προσεγγίσεις της Μετασχηματίζουσας Μάθησης 89 Σκοπός... 89 Προσδοκώμενα Αποτελέσματα...89 Έννοιες-Κλειδιά...89 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...89 Stephen Brookfield: η κριτική των ιδεολογιών 4.1.1 Βιογραφικά στοιχεία.... 4.1.2 Οι απόψεις του Brookfield... Ενότητα 4.1...91...91...91 Ενότητα 4.2 Η συμβολή της ψυχολογίας...97 4.2.1 Η συνήχηση ανάμεσα στην αναπτυξιακή ψυχολογία και τη Μετασχηματίζουσα Μάθηση... 97 4.2.2 Η συμβολή της Patricia Cranton... 99 4.2.3 Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση... 102 9
Σύνοψη... 104 Παράρτημα...105 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη...106 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η μάθηση στους εργασιακούς χώρους 107 Σκοπός... 107 Προσδοκώμενα Αποτελέσματα...107 Έννοιες-Κλειδιά...107 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...107 Ενότητα 5.1 Οι βασικές μη «εργαλειακές» προσεγγίσεις... 109 Ενότητα 5.2 Victoria Marsick: μετασχηματιστικές διεργασίες στις επιχειρήσεις... 114 Σύνοψη... 115 Παράρτημα... 116 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη... 117 Βιβλιογραφία...118