ΜΑΘΗΜΑ ΑΤΟΜΙΚΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ»

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε. ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Πανεπιστημιακό Έτος:2012-2013 ΜΑΘΗΜΑ ΑΤΟΜΙΚΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ» Διδάσκων καθηγητής κος Α. Δημητρόπουλος Επιμέλεια Ελισάβετ Καπασακάλη Α.Μ. 1340201100161 Αθήνα, Μάιος 2013 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ.3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο «Ο ΤΥΠΟΣ».. 4-5 Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ..6-7 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ. 8 Η ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ..9 ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ.10-11 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ 12-13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο :ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ 14-15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ..16-19 ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΙΓΟΜΕΝΟΥ 20 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ..21 ΕΠΙΛΟΓΟΣ.25 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.26 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ελευθερία του τύπου και το δικαίωμα της προσωπικότητας: Πώς συμβιώνουν οι δύο αυτές συνταγματικές διατάξεις; «Η ελεύθερη διάδοση των σκέψεων και των γνωμών είναι ένα από τα πολυτιμότερα δικαιώματα του Ανθρώπου» διακήρυττε το 1789 η Γαλλική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Στη σημερινή εποχή η ελευθερία της έκφρασης και ιδιαίτερα όλων των γνωμών- θεωρείται πλήρης αλλά και αυτονόητη. Κάθε κοινωνία αποτελείται από πλειάδα ομάδων (πολιτικών, επιχειρηματικών,κοινωνικών) οι οποίες έχουν μεταξύ τους αντίπαλα και συγκρουόμενα συμφέροντα. Η ελευθερία της έκφρασης λοιπόν στις συγκεκριμένες περιπτώσεις βοηθά στην διάδοση των ιδεών της κάθε ομάδας αλλά και στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης των πολιτών. Αναμφίβολα σε ένα κράτος δικαίου, ο πολίτης έχει τη δυνατότητα να εκφράζεται είτε ιδιωτικά,είτε δημόσια. Το βασικό μέσο δημόσιας έκφρασης αποτελεί διαχρονικά ο τύπος. Ο τύπος περιλαμβάνει τις εφημερίδες, τα περιοδικά,δηλαδή τα έντυπα. Απέναντι στην ελευθερία του τύπου, θα εξετάσουμε και το δικαίωμα της προσωπικότητας όπως αυτό κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα με το άρθρο 2 παρ.1 το οποίο προβλέπει ότι «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». Όπως γίνεται αντιληπτό, τα δύο αυτά δικαιώματα, έρχονται σε σύγκρουση αρκετές φορές αφού συχνά κάποιο πρόσωπο θίγεται από αναφορές προς το πρόσωπό του οι οποίες γίνονται στον Τύπο. Πώς είναι,λοιπόν, δυνατόν να διασφαλιστεί αφενός η ελευθερία του τύπου και αφετέρου ο σεβασμός της προσωπικότητας; Ο παραπάνω προβληματισμός αποτελεί το ζήτημα το οποίο θα εξετάσουμε,αναλύοντας το κάθε δικαίωμα ξεχωριστά και προσπαθώντας να βρούμε το όριο και τη λεπτή ισορροπία μεταξύ των δύο αυτών θεμελιωδών δικαιωμάτων σε μια δημοκρατική κοινωνία. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ «Ο ΤΥΠΟΣ» Ορισμός : Τύπος είναι κάθε µέσο διάδοσης πληροφοριών (ειδήσεων) στο ευρύτερο κοινό.είναι κάθε προϊόν[corpus] στο οποίο ενσωµατώνονται πληροφορίες[animus] κατά τρόπο που να εξασφαλίζεται η διάδοση στο ευρύτερο κοινό. Ο ορισµός αυτός του τύπου περιλαµβάνει και τα δύο στοιχεία του τύπου, υλικό και πνευµατικό, όπως επίσης τον αναφερόµενο και στα δύο αυτά στοιχεία εννοιολογικό του προσδιορισµό. H λέξη "τύπος»προέρχεται από το ρήμα τύπτω το οποίο σημαίνει χτυπώ και αποτυπώνει την πράξη, το αποτέλεσμα του ρήματος τύπτω. Τύπος γενικότερα σηµαίνει το αποτύπωµα, το ίχνος, που αφήνει κάποιο κτύπηµα και κατ' επέκταση το αποτύπωµα κάποιας εικόνας ή γράµµατος ή παράστασης. Το ελληνικό Σύνταγμα αναγνωρίζει μόνον τον έγγραφο τύπο και όχι τον «ηλεκτρονικό τύπο». Το έντυπο που παρουσιάζεται µπορεί να απεικονίζει κείµενο, φωτογραφίες ή παραστάσεις. Για να πρόκειται περί τύπου θα πρέπει να απευθύνεται στην αίσθηση της όρασης. Σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγµατος "οι προστατευτικές για το τύπο διατάξεις του άρθρου 14 δεν εφαρµόζονται στον κινηµατογράφο τη φωνογραφία τη ραδιοφωνία τη τηλεόραση και κάθε άλλο παρεµφερές µέσο µετάδοσης λόγου ή παράστασης. εν τίθεται εποµένως ζήτηµα, για το αν αποτελούν "τύπο" τα µέσα αυτά, µε την νοµική συνταγµατική έννοια του όρου. Ο τύπος σε μια σύγχρονη κοινωνία διατηρεί πολλαπλούς ρόλους. Πρωταρχικά, ο τύπος είναι ένα μέσο πληροφόρησης, αλλά και ενημέρωσης του κοινού. Έτσι ονομάζουμε τον τύπο μέσο πληροφόρησης προκειμένου να τον διακρίνουμε από άλλα τεχνολογικά µέσα. Τύπος δεν είναι οποιοδήποτε τεχνολογικό µέσο αλλά εκείνο που χρησιµεύει ως µέσο πληροφόρησης. Συνδέεται έτσι η υφή της υπόστασής του, η «κατασκευή»του τύπου µε τη λειτουργία του, δηλαδή την πληροφόρηση. Επιπλέον, αποτελεί μέσο πληροφόρησης του κοινού και γι αυτό διακρίνεται από τα διάφορα σύγχρονα μέσα πληροφόρησης. εν είναι τεχνολογικό µέσο ιδιωτικής ή µεµονωµένης πληροφόρησης, αλλά τεχνολογικό µέσο µαζικής πληροφόρησης, πληροφόρησης του κοινού. Έτσι ο τύπος αντικειµενικά απευθύνεται σε ένα μεγάλο κοινό. Ο εννοιολογικός αυτός προσδιορισµός αναφέρεται αναγκαία στο corpus δηλαδή στη φύση, τον τρόπο κατασκευής του τύπου. Πρόκειται για τεχνολογικό µέσο κατά τέτοιο τρόπο κατασκευασµένο, ώστε να εξασφαλίζει την πληροφόρηση του κοινού. 4

Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισµα του τύπου είναι η ικανότητά του να γνωστοποιεί την είδηση σε ένα ευρύ κοινό. Για τύπο µπορεί να γίνεται λόγος µόνον εφόσον υπάρχει ικανότητα διάδοσης της είδησης στο ευρύτερο κοινό. Στην αντίθετη περίπτωση δεν πρόκειται περί τύπου αλλά κυρίως για ιδιωτικής φύσης ενηµέρωση. 5

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ο Γάλλος πολιτικός συγγραφέας Chateaubriand είχε διατυπώσει την άποψη πως «χωρίς την ελευθερία του τύπου το Σύνταγμα δεν είναι παρά μόνο ένα παιχνίδι,διότι δεν υπάρχει συνταγματική ελευθερία χωρίς ελευθερία του τύπου». Η ανάγκη του ανθρώπου να εκφράζει αυτό το οποίο σκέφτεται και να εξωτερικεύει τις σκέψεις του είναι έπρεπε να διασφαλιστεί. Πολλά κράτη μέχρι και σήμερα δεν προστατεύουν την ελεύθερη έκφραση του τύπου διατηρώντας τη νομοθεσία τους αυστηρά προσηλωμένη σε προηγούμενες δεκαετίες. Όπως είναι φυσικό, κανείς δεν μπορεί να περιορίσει τη σκέψη κανενός, ωστόσο περιορισμοί εισάγονται στον τρόπο με τον οποίο εκφράζουμε όσα σκεφτόμαστε. Ο τύπος αποτελεί το μέσο με το οποίο μπορούμε να εκφραστούμε δημόσια, να μοιραστούμε όσα σκεφτόμαστε ή να σχολιάσουμε τα τεκταινόμενα. Η ελευθερία του τύπου αποτέλεσε αίτημα πολλών κοινωνιών στο πέρασμα των αιώνων. Όπως η ελευθερία της έκφρασης γενικότερα, έτσι και ο τύπος ως ειδικότερη και αποτελεσµατικότατη µορφή της έχει ιδιαίτερη σηµασία για το δηµοκρατικό πολίτευµα. Ο τύπος συµβάλλει σηµαντικά στην πληροφόρηση και στη πολιτική ενεργοποίηση των πολιτών. Παράλληλα ιδιαίτερη σηµασία έχει η ελεγκτική λειτουργία του τύπου. Ο τύπος στο πλαίσιο του πολιτικού ανταγωνισµού ελέγχει τη πολιτική εξουσία και - κυρίως την κυβέρνηση αλλά και την αντιπολίτευση, όπως επίσης και άλλες µορφές εξουσίας. Η ελευθερία του τύπου θεμελιώνεται στο ισχύον Σύνταγµα και ειδικότερα στο άρθρο 14 Σ 1975/1986/2001 το οποίο προβλέπει ότι : «Kαθένας µπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασµούς του τηρώντας τους νόµους του Kράτους.» O τύπος είναι ελεύθερος. H λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό µέτρο απαγορεύονται. H κατάσχεση εφηµερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν από την κυκλοφορία είτε ύστερα από αυτή, απαγορεύεται. Kατ εξαίρεση επιτρέπεται η κατάσχεση, µε παραγγελία του εισαγγελέα, µετά την κυκλοφορία: α) για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας, β) για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της ηµοκρατίας, γ) για δηµοσίευµα που αποκαλύπτει πληροφορίες για τη σύνθεση, τον εξοπλισµό και τη διάταξη των ενόπλων δυνάµεων ή την οχύρωση της. Εκτός όμως από την ελληνική έννομη τάξη, πολλές χώρες παγκοσμίως κατοχύρωσαν το δικαίωμα της ελευθερίας του τύπου μέσα από τα Συντάγματά τους. Έτσι, η ελευθερία του τύπου κατοχυρώνεται επίσης στο άρθρ. 25 του βελγικού Συντάγµατος του 1994, στο άρθρ. 5 του γερµανικού Θεµελιώδους Νόµου της Βόννης του 1949, στο 6

άρθρ. 21 του ιταλικού Συντάγµατος του 1948, στο άρθρ.20 παρ. στοιχ. δ και παρ. 2, 3, 4 και 5 του ισπανικού Συντάγµατος του 1978. Σε ευρωπαικά κειμενα το δικαίωμα ελευθερίας του τύπου κατοχυρώνεται και στο Χάρτη Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ελευθερία του τύπου υπόκεται σε κάποιες διακρίσεις οι οποίες σχηματικά παρουσιάζονται ως εξής: Ενεργητική / παθητική: Η ελευθερία του τύπου είναι καταρχήν ελευθερία ενεργητική αφού δίνει τη δυνατότητα έκφρασης µε ένα συγκεκριµένο µέσο. Είναι η ελευθερία του γράφοντος, ελευθερία του συντάκτη του κειµένου, να απευθυνθεί στο ευρύτερο κοινό. Είναι ελευθερία "διάδοσης" είδησης ή γνώµης. Ένα ερώτημα που ανακύπτει εδώ είναι το εξής: Οριοθετείται η ελευθερία του τύπου µε την "άφιξη" του εντύπου στον αναγνώστη ή εκτείνεται και στην ανάγνωση του εντύπου; Είναι δηλαδή και παθητική ; Ορθότερο για την ταυτότητα του λόγου είναι να γίνει δεκτό, ότι η ελευθερία του τύπου καλύπτει και προστατεύει την δυνατότητα του αναγνώστη να αναγνώσει το έντυπο. Πάντως σε κάθε περίπτωση η "παθητική ελευθερία του τύπου" βρίσκει στερεή νοµική θεµελίωση στην ελευθερία πληροφόρησης (άρθρ. 5Α) αλλά και σε άλλες συνταγµατικές διατάξεις. Αρνητική, θετική: Η ελευθερία του τύπου ως ελευθερία δηµοσίευσης πληροφοριών παρουσιάζει μια θετική αλλά και μία αρνητική πλευρά. Είναι δηλαδή ελευθερία δηµοσίευσης από τη μία(θετική λειτουργία) αλλά και μη δημοσίευσης από την άλλη (αρνητική λειτουργία). Αντίκειται εποµένως στην ελευθερία του τύπου ο εξαναγκασµός σε δηµοσίευση, πληροφοριών ή άλλου είδους κειµένων. 7

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ Στη γενικότερη ελευθερία του τύπου ανήκουν η ελευθερία έκδοσης, εκτύπωσης και κυκλοφορίας. Έτσι, ο κάθε ενδιαφερόμενος είναι ελεύθερος να εκδίδει, να εκτυπώνει και διαθέτει στο κοινό τις πληροφορίες που κατέχει. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται επίσης, η ελευθερία ίδρυσης και λειτουργίας εφηµερίδας ή άλλης επιχείρησης τύπου, η ελευθερία του δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος, η ίδρυση και λειτουργία δηµοσιογραφικών οργανώσεων, η ελευθερία της δηµοσιογραφικής έρευνας κλπ. Το Σύνταγµα κατοχυρώνει την ελευθερία του τύπου και απαγορεύει την λ ο γ ο κρ ι σ ί α. Ο τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό µέτρο απαγορεύονται (Σύντ. άρθρ. 14 παρ. 2). Η συνταγµατική αυτή επιταγή 131 Σύντ. άρθρ. 14 παρ. 5.- ΑΝ 1092/1938 άρθρ. 37 και 38 µε τα οποία αντικαταστάθηκαν τα άρθρ. 8 και 9 του ν. 5060/1931έχει απόλυτη ισχύ. Αντίκεται έτσι στο πνεύμα του Συντάγματος κάθε διάταξη νόµου, που απαγορεύει δηµοσιεύµατα συγκεκριµένου περιεχοµένου ή την δηµοσίευση προκηρύξεων ή δηλώσεων κλπ που προέρχονται από συγκεκριµένες οργανώσεις ή άλλους φορείς. Στο ισχύον νομικό και συνταγματικό πλαίσιο η επιβολή τέτοιων προληπτικών μέτρων δεν είναι εφικτή. εν είναι επίσης συνταγµατικά επιτρεπτή η υπαγωγή σε προηγούµενη άδεια της διοίκησης, οποιασδήποτε µερικότερης εκδήλωσης της ελευθερίας του τύπου. Όπως είναι φανερό, η άσκηση των δικαιωμάτων οφείλει να σέβεται την ύπαρξη και άλλων υπαρχόντων δικαιωμάτων. Έτσι και στην περίπτωση που μελετάμε, η ελευθερία του τύπου οφείλει να εκτείνεται μέχρι ένα σημείο, το οποίο δεν θίγει την άσκηση κάποιου άλλου συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος. Αν δεν υπάρχει μετριασμός της έκτασης ενός δικαιώματος,αυτό αναμφίβολα θα συγκρουστεί με κάποιο άλλο. Ωστόσο, η υποχώρηση του ενός δικαιώματος απέναντι στο άλλο, θα πρέπει να γίνεται με φειδώ ώστε να μη θίγεται ο κεντρικός του πυρήνας. 8

Η ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Κάθε χρόνο η οργάνωση «Ρεπόρτερ χωρίς σύνορα» διενεργεί μια βαθμολόγηση των χωρών ανάλογα με την ελευθερία του τύπου που ισχύει σε αυτές και τις κατατάσσει ανάλογα με τα αποτελέσματα. Η παγκόσμια λίστα που αφορά την ελευθεροτυπία, βασίζεται στις απαντήσεις που εστάλησαν στα μέλη της οργάνωσης «ρεπόρτερ χωρίς σύνορα» (reporters without borders) σχετικά με τις ευθείες επιθέσεις αλλά και τις πιέσεις που δέχονται οι δημοσιογράφοι από διάφορες πηγές(κυβερνητικές μη κυβερνητικές). Τα αποτελέσματα της έρευνας για τη χρονιά 2011-2012 έδειξαν ότι ανάμεσα στις χώρες με περισσότερη ελευθερία του τύπου ανήκουν η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Γερμανία ενώ ακολουθούν η Εσθονία, η Ολλανδία, η Αυστρία και το Λουξεμβούργο. Οι χώρες με το χαμηλότερο δείκτη ελευθεροτυπίας αποδείχτηκαν η Νότια Κορέα, η Συρία, το Ιράν και η Κίνα. Σύμφωνα με την οργάνωση, σε περισσότερο από το ένα τρίτο των χωρών παγκοσμίως δεν υπάρχει ελευθερία του τύπου, αφού στις περισσότερες μη δημοκρατικές χώρες, δεν ακολουθούνται δημοκρατικές διαδικασίες και ο τύπος υφίσταται φίμωση. Στις 21 Μαΐου του 2013, η αμερικανική κυβέρνηση διαμέσου της βοηθού του Υπουργείου Εξωτερικών της, απέστειλε ένα διεθνές μήνυμα μέσα από το οποίο προσπαθεί να αποτιμήσει τη σημασία της ελευθερίας του τύπου στην εποχή μας. Η παρέμβαση αυτή έγινε επ αφορμής της σύλληψης δημοσιογράφων για παραβίαση νομικών πλαισίων που περιορίζουν την ελευθερία της έκφρασης. Η εκπρόσωπος υποστηρίζει ότι «η ελευθερία της έκφρασης αυξάνει τις πιθανότητες των κρατών για μακροπρόθεσμη σταθερότητα και ευημερία και ενθαρρύνουμε άλλες χώρες να σταθούν στο πλευρό δημοσιογράφων που γενναία εξέφρασαν την άποψη τους κατά της διαφθοράς, της απολυταρχίας και άλλων απειλών ελεύθερων κοινωνιών». 9

ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ Ε.Σ.Η.Ε.Α. Η Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (Ε.Σ.Η.Ε.Α.), είναι επαγγελματικό σωματείο των συντακτών των ημερησίων εφημερίδων και των Ραδιοτηλεοπτικών Μέσων Ενημερώσεως που έχουν έδρα την Αθήνα. Ιδρύθηκε το 1914, στην Αθήνα. Αρχικά γνωστή ως «Ένωσις Συντακτών», πήρε τη σημερινή της ονομασία το 1947. Σημαντικότερη ελληνική Ένωση Συντακτών σε επιρροή, η Ε.Σ.Η.Ε.Α., στην οποία υπάγονται 2.110 έλληνες δημοσιογράφοι-μέλη, είναι τακτικό μέλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών (Π.Ο.Ε.ΣΥ.) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, στην οποία ανήκουν 67 δημοσιογραφικές Ενώσεις από 52 χώρες, που τα μέλη του ξεπερνούν τις 200.000. Σκοποί της Ε.Σ.Η.Ε.Α., όπως αναφέρονται στο καταστατικό του 1979 που ισχύει μέχρι σήμερα, είναι, μεταξύ άλλων: Α) η αποφασιστική και με όλα τα νόμιμα αγωνιστικά μέσα, προάσπιση της ελευθεροτυπίας από κάθε επιβουλή, απ όπου και αν προέρχεται, με σκοπό να διασφαλισθεί η πλήρης ενημέρωση των πολιτών με τον Τύπο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, με τη δημοσίευση και αναμετάδοση όλων των ειδήσεων, με τον παραμερισμό κάθε σκοπιμότητας και ιδιοτέλειας, Β) η προστασία, η προαγωγή και η διασφάλιση των ηθικών, οικονομικών, επαγγελματικών και ασφαλιστικών συμφερόντων των μελών της, Γ) ο έλεγχος των απολύσεων και η παρακολούθηση των προσλήψεων για την εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων, ιδιωτικών συμφωνιών και διατάξεων των νόμων, Δ) η σταθερή μέριμνα για τη βελτίωση και εξύψωση του μορφωτικού και επαγγελματικού επιπέδου των μελών της, Ε) η καλλιέργεια πνεύματος συναδελφικής αλληλεγγύης. H Ένωση Συντακτών Περιοδικού - Ηλεκτρονικού Τύπου (Ε.Σ.Π.Η.Τ.), δεύτερη ελληνική Ένωση Συντακτών σε επιρροή στην Ελλάδα, θεωρείται αδελφή οργάνωση της Ε.Σ.Η.Ε.Α. Ενδεικτικό των συνδικαλιστικών σχέσεων των δύο οργανώσεων είναι το γεγονός ότι οι συνελεύσεις της Ε.Σ.Π.Η.Τ. πραγματοποιούνται πάντοτε σε αίθουσα της Ε.Σ.Η.Ε.Α. 10

ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αποστολή της Αρχής αποτελεί η προστασία των δικαιωμάτων της προσωπικότητας και της ιδιωτικής ζωής του ατόμου στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις διατάξεις των Ν. 2472/1997 και 3471/2006. Πρωταρχικός σκοπός της Αρχής είναι η προστασία του πολίτη από την παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων αλλά και η συνδρομή προς αυτόν σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνεται παραβίαση των σχετικών δικαιωμάτων του σε κάθε επιχειρησιακό τομέα (χρηματοπιστωτικά, υγεία, ασφάλιση, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση, μεταφορές, ΜΜΕ, κ.ο.κ). Επίσης, σκοπός της Αρχής είναι η υποστήριξη και καθοδήγηση των υπεύθυνων επεξεργασίας στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων τους απέναντι στο νόμο, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες ανάγκες υπηρεσιών της ελληνικής κοινωνίας, καθώς και την διείσδυση των σύγχρονων ψηφιακών επικοινωνιών και δικτύων. Ως εκ τούτου, η Αρχή στρέφει ιδιαίτερα την προσοχή της μεταξύ άλλων στην παρατήρηση και αντιμετώπιση ζητημάτων που προκύπτουν με την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και εφαρμογών. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη ανεξάρτητη Αρχή. Η ΑΠΔΠΧ ιδρύθηκε με το νόμο 2472/1997, ο οποίος ενσωματώνει στο ελληνικό δίκαιο την Ευρωπαϊκή Οδηγία 95/46/ΕΚ. Η Οδηγία αυτή θέτει κανόνες για την προστασία των προσωπικών δεδομένων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, όσον αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, η ΑΠΔΠΧ εφαρμόζει τον νόμο 3471/2006 που αντίστοιχα ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο την Ευρωπαϊκή Οδηγία 58/2002. 11

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ Και η ελευθερία του τύπου υπόκειται στις γενικές συνταγµατικές οριοθετήσεις. Ο τύπος όπως είναι φυσικό δεν υπερισχύει του Συντάγµατος και των νόµων. Υπόκειται καταρχήν στη γενική αρχή της νοµιµότητας κατά το άρθρ. 5 παρ. 1. Κατά την άσκηση της ελευθερίας του τύπου πρέπει να τηρείται το Σύνταγµα και οι σύµφωνοι προς αυτό νόµοι. Η τήρηση των νόµων ως ειδικά προβλεπόµενη οριοθέτηση της ελευθερίας του τύπου: Το άρθρο 14 παρ. 1 επιτρέπει στον καθένα να διαδίδει τους στοχασµούς του, "τηρώντας τους νόµους του κράτους". Επιβάλλει δηλαδή ρητά την υποχρέωση τήρησης των νόµων, την τήρηση της αρχής της νοµιµότητας. Φορείς: Όσον αφορά την προς τους φορείς κατεύθυνσή της, η γενική ρήτρα της νοµιµότητας θα ίσχυε ούτως ή άλλως, έστω δηλαδή και αν δεν επαναλαµβανόταν στο άρθρο 14 παρ.1. Η άσκηση των δικαιωµάτων του τύπου, όπως άλλωστε η άσκηση οποιουδήποτε άλλου δικαιώµατος δεν παρέχει και εξουσία παραβίασης των νόµων. Νοµοθέτης: Όσον αφορά την προς τον νοµοθέτη κατεύθυνσή της, τίθεται το ερώτηµα, αν η ρήτρα αυτή έχει πρόσθετη ρυθµιστική βαρύτητα και συγκεκριµένα αν επιτρέπει την εισαγωγή περιορισµών. Καταρχήν και εν προκειµένω όπως άλλωστε σε κάθε άλλο πεδίο, ο κοινός νοµοθέτης µπορεί να επέµβει βάσει της γενικής νοµοθετικής του αρµοδιότητας και να ρυθµίσει διάφορα θέµατα. Οι νοµοθετικές αυτές ρυθµίσεις οφείλουν ασφαλώς να είναι µέσα στα όρια του Συντάγµατος. Για να περιέχει η επιφύλαξη υπέρ του νόµου δυνατότητα εισαγωγής περιορισµών, θα πρέπει να αναφέρεται η δυνατότητα αυτή ρητά και συγκεκριµένα στο συνταγµατικό κείµενο. Απλή επανάληψη της γενικής ρήτρας δεν παρέχει στον κοινό νοµοθέτη εξουσία εισαγωγής περιορισµών. Και στη συγκεκριµένη περίπτωση υπάρχει απλή επανάληψη της γενικής ρήτρας της αρχής της νοµιµότητας και όχι εξουσιοδότηση εισαγωγής περιορισµών. Η άσκηση της ελευθερίας του τύπου δεν επιτρέπει προσβολή των δικαιωµάτων των άλλων. Ιδιαίτερα ο σεβασµός της προσωπικότητας έχει µεγάλη σηµασία. Απαραίτητη είναι η τήρηση της γενικής ρήτρας των χρηστών ηθών κυρίως µε την έννοια της τήρησης του καθήκοντος αληθείας και της "έντιµης συµπεριφοράς", ώστε να αποφεύγονται παραβιάσεις των δικαιωµάτων των άλλων. 12

Τα χρηστά ήθη και ιδίως το καθήκον αληθείας Το καθήκον αληθείας του τύπου ως εξειδικευµένη οριοθετική ρύθµιση: Χαρακτηριστικό γνώρισµα των οριοθετήσεων είναι ότι είναι καθολικές, αφορούν δηλαδή το σύνολο των συνταγματικών δικαιωμάτων και δεν είναι απαραίτητο να επαναλαµβάνονται σε κάθε δικαίωµα. Εντούτοις ο συντακτικός νοµοθέτης ορισμένες φορές επιλέγει να δώσει έμφαση κι γι αυτό επαναλαμβάνει τη γενική ρήτρα ή κάποια μερική της έκφανση. Στις περιπτώσεις αυτές η γενική ρήτρα δεν καθίσταται κατά κυριολεξία ειδική, εφόσον εξακολουθεί να ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά «ειδικά προβλεπόµενη οριοθέτηση», δηλαδή ειδικά προβλεπόµενη γενική ρύθµιση. Οι ειδικά προβλεπόµενες οριοθετήσεις είναι είτε επαναλήψεις, είτε εξειδικεύσεις της γενικής ρύθµισης. Ρύθµιση, που µε ιδιαίτερη ένταση αφορά τον τύπο, αποτελεί το καθήκον αληθείας. εν πρόκειται για περιορισµό της ελευθερίας του τύπου, αφού αυτή δεν σημαίνει ελευθερία δημοσίευσης αναληθών ειδήσεων και πληροφοριών. Η ελευθερία του τύπου δεν είναι ελευθερία στο ψεύδος, δεν είναι ελευθερία παραποίησης της αλήθειας. Όπως προκύπτει µε σαφήνεια από τη διάταξη του άρθρου 14 παρ. 5, ο συντακτικός νοµοθέτης καθιερώνει την αρχή της αλήθειας ως αντικειµενικό κανόνα δικαίου από τον οποίο απορρέει το καθήκον αληθείας του τύπου, η σχετική του ευθύνη αλλά και οι σχετικές αξιώσεις των θιγοµένων από ανακριβή δηµοσιεύµατα. Συνιστά εποµένως η αρχή της αλήθειας ειδική οριοθετική ρύθµιση, ειδική οριοθέτηση, που αφορά τον τύπο. Από το συνταγµατικό καθήκον αληθείας προκύπτει η υποχρέωση του δηµοσιογράφου να ελέγχει τις πληροφορίες που περιέρχονται σε αυτόν. Η ταχύτητα της σύγχρονης ζωής και του τύπου ειδικότερα δεν αφήνει περιθώρια διεξοδικού ελέγχου, επιβάλει όµως την τήρηση ορισµένων βασικών κανόνων η τήρηση των οποίων επιτρέπει την prima facie αξιολόγησή τους ως προς την αλήθεια του περιεχοµένου τους. Η τήρηση των κανόνων αυτών αποκτά ακόµη µεγαλύτερη σηµασία από το γεγονός, ότι η δια του τύπου προσβολή είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατική και µπορεί να επιφέρει καίρια πλήγµατα στον θιγόµενο. 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ Η διαφύλαξη του δικαιώματος της προσωπικότητας αποτελεί αναντίρρητα θεμελιώδη υποχρέωση της Πολιτείας σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Υπό το πρίσμα αυτής της υποχρέωσης,η ελληνική έννομη τάξη προστατεύει το δικαίωμα της προσωπικότητας δημιουργώντας ένα πλέγμα διατάξεων με αφετηρία τον Αστικό κώδικα και μεγαλύτερο προστάτη το Σύνταγμα. Στον Αστικό κώδικα και ιδιαίτερα στο άρθρο 57 δηλώνεται η προστασία του ατόμου από κάθε προσβολή της προσωπικότητας του. Η προστασία αυτή υπάρχει ήδη όπως προαναφέρθηκε σε γενικότερη διάταξη του Συντάγματος και ειδικότερα στο άρθρο 2 παρ.1. Η πολύπλευρη κατοχύρωση της προσωπικότητας του ατόμου αναγκάζει την Πολιτεία να μεριμνά για τα δικαιώματα που αφορούν την προσωπικότητα των ατόμων και να ενεργούν υπέρ της προστασίας της. Σε πιθανή λοιπόν έκδοση νόμου αντίθετου προς τις διατάξεις αυτές, αυτός θα θεωρείται αντισυνταγματικός και εκτός του πνεύματος των κείμενων διατάξεων. Η προσωπικότητα του ατόμου είναι αναμφίβολα ενιαία, αφορά το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων ενός ατόμου. Παρόλα αυτά, αρκετά συχνά, διαπιστώνουμε ότι με πράξεις τρίτων θίγεται όχι γενικά η προσωπικότητα ενός ατόμου, αλλά ένα μέρος αυτής. Ενδεικτικά λοιπόν η προσωπικότητα χωρίζεται στη φυσική υπόσταση, σε ψυχική, σε ηθική, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, στα μέσα που ξεχωρίζουν ένα άτομο από ένα άλλο, στα προϊόντα της διάνοιάς του, στα προσωπικά δεδομένα και τέλος στην προσωπική και επαγγελματική ανέλιξη. Ο αστικός μας κώδικας εκτός από τα παραπάνω στοιχεία, κατοχυρώνει και την εικόνα ως στοιχείο της προσωπικότητας μας. Τόσο η νομική θεωρία, όσο και οι αποφάσεις των δικαστηρίων έχουν ταχθεί υπέρ της άποψης ότι είναι απέναντι στο Σύνταγμα κάθε δημοσίευση φωτογραφίας προσώπου χωρίς την συναίνεση του. Το ίδιο ισχύει και στις περιπτώσεις που η εικόνα ενός προσώπου χρησιμοποιείται με στόχο την προώθηση και τη διαφήμιση κάποιου γεγονότος ή πράγματος. Αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός από εμάς, να επιλέγουμε οι ίδιοι αν θέλουμε να εξωτερικεύσουμε και να γνωστοποιήσουμε την εικόνα μας ή την εξωτερική μας εμφάνιση. Σε περίπτωση λοιπόν παραβιάσεως της βούλησης μας, έχουμε δικαίωμα να αξιώσουμε την παράλειψη της συγκεκριμένης ενέργειας που προσβάλλει την ιδιωτικότητα μας παρά τη βούληση μας. Η θεωρία αυτή περιορίζεται δραστικά όταν πρόκειται για άτομα τα οποία είναι δημοσίως γνωστά ή είναι πρόσωπα της σύγχρονης ιστορίας. 14

ΠΡΟΣΩΠΑ ΔΗΜΟΣΙΩΣ ΓΝΩΣΤΑ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ Στο πρόβλημα που ανακύπτει σχετικά με τη δημοσίευση της εικόνας προσώπων, προσπάθησε να δώσει λύση η γερμανική νομοθεσία η οποία επικαλείται τη θεωρία της επικαιρότητας γνωστή ως θεωρία της Geitgeschichte. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι πρόσωπα ευρέως γνωστά μπορούν να είναι αντικείμενα δημοσιεύσεων όσον αφορά την εικόνα τους και τις εμφανίσεις τους. Στα πρόσωπα αυτά συγκαταλέγονται θεωρητικά οι πολιτικοί, οι ηθοποιοί, οι αθλητές οι οποίοι θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκτίθενται εν γνώσει τους και άρα αποδέχονται εν μέρει την δημοσίευση φωτογραφιών τους. Στη συνέχεια, από τη στιγμή που ένα πρόσωπο δραστηριοποιείται μέσα στη δημοσιότητα με της ενέργειες του προσελκύει το ενδιαφέρον του τύπου, το δικαίωμα του επί της προσωπικότητας και συγκεκριμένα το δικαίωμα του επί της ιδίας εικόνας περιορίζεται αιτιωδώς, εφόσον τελεί σε φυσική σχέση με τη λειτουργία του τύπου. Είναι δυνατή λοιπόν, η δημοσίευση της φωτογραφίας του από τον τύπο. Προβληματική ωστόσο παραμένει η σύνδεση του εν λόγω δικαιώματος και με το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο, αφού εκτός της δημόσιας ζωής τους, ως άτομα διάγουν και ιδιωτική ζωή. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Περιπτώσεις στις οποίες θεμελιώνεται ευθύνη του τύπου - Το άρθρο 14 του Συντάγματος ορίζει στη μεν παρ. 1 ότι καθένας μπορεί να εκφράζει και διαδίδει προφορικά, γραπτά και διά του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους, στη δε παρ. 2 ότι ο τύπος είναι ελεύθερος και ότι η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται. Ο τύπος επιτελεί κοινωνικό λειτούργημα, ασκώντας καθήκοντα τα οποία ο ίδιος επιλέγει, βάσει της αποστολής του, που συνίσταται στην πληροφόρηση και τη σύμπραξη για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Η ελευθερία του τύπου δεν αποτελεί όμως αυτοσκοπό και συνακολούθως δεν πρέπει να συνεπάγεται χωρίς άλλο τη θυσία άλλων έννομων αγαθών, γι' αυτό και υπάγεται, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 14 του Συντάγματος, στο γενικό περιορισμό της τήρησης των νόμων του Κράτους, οι οποίοι και αποτελούν το γενικό νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και αναπτύσσεται ελεύθερα ο τύπος. Με νόμο, επομένως, μπορεί να περιορισθεί η ελευθερία διάδοσης των στοχασμών και η αντίστοιχη ελευθερία πληροφορήσεως, αρκεί οι περιορισμοί αυτοί να είναι γενικής φύσης, να αποτελούν μόνον κατασταλτικά μέτρα και να μη θίγουν τον πυρήνα του δικαιώματος της ελευθερίας του τύπου. Το άρθρο 10 της Διεθνούς Συμβάσεως της Ρώμης, που κυρώθηκε με το ν. 2329/53 και το ν.δ. 53/1974, καθιερώνει με την παρ. 1 αυτού την ελευθερία της γνώμης και της μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, όμως με την παρ. 2 αυτού προβλέπει δυνατότητα περιορισμού της ελευθερίας του τύπου, ορίζοντας ότι η άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης συνεπάγεται καθήκοντα και ευθύνες και μπορεί να υπαχθεί σε περιορισμούς ή κυρώσεις που προβλέπονται από το νόμο και αποτελούν αναγκαία μέτρα σε δημοκρατική κοινωνία για την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, την προστασία της υπολήψεως και των δικαιωμάτων τρίτων, για την παρεμπόδιση της κοινολογήσεως εμπιστευτικών πληροφοριών ή για την εξασφάλιση του κύρους ή της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας. Όμοιες δε κατά βάση διατάξεις θεσπίζονται και με το άρθρο 19 παρ. 2-3 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, που κυρώθηκε με το ν.2462/1997. Ιδιαίτερη, επομένως, θέση μεταξύ των περιορισμών που θέτουν η Ευρωπαϊκή Σύμβαση και το Διεθνές αυτό Σύμφωνο, έχει το δικαίωμα της 16

προσωπικότητας (άρθρο 57 ΑΚ), σημαντική έκφανση της οποίας αποτελεί η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου, η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται ο' αυτόν από τους συνανθρώπους του. Κατά το άρθρο 57 ΑΚ, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητα του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον, ενώ αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται, κατά δε το άρθρο 59 ΑΚ και στην περίπτωση του άρθρου 57 ΑΚ, το δικαστήριο με την απόφαση του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που έχει προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα, ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις. Τέτοιο προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι και η τιμή και η υπόληψη κάθε ανθρώπου. Κατά δε το άρθρο 914 ΑΚ, όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει, κατά το άρθρο 920 ΑΚ, όποιος, γνωρίζοντας ή υπαίτια αγνοώντας, υποστηρίζει ή διαδίδει αναληθείς ειδήσεις που εκθέτουν σε κίνδυνο την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον άλλου, έχει την υποχρέωση να τον αποζημιώσει, ενώ κατά το άρθρο 932 ΑΚ, σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας του, ή στερήθηκε την ελευθερία του. Σύμφωνα με την ΠΚ 361 παρ. 1, «όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης (άρθρα 362 και 363), προσβάλλει την τιμή άλλου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, τιμωρείται...», με την ΠΚ 362 «όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του τιμωρείται...», και με την ΠΚ 363 «αν στην περίπτωση του άρθρου 362, το γεγονός είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές τιμωρείται...». Ειδικότερα, από τις αμέσως ανωτέρω διατάξεις των άρθρων 362 και 363 ΠΚ προκύπτει, ότι για την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος της συκοφαντικής δυσφημήσεως απαιτείται: α') ισχυρισμός ή διάδοση γεγονότος ενώπιον τρίτου σε βάρος ορισμένου προσώπου, β') το γεγονός να είναι δυνατόν να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου αυτού προσώπου και γ') να είναι ψευδές και ο υπαίτιος να γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές. Ως ισχυρισμός θεωρείται η ανακοίνωση προερχόμενη ή εξ ιδίας πεποιθήσεως ή γνώμης ή εκ μεταδόσεως από τρίτο πρόσωπο. Αντίθετα διάδοση υφίσταται, όταν λαμβάνει χώρα μετάδοση της από άλλον γενομένης ανακοινώσεως. Ο ισχυρισμός ή η διάδοση επιβάλλεται να γίνεται ενώπιον τρίτου. Αυτό το οποίο αξιολογείται είναι το γεγονός, δηλαδή οποιοδήποτε συμβάν του εξωτερικού κόσμου, 17

αναγόμενο στο παρόν ή παρελθόν, υποπίπτον στις αισθήσεις και δυνάμενο να αποδειχθεί, αντίκειται δε προς την ηθική και ευπρέπεια. Προς τούτο απαιτείται να διατυπωθούν από το δράστη προφορικά για κάποιον άλλον λέξεις ή φράσεις που κατά την κοινή αντίληψη περιέχουν είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου, είτε περιφρόνηση αυτού από το δράστη, ο οποίος γνωρίζει ότι με τέτοια οικειοθελή ενέργεια του προσβάλλει την τιμή του άλλου και, επιπλέον, αυτός ο «άλλος» (προσβαλλόμενος) είτε να αναφέρεται από το δράστη ονομαστικά, είτε να προκύπτει με βεβαιότητα η ταυτότητα του με τη μετάδοση στοιχείων επαρκών, κατ' αντικειμενική κρίση, για τον προσδιορισμό και την εξατομίκευση του, με τη σημείωση ότι η τελευταία είναι απαραίτητη, για τον προσδιορισμό του δυσφημιζόμενου «άλλου», ακόμη και στα πλαίσια της συλλογικής δυσφήμησης. Αντικείμενο προσβολής είναι η τιμή και η υπόληψη του φυσικού προσώπου. Ο νόμος θεωρεί ως προστατευόμενο αγαθό την τιμή ή την υπόληψη του προσώπου, το οποίο είναι μέλος μιας οργανωμένης κοινωνίας και κινείται στα πλαίσια της συναλλακτικής ευθύτητας. Η τιμή του προσώπου θεμελιώνεται επί της ηθικής αξίας, η οποία πηγή έχει την ατομικότητα και εκδηλώνεται με πράξεις ή παραλείψεις. Δεν αποκλείεται στην έννοια του γεγονότος να υπαχθούν η έκφραση γνώμης ή αξιολογικής κρίσεως, ακόμη δε και χαρακτηρισμός, οσάκις αμέσως ή εμμέσως υποκρύπτονται συμβάντα και αντικειμενικά εκδηλωτικά στοιχεία, τα οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας, δηλαδή μόνον όταν συνδέονται και σχετίζονται με το γεγονός κατά τέτοιον τρόπο, ώστε ουσιαστικώς να προσδιορίζουν την ποσοτική και ποιοτική του βαρύτητα, άλλως μπορεί να αποτελούν εξύβριση κατά την ΠΚ 361. Η προσβολή της τιμής των άλλων μπορεί να γίνει όχι μόνο με λόγια ή έργα αλλά και με πράξεις διαταρακτικές της κοινωνικής προσωπικότητας του ανθρώπου, όπως είναι όσες εμπεριέχουν π.χ. αμφισβήτηση της προσωπικής ή επαγγελματικής εντιμότητας του προσώπου, ακόμα και όταν απλώς τον καθιστούν ύποπτο ότι μετέρχεται ανέντιμες μεθόδους κατά την ενάσκηση των επαγγελματικών καθηκόντων ή άλλων εκφράσεων της δραστηριότητας του. - Κατά το αρθρ. 20 του ΠΚ, εκτός από τις περιπτώσεις που αναφέρονται στον ίδιο Κώδικα (αρθρ. 21, 22, 25, 304 παρ. 4, 5, 308 παρ. 2, 367, 371 παρ. 4), ο άδικος χαρακτήρας της πράξης αποκλείεται και όταν η πράξη αποτελεί ενάσκηση δικαιώματος ή εκπλήρωση καθήκοντος που επιβάλλεται από το νόμο. Από τη διατύπωση του άρθρου αυτού σαφώς συνάγεται ότι τα υπ' αυτού προβλεπόμενα δικαιώματα και καθήκοντα είναι μόνον εκείνα τα οποία ως εκ του περιεχομένου τους ενασκούνται ή εκπληρούνται διά της τελέσεως άλλης άδικης πράξης και όχι όλα ανεξαιρέτως τα δικαιώματα ή καθήκοντα. Το αρθρ. 20 υπολαμβάνει δικαιώματα των οποίων η άσκηση αυτή καθ' εαυτή αποτελεί αμέσως αξιόποινη πράξη, όχι δε και δικαιώματα των οποίων η άσκηση δύναται επ' ευκαιρία να προκαλέσει ένα αξιόποινο αποτέλεσμα (ΑΠ 1267/2003, Νόμος). Ακόμη, 18

κατά το άρθρο 932 ΑΚ, σε περίπτωση αδικοπραξίας το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης. Από τη διάταξη αυτήν προκύπτει ότι παρέχεται στο δικαστήριο η δυνητική ευχέρεια, ύστερα από εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών που οι διάδικοι θέτουν υπόψη του, όπως του βαθμού του πταίσματος του υπόχρεου, του είδους της προσβολής της περιουσιακής και κοινωνικής κατάστασης των μερών κλπ., και με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας και της λογικής, να επιδικάσει ή όχι χρηματική ικανοποίηση, αν κρίνει ότι επήλθε στον αδικηθέντα ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη, καθορίσει δε συγχρόνως και το ποσό αυτής που θεωρεί εύλογο. Ο προσδιορισμός του ποσού της εύλογης χρηματικής ικανοποίησης αφέθηκε στην ελεύθερη εκτίμηση του δικαστηρίου, η σχετική κρίση του οποίου δεν υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου Πάγου, αφού σχηματίζεται από την εκτίμηση πραγματικών γεγονότων (άρθρο 561 παρ. 1 ΚΠολΔ) και χωρίς υπαγωγή του πορίσματος σε νομική έννοια, ώστε να μπορεί να νοηθεί εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου είτε ευθέως είτε εκ πλαγίου για έλλειψη νόμιμης βάσεως. Κατά τη διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ, που ορίζει ότι η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος συνάγεται ότι μόνη η αδράνεια του δικαιούχου για την άσκηση του δικαιώματος επί μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς και η καλόπιστη πεποίθηση του υπόχρεου ότι δεν υπάρχει δικαίωμα κατ' αυτού, ή ότι δεν πρόκειται τούτο να ασκηθεί εναντίον του, έστω και αν αυτή δημιουργήθηκε από την αδράνεια του δικαιούχου, δεν αρκεί κατ' αρχήν για να καταστήσει καταχρηστική την άσκηση του δικαιώματος (ΟλΑΠ 8/2001). 19

ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΙΓΟΜΕΝΟΥ Αρχικά ο θιγόμενος από δημοσίευμα, έχει τη δυνατότητα να αξιώσει άρση της προσβολής και παράλειψη της σε μελλοντικό χρόνο. Επιπλέον, προληπτικά, μπορεί να ζητήσει παράλειψη και στο μέλλον. Οι δυνατότητες αυτές αποτελούν την αμυντική στάση του θιγόμενου. Συμπληρωματικά με τα μέσα άμυνας, λειτουργούν και τα αποκαταστατικά ένδικα μέσα όπως για παράδειγμα η αξίωση αποζημίωσης για ηθική βλάβη, η απόδοση του κέρδους κλπ. Όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, ο τύπος ενδέχεται να υπέχει τόσο αστική όσο και ποινική ευθύνη. "τα αδικήµατα του τύπου είναι αυτόφωρα και εκδικάζονται όπως ο νόµος ορίζει". Η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε µε την αναθεώρηση του 2001 και έλαβε την εξής µορφή:"νόµος ορίζει τα σχετικά µε την αστική και ποινική ευθύνη του τύπου και των άλλων µέσων ενηµέρωσης και µε την ταχεία εκδίκαση των σχετικών υποθέσεων." Η συµβολή της προηγούµενης συνταγµατικής ρύθµισης συνίστατο στην αναγωγή των αδικηµάτων του τύπου σε αυτόφωρα εγκλήµατα. Η ποινική ευθύνη του τύπου - η οποία απορρέει από τους ειδικούς νόµους και από τους γενικούς κανόνες - δεν αποτελεί ιδιαίτερο µέσο κατασταλτικού ελέγχου, αλλ' αναγκαία νοµική συνέπεια αυτής της ίδιας της ύπαρξης και της δραστηριοποίησης του τύπου στην κοινωνική - οικονοµική ζωή. Η συµβολή της συνταγµατικής αναφοράς συνίσταται στην αναγωγή των αδικηµάτων του τύπου σε αυτόφωρα εγκλήµατα. Τα αδικήµατα του τύπου (Pressedelikte) µε την ευρύτερη έννοια του όρου διέκρινε ο v. List σε αδικήµατα τύπου µε την στενή έννοια ή αδικήµατα του περιεχοµένου του τύπου (Presseinhaltsdelikte) και σε αδικήµατα αστυνοµίας ή τάξεως τύπου (Pressepolizeidelikte). Τα δεύτερα είναι αδικήµατα µικρής σηµασίας και αναφέρονται στην τήρηση των κανόνων που ρυθµίζουν την οργάνωση και λειτουργία του τύπου (πχ αναγραφή ονοµάτων υπευθύνων, σχήµα κλπ). Μεγαλύτερη σηµασία έχουν τα εγκλήµατα περιεχοµένου του τύπου. Πρόκειται καταρχήν για εγκλήµατα που θα µπορούσαν να τελεστούν και µε άλλους τρόπους, όµως η δια του τύπου τέλεση προκαλεί µεγάλη βλάβη. 20

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ Α1' Πολιτικό Τμήμα ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Δημήτριο Λοβέρδο, Αντιπρόεδρο, Γεώργιο Καλαμίδα, Δημήτριο Κανελλόπουλο, Διονύσιο Γιαννακόπουλο και Ελένη Παναγιωτάκη, Αρεοπαγίτες. ΣΥΝΗΛΘΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 8 Ιανουαρίου 2007, με την παρουσία και της Γραμματέως Ελένης Γιαννέλη, για να δικάσει μεταξύ: Του αναιρεσείοντος: ΧΧΧ, ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Γεώργιο Μαραζιώτη. Του αναιρεσιβλήτου: ΧΧΧ, ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Δημήτριο Λιάρο- Παπαχαραλάμπους. Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 19-12-2001 αγωγή του ήδη αναιρεσείοντος, που κατατέθηκε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις : 5245/2003 οριστική του ίδιου δικαστηρίου και 4786/2004 του Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας αποφάσεως ζητεί ο αναιρεσείων με την από 19 Νοεμβρίου 2004 αίτησή του. Κατά τη συζήτηση της αιτήσεως αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Δημήτριος Κανελλόπουλος ανέγνωσε την από 13 Απριλίου 2006 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της κρινόμενης αιτήσεως. Ο πληρεξούσιος του αναιρεσείοντος ζήτησε την παραδοχή της αιτήσεως, ο πληρεξούσιος του αναιρεσιβλήτου την απόρριψή της και καθένας την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη. ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ Ι. Από τα άρθρα 57 εδ. α, 59 εδ. α, 914 και 932 ΑΚ, σε συνδυασμό με τα άρθρα 361, 362, 363 και 367 ΠΚ, συνάγονται τα εξής: Όποιος παράνομα προσβάλλεται από άλλον στην προστατευόμενη από το Σύνταγμα (άρθρα 2 και 5) προσωπικότητά του και ειδικότερα στην τιμή ή υπόληψή του, προσβάλλεται δε είτε με δυσφήμηση, ήτοι όταν ο άλλος από πρόθεση με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για εκείνον γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του, είτε με συκοφαντία, ήτοι όταν ο άλλος τον δυσφημεί, το δε αντίστοιχο δυσφημιστικό γεγονός είναι ψευδές και αυτός ο άλλος γνωρίζει ότι το εν λόγω γεγονός είναι ψευδές, είτε με εξύβριση, ήτοι όταν ο άλλος, εκτός από τις περιπτώσεις της συκοφαντίας ή της δυσφημήσεως, από πρόθεση προσβάλλει την τιμή ή την υπόληψη εκείνου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Το δε δικαστήριο μπορεί, επιπλέον, αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, να καταδικάσει τον προσβολέα να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη εκείνου που έχει προσβληθεί. Ο άδικος όμως χαρακτήρας των πράξεων της εξυβρίσεως και της απλής δυσφημήσεως, όχι και της συκοφαντικής δυσφημήσεως, αίρεται, εκτός από άλλες περιπτώσεις, όταν ο προσβολέας προβαίνει στις δυσφημιστικές ή υβριστικές εκδηλώσεις από δικαιολογημένο ενδιαφέρον. Αλλά και στην περίπτωση αυτήν ο άδικος χαρακτήρας της εξυβριστικής ή δυσφημιστικής εκδηλώσεως δεν αίρεται και συνεπώς παραμένει η παρανομία ως συστατικό στοιχείο της αδικοπραξίας (άρθρο 914 ΑΚ), όταν από τον τρόπο και υπό τις περιστάσεις υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση αυτή προκύπτει σκοπός εξυβρίσεως, δηλαδή σκοπός που κατευθύνεται ειδικά σε προσβολή της τιμής άλλου με αμφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής αξίας του προσώπου ή με περιφρόνησή του. Τέτοιος τρόπος, για την απόδειξη του σκοπού εξυβρίσεως, συντρέχει ιδίως όταν αυτός δεν είναι αντικειμενικά αναγκαίος για την απόδοση της σκέψεως εκείνου που φέρεται ότι ενεργεί από δικαιολογημένο ενδιαφέρον. Στην προκείμενη περίπτωση, το Εφετείο, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφασή του, δέχτηκε ανελέγκτως, ύστερα από εκτίμηση των αποδείξεων, τα εξής: Κατά τον επίδικο χρόνο ο ενάγων (ήδη αναιρεσείων) ήταν δήμαρχος Βιλλίων Αττικής, εκλέγονταν δε δήμαρχος επί πέντε τετραετίες συνεχώς. Ο εναγόμενος (ήδη αναιρεσίβλητος) ήταν δημοτικός σύμβουλος του ίδιου Δήμου και επικεφαλής της μειοψηφίας, που αντιπολιτεύονταν την πλειοψηφούσα παράταξη, επικεφαλής της οποίας ήταν ο ενάγων. Στις αρχές Αυγούστου του 2001 ο ενάγων 21

οργάνωσε, όπως συνηθιζόταν, ανοικτή συγκέντρωση των συμπολιτών του στην πλατεία της κωμόπολης των Βιλλίων, προκειμένου να κάνει λογοδοσία για το πεπραγμένα του Δήμου. Στις 11.8.2001, ο εναγόμενος οργάνωσε παρόμοια συγκέντρωση, για να απαντήσει στη λογοδοσία που είχε κάνει ο ενάγων. Στη συγκέντρωση αυτή ισχυρίσθηκε ενώπιον πολλών συμπολιτών του, μεταξύ των άλλων, και τα εξής: Α) "Ο δρόμος του νεκροταφείου στοίχισε κοντά στα 40.000.000 δρχ. και είναι μόλις 120 μέτρα. Φαίνεται πως έχει ακριβύνει η άσφαλτος τώρα τελευταία και ανέβηκαν οι τιμές", Β) "Το κύρος του Δημάρχου μειώνεται, όχι από την ομάδα, αλλά όταν έχει στον προϋπολογισμό του το ποσό των 6.000.000 δρχ., ως αμοιβή του μαέστρου της φιλαρμονικής για ένα οκτάμηνο και που εντελώς τυχαία είναι υιός του", Γ) "Το κύρος του Δημάρχου να ξέρετε πως δεν μειώνεται από ομάδες, αλλά από αξιόποινες πράξεις και ενέργειες, που προκαλούν δημοσιεύματα του Αθηναϊκού τύπου και διαβάζει όλη η Ελλάδα και σας κατατάσσουν στους πρωταθλητές της παρανομίας". Αναφορικά με τον πρώτο πιο πάνω ισχυρισμό του εναγομένου, το Εφετείο δέχτηκε τα εξής: Η μελέτη του έργου (του δρόμου του νεκροταφείου) προέβλεπε προϋπολογισμό δαπάνης 48.000.000 δρχ., η οποία μαζί με τον ΦΠΑ ανέρχονταν στο ποσό των 56.640.000 δρχ. Από την "Τεχνική δε Περιγραφή" του έργου, που είχε ημερομηνία 5.12.2000 προβλέπονταν εγκιβωτισμός της οδού με τοίχους αντιστήριξης σε όλο το μήκος της αριστερά, όπως ανέρχεται, και στη δεξιά πλευρά της σε μήκος 90 περίπου μέτρων, σε μήκος δε 17 μ. πριν από την είσοδο του νεκροταφείου θα κατασκευάζονταν ράμπα. Το ακριβές μήκος του δρόμου είναι 346 μ. Ο μειοδότης του διαγωνισμού, στον οποίο κατακυρώθηκε η κατασκευή του δρόμου, είχε προσφέρει έκπτωση 47,35%. Στις 27.4.2001 υπογράφτηκε η σύμβαση κατασκευής του έργου, ορίστηκε δε η αμοιβή του εργολάβου, βάσει της προσφοράς του, στο ποσό των 25.981.077 δρχ., ενώ ο ΦΠΑ επί του ποσού αυτού (18%) ανέρχονταν σε 4.676.593,86 δρχ. Όμως κατά τον επίδικο χρόνο, δέχτηκε το Εφετείο, το έργο δεν είχε ολοκληρωθεί, ώστε να γνωρίζει ο εναγόμενος το πραγματικό κόστος του, ενώ δεν έχουν προσκομιστεί και στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει, αν το πραγματικό κόστος του έργου περιορίστηκε τελικά στο πιο πάνω ποσό των 25.981.077 δρχ., χωρίς τον ΦΠΑ. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει, συνεχίζει το Εφετείο, ότι αυτά που ισχυρίστηκε ο εναγόμενος στη συγκέντρωση για το κόστος του έργου δεν είναι ψευδή, γιατί αποδείχτηκε, ότι αυτός αναφερόταν στο κόστος, που προέβλεπε η μελέτη του έργου, αφού η κατασκευή του δρόμου δεν είχε ολοκληρωθεί και δεν ήταν γνωστό τότε το κόστος της, το οποίο, κατά την εν λόγω μελέτη, ήταν αρκετά μεγαλύτερο. Συνεπώς, είπε το Εφετείο, όσον αφορά τον ισχυρισμό αυτόν, δεν στοιχειοθετείται το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως, αλλ' ούτε και της απλής δυσφημήσεως, διότι αυτά που ισχυρίστηκε ο εναγόμενος για το κόστος του έργου είναι αληθή. Αυτά δε που ισχυρίστηκε ο ίδιος για το μήκος του δρόμου, δεν ανταποκρίνονται μεν προς την αλήθεια, αλλά δεν αποδείχτηκε και ότι αυτός γνώριζε το πραγματικό μήκος του δρόμου, που θα κατασκευαζόταν. Αντίθετα, αποδείχτηκε, ότι ο εναγόμενος, έχοντας υπόψη του αυτά που αναφέρονταν στην παραπάνω τεχνική περιγραφή του έργου για κατασκευές σε μήκος 90 μέτρων περίπου και σε μήκος 17 μ. πριν από την είσοδο του νεκροταφείου, υπέλαβε ότι το μήκος του δρόμου, που θα κατασκευαζόταν ήταν 120 μ. Αποδείχθηκε, δηλαδή, ότι αυτός πλανιόταν συγγνωστώς, ως προς το ακριβές μήκος του δρόμου, που θα κατασκευαζόταν. Συνεπώς, όσον αφορά τον ισχυρισμό αυτό του εναγομένου, δεν στοιχειοθετείται το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως. Ούτε όμως το αδίκημα της απλής δυσφημήσεως στοιχειοθετείται με αυτά, που ισχυρίσθηκε αυτός για το μήκος του δρόμου, γιατί η λανθασμένη αναφορά του στο μήκος αυτού, ως προς το οποίο (μήκος) μάλιστα, όπως αναφέρθηκε, αυτός πλανιόταν συγγνωστώς, δεν αρκεί μόνη της να προσβάλλει αντικειμενικά την τιμή και την υπόληψη του ενάγοντος, δεδομένου μάλιστα και ότι η δαπάνη των 40.000.000 δρχ., που ανέφερε αυτός για το κόστος του δρόμου, ήταν εύλογη κατά τη μελέτη του έργου. Τέλος, όσον αφορά τη φράση που είπε αυτός, ότι "ίσως ακρίβυνε η άσφαλτος", αποδείχθηκε ότι την είπε χάριν αστεϊσμού, συνδέεται δε η φράση αυτή με όσα ισχυρίσθηκε αυτός για το μήκος του δρόμου, σε συνδυασμό με το κόστος της κατασκευής του, το οποίο ήταν εύλογο και η κρίση του ήταν ότι η τιμή του έργου είναι ακριβή και δεν περιείχε ειρωνεία ή αιχμή σε βάρος του ενάγοντος προσωπικά. Επομένως, δέχτηκε το Εφετείο, ούτε με τη φράση αυτή στοιχειοθετείται το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως, αλλ' ούτε και της απλής δυσφημήσεως. Επίσης το Εφετείο, σχετικά με τον πιο πάνω υπό στοιχείο Β' ισχυρισμό του εναγομένου, δέχτηκε τα εξής. Ο ενάγων, ως Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου τού Πνευματικού Κέντρου Βιλλίων, με την 15/20.6.2001 απόφασή του προσέλαβε το γιο του, ως μουσικό τού Πνευματικού Κέντρου για 8 μήνες, όπως τον είχε προσλάβει και τα δύο προηγούμενα χρόνια. Επίσης αποδείχθηκε ότι στον προϋπολογισμό του Πνευματικού Κέντρου, ο οποίος εγκρίθηκε ομόφωνα με την από 7.6.2001 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου αυτού, στο οποίο μετείχε και ο εναγόμενος, είχε εγγραφεί κονδύλιο 6.000.000 δρχ. για αποδοχές εκτάκτων (μουσικού) και κονδύλιο 4.000.000 δρχ. για δαπάνες παροχής υπηρεσιών προσωπικού δημοτικής φιλαρμονικής. Τέλος, αποδείχθηκε, ότι ο εναγόμενος σχολίασε πράγματι στη συγκέντρωση που αναφέρθηκε το παραπάνω κονδύλιο των 6.000.000 δρχ., το οποίο είχε περιληφθεί στον προϋπολογισμό για αποδοχές εκτάκτων (μουσικού) και το οποίο συνέδεσε με το γιο του ενάγοντος. Ωστόσο το γεγονός της εγγραφής του κονδυλίου αυτού στον προϋπολογισμό δεν είναι ψευδές, δεν αποδείχθηκε δε ότι αυτό αφορούσε άλλο πρόσωπο από το γιο του ενάγοντος, αφού δεν αποδείχθηκε ότι κατά τον επίδικο χρόνο είχε προσληφθεί άλλος μουσικός στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου, ως έκτακτος. Η κρίση αυτή ενισχύεται και από το 22

γεγονός ότι στον ίδιο προϋπολογισμό είχε εγγραφεί άλλο κονδύλιο 4.000.000 δρχ., που αφορούσε δαπάνες παροχής υπηρεσιών για το προσωπικό της δημοτικής φιλαρμονικής. Συνεπώς, ούτε όσον αφορά τον ισχυρισμό αυτόν του εναγομένου στοιχειοθετείται το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως, αλλά ούτε και το αδίκημα της απλής δυσφημήσεως, αφού αποδείχθηκε ότι αυτά που ισχυρίσθηκε αυτός σχετικά με το κονδύλιο αυτό είναι αληθή. Περαιτέρω, το Εφετείο, αναφορικά με τον υπό στοιχείο Γ' πιο πάνω ισχυρισμό του εναγομένου, δέχτηκε τα εξής: Στο φύλο της 19.12.2000 της ημερήσιας εφημερίδας ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ που εκδίδεται στην Αθήνα και κυκλοφορεί σε όλη την Ελλάδα, δημοσιεύτηκε άρθρο με τον τίτλο "Πρωταθλητές στην παρανομία οι δήμαρχοι!", στο οποίο αναφερόταν, ότι με βάση εκθέσεις των επιθεωρητών του ΑΣΕΠ παραπέμπονται στη δικαιοσύνη μεταξύ των άλλων δημάρχων και ο δήμαρχος Βιλλίων ΧΧΧ, δηλαδή ο ενάγων. Επίσης στο φύλλο της εκδιδόμενης στην Αθήνα εφημερίδας "ΣΤΟ ΚΑΡΦΙ" της 19.12.2000 δημοσιεύθηκε άρθρο με τον τίτλο "Δήμαρχοι στο σκαμνί", στο οποίο επίσης αναφερόταν ότι, με βάση εκθέσεις των επιθεωρητών του ΑΣΕΠ, διώκονται μεταξύ των άλλων δημάρχων και ο δήμαρχος Βιλλίων, δηλαδή ο ενάγων. Τέλος, με το 17227.2.4/31-7-2001 έγγραφό του προς τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής, ο συνήγορος του πολίτη ζήτησε την πειθαρχική δίωξη του Δημάρχου Βιλλίων, δηλαδή του ενάγοντος, γιατί αρνείτο να συμμορφωθεί στη νόμιμη υποχρέωσή του να προσλάβει τον αναφερόμενο σ' αυτό οδηγό απορριμματοφόρου ΧΧΧ, ο οποίος περιλαμβανόταν στον πίνακα των υποψηφίων που είχε συνταχθεί. Στη συγκέντρωση που αναφέρθηκε αποδείχθηκε ότι ο εναγόμενος σχολίασε πράγματι τα παραπάνω δημοσιεύματα και αναφέρθηκε απλώς σ' αυτά, επαναλαμβάνοντας συνοπτικότατα το περιεχόμενό τους, χωρίς να αποδώσει στον ενάγοντα αξιόποινες πράξεις ή καταδίκες. Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν ήταν ψευδές και έτσι δεν στοιχειοθετείται το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως με τον ισχυρισμό του αυτό, αλλά ούτε και της απλής δυσφημήσεως, αφού αποδείχθηκε ότι αυτά που ισχυρίσθηκε αυτός είναι αληθή. Δέχτηκε ακόμα το Εφετείο, ότι ο εναγόμενος ισχυρίστηκε όσα προαναφέρονται, από ενδιαφέρον να εκθέσει τις απόψεις του στους συμπολίτες του, για τα πεπραγμένα της δημοτικής αρχής, το οποίο είναι δικαιολογημένο, διότι αυτός κατά τον επίδικο χρόνο ήταν δημοτικός σύμβουλος του Δήμου και επικεφαλής της μειοψηφούσας παράταξης και συνεπώς είχε όχι μόνο εύλογο ενδιαφέρον, αλλά και υποχρέωση να εκθέσει τις απόψεις του και να ασκήσει δημόσια κριτική για τα πεπραγμένα του Δήμου, ενόψει και της προηγηθείσας γι' αυτά λογοδοσίας από τον ενάγοντα σε παρόμοια συγκέντρωση. Ισχυρίστηκε δε αυτά ο εναγόμενος, κινούμενος αποκλειστικά από ενδιαφέρον να περιφρουρηθεί το κύρος της Δημοτικής Αρχής και η περιουσία του Δήμου και να ενημερωθούν για τα πεπραγμένα του Δήμου οι συμπολίτες του, οι οποίοι πρέπει να έχουν ενημέρωση από όλες τις πλευρές, ο τρόπος δε αυτός της εκδηλώσεως του ενδιαφέροντος του εναγομένου ήταν αντικειμενικά αναγκαίος για την προστασία των συμφερόντων του Δήμου. Έτσι, δέχτηκε το Εφετείο, η συμπεριφορά του εναγομένου δεν περιέχει στοιχεία συκοφαντικής ή απλής δυσφημήσεως και ούτε από τον τρόπο και από τις περιστάσεις, υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η πιο πάνω συμπεριφορά του εναγομένου προκύπτει σκοπός του για εξύβριση από αυτόν του ενάγοντος, δηλαδή σκοπός, που κατευθύνεται ειδικά σε προσβολή του ενάγοντος, με αμφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής του αξίας ή με περιφρόνηση αυτού. Και κατέληξε το Εφετείο, ότι έτσι αίρεται ο άδικος χαρακτήρας της αξιόποινης πράξης της εξυβρίσεως του ενάγοντος εκ μέρους του εναγομένου και συνεπώς αποκλείεται και το στοιχείο του παρανόμου της επιζήμιας συμπεριφοράς του τελευταίου, ως όρου της αντίστοιχης αδικοπραξίας του αστικού δικαίου ή της παράνομης προσβολής της προσωπικότητας του ενάγοντος. Με την κρίση του αυτή, το Εφετείο, ορθώς δέχτηκε την ύπαρξη δικαιολογημένου ενδιαφέροντος, βάσει των πιο πάνω αποδειχθέντων πραγματικών περιστατικών, τα οποία έτσι ορθώς υπήγαγε στη διάταξη του άρθρου 367 ΠΚ και συνακόλουθα δεν παραβίασε ούτε αυτήν, ούτε τις άλλες αναφερόμενες στη μείζονα σκέψη ουσιαστικού δικαίου διατάξεις, ενώ για το ζήτημα αυτό (της ύπαρξης δικαιολογημένου ενδιαφέροντος), καθώς και για το ζήτημα ότι δεν ήταν ψευδείς οι προαναφερόμενοι ισχυρισμοί του αναιρεσιβλήτου, που ασκούν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης, δεν στέρησε την απόφασή του από νόμιμη βάση, διότι διέλαβε σ' αυτήν επαρκείς και σαφείς αιτιολογίες, που καθιστούν δυνατό τον αναιρετικό έλεγχο για την ορθή ή όχι εφαρμογή των πιο πάνω διατάξεων. Επομένως, οι πρώτος από τους αριθμούς 1 και 19 του άρθρου 559 ΚΠολΔ και τρίτος από τον αριθμό 19 του ίδιου άρθρου, λόγοι της αναίρεσης, με τους οποίους ο αναιρεσείων υποστηρίζει τα αντίθετα, είναι αβάσιμοι, η περιεχόμενη δε στον τρίτο λόγο αναίρεσης ειδικότερη αιτίαση πως δεν αιτιολογείται το αποδεικτικό πόρισμα ότι δεν είναι ψευδείς οι προαναφερόμενοι ισχυρισμοί, είναι απαράδεκτη, διότι η αιτιολόγηση του σαφούς αυτού πορίσματος δεν αποτελεί παρά στάθμιση και αξιολόγηση των αποδείξεων, η πλημμέλεια ή ανεπάρκεια της οποίας δεν ιδρύει τον από το άρθρο 559 αριθ. 19 ΚΠολΔ αναιρετικό λόγο (ΟλΑΠ 1/1999, ΟλΑΠ 24/1992). ΙΙ. Ο από τη διάταξη του αριθμού 8 του άρθρου 559 ΚΠολΔ λόγος αναιρέσεως ιδρύεται όταν το δικαστήριο, παρά το νόμο, έλαβε υπόψη πράγματα που δεν προτάθηκαν ή δεν έλαβε υπόψη πράγματα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. "Πράγματα", κατά την έννοια της διάταξης αυτής, είναι οι πραγματικοί ισχυρισμοί που έχουν αυτοτελή ύπαρξη και τείνουν στη θεμελίωση, παρακώλυση ή κατάλυση ουσιαστικού ή δικονομικού δικαιώματος, το οποίο ασκήθηκε, είτε ως επιθετικό (βάση αγωγής, ανταγωγής) είτε ως αμυντικό (ένσταση, αντένσταση) μέσο, αλλ' όχι και οι ισχυρισμοί που αποτελούν άρνηση της αγωγής, ή επιχειρήματα νομικά ή 23