ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ 1. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «οἱ δὲ προδόντες Ἀλκιβιάδῃ ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγγέλλων» Αυτοί που παρέδωσαν με προδοσία το Βυζάντιο στον Αλκιβιάδη κατέφυγαν τότε στον Πόντο και ύστερα στην Αθήνα και έγιναν Αθηναίοι πολίτες. Ο Λύσανδρος και τους φρουρούς των Αθηναίων και οποιονδήποτε άλλον Αθηναίο έβλεπε κάπου, τους έστελνε στην Αθήνα, δίνοντας ασφάλεια μόνο σε όσους έπλεαν προς τα εκεί και όχι για αλλού, γιατί γνώριζε, ότι, όσοι περισσότεροι συγκεντρωθούν στην πόλη (της Αθήνας) και στον Πειραιά, (τόσο) γρηγορότερα θα παρουσιαστεί έλλειψη τροφίμων. Αφού άφησε ως αρμοστή στο Βυζάντιο και στην Καλχηδόνα τον Σθενέλαο τον Λάκωνα, ο ίδιος επέστρεψε στη Λάμψακο κι άρχισε να επισκευάζει τα πλοία. Στην Αθήνα, όταν η Πάραλος έφτασε νύχτα διαδιδόταν η είδηση της συμφοράς, και ο θρήνος έφτανε από τον Πειραιά στην πόλη διά μέσου των Μακρών Τειχών, καθώς ο ένας την ανήγγειλε στον άλλο. 2. Ποιες ήταν οι ενέργειες του Λύσανδρου μετά τη νίκη του στους Αιγός Ποταμούς και σε τι αποσκοπούσαν; Πώς τις κρίνετε από στρατιωτική και ηθική άποψη; Ο Λύσανδρος, μετά τη νίκη του στους Αιγός Ποταμούς, επιτρέπει σε κάθε Αθηναίο φρουρό ή μη να μεταβεί στην Αθήνα, τοποθετεί τον Σθενέλαο τον Λακεδαιμόνιο ως αρμοστή στο Βυζάντιο και στην Καλχηδόνα και φροντίζει για την επισκευή των πλοίων του. Με τις ενέργειές του αυτές αποσκοπεί στον έλεγχο της περιοχής του Ελλησπόντου, ώστε να στερήσει από τους Αθηναίους τη δυνατότητα ανεφοδιασμού από την περιοχή αυτή, ενώ την ίδια στιγμή με τη συσσώρευση πληθυσμού στην Αθήνα επιθυμεί την πρόκληση σιτοδείας στην πολιορκημένη πόλη. Φροντίζει δηλαδή να αποκλείσει τους δρόμους ανεφοδιασμού της πόλης από τη θάλασσα, αφού από την ξηρά ήταν ήδη αποκλεισμένη από τον Παυσανία. Οι παραπάνω ενέργειες του Σπαρτιάτη Λύσανδρου κρίνονται απόλυτα αναγκαίες και εύστοχες για την επιτυχία του στόχου του, την τάχιστη δηλαδή παράδοση της Αθήνας. Δεν συμφωνούν, παρ όλα, αυτά με τους γενικότερους κανόνες ηθικής, ακόμα και μέσα στο πλαίσιο του πολέμου. Δεν επιτρέπεται, για παράδειγμα, να στρέφεται κανείς κατά του άμαχου πληθυσμού. Σήμερα, πλέον, οι υπεύθυνοι διάπραξης τέτοιων ενεργειών δικάζονται από διεθνή δικαστήρια ως εγκληματίες πολέμου. 3. Πώς αποφασίζουν να δράσουν οι Αθηναίοι μετά την αναγγελία της ήττας τους; Σελίδα 5 από 9
Την επόμενη μέρα, οι Αθηναίοι συνέρχονται από το αρχικό σοκ της αναπάντεχης είδησης και αποφασίζουν να δραστηριοποιηθούν, για να οργανώσουν την άμυνα της πόλης. Για το σκοπό αυτό συγκαλούν έκτακτη συνέλευση της εκκλησίας του δήμου, που ήταν το κυρίαρχο πολιτικό όργανο της αθηναϊκής δημοκρατίας, στο οποίο λαμβάνονταν όλες οι σημαντικές πολιτικές αποφάσεις κι εκεί αποφασίζουν τα εξής : α. επιχωμάτωση όλων των λιμανιών της πόλης εκτός από ένα, το Ἐμπόριον, ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο ναυτικής απόβασης από την πλευρά του σπαρτιατικού στόλου. β. επισκευή των τειχών, για να μπορούν να ανταποκριθούν σε συνθήκες μακρόχρονης πολιορκίας. γ. ενίσχυση των φρουρών και δ. γενικότερη προετοιμασία της πόλης σε όλους τους τομείς, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την επικείμενη πολιορκία από στεριά και από θάλασσα. 4. «Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων»: Στο παραπάνω απόσπασμα καταγράφεται η αντίδραση των Αθηναίων μετά την αναγγελία της ήττας τους στους Αιγός ποταμούς. Να την αναλύσετε και να την ερμηνεύσετε, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση που πήρε ο Λύσανδρος και οι σύμμαχοί του για τους αιχμαλώτους Αθηναίους στο μεταφρασμένο απόσπασμα που ακολουθεί: [31] Μετά απ αυτά λοιπόν ο Λύσανδρος αφού συγκέντρωσε τους συμμάχους τους ζήτησε ν αποφασίσουν για τους αιχμαλώτους. Εκεί λοιπόν διατυπώνονταν πολλές κατηγορίες για τους Αθηναίους, και για εκείνα τα εγκλήματα πολέμου που είχαν ήδη διαπράξει και για όσα είχαν αποφασίσει με ψηφοφορία να κάνουν, αν νικούσαν στη ναυμαχία, να κόψουν δηλαδή το δεξί χέρι όλων εκείνων που θα συλλαμβάνονταν ζωντανοί, και επειδή όταν έπιασαν δύο τριήρεις, μία από την Κόρινθο και μία από την Άνδρο, όλους τους άνδρες (το πλήρωμα) απ αυτές έριξαν στη θάλασσα. [32] Ο Φιλοκλής μάλιστα ήταν ο στρατηγός των Αθηναίων, ο οποίος διέταξε να θανατώσουν αυτούς. Λέγονταν βέβαια και άλλα πολλά, και αποφασίστηκε να θανατώσουν από τους αιχμαλώτους όσους ήταν Αθηναίοι εκτός από τον Αδείμαντο, επειδή μόνος αυτός διαφώνησε στην εκκλησία του δήμου με το ψήφισμα για τον ακρωτηριασμό των χεριών κατηγορήθηκε όμως από κάποιους ότι πρόδωσε το στόλο. Ο Λύσανδρος λοιπόν αφού ρώτησε πρώτα τον Φιλοκλή, ο οποίος τους Ανδρίους και τους Κορινθίους έριξε από τα πλοία στη θάλασσα, τι του άξιζε να πάθει επειδή πρώτος άρχισε τα εγκλήματα σε βάρος των Ελλήνων, τον αποκεφάλισε. Η αναγγελία της ήττας στους Αιγός Ποταμούς προκαλεί σύγχυση, πανικό και ανασφάλεια στους Αθηναίους, οι οποίοι θρηνούν όχι μόνο τους νεκρούς τους αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους. Η ταραχή και ο φόβος τους οφείλονται στη Σελίδα 6 από 9
συναισθηματική φόρτιση που τους προκάλεσε η σκέψη των αντιποίνων για τις βιαιότητες τις οποίες διέπραξαν κατά το παρελθόν σε βάρος των αντιπάλων τους. Οι Αθηναίοι δηλαδή, ασκώντας την εποχή της παντοδυναμίας τους ηγεμονική πολιτική και εφαρμόζοντας με περισσή κυνικότητα και αλαζονεία το δίκαιο του ισχυροτέρου, συμπεριφέρθηκαν με απίστευτη βαναυσότητα στους κατοίκους μιας σειράς ελληνικών πόλεων (συμμαχικών, ουδέτερων ή αντιπάλων) που αντιτάχθηκαν ή δεν συναίνεσαν στις επιταγές τους, όπως η Μήλος, η Ιστιαία, η Σκιώνη και η Τορώνη. Ωστόσο, την επόμενη μέρα καταφέρνουν να επανακτήσουν την ψυχραιμία τους και σε έκτακτη συνεδρίαση της εκκλησίας του δήμου αποφασίζουν να προετοιμάσουν την πόλη για την επικείμενη πολιορκία. Στη Λάμψακο ο Λύσανδρος με τη σειρά του, συγκαλεί συνέλευση των συμμάχων και τους καλεί ν αποφασίσουν για την τύχη των αιχμαλώτων. Στη συνέλευση αυτή συμμετέχουν και όσοι από τους παλαιούς συμμάχους της Αθήνας είχαν αποσκιρτήσει από την αθηναϊκή συμμαχία και είχαν προσχωρήσει στην πελοποννησιακή. Η απόφαση που λαμβάνεται είναι ομολογουμένως σκληρή και αποτρόπαιη, ενδεικτική της ηθικής εξαχρείωσης που είχε επιφέρει στους εμπολέμους ο πολυετής πόλεμος: οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι καταδικάζονται σε θάνατο, διότι είχαν διαπράξει εγκλήματα πολέμου παραβιάζοντας άγραφους νόμους σχετικά με την τύχη των αιχμαλώτων και των ομήρων. Η κατηγορία αυτή στοιχειοθετήθηκε κυρίως με βάση δύο συγκεκριμένα γεγονότα: την απόφαση της αθηναϊκής εκκλησίας του δήμου να αποκοπεί το δεξί χέρι όσων πιάνονταν αιχμάλωτοι σε περίπτωση επικράτησης των αθηναϊκών δυνάμεων και την απάνθρωπη μεταχείριση που επιφύλαξαν οι Αθηναίοι στα πληρώματα δύο αντίπαλων πλοίων που αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια μιας ναυμαχίας. Στη λήψη μιας τέτοιας απόφασης θα συνέβαλε ασφαλώς και η ιδιαίτερα σκληρή στάση της Αθήνας απέναντι σε αρκετές ελληνικές πόλεις την περίοδο της παντοδυναμίας της. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Αδείμαντος, ο οποίος ήταν ο μόνος από τους Αθηναίους πολιτικούς που αντιτάχθηκε στη σκληρή και απάνθρωπη πρόταση του ακρωτηριασμού των αντιπάλων, δείχνοντας μια πιο ανθρώπινη στάση. Η πρόταση αυτή όμως εγκρίθηκε από τη συνέλευση, αλλά φυσικά δεν εφαρμόστηκε, αφού οι Αθηναίοι ήταν αυτοί που βρέθηκαν στη θέση του ηττημένου. Το συγκεκριμένο ψήφισμα πάντως στόχευε στο να ανακόψει το ρεύμα των λιποτακτών και αυτών που προσχωρούσαν στις τάξεις του σπαρτιατικού ναυτικού δελεασμένοι από τα χρήματα του Κύρου. Το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου βιβλίου των «Ελληνικών» κλείνει με τον θρίαμβο του Λύσανδρου και την εκτέλεση των Αθηναίων αιχμαλώτων. Χαρακτηριστική και απάνθρωπη είναι η τελευταία φράση του κεφαλαίου, όπου ο επιστολέας του σπαρτιατικού στόλου Λύσανδρος έσφαξε με τα ίδια του τα χέρια τον Αθηναίο στρατηγό Φιλοκλή. Σελίδα 7 από 9
5. Να κατατάξετε τα παρακάτω έργα του Ξενοφώντα στην κατάλληλη στήλη: Οἰκονομικός, Συμπόσιον, Περὶ ἱππικής, Λακεδαιμονίων πολιτεία, Ἀγησίλαος, Ἱέρων, Κύρου Παιδεία, Ἑλληνικά, Ἀπολογία Σωκράτους, Ἱππαρχικός, Πόροι ή Περὶ Προσόδων, Κύρου Ἀνάβασις, Ἀπομνημονεύματα Σωκράτους. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΩΚΡΑΤΙΚΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ Λακεδαιμονίων πολιτεία Ἀγησίλαος Κύρου Παιδεία Ἑλληνικά Κύρου Ἀνάβασις Οἰκονομικός Συμπόσιον Ἀπολογία Σωκράτους Ἀπομνημονεύματα Σωκράτους. Περὶ ἱππικής Ἱέρων Ἱππαρχικός Πόροι ή Περὶ Προσόδων 6. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: α. ἁρμοστὴν: την κλητική ενικού: ὦ ἁρμοστὰ τὰς ναῦς: τη γενική ενικού: τῆς νεὼς νυκτὸς: τη δοτική πληθυντικού: ταῖς νυξὶ(ν) φυλακὰς: την ονομαστική πληθυντικού: αἱ φυλακαὶ τὴν πόλιν: τη δοτική ενικού: τῇ πόλει β. ἔφυγον: β πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: φεύγετε ἀπέπεμπεν: το γ ενικό ευκτικής μέλλοντα: ἀποπέμψοι ἔσεσθαι: ο ίδιος τύπος στον ενεστώτα: εἶναι ἐπεσκεύαζεν: το γ πληθυντικό οριστικής αορίστου: ἐπεσκεύασαν ἐποίησαν: το β ενικό οριστικής παρατατικού: ἐποίεις 7. α. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι: ἔνδειαν, εἰς Λάμψακον, οἰμωγή, ἀποίκους, εὐτρεπίζειν. ἔνδειαν: υποκείμενο στο απαρέμφατο «ἔσεσθαι» (ετεροπροσωπία) εἰς Λάμψακον: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο ἀποπλεύσας οἰμωγή: υποκείμενο του ρ. διῆκεν ἀποίκους: κατηγορούμενο στο Μηλίους μέσω της μετοχής ὄντας εὐτρεπίζειν: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. ἔδοξε β. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες: α) εἰς τὸν Πόντον: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου: ΛΑΘΟΣ β) εἰδὼς : αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος: ΣΩΣΤΟ γ) τῶν ἐπιτηδείων: γενική αντικειμενική στο ἔνδειαν: ΣΩΣΤΟ δ) νυκτὸς: υποκείμενο στη μετοχή ἀφικομένης: ΛΑΘΟΣ ε) παρασκευάζειν : τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο ρήμα ἔδοξεν: ΣΩΣΤΟ Σελίδα 8 από 9
8. 8. α) Για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε ένα ομόρριζο της νέας ελληνικής, απλό ή σύνθετο: ἀπέπεμπεν, διδούς, πλέουσιν, καταλιπών, τοὺς ἀπολωλότας. ἀπέπεμπεν: πομπός διδούς: αντίδωρο πλέουσιν: πλεύση καταλιπών: έλλειμμα τοὺς ἀπολωλότας: όλεθρος β) Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι ακόλουθες: προδοσία, είδηση, συλλογή, διάγγελμα, συσκευασία. προδοσία: προδόντες είδηση: εἰδώς συλλογή: συλλεγῶσι διάγγελμα: παραγγέλλων συσκευασία: παρασκευάζειν Σελίδα 9 από 9