Επώνυµο Όνοµα Προσωνυµία Υπογραφή Καρατάσος-Καρατάσιος, Δηµήτρης Τσάµης Ιδιότητα Στρατιωτικός Τόπος Γέννησης Διχαλεύρι Νάουσας Χρόνος Γέννησης 1798 Τόπος Καταγωγής Μακεδονία Τόπος Θανάτου Βελιγράδι Χρόνος Θανάτου 1859 Βιογραφικά Στοιχεία Στρατιωτικός της επαναστατικής, καποδιστριακής και οθωνικής περιόδου. Δευτερότοκος γιος του Αναστάσιου γερο-καρατάσου, γνωστότερος µε την προσωνυµία "Τσάµης" λόγω του παραστήµατος και του οξύθυµου χαρακτήρα του. Από το 1822 (µε την κήρυξη της Επανάστασης στη Νάουσα) έως το 1826 (στη µάχη του Ταλαντίου) ακολούθησε τον πατέρα του συµµετέχοντας µε το σώµα των Μακεδόνων σε διάφορα µέτωπα στη δυτική και την ανατολή Στερεά, και στην Πελοπόννησο. Επί Ιωάννη Καποδστρια, εντάχθηκε στο νέο Στρατιωτικό Διοργανισµό των "Χιλιαρχιών", αναλαµβάνοντας τη διοίκηση επώνυµης "Αρχηγίας" (Αρχηγία Καρατάσου) επειδή αρνήθηκε να ενταχθεί στην "Μακεδονική Αρχηγία" τη διοίκηση της οποίας είχε αναλάβει ο Τόλιος Λάζου, "όχι δια τα µεγάλα στρατιωτικά του προτερήµατα αλλα ως γόνος της λαµπράς οικογένειας των Λαζαίων", αλλά και επειδή ήταν έµπιστος του στρατάρχη Δηµητρίου Υψηλάντη. Ωστόσο, η αντίδραση των άλλων µακεδόνων οπλαρχηγών είχε ως αποτέλεσµα να δοθεί ξεχωριστή Αρχηγία στην οικογένεια Καρατάσου, την οποία ανέλαβε ο Δηµήτρης Καρατάσος λόγω της προχωρηµένης ηλικίας του πατέρα του. Ο Καρατάσος, επικεφαλής της "Αρχηγίας" του πολέµησε σε σειρά µαχών για την ανακατάληψη της Στερεάς, και στη συνέχεια, µετά την µετατροπή των "Χιλιαρχιών" σε "Ελαφρά Τάγµατα" ανέλαβε τη διοίκηση του ΙΔ' Ελαφρού Τάγµατος (1830). Τον Μάιο του επόµενου χρόνου ο Καρατάσος στασίασε κατά του καποδιστριακού καθεστώτος. Το Κίνηµα του Καρατάσου, απέτυχε και ο ίδιος διέφυγε στην Ύδρα κέντρο της αντιπολίτευσης. Επί Όθωνα εντάχθηκε από την Επιτροπή Εκδουλεύσεων, στη δεύτερη τάξη των αξιωµατικών, και το 1844 έγινε βασιλικός υπασπιστής. Μάλιστα, η άρνηση του οθωµανού πρέσβη των Αθηνών, του ελληνικής καταγωγής Μουσούρου Πασά να
χορηγήσει στον Καρατάσο επίσηµο διαβατήριο για επίσκεψη στην οθωµανική Μακεδονία, οδήγησε σε διπλωµατικό επεισόδιο (Μουσουρικά) και στη διακοπή των ελληνο-οθωµανικών διπλωµατικών σχέσεων για ένα περίπου χρόνο. Καθόλη την οθωνική περίοδο διακρίθηκε για την δραστηριοποίησή του στο σκοπό της Μεγάλης Ιδέας, συµµετέχοντας στα αλυτρωτικά κινήµατα της περιοδου του Κριµαϊκού Πολέµου. Το 1854 αποβιβάστηκε στη Χαλκιδική επικεφαλής σώµατος 500 ενόπλων, συγκρούστηκε επανειληµµένα µε τις οθωµανικές δυνάµεις αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή µετά την ήττα που υπέστη το σώµα του στη µάχη της Κουµίτσας στι 16 Μαϊου 1854. Πέθανε σε ηλικία 61 ετών στο Βελιγράδι, στο µέσο ενός ταξιδιού στην Ευρώπη, µε σκοπό την οργάνωση παν-βαλκανικού µετωπου για την εκδίωξη των Οθωµανών. Η σχέση της οικογένειας Καρατάσου µε τη Σερβία και µε σέρβους αγωνιστές εντοπίζεται από την εποχή της σερβικής εξέγερσης του Καραγιώργη στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν ο πατέρας του µαζί µε άλλους µακεδόνες οπλαρχηγούς -όπως ο Γιωργάκης Ολύµπιος, ο Νικοτσάρας κ.ά. πολέµησαν στη Σερβία εναντίον των οθωµανικών δυνάµεων. Ήταν παντρεµένος µε την αδελφή του Θοδωράκη και του Γαρδικιώτη Γρίβα. Βιβλιογραφία Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισµού..., τόµος Δ', Θεσσαλονίκη 1973 σσ. 699-700 Απόστολος Βακαλόπουλος, Νέες ειδήσεις για τις επαναστάσεις του 1821-1828 και 1854 στη Μακεδονία. media.ems.gr/ekdoseis/...28/ekd_pemk_28_vakalopoulos.pd f Νικόλαος Βασραβέλλης, Αρµατολοί και Κλέφτες εις την Μακεδονίαν, Θεσσαλονίκη 1970. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Συλλογή Μαυροκορδάτου (Κατάλογος αναλυτικός των στρατιωτικών που παρέµεινα στα νησιά Σκόπελο, Σκιάθο, Σκύρο) Γενικά Αρχεία του Κράτους, Γραµµατεία των Στρατιωτικών, Φάκελος 4, 1828. Νικόλαος Κασοµούλης, Ενθυµήµατα Στρατιωτικά..., επιµέλεια Γιάννης Βλαχογιάννης, Αθήνα, χ.χ.έ., τόµος Γ', σσ.336, 366, 374-375, 377 Κωνσταντίνος Μεταξάς, Ιστορικά Αποµνηµονεύµατα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα 1878, σσ. 285, 286, 288, Στέφανος Παπαγεωργίου, "Το πρώτο πραξικόπηµα στην νεότερη Ελλάδα", Ιστορία, τεύχος 161, Νοέµβριος 1981, σσ. 27-34. Πανταλέοντος Ν. (δικηγόρου), Λόγος εκφωνηθείς κατά την τελετήν του µνηµοσύνου του µακαρίτου Δηµητρίου Τζάµη Καρατάσου, Αθήνα 1861.
Εικονογραφία Μνηµεία Στέφανος Παπαγεωργίου, Το Αρχείου Γιαννάκη Ράγκου..., [ΙΕΕΕ], Αθήνα 1982, έγγραφα 51232, 51606. 50878, 51240, 51307, 50961, 51240, 51047 Στέφανος Παπαγεωργίου, Η Στρατιωτική Πολιτική του Καποδίστρια..., [Εστία] Αθήνα, 1986, σσ. 162-174.
Carte postale, 1854 Προτοµή στην πόλη της Θεσσαλοννίκης
Συντάκτης: Στέφανος Παπαγεωργίου