áåé þñïò ÊÅÉÌ ÅÍÁ ÐÏ ËÅÏÄÏÌÉÁÓ, ÙÑ ÏÔÁÎ ÉÁÓ Ê ÁÉ Á ÍÁÐÔÕÎ ÇÓ ÔÏÌÏÓ 3 VOLUME 3 ÔÅÕ ÏÓ 1 ISSUE 1 ÌÁÚÏÓ 2004 ÌÁY 2004
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚH ΕΠΙΤΡΟΠH - Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΚΟΚΚΩΣΗΣ ΧΑΡΗΣ ΜΠΕΡΙΑΤΟΣ ΗΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΡΑΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΟΥΣΙΟΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΕΦΝΕΡ ΑΛΕΞΗΣ ΨΥΧΑΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΥΜ ΒΟΥ ΛΟΙ ΣΥ ΝΤΑ ΞΗΣ Α ρα βα ντι νός Α θα νά σιος - Ε ΜΠ Αν δρι κό που λος Αν δρέ ας - Οι κο νο µι κό Πα νε πι στή µιο Α θη νών Βα σεν χό βεν Λου δο βί κος - Ε ΜΠ Γιαν να κού ρου Τζί να - Υ ΠΕ ΧΩ Ε Γιαν νιάς η µή τρης - Πα νε πι στή µιο Θεσ σα λί ας ελ λα δέ τσι µας Παύ λος - Χα ρο κό πειο Πα νε πι στή µιο ε µα θάς Ζα χα ρί ας - Πά ντει ο Πα νε πι στή µιο Ιω αν νί δης Γιάν νης - Tufts University, USA Κα λο γή ρου Νί κος - ΑΠ Θ Κα ρύ δης η µή τρης - Ε ΜΠ Κο σµό που λος Πά νος - ΠΘ Κου κλέ λη Ε λέ νη - University of California, USA Λα µπρια νί δης Λό ης - Πα νε πι στή µιο Μα κε δο νί ας Λου κά κης Παύ λος - Πά ντει ο Πα νε πι στή µιο Λου ρή Ε λέ νη - Οι κο νο µι κό Πα νε πι στή µιο Α θη νών Μα ντου βά λου Μα ρί α - Ε ΜΠ Με λα χροι νός Κώ στας - University of London, Queen Mary, UK Μο δι νός Μι χά λης - Εθν. Κέντρο Περιβ. και Αειφ. Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Μπρια σού λη Ε λέ νη - Πα νε πι στή µι ο Αι γαί ου Πα πα θε ο δώ ρου Αν δρέ ας - University of Surrey, UK Πρε βε λά κης Γεώρ γιος-στυλ. - Universite de Paris I, France Φω τό που λος Γιώρ γος - Πα νε πι στή µι ο Πατρών Χα στά ο γλου Βίλ µα - ΑΠ Θ ιεύθυνση: Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Περιοδικό ΑΕΙΧΩΡΟΣ Πεδίον Άρεως, 38334 ΒΟΛΟΣ http://www.prd.uth.gr/aeihoros e-mail: aeihoros@prd.uth.gr τηλ.: 24210 74456 fax: 24210-74380
ÊÅÉÌÅÍÁ ÐÏËÅÏÄÏÌÉÁÓ ÙÑÏÔÁÎÉÁÓ ÊÁÉ ÁÍÁÐÔÕÎÇÓ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ áεπιστηµονικό Περιοδικό áåé þñïò åé þñ ï ò
áåé þñïò åé þñ ï ò ÅðéìÝëåéá Ýêäïóçò : ííá Óáìáñßíá - Ðáíáãéþôçò ÐáíôáæÞò Layout : ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò Ó åäéáóìüò åîùöýëëïõ : Ãéþñãïò ÐáñáóêåõÜò Åêôýðùóç : ÁëÝêïò ÎïõñÜöáò ÊåíôñéêÞ äéüèåóç : ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò Èåóóáëßáò
ÊÅÉÌÅÍÁ ÐÏËÅÏÄÏÌÉÁÓ ÙÑÏÔÁÎÉÁÓ ÊÁÉ ÁÍÁÐÔÕÎÇÓ Ðåñéå üìåíá ÅéóáãùãÞ ÐåôñÜêïò Ã. ÐåñéöåñåéáêÝò áíéóüôçôåò êáé ðåñéöåñåéáêþ ðïëéôéêþ óôçí ÅëëÜäá Ïéêïíüìïõ Ä. Ç ðåñéöåñåéáêþ äéüóôáóç ôïõ Ã' Êïéíïôéêïý Ðëáéóßïõ ÓôÞñéîçò: Ðñþôåò åêôéìþóåéò Øõ Üñçò Ã. ÐåñéöåñåéáêÞ ðïëéôéêþ êáé ðåñéöåñåéáêü ðñïãñüììáôá ôùí Êïéíïôéêþí Ðëáéóßùí ÓôÞñéîçò ôçò ÅëëÜäáò: Áðïôßìçóç êáé ðñïïðôéêýò ÑïâïëÞò Á. Åßíáé "ÏéêïíïìéêÞ" ç ÏéêïíïìéêÞ ÁíÜëõóç ôïõ þñïõ; ÐåñéöåñåéáêÞ ÅðéóôÞìç, ÏéêïíïìéêÞ Ãåùãñáößá êáé "ÃåùãñáöéêÜ ÏéêïíïìéêÜ" ÊáñáãÜíçò Á. Ç åðßäñáóç ôïõ þñïõ óôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò ðáñáãùãéêþò äéáäéêáóßáò óôéò ìéêñïðåñéöýñåéåò ôçò åëëçíéêþò ïéêïíïìßáò ÈÅÌÁÔÁ ÐÏËÉÔÉÊÇÓ ÌáíùëÜò Ã., ÔñáãÜêç Á. Ç ÏéêïíïìéêÞ ÐïëéôéêÞ óôï þñï ôçò Åõñùæþíçò: ÈåóìéêÞ ÂÜóç, Öïñåßò ÄñÜóçò êáé Ðëáßóéï ÐïëéôéêÞò ÌðáëôÜò Å. Ç áíüëõóç ôùí õäáôéêþí äéáìåñéóìüôùí ôçò þñáò óôçí åöáñìïãþ ôçò ïäçãßáò ðëáßóéï ãéá ôá íåñü ÓÔÁÕÑÏÄÑÏÌÉÁ ÔÏÕ Ó ÅÄÉÁÓÌÏÕ Øõ Üñçò Ã. ERSA, Ðüñôï, 2004 ERSA, ìóôåñíôáì, 2005 ERSA, Âüëïò, 2006 (áíáããåëßá) ÊÑÉÔÉÊÅÓ ÐÁÑÏÕÓÉÁÓÅÉÓ Áíäñéêïðïýëïõ Å. Ã.ÐåôñÜêïò, Ã. Øõ Üñçò, ÐåñéöåñåéáêÞ ÁíÜðôõîç óôçí ÅëëÜäá Ïéêïíüìïõ Ä. Ãñ. ÊáõêáëÜò (åð.), ÆçôÞìáôá ùñéêþò ÁíÜðôõîçò. ÈåùñçôéêÝò ðñïóåããßóåéò êáé ðïëéôéêýò ÁÐÏØÅÉÓ ÓõíÝíôåõîç ìå ôïí Masahisa Fujita 4 6 32 56 80 102 130 158 182 184 186 188 194 198 200 3
áåé þñïò åé þñ ï ò ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΙ ΚΟ ΣΗ ΜΕΙΩ ΜΑ ΤΗΣ ΣΥ ΝΤΑ ΚΤΙ ΚΗΣ Ε ΠΙ ΤΡΟ ΠΗΣ Η πε ρι φε ρεια κή ε πι στή µη (regional science) γνω ρί ζει στις µέ ρες µας µια νέ α άν θη ση. Οι εν - δεί ξεις που τεκ µη ριώ νουν αυ τή τη στρο φή διαρ κώς πλη θαί νουν. Ο α ριθ µός των ε πι στη µο νι - κών πε ριο δι κών στους το µείς της α στι κής και πε ρι φε ρεια κής α νά πτυ ξης (οι κο νο µι κής του χώ ρου) διαρ κώς αυ ξά νε ται, κα θώς ε πί σης και ο α ριθ µός των δη µο σιευ µέ νων ε πι στη µο νι κών ερ γα σιών, πολ λές α πό τις ο ποί ες µά λι στα σε πρώ της τά ξης ε πι στη µο νι κά πε ριο δι κά. Ο α ριθ - µός των βι βλί ων αυ ξά νε ται ε πί σης ρα γδαί α και οι πλέ ον έ γκρι τοι εκ δο τι κοί οί κοι δη µιουρ γούν α ντί στοι χες σει ρές - µό λις τα δύ ο τε λευ ταί α χρό νια εκ δό θη καν ε ξαι ρε τι κές συλ λο γές κει µέ - νων (π.χ. α πό τους εκ δο τι κούς οί κους Edward Elgar και Elsevier) Πα ράλ λη λα, το ε ρευ νη τι κό πε δί ο διευ ρύ νε ται και ε µπλου τί ζε ται µε νέ α α ντι κεί µε να, ε νώ βελ τιώ νο νται και οι τε χνι κές ανά λυ σης. Τέ λος, οι σχε τι κές σπου δές πα ρου σιά ζουν µε γα λύ τε ρη ζή τη ση απ' ό τι στο πρό σφα - το πα ρελ θόν, ε νώ ο λο έ να και πε ρισ σό τε ροι νέ οι ε πι στή µο νες προ σέρ χο νται στα συ νέ δρια πε - ρι φε ρεια κής ε πι στή µης. Οι λό γοι για αυ τή τη στρο φή εί ναι πολ λοί. Οι πε ρισ σό τε ροι µε λε τη τές φαί νε ται να συµ - φω νούν πως το ση µεί ο κα µπής προσ διο ρί ζε ται α πό την πρω τό τυ πη ε πι στη µο νι κή συµ βο λή των Krugman (1991) και Porter (1990). Οι δύ ο αυ τοί ε πι στή µο νες (και πε ρισ σό τε ρο ο πρώ - τος) συ νέ δε σαν την α στι κή και πε ρι φε ρεια κή οι κο νο µι κή µε το κύ ριο ρεύ µα της οι κο νο µι κής α νά λυ σης και ε πέ βα λαν την οι κο νο µι κή του χώ ρου στα κύ ρια ε ρευ νη τι κά θέ µα τα της οι κο νο - µι κής ε πι στή µης, κά τι που εί χε σχε δόν ε ξα φα νι στεί κα τά την πε ρί ο δο 1970-1990. Το κυ ρί αρ - χο ρεύ µα των οι κο νο µι κών αυ τής της πε ριό δου εί χε στε νή προ σκόλ λη ση στην α να ζή τη ση νέων ερ γα λεί ων µα θη µα τι κής α νά λυ σης, µε α ναµ φι σβή τη τα µε γά λη ση µα σί α στην οι κο νο µι - κή α νά λυ ση, αλ λά συ χνά κά πως µα κριά α πό την πρα κτι κή ε φαρ µο γή των πο ρι σµά των στην οι κο νο µι κή πο λι τι κή. Ο αυ ξα νό µε νος φορ µα λι σµός της οι κο νο µι κής α νά λυ σης ή ταν έ νας ση - µα ντι κός λό γος για τον ο ποί ο πε ρι θω ριο ποι ή θη καν ι δέ ες και προ σεγ γί σεις που δεν µπο ρού - σαν να εκ φρα στούν µε α πλά και συ νε κτι κά υ πο δείγ µα τα. Α ντί θε τα, η ε ρευ νη τι κή α τζέ ντα της 4
α στι κής και πε ρι φε ρεια κής οι κο νο µι κής κα θο δη γεί το α πό την α νά γκη ερ µη νεί ας των οι κο νο - µι κών φαι νο µέ νων και έ πρε πε να ο δη γεί κα τά κά ποιο τρό πο και σε προ τά σεις πο λι τι κής. Αυτός ί σως ή ταν έ νας βα σι κός λό γος της ε πα να φο ράς της οι κο νο µι κής του χώ ρου στο κύ ριο ρεύ µα των οι κο νο µι κών. Τα προ βλή µα τα α στι κής α νά πτυ ξης, πε ρι φε ρεια κής σύ γκλι σης και οι κο νο µι κής ο λο κλή ρω σης ή ταν πα ρό ντα σε ό λες τις ε ξε λί ξεις της σύγ χρο νης ζω ής, µε την Ευρω πα ϊ κή Έ νω ση να εί ναι ί σως το πιο κο ντι νό σε ε µάς πα ρά δειγ µα. Η α νά γκη ε πι στη µο νι - κής α νά λυ σης και πρα κτι κής ε να σχό λη σης για την διευ θέ τη ση των προ βλη µά των της οι κο νο - µι κής ο λο κλή ρω σης θε ω ρεί ται ό τι α πο τέ λε σε τον βα σι κό λό γο για την ε πα να φο ρά της α στι - κής και πε ρι φε ρεια κής οι κο νο µι κής στο ε πί κε ντρο της οι κο νο µι κής ε πι στή µης. Έ να α να νε ω µέ νο εν δια φέ ρον για την πε ρι φε ρεια κή ε πι στή µη πα ρα τη ρεί ται και στην χώ ρα µας. Ο α ριθ µός των δη µο σιεύ σε ων σε αυ τά τα α ντι κεί µε να αυ ξά νε ται. Εί ναι χα ρα κτη - ρι στι κό ό τι σή µε ρα εκ δί δο νται τρί α πε ριο δι κά που κα λύ πτουν ό ψεις του α ντι κει µέ νου της οικο νο µι κής του χώ ρου (Τό πος, Γε ω γρα φί ες, Α ει χώ ρος). Τα συ νέ δρια του ελ λη νι κού τµή µα - τος της ευ ρω πα ϊ κής ε ται ρεί ας πε ρι φε ρεια κής ε πι στή µης, το συ νέ δριο νέ ων ε πι στη µό νων χωρο τα ξί ας, πο λε ο δο µί ας και πε ρι φε ρεια κής α νά πτυ ξης, κα θώς και άλ λα σχε τι κά συ νέ δρια, συ γκε ντρώ νουν µε γά λο α ριθ µό συµ µε τε χό ντων. Την ε πό µε νη χρο νιά διορ γα νώ νε ται στην Ελλά δα, και συ γκε κρι µέ να στο Βό λο, το ε τή σιο διε θνές συ νέ δριο της ευ ρω πα ϊ κής ε ται ρεί ας περι φε ρεια κής ε πι στή µης. Ό λα αυ τά προ δί δουν το µε γά λο εν δια φέ ρον που δεί χνει η ε πι στη - µο νι κή κοι νό τη τα στην Ελ λά δα για τις ε ξε λί ξεις της πε ρι φε ρεια κής ε πι στή µης. Για αυ τούς τους λό γους η σύ ντα ξη του πε ριο δι κού α πο φά σι σε να α φιε ρώ σει το πα ρόν τεύ χος στην πε ρι φε ρεια κή ε πι στή µη. Τα άρ θρα που α κο λου θούν πα ρου σιά στη καν σε πρώ τη µορ φή σε ε πι στη µο νι κή η µε ρί δα που διορ γά νω σε το ελ λη νι κό τµή µα της ευ ρω πα ϊ κής ε ται ρεί - ας πε ρι φε ρεια κής ε πι στή µης στις 29 Νο εµ βρί ου του 2003 στο Ιν στι τού το Πε ρι φε ρεια κής Ανά πτυ ξης στην Α θή να. Στη συ νέ χεια υ πο βλή θη καν σε δια δι κα σί α κρί σης προ κει µέ νου να δη µο σιευ τούν στο πε ριο δι κό. Τα άρ θρα αυ τά δεν α ντι προ σω πεύ ουν τί πο τα πε ρισ σό τε ρο α πό ο ρι σµέ να πε δί α ε πι στη µο νι κής α νά λυ σης που ά πτο νται της πε ρι φε ρεια κής ε πι στή µης. Ει δι κό τε ρα σε τρί α α πό τα πέ ντε άρ θρα που δη µο σιεύ ο νται σε αυ τό το τεύ χος ε ξε τά ζο - νται οι πε ρι φε ρεια κές α νι σό τη τες κα θώς και ό ψεις της πο λι τι κής πε ρι φε ρεια κής α νά πτυ ξης στην Ελ λά δα, µε έµ φα ση στην α νά λυ ση των πε ρι φε ρεια κών προ γραµ µά των. Έ να άρ θρο αφο - ρά στην συ ζή τη ση που διε ξά γε ται σή µε ρα α νά µε σα στα κυ ρί αρ χα ρεύ µα τα της οι κο νο µι κής α νά λυ σης του χώ ρου. Τέ λος, έ να άλ λο άρ θρο ε φαρ µό ζει σύγ χρο νες τε χνι κές χω ρι κής α νά λυ - σης για να πα ρου σιά σει την χω ρι κή διάρ θρω ση της ε πι χει ρη µα τι κής δρα στη ριό τη τας στην Ελ λά δα. Στα θέ µα τα πο λι τι κής πε ρι λαµ βά νο νται δύ ο άρ θρα, το έ να α φο ρά στην οι κο νο µι κή πολι τι κή στο χώ ρο της Ευ ρω ζώ νης, ε νώ το δεύ τε ρο στην α νά λυ ση των υ δα τι κών δια µε ρι σµά - των της χώ ρας. Το τεύ χος αυ τό, που συ νο δεύ ε ται α πό δύ ο βι βλιο κρι τι κές και µια συ νέ ντευ ξη, απο τε λεί δείγ µα α πό το ευ ρύ πε δί ο θε µά των της πε ρι φε ρεια κής ε πι στή µης. ÊÅÉ ÌÅ ÍÁ ÐÏ ËÅ Ï ÄÏ ÌÉÁÓ Ù ÑÏ ÔÁ ÎÉÁÓ ÊÁÉ Á ÍÁ ÐÔÕ ÎÇÓ 5