ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Β.5.5 Μικροοικονομικά Δεδομένα Επιχειρήσεων στο Δήμο Αθηναίων (3η έκδοση) ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων Δεκέμβριος 215

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.1 Πλαίσιο εκπόνησης παραδοτέου...3 1.2 Περιεχόμενο παραδοτέου...3 2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ... 5 3. ΚΥΡΙΑ ΜΕΓΕΘΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ... 11 3.1 Δημογραφικά στοιχεία δείγματος... 11 3.2 Διάρθρωση και εξέλιξη πωλήσεων... 15 4. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ... 2 4.1 Κερδοφορία... 2 4.2 Αποδοτικότητα κεφαλαίων... 27 4.3 Κεφαλαιακή διάρθρωση... 29 4.4 Ρευστότητα... 32 4.5 Δραστηριότητα... 35 5. ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ... 38 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Πλαίσιο εκπόνησης παραδοτέου Το Παραδοτέο Β.5.5: «Έρευνα μικροοικονομικών δεδομένων επιχειρήσεων ΑΕ και ΕΠΕ στο Δήμο Αθηναίων» υποβάλλεται στο πλαίσιο της από 8.4.214 Σύμβασης μεταξύ της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών (ΕΑΤΑ ΑΕ) ως αναθέτουσας αρχής και της Κοινοπραξίας για το Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων για την υλοποίηση του έργου «Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων». Το έργο χρηματοδοτείται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΑΤΤΙΚΗ 27-213. Το παρόν παραδοτέο αποτελεί ανανέωση των προηγούμενων αντίστοιχων εκδόσεων (Ιούλιος 214 και Δεκέμβριος 214) της μελέτης παρακολούθησης και αποτύπωσης της επιχειρηματικής εξέλιξης και των οικονομικών αποτελεσμάτων των ΑΕ και ΕΠΕ που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων. 1.2 Περιεχόμενο παραδοτέου Σε συνέχεια των προηγούμενων μελετών, μέσω της παρούσας έρευνας αποτυπώνεται η πορεία των αθηναϊκών επιχειρήσεων (ΑΕ και ΕΠΕ) την περίοδο 211-214, αξιοποιώντας αποκλειστικά τα οικονομικά τους αποτελέσματα, έτσι όπως αυτά προκύπτουν από τους δημοσιευμένους ισολογισμούς τους. Ως πηγή των στοιχείων χρησιμοποιείται και σε αυτή την περίπτωση η Βάση Δεδομένων του Κέντρου Στήριξης Επιχειρηματικότητας (ΚΣΕ). Για λόγους εξασφάλισης της συγκρισιμότητας και της συνοχής των στοιχείων και των αποτελεσμάτων, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην νέα αυτή έκδοση είναι παρόμοια με την προηγούμενη. Ειδικότερα, για την υλοποίηση της μελέτης αντλήθηκαν εκ νέου τα στοιχεία όλων των καταγεγραμμένων (στη Βάση Δεδομένων) ΑΕ και ΕΠΕ που εδρεύουν στο Δήμο Αθηναίων, τα οποία στη συνέχεια κατηγοριοποιήθηκαν και παρουσιάστηκαν ανά κύρια οικονομική δραστηριότητα (βάσει της αναθεωρημένης ταξινόμησης NACE Rev. 2). Όπως και στην προηγούμενη έκδοση, η ανάλυση πραγματοποιείται σε διψήφιο επίπεδο για τους επιμέρους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, ενώ πραγματοποιείται ανάλυση ανά κατάσταση κερδοφορίας και ανά μέγεθος εταιρειών, (βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (ΕΚ) 7/21). Παράλληλα, σε συνέχεια της προηγούμενης έκδοσης και με σκοπό την διαμόρφωση πιο ολοκληρωμένης εικόνας σχετικά με το μέγεθος και την εξέλιξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο δήμο Αθηναίων, πραγματοποιήθηκε η επεξεργασία των οικονομικών στοιχείων για δύο ομάδες (group) επιχειρήσεων. Η πρώτη ομάδα (διευρυμένη) περιλαμβάνει τις επιχειρήσεις που δημοσίευσαν ισολογισμό έστω και μια φορά κατά την διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου, ενώ η δεύτερη ομάδα εστιάζει αποκλειστικά στις επιχειρήσεις που δημοσίευσαν τα οικονομικά τους αποτελέσματα και για τις Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 3

τέσσερις διαχειριστικές χρήσεις της περιόδου αναφοράς (εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη συγκρισιμότητα των στοιχείων καθ όλη την περίοδο αναφοράς). Στο πλαίσιο αυτό, συντάχθηκαν οι σχετικοί ομαδοποιημένοι ισολογισμοί για τις δύο (2) ομάδες επιχειρήσεων, τόσο ανά κατηγορία οικονομικής δραστηριότητας, όσο και ανά κατάσταση κερδοφορίας και μέγεθος. Η ανάλυση για την πρώτη ομάδα επιχειρήσεων περιορίζεται στην αποτύπωση της εξέλιξης του κύκλου εργασιών και των συνθηκών κερδοφορίας, εξυπηρετώντας τη διαμόρφωση μιας πιο ολοκληρωμένης εικόνας σχετικά με το μέγεθος της οικονομικής δραστηριότητας στην Αθήνα κατά την περίοδο αναφοράς. Η ανάλυση για τη δεύτερη ομάδα επιχειρήσεων εστιάζει περεταίρω στους κλάδους ενδιαφέροντος, ενώ παράλληλα επεκτείνεται και στον τομέα των χρηματοοικονομικών επιδόσεων, βάσει του υπολογισμού των κύριων χρηματοοικονομικών δεικτών (κερδοφορίας, αποδοτικότητας, κεφαλαιακής διάρθρωσης, ρευστότητας και επιχειρηματικής δραστηριότητας). Οι εν λόγω δείκτες υπολογίστηκαν για κάθε κατηγορία εταιρειών βάσει των παραπάνω κριτηρίων και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η διαχρονική και διαστρωματική τους ανάλυση. Η αποτύπωση των κύριων μεγεθών στον διευρυμένο πληθυσμό επιχειρήσεων (1 η ομάδα) αποτελεί το περιεχόμενο της 2ης ενότητας της παρούσας μελέτης, ενώ στη συνέχεια η ανάλυση επικεντρώνεται αποκλειστικά στις επιχειρήσεις που δημοσίευσαν τα οικονομικά τους αποτελέσματα καθ όλη την περίοδο αναφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, στην 3η ενότητα αποτυπώνονται τα βασικά δημογραφικά στοιχεία των επιχειρήσεων, ενώ πραγματοποιείται και η ανάλυση της εξέλιξης και της διάρθρωσης των πωλήσεων των ΑΕ και ΕΠΕ ανά κατηγορία. Στην 4 η ενότητα πραγματοποιείται η διαχρονική και διαστρωματική ανάλυση των χρηματοοικονομικών δεικτών των επιχειρήσεων, ενώ στην τελευταία ενότητα διατυπώνονται τα κύρια ευρήματα της μελέτης. Η κατηγοριοποίηση των εταιρειών ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας και μέγεθος, καθώς οι ορισμοί των χρηματοοικονομικών δεικτών παρουσιάζονται αναλυτικά στο παράρτημα Α. Τέλος, οι ομαδοποιημένοι ισολογισμοί των ΑΕ και ΕΠΕ και οι αντίστοιχοι χρηματοοικονομικοί δείκτες τους, παρουσιάζονται αναλυτικά ανά κλάδο, μέγεθος και κατάσταση κερδοφορίας στα παραρτήματα Β, Γ και Δ αντίστοιχα. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 4

Εκατομμύρια 3η Έρευνα Μικροοικονομικών 2. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Σύμφωνα με τα πλέον επικαιροποιημένα στοιχεία της Βάσης Δεδομένων του Κέντρου Στήριξης Επιχειρηματικότητας, περίπου 11 χιλιάδες νομικά πρόσωπα (εξαιρουμένων των ατομικών επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών) εδρεύουν και ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων. Βάσει των στοιχείων των δημοσιευμένων ισολογισμών προκύπτει ότι, από το σύνολο των εν λόγω εταιρειών, σχεδόν 6.65 εταιρείες (υπό τη μορφή των ΑΕ & ΕΠΕ) δημοσίευσαν έστω και μία φορά ισολογισμό κατά την τετραετία 211-214. Εξειδικεύοντας, ο αριθμός των επιχειρήσεων που δημοσίευαν ισολογισμό κατά την τελευταία διαχειριστική χρήση (214) ανέρχεται σε 2.9, έναντι 6.44 επιχειρήσεων που δημοσίευαν τα οικονομικά τους αποτελέσματα για τη χρήση του 211, γεγονός που μεταφράζεται σε μέση ετήσια μείωση της τάξης του 22%. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η παρατηρούμενη μείωση του πλήθους των επιχειρήσεων δύναται να αποδοθεί αφενός στην αύξηση αυτών που διέκοψαν την οικονομική τους δραστηριότητα (θέση η οποία ενισχύεται κυρίως λόγο της υφιστάμενης εγχώριας οικονομικής συγκυρίας) και αφετέρου στην μετακίνηση προς άλλους τύπους νομικής μορφής οι οποίοι δεν υποχρεούνται στη δημοσίευση των οικονομικών τους αποτελεσμάτων. Η συρρίκνωση του αριθμού των επιχειρήσεων που δημοσιεύουν ισολογισμό την τελευταία 4ετία αποτυπώνεται και στην εξέλιξη της συνολικής αξίας των πωλήσεων, η οποία ωστόσο διαμορφώνεται αισθητά πιο ήπια. Ειδικότερα, το 214 η συνολική αξία των πωλήσεων (εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα) διαμορφώνεται στα 12 δισ., σημειώνοντας μέση ετήσια μείωση της τάξης του 7,9% την τελευταία τετραετία ( 15,4 δισ. το 211). Διάγραμμα 2-1: Εξέλιξη πλήθους επιχειρήσεων* και κύκλου εργασιών** (211-214) * δεξιά στήλη ** αριστερή στήλη 16. 14. 12. 1. 8. 6. 4. 2. Κύκλος Εργασιών Πλήθος επιχειρήσεων 6. 5. 4. 3. 2. 1. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 5

Η συρρίκνωση του αριθμού των επιχειρήσεων -που δημοσιεύουν τα οικονομικά τους αποτελέσματα- κατά την περίοδο αναφοράς φαίνεται να δρα ευεργετικά στη σχετική βελτίωση των συνθηκών κερδοφορίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι η επιχειρηματικότητα στην Αθήνα βιώνει μια περίοδο μετασχηματισμού κατά τη διάρκεια της οποίας υποχωρεί ο αριθμός των ενεργών επιχειρήσεων που λειτουργούν υπό καθεστώς αρνητικών αποτελεσμάτων. Εξειδικεύοντας, οι συνθήκες κερδοφορίας των αθηναϊκών επιχειρήσεων χαρακτηρίζονται έντονα δυσμενείς, με τα συνολικά προ φόρων αποτελέσματα να διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα καθ όλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας ωστόσο διαρκή υποχώρηση (από 3,5 δισ. ζημίες το 211 σε 94 εκατ. το 214). Παρά τη διαμόρφωση συνολικά αρνητικών αποτελεσμάτων καθόλη την περίοδο αναφοράς, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων σημειώνει κερδοφόρες χρήσεις (με το σχετικό μερίδιο να διαμορφώνεται μεταξύ 5% και 57% την τελευταία 4ετία). Ωστόσο, δεδομένου ότι τα συνολικά κέρδη που σημειώνει η πλειοψηφία των επιχειρήσεων υπολείπονται αισθητά των αντίστοιχων ζημιών που διαμορφώνει η μειοψηφία ( 5-8 εκατ. κέρδη έναντι 2-4 δισ. ζημιών κατά την περίοδο αναφοράς), έχει ως αποτέλεσμα τα συνολικά προ φόρων αποτελέσματα να διαμορφώνονται διαχρονικά σε αρνητικά επίπεδα. 1. Διάγραμμα 2-2: Εξέλιξη προ φόρων αποτελεσμάτων (211-214, εκατ. ) -1. -2. -3. -4. -5. * δεξιά στήλη ** αριστερή στήλη Σύνολο αποτελεσμάτων (κέρδη μείον ζημίες) Σύνολο κερδών Σύνολο ζημιών Σε όρους μεγέθους επιχειρήσεων, η αναλογικά μεγαλύτερη συρρίκνωση που σημειώνει ο πληθυσμός των επιχειρήσεων συγκριτικά με την αξία των διαμορφούμενων πωλήσεων (όπως αποτυπώθηκε ανωτέρω), υποδεικνύει ότι η παρατηρούμενη υποχώρηση πλήττει κατά κύριο λόγο την κατηγορία των Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 6

Πολύ Μικρών (XS) επιχειρήσεων 1, οι οποίες ωστόσο εξακολουθούν να αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία στην τοπική οικονομία. Ειδικότερα, σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει ότι το 214 σχεδόν το 65% των αθηναϊκών επιχειρήσεων ανήκει στην κατηγορία των Πολύ Μικρών (XS) επιχειρήσεων, ενώ ακολουθεί η κατηγορία των Μικρών (S) επιχειρήσεων (26%). Σε όρους εξέλιξης των σχετικών μεριδίων, προκύπτει ότι η μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων που δημοσιεύουν τα οικονομικά τους αποτελέσματα προέρχεται κατά κύριο λόγο από την κατηγορία των Πολύ Μικρών (XS) επιχειρήσεων, η θέση των οποίων υποχωρεί έναντι των υπολοίπων καθόλη την περίοδο αναφοράς (-4,2% μέση ετήσια μείωση σε όρους μεριδίων). Παράλληλα, χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όσο μετακινούμαστε προς τις μεγαλύτερες κατηγορίες μεγέθους επιχειρήσεων, τόσο πιο έντονη καταγράφεται η εδραίωση της θέσης τους στην τοπική οικονομία κατά την τελευταία τετραετία. Διάγραμμα 2-3: Κατανομή και εξέλιξη αριθμού επιχειρήσεων ανά κατηγορία μεγέθους (211-214) Κατανομή 214 Εξέλιξη μεριδίων (211-214) Πολύ Μικρές (XS) 64,2% Πολύ Μικρές (XS) -4,2% Μικρές (S) 7,8% Μικρές (S) 26,1% Μεσαίες (M) 7,1% Μεσαίες (M) 13,3% Μεγάλες (L) 2,6% Μεγάλες (L) 26,1% * δεξιά στήλη ** αριστερή στήλη Λαμβάνοντας υπόψη και την αξία των πωλήσεων που διαμορφώνονται στις επιμέρους κατηγορίες μεγέθους επιχειρήσεων, προκύπτει ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων εμφανίζει ιδιαίτερα υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, καθώς μόλις το 3% των επιχειρήσεων είναι υπεύθυνο για τη διαμόρφωση του 57% του συνολικού κύκλου εργασιών (214). Αντίθετα, το 9% των αθηναϊκών επιχειρήσεων που εντάσσονται στην κατηγορία των Μικρών (S) και Πολύ Μικρών (XS) επιχειρήσεων συμμετέχει στη διαμόρφωση μόλις του 2% της αξίας των συνολικών πωλήσεων. 1 Σύμφωνα με τα κριτήρια του κανονισμού 7/21 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 7

Διάγραμμα 2-4: Κατανομή πλήθους επιχειρήσεων και κύκλου εργασιών ανά κατηγορία μεγέθους (214) Κύκλος Εργασιών 57% 23% 16% 5% Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) Πλήθος επιχειρήσεων 3% 7% 26% 64% * δεξιά στήλη ** αριστερή στήλη Εξετάζοντας τη διάρθρωση της επιχειρηματικότητας ανά κλάδο, προκύπτει ότι στο Δήμο Αθηναίων ασκείται ένα ιδιαίτερα ευρύ φάσμα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, με τις εν λόγω επιχειρήσεις να συμβάλουν στη διαμόρφωση του προϊόντος για τους 7 εκ των 99 συνολικά κλάδων οικονομικής δραστηριότητας της ελληνικής οικονομίας (βάσει της αναθεωρημένης ταξινόμησης NACE Rev. 2 σε διψήφιο επίπεδο). Ωστόσο και σε επίπεδο κλάδου ο βαθμός συγκέντρωσης της τοπικής οικονομίας χαρακτηρίζεται υψηλός, με το 8% των επιχειρήσεων συγκεντρώνεται συνολικά σε 13 κλάδους (βάσει της αναθεωρημένης ταξινόμησης NACE Rev. 2 και σε διψήφιο επίπεδο). Διάγραμμα 2-5: Κατανομή πλήθους επιχειρήσεων ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (211,214) Εστίαση 2,8% 2,4% 214 211 Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας Εκδοτικές δραστηριότητες Δραστηριότητες προγραμματισμού Η/Υ Εμπόριο οχημάτων Δραστηριότητες αρχιτεκτόνων - μηχανικών Καταλύματα Ταξιδιωτικά πρακτορεία Λιανικό εμπόριο Παροχή συμβουλών διαχείρισης Κατασκευές κτιρίων 2,9% 2,5% 3,1% 2,4% 3,4% 4,5% 3,4% 5,4% 6,1% 8,5% 2,7% 2,8% 2,8% 2,8% 3,6% 3,6% 3,7% 5,7% 6,% 7,1% Real Estate 11,5% 1,% Χονδρικό εμπόριο 2,2% 23,1% Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 8

Εξειδικεύοντας, σχεδόν το 32% των αθηναϊκών επιχειρήσεων συγκεντρώνεται στους τρείς κύριους εμπορικούς κλάδους, δηλαδή στο εμπόριο αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών, στο χονδρικό και στο λιανικό εμπόριο. Ακολουθούν οι κλάδοι που σχετίζονται με την κατασκευή και διαχείριση ακίνητης περιουσίας (2%), οι κλάδοι που συνδέονται με το τουριστικό προϊόν της πρωτεύουσας (1%), καθώς και οι κλάδοι που συνδέονται με τις ΤΠΕ, την παροχή υπηρεσιών υγείας και την ενημέρωση και επικοινωνία. Αντίστοιχη διαμορφώνεται σε γενικές γραμμές η συμβολή των επιμέρους κλάδων οικονομικής δραστηριότητας στη διαμόρφωση του συνολικού κύκλου εργασιών, με τους τρεις κύριους εμπορικούς κλάδους να διαμορφώνουν και σε αυτή την περίπτωση το μεγαλύτερο κομμάτι της αξίας των πωλήσεων (περίπου 36%). Διάγραμμα 2-6: Κατανομή κύκλου εργασιών ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (211,214) Κατασκευή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού 1,4% 2,6% 214 211 Κατασκευή μεταλλικών προϊόντων Τηλεπικοινωνίες Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας Καταλύματα Παραγωγή μη μεταλλικών προϊόντων 2,9% 2,1% 3,% 2,9% 2,1% 2,6% 2,7% 2,8% 3,% 3,1% Ταξιδιωτικά πρακτορεία Κατασκευές κτιρίων Βιομηχανία τροφίμων Εμπόριο οχημάτων 3,6% 2,2% 4,% 4,9% 3,1% 3,6% 4,% 4,2% Έργα πολιτικού μηχανικού 4,3% 6,8% Λιανικό εμπόριο 11,9% 12,5% Χονδρικό εμπόριο 2,5% 19,2% Σε όρους κερδοφορίας τέλος, θετικά διαμορφώνονται τα προ φόρων αποτελέσματα για την πλειοψηφία των επιμέρους κλάδων οικονομικής δραστηριότητας, με τα μεγαλύτερα κέρδη (άνω των 9 εκατ.) να καταγράφονται στους κλάδους του λιανικού εμπορίου, της παροχής συμβουλών διαχείρισης, των δραστηριοτήτων αρχιτεκτόνων μηχανικών, των ταξιδιωτικών πρακτορείων και των καταλυμάτων. Αντίθετα, στους κλάδους με τα πλέον αρνητικά προ φόρων αποτελέσματα (άνω των 5 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 9

εκατ.) περιλαμβάνεται η παροχή υπηρεσιών αποθήκευσης, η διαχείριση ακίνητης περιουσίας, οι δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας, το χονδρικό εμπόριο και οι κατασκευές κτηρίων. Διάγραμμα 2-7: Κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας με τα σημαντικότερα κέρδη/ζημίες (214, εκατ. ) Λιανικό εμπόριο Παροχή συμβουλών διαχείρισης Δραστηριότητες αρχιτεκτόνων - μηχανικών Ταξιδιωτικά πρακτορεία Καταλύματα 58,5 16,1 12,8 11,9 9,1 Κατασκευές κτιρίων Χονδρικό εμπόριο Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας -54,4-6,9-74,2 Real Estate -284,9 Υπηρεσίες αποθήκευσης -532,3 Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 1

3. ΚΥΡΙΑ ΜΕΓΕΘΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Σύμφωνα με την ανάλυση που προηγήθηκε, τίθεται σαφές ότι η υψηλή μεταβλητότητα που εμφανίζει ο πληθυσμός των επιχειρήσεων που δημοσιεύουν ισολογισμό κατά την περίοδο αναφοράς, επηρεάζει αντίστοιχα και την εξέλιξη των αντίστοιχων οικονομικών αποτελεσμάτων που εκφράζονται είτε σε μερίδια είτε σε απόλυτα μεγέθη (κύκλος εργασιών, αποτελέσματα προ φόρων, κλπ). Για το λόγο αυτό στη συνέχεια της παρούσας μελέτης, η ανάλυση των οικονομικών αποτελεσμάτων κατά την περίοδο αναφοράς θα πραγματοποιηθεί, για λόγους συγκρισιμότητας των στοιχείων, σε ένα σταθερό δείγμα επιχειρήσεων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την.συμμετοχή των επιχειρήσεων στο δείγμα, αποτελεί η δημοσίευση ισολογισμού για το σύνολο των χρήσεων που καλύπτουν την υπό εξέταση περίοδο (211-214). Παράλληλα, στη συνέχεια της παρούσας μελέτης η κλαδική ανάλυση θα περιορισθεί στους έντεκα κλάδους ενδιαφέροντος για την τοπική οικονομία, όπως αυτοί έχουν αναδειχθεί στο πλαίσιο των προηγούμενων εκδόσεων της εν λόγω μελέτης (συμπεριλαμβανομένων των κλάδων κατασκευής και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας). 3.1 Δημογραφικά στοιχεία δείγματος Σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων, ο συνολικός αριθμός των εταιρειών που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων και δημοσίευσαν ισολογισμό για το σύνολο των χρήσεων της περιόδου αναφοράς ανέρχεται σε 2.57, με τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών να ανήκει στην κατηγορία των Μικρών (S) και Πολύ Μικρών (XS) επιχειρήσεων (9%) και να ασκεί δραστηριότητα σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Ειδικότερα, από την επεξεργασία των στοιχείων προκύπτει ότι σχεδόν 7 στις 1 αθηναϊκές επιχειρήσεις του επιλεγμένου δείγματος συγκεντρώνεται σε πέντε (5) ευρύτερους τομείς οικονομικής δραστηριότητας και κατά κύριο λόγο σε έντεκα (11) συγκεκριμένους κλάδους ενδιαφέροντος. Εξειδικεύοντας, όπως προκύπτει και από το διάγραμμα που ακολουθεί, το 31,6% των επιχειρήσεων ασκεί δραστηριότητα που σχετίζεται με τον εμπορικό τομέα και κυρίως με τον κλάδο του χονδρικού και λιανικού εμπορίου (NACE 46 και NACE 47 αντίστοιχα). Ακολουθεί ο ευρύτερος τομέας της κατασκευής και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας συγκεντρώνοντας σχεδόν το 2% των επιχειρήσεων, κυρίως μέσω του κλάδου του Real Estate (NACE 68) και των κατασκευών κτηρίων (NACE 41). Το 7,4% των επιχειρήσεων του δείγματος ασκεί δραστηριότητα που σχετίζεται με τον τομέα της ενημέρωσης και επικοινωνίας (κυρίως με των εκδοτικών δραστηριοτήτων [NACE 58] και των υπηρεσιών προγραμματισμού Η/Υ [NACE 62]), ενώ με μερίδιο της τάξης του 6% ακολουθεί ο ευρύτερος τομέας των διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων (κυρίως μέσω των διοικητικών δραστηριοτήτων γραφείου [NACE 82] και των ταξιδιωτικών πρακτορείων [NACE 79]) και της παροχής υπηρεσιών Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 11

καταλύματος και εστίασης (NACE 55 και NACE 56 αντίστοιχα). Τέλος, το 2,5% των επιχειρήσεων του δείγματος δραστηριοποιείται στον κλάδο της ανθρώπινης υγείας (NACE 86). Διάγραμμα 3-1: Κατανομή επιχειρήσεων ανά κλάδο και τομέα ενδιαφέροντος % 5% 1% 15% 2% 25% 3% 35% 4% Τομέας Κατασκευών - Real Estate 19,8% 58 Κλάδος: NACE 68 1,6% 273 Κλάδος: NACE 41 7,4% 189 Τομέας Εμπορίου 31,6% 811 Κλάδος: NACE 47 5,3% 136 Κλάδος: NACE 46 23,3% 599 Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας 7,4% 189 Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 2,8% 2,6% 73 68 Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Δραστηριοτήτων 6,2% 16 Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 1,4% 37 3,6% 92 Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας 2,5% 65 Κλάδος: NACE 86 2,5% 63 Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης 6,1% 157 Πλήθος επιχειρήσεων Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 2,1% 4,% 55 12 Μερίδιο στο σύνολο 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Σε όρους μεγέθους, η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων του δείγματος ανήκει διαχρονικά στην κατηγορία των Μικρών και Πολύ Μικρών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, το 62,5% των εταιρειών χαρακτηρίζονται πολύ μικρές, το 27,1% μικρές και το 7,6% μεσαίες, ενώ μόλις το 2,8% ανήκει στην κατηγορία των μεγάλων επιχειρήσεων. Ανάλογη είναι σε γενικές γραμμές και η κατανομή των εταιρειών βάσει μεγέθους και στους επιμέρους τομείς και κλάδους ενδιαφέροντος. Μικρές αποκλίσεις εμφανίζει ο κλάδος των κατασκευών (NACE 41) και του real estate (NACE 68) στους οποίους ουσιαστικά απουσιάζει η κατηγορία των μεγάλων επιχειρήσεων, προς όφελος κυρίως των μικρών επιχειρήσεων. Αντίθετα, στους κλάδους της Ανθρώπινης Υγείας (ΝACE 86), των διοικητικών δραστηριοτήτων γραφείου (NACE 82) και του λιανικού εμπορίου (NACE 47) το μερίδιο των μεγάλων επιχειρήσεων κυμαίνεται σε σχετικά υψηλότερα επίπεδα (από 5,4% έως 8%), ενισχύοντας τη θέση τους στον κλάδο εις βάρος κυρίως των πολύ μικρών επιχειρήσεων. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 12

Διάγραμμα 3-2: Διάρθρωση κλάδων ενδιαφέροντος ανά κατηγορία μεγέθους εταιρειών,8%,4% 1,1% 2,6% 12,8% 1,5% 5,1% 3,7% 16,9% 93,% 83,9% 78,3% Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 2,6% 5,9% 1,7% 8,5% 8,2% 11,% 3,5% 3,4% 27,9% 58,4% 55,1% 59,8% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46 1,6% 9,% 4,1% 16,2% 39,7% 33,9% 36,8% 55,6% 56,2% 47,1% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 6,3% 5,4% 1,1% 5,4% 14,1% 12,5% 29,7% 26,3% 28,3% 55,% 59,5% 56,5% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Δραστηριοτήτων Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 9,2% 7,9% 12,3% 12,7% 24,6% 23,8% 53,8% 55,6% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Κλάδος: NACE 86 1,3% 2,% 15,9% 12,7% 17,6% 38,9% 49,1% 33,3% 43,9% 47,1% 38,2% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 2,8% 7,6% 27,1% 62,5% Σύνολο επιχειρήσεων Αθήνας Μεγάλες Μεσαίες Μικρές Πολύ Μίκρές Εξετάζοντας τη συγκέντρωση των εταιρειών (βάσει μεγέθους) στους επιμέρους τομείς και κλάδους ενδιαφέροντος, προκύπτει ότι περίπου 3 στις 1 μεγάλες εταιρείες που εδρεύουν στο Δήμο Αθήνας επιλέγουν να δραστηριοποιηθούν στον εμπορικό τομέα, κατανεμημένες σχεδόν ισόποσα μεταξύ χονδρικού (NACE 46) και λιανικού (NACE 47) εμπορίου (13,9% και 11,1% αντίστοιχα). Σε επίπεδο κλάδου, ο κλάδος της ανθρώπινης υγείας (NACE 86) αποτελεί τον τρίτο πιο ελκυστικό κλάδο για τις μεγάλες εταιρείες συγκεντρώνοντας το 6,9% ενώ ακολουθεί ο κλάδος των καταλυμάτων (NACE 55) με ποσοστό 2,8%. Αντίστοιχα, 2 στις 5 εταιρείες μεσαίου μεγέθους επιλέγει να δραστηριοποιηθεί στον εμπορικό τομέα, με έμφαση ωστόσο στο χονδρικό εμπόριο (NACE 46). Ακολουθεί ο τομέας παροχής υπηρεσιών καταλύματος και εστίασης ο οποίος έλκει περίπου το 12,8% των μεσαίων επιχειρήσεων του Δήμου Αθήνας, με το μεγαλύτερο μέρος αυτών να συγκεντρώνεται στον κλάδο των καταλυμάτων (NACE 55). Το εμπόριο αποτελεί ιδιαίτερα ελκυστικό τομέα άσκησης δραστηριότητας και για τις μικρότερες εταιρείες, καθώς συγκεντρώνει το 35,4% των μικρών και το 29,5% των πολύ μικρών επιχειρήσεων του δείγματος. Σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες, οι μικρομεσαίες και οι πολύ μικρές εταιρείες που εδρεύουν στο Δήμο Αθήνας έλκονται κυρίως από τον κλάδο του χονδρικού εμπορίου (NACE 46) έναντι του λιανικού (NACE 47). Πιο συγκεκριμένα ο κλάδος του χονδρικού εμπορίου συγκεντρώνει το 26,1% των μικρών επιχειρήσεων ενώ ο κλάδος λιανικού εμπορίου συγκεντρώνει το 5,5%, αποτελώντας τον δεύτερο πόλο έλξης των μικρών επιχειρήσεων. Ακολουθεί ο κλάδος των καταλυμάτων (NACE 55), του Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 13

προγραμματισμού Η/Υ & παροχής συμβουλών (NACE 62) και των κατασκευών (NACE 41), συγκεντρώνοντας σχεδόν το 4,5% των εν λόγω επιχειρήσεων. Διάγραμμα 3-3: Συγκέντρωση εταιρειών (ανά μέγεθος) στους κλάδους ενδιαφέροντος Μεγάλες επιχειρήσεις Μεσαίες επιχειρήσεις Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 5,6% 1,4% 2,8% Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 6,6% 2,% 3,6% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46 11,1% 13,9% 29,2% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46 7,7% 25,% 35,2% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 4,2% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 8,7% 1,5% 5,6% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 2,8% 1,4% 13,9% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 1,% 6,6% 1,2% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Κλάδος: NACE 86 8,3% 6,9% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Κλάδος: NACE 86 4,1% 4,1% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 2,8% 2,8% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 3,6% 9,2% 12,8% Μικρές επιχειρήσεις Πολύ Μικρές επιχειρήσεις Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 9,3% 2,% 4,6% Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 9,2% 15,8% 26,5% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46 5,5% 26,1% 35,4% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46 4,7% 22,3% 29,5% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 4,2% 3,6% 9,2% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 6,5% 2,6% 2,% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 6,% 1,6% 3,7% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 5,5% 1,4% 3,2% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Κλάδος: NACE 86 2,3% 2,2% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Κλάδος: NACE 86 2,2% 2,2% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 8,8% 3,9% 4,9% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 4,3% 1,3% 3,% Πηγή: ICAP DATABANK Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 14

3.2 Διάρθρωση και εξέλιξη πωλήσεων Σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων, προκύπτει ότι το 214 ο συνολικός κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων του δείγματος ανήλθε περίπου σε 11,7 δις, με το μεγαλύτερο μέρος να διαμορφώνεται στους υπό εξέταση τομείς και κλάδους ενδιαφέροντος. Ειδικότερα, όπως αποτυπώνεται και στο ακόλουθο διάγραμμα, το 214 οι δραστηριότητες του χονδρικού και λιανικού εμπορίου είχαν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στη διαμόρφωση του συνολικού κύκλου εργασιών, με το σχετικό μερίδιο των δύο κλάδων να ανέρχεται αθροιστικά στο 32% περίπου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του εμπορικού τομέα συνολικά αγγίζει το 36%. Σε επίπεδο κλάδου, ακολουθούν οι κατασκευές κτηρίων (NACE 41) με μερίδιο της τάξης του 3,5%, ενώ σημαντική κρίνεται και η συμβολή του κλάδου των ταξιδιωτικών πρακτορείων (NACE 79) και του κλάδου των καταλυμάτων (NACE 55) στη διαμόρφωση του συνολικού κύκλου εργασιών με μερίδιο 3,1%, κατέχοντας εξέχουσα θέση στον τομέα παροχής διοικητικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών και στον τομέα υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης αντίστοιχα. Διάγραμμα 3-4: Κατανομή κύκλου εργασιών ανά τομέα και κλάδο ενδιαφέροντος (214) % 5% 1% 15% 2% 25% 3% 35% 4% Τομέας Κατασκευών - Real Estate 12,1% 1.415,9 Κλάδος: NACE 68 1,4% 169, Κλάδος: NACE 41 3,5% 412,7 Τομέας Εμπορίου 35,9% 4.26,7 Κλάδος: NACE 47 12,5% 1.462,9 Κλάδος: NACE 46 19,2% 2.245,5 Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας 5,7% 662,6 Κλάδος: NACE 62,8% 97,3 Κλάδος: NACE 58 1,1% 125,9 Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Δραστηριοτήτων Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 1,7% 6,% 696,8 196,4 3,1% 367,9 Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας 3,1% 362,7 Κλάδος: NACE 86 2,7% 32,2 Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55,4% 3,5% 3,1% 47,5 41,2 362,7 Κύκλος εργασιών (εκατ. ) Μερίδιο στο σύνολο 1. 2. 3. 4. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 15

Σε όρους εξέλιξης, ιδιαίτερα αισθητή καταγράφεται η επίδραση της οικονομικής κρίσης στην επιχειρηματική δραστηριότητα στην Αθήνα μέχρι και το 213, όπως αυτή αποτυπώνεται μέσω της σημαντικής συρρίκνωσης που εμφανίζει ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων του δείγματος (-7,9% συγκριτικά με το 211). Στη συνέχεια ωστόσο, παρατηρείται αισθητή ανάκαμψη της αξίας των πωλήσεων, με αποτέλεσμα οι υπό εξέταση επιχειρήσεις μέσα σε ένα μόλις έτος (214) να καταφέρνουν να καλύψουν τις απώλειες της προηγούμενης τριετίας, επιστρέφοντας ουσιαστικά στα επίπεδα του 211 (+,2%). Σε επίπεδο κλάδων οικονομικής δραστηριότητας, την καλύτερη επίδοση (11,4%, ήτοι + 196 εκατ.) σημειώνει ο κλάδος των κατασκευών (NACE 41) εξαιτίας της εντυπωσιακής ενίσχυσης της αξίας των πωλήσεων το 214 (οι οποίες σχεδόν διπλασιάστηκαν συγκριτικά με το προηγούμενο έτος), παρασύροντας ουσιαστικά και τον ευρύτερο τομέα της κατασκευής και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας. Σημαντική ενίσχυση (+5,1%) καταγράφει και ο κλάδος των καταλυμάτων (NACE 55) ο οποίος ανακάμπτει ήδη από το 213, ως αποτέλεσμα της αλματώδους αύξησης του τουρισμού την τελευταία διετία και της αντίστοιχης ζήτησης ξενοδοχειακών υπηρεσιών. Αισθητά σημάδια ανάκαμψης -από το 213- εμφανίζουν και οι κλάδοι των ταξιδιωτικών πρακτορείων (NACE 79) και του λιανικού εμπορίου (NACE 47), με τη μέση ετήσια μεταβολή της αξίας των πωλήσεων να διαμορφώνεται αντίστοιχα σε 4,5% και 3,1% αντίστοιχα. Αντίθετα, ο κλάδος των εκδοτικών δραστηριοτήτων (NACE 58) σημειώνει ιδιαίτερα σημαντική υποχώρηση των πωλήσεων (-8,1% κατά μέσο όρο την τελευταία τετραετία), αποτελώντας τον μοναδικό υπό εξέταση- κλάδο οικονομικής δραστηριότητας ο οποίος συρρικνώνεται και το 214. Αισθητή υποχώρηση των πωλήσεων κατά την περίοδο αναφοράς (-7,% κατά μέσο όρο) σημειώνει και ο κλάδος της εστίασης (NACE 56), ως αποτέλεσμα της δραματικής υποχώρησης που καταγράφεται το 212 (- 28,1% έναντι του 211), η οποία δεν έχει αντισταθμιστεί από την ενίσχυση που καταγράφεται την τελευταία διετία (213:3,% και 214:8,6%). Αντίστοιχη σε γενικές γραμμές είναι η εικόνα (-4,5% κατά μέσο όρο) και στον κλάδο της ανθρώπινης υγείας (NACE 86), με την αξία των πωλήσεων να συρρικνώνεται βίαια με καθυστέρηση ενός έτους (213:-25,1%) και τη μικρή ενίσχυση που καταγράφεται το 214 (+3,2%) να μην επαρκεί για να καλύψει τις απώλειες των προηγούμενων ετών. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 16

Διάγραμμα 3-5: Μεταβολή κύκλου εργασιών ανά τομέα και κλάδο ενδιαφέροντος (μέση ετήσια μεταβολή, 211-214) Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41-5,% 11,4% 23,9% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46-2,7% -1,3% 3,1% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58-8,1% -2,9% 1,2% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Δραστηριοτήτων Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 1,6% 1,8% 4,5% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Κλάδος: NACE 86-4,5% -4,5% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55-7,% 3,4% 5,1% Σύνολο επιχειρήσεων Αθήνας,2% Οι διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται -καθόλη την περίοδο αναφοράς- στην εξέλιξη των πωλήσεων μεταξύ των επιμέρους κλάδων ενδιαφέροντος (όπως αποτυπώνεται ανωτέρω), επηρεάζει ανάλογα και το βαθμό συμμετοχής τους στην τοπική οικονομική δραστηριότητα. Ειδικότερα, συγκρίνοντας τη συμβολή των επιμέρους κλάδων ενδιαφέροντος στη διαμόρφωση του συνολικού κύκλου εργασιών, προκύπτει ότι τη μεγαλύτερη συμμετοχή διαχρονικά κατέχει το χονδρικό εμπόριο (NACE 46), σημειώνοντας ωστόσο συνεχή υποχώρηση καθόλη την περίοδο αναφοράς. Ακολουθεί ο κλάδος του λιανικού εμπορίου (NACE 47), ο οποίος, σε αντίθεση με το χονδρικό εμπόριο, ενισχύει συνεχώς τη θέση του καθόλη την περίοδο αναφοράς. Αισθητή κλιμάκωση του βαθμού συμμετοχής του στην τοπική οικονομική δραστηριότητα σημειώνουν και οι κλάδοι της κατασκευής κτηρίων (NACE 41) και των καταλυμάτων (NACE 55). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 17

Διάγραμμα 3-6: Διαχρονική συμμετοχή των κλάδων ενδιαφέροντος στη διαμόρφωση των πωλήσεων (211-214) 2,7% 3,1% 1,7% 1,3% 1,1% 1,4%,8% 1,3%,8%,9%,8% 214 3,1%,5%,4%,4%,4% 3,5% 1,4% 12,5% 19,2% 213 2,9% 2,8% 1,9% 2,9% 2,% 1,6% 12,5% 2,1% 212 3,8% 2,5% 1,8% 2,5% 1,9% 1,7% 11,7% 21,7% 211 3,2% 2,8% 1,6% 2,7% 1,9% 1,7% 11,5% 2,9% NACE 86 NACE 79 NACE 82 NACE 58 NACE 62 NACE 55 NACE 56 NACE 41 NACE 68 NACE 47 NACE 46 Σε όρους μεγέθους εταιρειών, σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων του δείγματος για το 214, προκύπτει ότι το 58% του κύκλου εργασιών προέρχεται από τις μεγάλες επιχειρήσεις, παρά το γεγονός (βάσει και των δημογραφικών στοιχείων της προηγούμενης ενότητας) ότι αποτελούν μόλις το 2,8% του συνολικού πληθυσμού. Ακολουθούν οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, με μερίδιο της τάξης του 23% και 15% αντίστοιχα. Τη μικρότερη συμμετοχή στη διαμόρφωση του συνολικού κύκλου εργασιών εμφανίζουν οι πολύ μικρές εταιρείες (4,5%), παρά το γεγονός ότι αποτελούν την πλειοψηφία (62,5%) του συνολικού πληθυσμού. Σε επίπεδο κλάδου οικονομικής δραστηριότητας, ακόμα πιο ισχυρή αξιολογείται η παρουσία των μεγάλων εταιρειών στο λιανικό εμπόριο (NACE 47) συμβάλλοντας κατά 75,6% στην διαμόρφωση του συνολικού τζίρου, ενώ εξίσου ισχυρή χαρακτηρίζεται η παρουσία των μεγάλων εταιρειών και στους κλάδους των διοικητικών δραστηριοτήτων γραφείου (NACE 82) και της ανθρώπινης υγείας (NACE 86), συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του 72,1% και 69,7% του αντίστοιχου κλαδικού τζίρου. Αναφορικά με τις μεσαίες εταιρείες, τη μεγαλύτερη συμβολή στη διαμόρφωση του κύκλου εργασιών εμφανίζουν στους κλάδους των εκδοτικών δραστηριοτήτων (NACE 58) με ποσοστό 61,1%, των ταξιδιωτικών πρακτορείων (NACE 79) με ποσοστό 57,6% και των καταλυμάτων (NACE 55) με ποσοστό 51,5%, ενώ οι μικρές επιχειρήσεις αντίθετα, συμβάλλουν αποφασιστικά (με ποσοστά άνω του 4%) στη διαμόρφωση του κύκλου εργασιών στους κλάδους της εστίασης (NACE 56) και του προγραμματισμού Η/Υ (NACE 62). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 18

Τέλος, αναφορικά με τις πολύ μικρές εταιρείες, ξεχωρίζει η συμβολή τους στη διαμόρφωση του κύκλου εργασιών στους κλάδους του real estate (NACE 68), της εστίασης (NACE 56) και του προγραμματισμού Η/Υ (NACE 62), με τα σχετικά ποσοστά να υπερβαίνουν το 1%. Διάγραμμα 3-7: Κατανομή κύκλου εργασιών ανά μέγεθος εταιρειών και κλάδο ενδιαφέροντος (214) Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 65,9% 25,8% 41,5% 23,8% 26,2% 25,4% 13,% 25,% 15,3% 25,% 5,8% 7,3% Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46 5,% 75,6% 3,% 39,3% 28,2% 15,9% 23,9% 16,9% 4,9% 6,4% 2,1% 6,8% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58 57,% 44,9% 61,1% 23,7% 44,% 3,1% 14,5% 11,1% 4,8% 8,7% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79 4,2% 72,1% 14,3% 57,6% 35,% 3,6% 19,8% 22,% 2,6% 5,% 3,7% 6,1% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Κλάδος: NACE 86 71,6% 69,7% 17,3% 19,6% 8,% 7,2% 3,1% 3,5% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55 16,5% 18,6% 43,9% 5,6% 51,5% 43,2% 27,3% 25,2% 12,9% 5,6% 4,6% Σύνολο επιχειρήσεων Αθήνας 57,8% 22,8% 14,8% 4,5% Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 19

4. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ 4.1 Κερδοφορία Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του δείγματος εμφανίζει κερδοφόρες χρήσεις -βάσει καθαρών κερδών προ φόρου εισοδήματος- καθόλη την περίοδο αναφοράς, με το σχετικό μερίδιο να σημειώνει διαρκή ενίσχυση (με εξαίρεση το 212 όπου η αναλογία κερδοφόρων και ζημιογόνων αγγίζει το 1:1). Διάγραμμα 4-1: Διάρθρωση κερδοφόρων και ζημιογόνων εταιρειών (211-214, σύνολο δείγματος) 214 42,5% 57,5% 213 44,9% 55,1% 212 49,1% 5,9% 211 46,2% 53,8% Ζημιογόνες Κερδοφόρες Σε επίπεδο κλάδου οικονομικής δραστηριότητας, την πιο ισχυρή παρουσία κερδοφόρων εταιρειών εμφανίζουν οι κλάδοι του προγραμματισμού Η/Υ (NACE 62) και των ταξιδιωτικών πρακτορείων (NACE 79), με τα σχετικά μερίδια το 214 να ξεπερνούν το 7%. Ακολουθεί ο κλάδος των διοικητικών δραστηριοτήτων γραφείου (NACE 82) με το μερίδιο των κερδοφόρων να κυμαίνεται μεταξύ 6%-65% καθόλη την περίοδο αναφοράς, ενώ πλειοψηφική παρουσία καθόλη την εξεταζόμενη περίοδο σημειώνουν οι κερδοφόρες επιχειρήσεις και στους κλάδους των δραστηριοτήτων ανθρώπινης υγείας (NACE 86), του χονδρικού εμπορίου (NACE 46) και των διοικητικών δραστηριοτήτων γραφείου (NACE 82). Αντίθετα, οι περισσότερες ζημιογόνες εταιρείες συναντώνται στον κλάδο της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (NACE 68), με το σχετικό μερίδιο να αγγίζει το 7% καθόλη την περίοδο αναφοράς, ενώ πλειοψηφικά ποσοστά συγκέντρωσης ζημιογόνων επιχειρήσεων εμφανίζουν καθόλη την περίοδο αναφοράς και οι κλάδοι της εστίασης (NACE 56), της κατασκευής κτηρίων (NACE 41), καθώς και των καταλυμάτων (NACE 55). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 2

3η Έρευνα Μικροοικονομικών Διάγραμμα 4-2: Διάρθρωση κερδοφόρων και ζημιογόνων εταιρειών ανά τομέα και κλάδο ενδιαφέροντος (211-214) Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης Εμπορικός Τομέας NACE 56 NACE 55 46,8% 51,9% 44,% 53,2% 48,1% 56,% NACE 47 NACE 46 37,9% 41,5% 36,3% 62,1% 58,5% 63,7% NACE 56 NACE 55 6,% 65,5% 57,% 4,% 34,5% 43,% NACE 47 NACE 46 4,3% 46,3% 38,6% 59,7% 53,7% 61,4% NACE 56 NACE 55 75,5% 83,6% 71,% 24,5% 16,4% 29,% NACE 47 NACE 46 46,4% 53,% 44,6% 53,6% 47,% 55,4% NACE 56 NACE 55 61,3% 65,5% 59,% 38,7% 34,5% 41,% NACE 47 NACE 46 45,1% 51,5% 43,1% 54,9% 48,5% 56,9% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Δραστηριοτήτων Τομέας Ενημέρωσης & Επικοινωνίας NACE 82 NACE 79 NACE 82 NACE 79 NACE 82 NACE 79 NACE 82 NACE 79 29,6% 38,9% 27,2% 32,7% 36,1% 32,6% 4,% 35,1% 44,6% 35,6% 37,8% 35,9% 7,4% 61,1% 72,8% 67,3% 63,9% 67,4% 6,% 64,9% 55,4% 64,4% 62,2% 64,1% NACE 62 NACE 58 NACE 62 NACE 58 NACE 62 NACE 58 NACE 62 NACE 58 36,7% 29,2% 36,8% 37,8% 25,% 42,6% 43,1% 31,9% 52,9% 42,6% 26,4% 55,9% 63,3% 7,8% 63,2% 62,2% 75,% 57,4% 56,9% 68,1% 47,1% 57,4% 73,6% 44,1% Τομέας Κατασκευών - Real Estate Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας NACE 68 NACE 41 NACE 68 NACE 41 NACE 68 NACE 41 NACE 68 NACE 41 61,5% 7,8% 52,4% 61,9% 7,6% 56,1% 62,3% 7,5% 56,6% 61,9% 67,9% 58,2% 38,5% 29,2% 47,6% 38,1% 29,4% 43,9% 37,7% 29,5% 43,4% 38,1% 32,1% 41,8% NACE 86 NACE 86 NACE 86 NACE 86 Ζημιογόνες 4,% 41,3% 35,4% 36,5% 35,4% 34,9% 47,7% 47,6% 52,3% 52,4% 6,% 58,7% 64,6% 63,5% 64,6% 65,1% Κερδοφόρες Σε όρους εξέλιξης -όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω- οι εταιρείες που εμφανίζουν κερδοφόρα χρήση ενισχύουν συνεχώς την παρουσία τους καθ όλη την περίοδο αναφοράς, με το σχετικό μερίδιο να σημειώνει μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 2,2%. Σημαντική εδραίωση της θέσης τους εμφανίζουν οι κερδοφόρες επιχειρήσεις στους κλάδους που σχετίζονται με το τουριστικό προϊόν της πόλης (καταλύματα και εστίαση) και στις εκδοτικές δραστηριότητες (NACE 58), με τα σχετικά μερίδια να σημειώνουν την περίοδο 211 214 μέση ετήσια άνοδο που ξεπερνά το 1%. Αντίθετα, αισθητή κλιμάκωση του μεριδίου τους (11% μέση ετήσια) σημειώνουν οι ζημιογόνες επιχειρήσεις στον κλάδο Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 21

των δραστηριοτήτων ανθρώπινης υγείας (NACE 86), οι οποίες ωστόσο εξακολουθούν να αποτελούν τη μειοψηφία (47,6% το 214). Διάγραμμα 4-3: Μεταβολή μεριδίων κερδοφόρων και ζημιογόνων επιχειρήσεων ανά τομέα και κλάδο ενδιαφέροντος (211 214, μέση ετήσια μεταβολή) Τομέας Κατασκευών - Real Estate Κλάδος: NACE 68 Κλάδος: NACE 41 -,2% -3,2% -3,5%,3% 1,4% 4,4% Κερδοφόρες Ζημιογόνες Τομέας Εμπορίου Κλάδος: NACE 47 Κλάδος: NACE 46-5,7% -6,9% -5,5% 4,2% 6,4% 3,8% Τομέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Κλάδος: NACE 62 Κλάδος: NACE 58-13,% -4,8% -1,3% 3,3% 3,4% 12,7% Τομέας Διοικητικών & Υποστηρικτικών Δραστηριοτήτων Κλάδος: NACE 82 Κλάδος: NACE 79-8,8% -6,% -,6% 3,%,9% 4,3% Τομέας Ανθρώπινης Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Κλάδος: NACE 86-6,8% -7,% 1,5% 1,9% Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης Κλάδος: NACE 56 Κλάδος: NACE 55-8,6% -7,5% -9,3% 11,2% 11,7% 11,% Σύνολο επιχειρήσεων Αθήνας -2,7% 2,2% Σε όρους μεγέθους επιχειρήσεων δεν παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς την εξέλιξη των σχετικών δεδομένων, με τη γενική τάση να υποδηλώνει ενίσχυση της παρουσίας των κερδοφόρων επιχειρήσεων -καθόλη την περίοδο αναφοράς- για όλες τις υπό εξέταση κατηγορίες. Ωστόσο, μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών, χαρακτηριστική είναι η εμφάνιση ζημιογόνων χρήσεων από την πλειοψηφία των Πολύ Μικρών επιχειρήσεων (XS), με τα σχετικά μερίδια ωστόσο να σημειώνουν συνεχή αποκλιμάκωση καθόλη την περίοδο αναφοράς. Αντίθετα, κερδοφόρες χρήσεις καθόλη την περίοδο αναφοράς εμφανίζει η πλειοψηφία των Μικρών (S) και Μεσαίων (M) επιχειρήσεων (μεταξύ 6% και 7%), ενώ ακολουθεί η κατηγορία των Μεγάλων (L) με τα σχετικά μερίδια να κυμαίνονται σε χαμηλότερα επίπεδα (5%-6% περίπου). Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 22

Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) 3η Έρευνα Μικροοικονομικών Διάγραμμα 4-4: Διάρθρωση κερδοφόρων και ζημιογόνων εταιρειών ανά κατηγορία μεγέθους (211-214) 214 213 212 211 49,5% 5,9% 53,7% 51,3% 5,5% 49,1% 46,3% 48,7% 214 213 212 211 3,2% 34,5% 4,2% 37,1% 69,8% 65,5% 59,8% 62,9% 214 213 212 211 3,8% 33,% 42,% 37,8% 69,2% 67,% 58,% 62,2% 214 213 212 211 38,% 41,2% 48,5% 47,1% 62,% 58,8% 51,5% 52,9% Ζημιογόνες Κερδοφόρες Σε απόλυτα μεγέθη και όπως παρατηρείται και στην ενότητα 2 της παρούσας μελέτης, παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του δείγματος εμφανίζει κερδοφόρες χρήσεις, τα συνολικά προ φόρων αποτελέσματα διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα καθόλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας ωστόσο αισθητή αποκλιμάκωση (από 2,9 δισ. το 211 σε 9 εκατ. το 214). Το εν λόγω εύρημα αντικατοπτρίζεται ανάγλυφα και κατά την εξέταση των σχετικών χρηματοοικονομικών δεικτών κερδοφορίας, οι οποίοι διαμορφώνονται είτε σε αρνητικά είτε σε πολύ χαμηλά (αλλά θετικά) επίπεδα, σημειώνοντας ωστόσο συνεχή βελτίωση καθόλη την περίοδο αναφοράς. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 23

Διάγραμμα 4-5: Δείκτες κερδοφορίας επιχειρήσεων δείγματος (%, 211-214) 9, περιθώριο ebitda (%) 7,8 7,3 6,8-7,7 καθαρό περιθώριο (%) -24,6-15,4-1,7 214 213 212 211-4,9 λειτουργικό περιθώριο (%) -1,3-8, -18,2 μικτό περιθώριο (%) 18,5 15,7 15,8 16,3 Ειδικότερα, το 214 οι δείκτες καθαρού και λειτουργικού περιθωρίου κέρδους διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος (-7,7% και -4,9% αντίστοιχα), σημειώνοντας ωστόσο σταθερή αποκλιμάκωση καθ όλη την εξεταζόμενη περίοδο. Αντίθετα, σε θετικά αλλά μη ικανοποιητικά επίπεδα κινείται το περιθώριο ebitda και μικτού περιθωρίου κέρδους (9,% και 18,5% αντίστοιχα) σημειώνοντας μικρή αλλά σταθερή ενίσχυση κατά την περίοδο αναφοράς. Σημαντικό παράγοντα βελτίωσης των υπό εξέταση δεικτών κερδοφορίας κατά την περίοδο αναφοράς, αποτελεί -κατά κύριο λόγο- η παρατηρούμενη συρρίκνωση στο σκέλος των δαπανών και κυρίως των δαπανών εξυπηρέτησης των δανειακών κεφαλαίων και των λοιπών λειτουργικών εξόδων (-7% και - 12,8% μέση ετήσια μεταβολή αντίστοιχα). Σε επίπεδο κλάδου οικονομικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα αρνητικούς δείκτες λειτουργικού και καθαρού περιθωρίου κέρδους εμφανίζουν καθ όλη την περίοδο αναφοράς οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την κατασκευή και διαχείριση ακίνητης περιουσίας (NACE 41 και 68), οι οποίοι άλλωστε αποτελούν και τους κλάδους με την πιο ισχυρή παρουσία ζημιογόνων εταιρειών. Όσον αφορά τους λοιπούς κλάδους ενδιαφέροντος, παρατηρείται σχετική σύγκλιση, με τους σχετικούς δείκτες σε λειτουργικού και καθαρού περιθωρίου κέρδους να διαμορφώνονται σε γενικές γραμμές σε αρνητικά επίπεδα, σημειώνοντας ωστόσο αισθητή αποκλιμάκωση καθ όλη την εξεταζόμενη περίοδο. Εξαίρεση αποτελούν οι κλάδοι του τομέα των διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων (ταξιδιωτικά πρακτορεία, υπηρεσίες είσπραξης απαιτήσεων, κλπ.) οι οποίοι εμφανίζουν -έστω και οριακά- θετικό περιθώριο καθαρού και λειτουργικού κέρδους καθ όλη την εξεταζόμενη περίοδο. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 24

Διάγραμμα 4-6: Δείκτες κερδοφορίας ανά κλάδο ενδιαφέροντος (%, 211-214) Μικτό Περιθώριο Κέρδους (%) Λειτουργικό Περιθώριο Κέρδους (%) 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4 NACE 46 NACE 47 NACE 86 Εμπόριο Υγεία - Κοινωνική Μέριμνα NACE 79 NACE 82 Διοικητικές & Υποστηρικτικές Δραστηριότητες NACE 58 NACE 62 Ενημέρωση και Επικοινωνία NACE 55 NACE 56 Καταλύματα & Εστίαση NACE 41 NACE 68 Κατασκευές - Real Estate 2-2 -4-6 -8-1 NACE 46 Εμπόριο NACE 47 NACE 86 Υγεία - Κοινωνικ ή Μέριμνα NACE 79 NACE 82 Διοικητικές & Υποστηρικτικές Δραστηριότητες NACE 58 NACE 62 Ενημέρωση και Επικοινωνία NACE 55 NACE 56 Καταλύματα & Εστίαση NACE 41 NACE 68 Κατασκευές - Real Estate Καθαρό Περιθώριο Κέρδους (%) Περιθώριο EBITDA (%) -5-1 -15-2 5 25-25 -3-25 NACE 46 Εμπόριο NACE 47 NACE 86 Υγεία - Κοινωνικ ή Μέριμνα NACE 79 NACE 82 Διοικητικές & Υποστηρικτικές Δραστηριότητες NACE 58 NACE 62 Ενημέρωση και Επικοινωνία NACE 55 NACE 56 Καταλύματα & Εστίαση NACE 41 NACE 68 Κατασκευές - Real Estate -5 NACE 46 Εμπόριο NACE 47 NACE 86 Υγεία - Κοινωνικ ή Μέριμνα NACE 79 NACE 82 Διοικητικές & Υποστηρικτικές Δραστηριότητες NACE 58 NACE 62 Ενημέρωση και Επικοινωνία NACE 55 NACE 56 Καταλύματα & Εστίαση NACE 41 NACE 68 Κατασκευές - Real Estate Αντίστοιχα, ο δείκτης μικτού περιθωρίου κέρδους διαμορφώνεται σε ιδιαίτερα ικανοποιητικά επίπεδα στον κλάδο της εστίασης (ΝΑCE 56) και των εκδοτικών δραστηριοτήτων (NACE 58) ως αποτέλεσμα του χαμηλού κόστους πωληθέντων συγκριτικά με την αξία των πωλήσεων, ενώ ως προς το περιθώριο ebitda ξεχωρίζουν με τις επιδόσεις τους οι κλάδοι των καταλυμάτων (NACE 55) και των κατασκευών (NACE 41), γεγονός ωστόσο που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ιδιαίτερα υψηλές αποσβέσεις που ενσωματώνουν στο κόστος τους οι εν λόγω εταιρείες. Σε όρους μεγέθους, η κατηγορία των μεγάλων (L) επιχειρήσεων εμφανίζει τις πλέον αρνητικές συνθήκες κερδοφορίας, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στη διαμόρφωση του συνόλου των υπό εξέταση σχετικών δεικτών. Ακολουθεί η κατηγορία των Πολύ Μικρών (XS) επιχειρήσεων με τους σχετικούς δείκτες κερδοφορίας να υστερούν έναντι των Μικρών (S) και των Μεσαίων (M) επιχειρήσεων, οι οποίες εμφανίζουν τις πιο ικανοποιητικές συνθήκες κερδοφορίας σε σχέση με το σύνολο. Εξειδικεύοντας, η κατηγορία των Μεγάλων (L) επιχειρήσεων εμφανίζει διαχρονικά τα χαμηλότερα επίπεδα μικτού περιθωρίου κέρδους, τα οποία μάλιστα υπολείπονται αισθητά σε σχέση με το μέσο όρο του συνόλου των επιχειρήσεων. Γενικά, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι όσο κινούμαστε προς τις μικρότερες κατηγορίες εταιρειών τόσο υψηλότερο εμφανίζεται το περιθώριο μικτού κέρδους, γεγονός που οφείλεται στην δυνατότητα των μικρότερων εταιρειών να προσαρμόζουν άμεσα το κόστος πωληθέντων τους σε περίπτωση πτώσης των πωλήσεων τους. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 25

Διάγραμμα 4-7: Δείκτες κερδοφορίας ανά κατηγορία μεγέθους επιχείρησης (%, 211-214) Μικτό Περιθώριο Κέρδους (%) Λειτουργικό Περιθώριο Κέρδους (%) 35 3 25 1 2-1 15-2 1 5-3 Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) -4 Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) Καθαρό Περιθώριο Κέρδους (%) Περιθώριο EBITDA (%) 1-1 14 12 1 8-2 6-3 -4 Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) 4 2 Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) Ωστόσο, η αδυναμία επίτευξης κερδοφόρων αποτελεσμάτων από τις Πολύ Μικρές (XS) εταιρείες είναι ιδιαίτερα εμφανής εξετάζοντας τους δείκτες λειτουργικού και καθαρού περιθωρίου κέρδους, οι οποίοι (συμπεριλαμβανομένης της κατηγορίας των Μεγάλων επιχειρήσεων) κινούνται σε ιδιαίτερα αρνητικά επίπεδα συγκριτικά με το σύνολο. Αντίθετα, ηπιότερες εμφανίζονται οι επιπτώσεις της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας στην κερδοφορία των Μεσαίων (M) και Μικρών (S) εταιρειών, με τις μεσαίες εταιρίες να διαμορφώνουν θετικό λειτουργικό περιθώριο κέρδους σε όλη την περίοδο αναφοράς. Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 26

4.2 Αποδοτικότητα κεφαλαίων Ανάλογη με την κατάσταση κερδοφορίας διαμορφώνεται η εικόνα που προκύπτει και κατά την εξέταση των δεικτών αποδοτικότητας κεφαλαίων των επιχειρήσεων του δείγματος, οι οποίοι διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα καθ όλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας ωστόσο αισθητή αποκλιμάκωση. Ειδικότερα, όπως αποτυπώνεται και στο ακόλουθο διάγραμμα, το 214 οι δείκτες αποδοτικότητας ιδίων και απασχολούμενων κεφαλαίων διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα για το σύνολο των επιχειρήσεων του δείγματος (-6,9% και -3,3% αντίστοιχα), σημειώνοντας ωστόσο σταθερή αποκλιμάκωση καθ όλη την εξεταζόμενη περίοδο, γεγονός που αποδίδεται κατά κύριο λόγο στον περιορισμό των ζημιών που διαμορφώνουν επιχειρήσεις. Διάγραμμα 4-8: Δείκτες αποδοτικότητας κεφαλαίων επιχειρήσεων δείγματος (%, 211-214) 214 213 212 211-3,3 Αποδοτικότητα απασχολούμενων κεφαλαίων (%) -5,8-4,1-9,2-6,9 Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων (%) -12,1-8,6-18,6 Σε επίπεδο κλάδου οικονομικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα αρνητικούς δείκτες αποδοτικότητας ιδίων και απασχολούμενων κεφαλαίων σημειώνει καθ όλη την περίοδο αναφοράς ο κλάδος των δραστηριοτήτων ανθρώπινης υγείας (NACE 86), εξαιτίας των αρνητικών συνθηκών κερδοφορίας που εμφανίζει σε συνδυασμό με τα χαμηλά επίπεδα ιδίων κεφαλαίων των επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα συνολικά ίδια κεφάλαια των επιχειρήσεων του κλάδου συρρικνώνονται με ιδιαίτερα έντονο ρυθμό την τελευταία τετραετία, με αποτέλεσμα το 214 να διαμορφώνονται σε αρνητικά επίπεδα ( -2 εκατ.). Συνολικά αρνητική καθαρή θέση παρατηρείται και στον κλάδο της εστίασης (NACE 56), ενώ ιδιαίτερα αρνητικούς δείκτες αποδοτικότητας (με θετική ωστόσο καθαρή θέση) εμφανίζουν και οι κλάδοι των εκδοτικών δραστηριοτήτων (NACE 58) και της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (NACE 68). Αντίθετα, ικανοποιητικές χαρακτηρίζονται οι επιδόσεις -ως προς την αποδοτικότητα των κεφαλαίων- στους κλάδους των ταξιδιωτικών πρακτορείων (NACE 79), των διοικητικών δραστηριοτήτων γραφείου (NACE Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 27

82) και του λιανικού εμπορίου (NACE 47), με τους σχετικούς δείκτες να διαμορφώνονται σε θετικά και σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα. Διάγραμμα 4-9: Δείκτες αποδοτικότητας ανά κλάδο ενδιαφέροντος (%, 211-214) Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων (%) Αποδοτικότητα απασχολούμενων κεφαλαίων (%) 4 2-2 -4 2-2 -4-6 -8-6 -8 NACE 46 NACE 47 NACE 86 NACE 79 NACE 82 NACE 58 NACE 62 NACE 55 NACE 56 NACE 41 NACE 68 NACE 46 NACE 47 NACE 86 NACE 79 NACE 82 NACE 58 NACE 62 NACE 55 NACE 56 NACE 41 NACE 68 Εμπόριο Υγεία - Κοινωνικ ή Μέριμνα Διοικητικές & Υποστηρικτικές Δραστηριότητες Ενημέρωση και Επικοινωνία Καταλύματα & Εστίαση Κατασκευές - Real Estate Εμπόριο Υγεία - Κοινωνικ ή Μέριμνα Διοικητικές & Υποστηρικτικές Δραστηριότητες Ενημέρωση και Επικοινωνία Καταλύματα & Εστίαση Κατασκευές - Real Estate Σε όρους μεγέθους, σε ιδιαίτερα αρνητικά επίπεδα διαμορφώνονται οι δείκτες αποδοτικότητας για την κατηγορία των Μεγάλων (L) εταιρειών καθ όλη την περίοδο αναφοράς, σημειώνοντας ωστόσο διαρκή αποκλιμάκωση από το 211 και μετά. Ανάλογη σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται η εξέλιξη των συνθηκών αποδοτικότητας και για τις λοιπές κατηγορίες μεγέθους, με τους σχετικούς δείκτες ωστόσο να διαμορφώνονται σε λιγότερο αρνητικά επίπεδα. Διάγραμμα 4-1: Δείκτες αποδοτικότητας ανά κατηγορία μεγέθους επιχείρησης (%, 211-214) Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων (%) Αποδοτικότητα απασχολούμενων κεφαλαίων (%) 5-5 2-2 -1-4 -15-6 -2-25 -8-1 -3 Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) -12 Μεγάλες (L) Μεσαίες (M) Μικρές (S) Πολύ Μικρές (XS) Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 28

4.3 Κεφαλαιακή διάρθρωση Το ενεργητικό των υπό εξέταση επιχειρήσεων διαμορφώθηκε το 214 σε 41,4 δισ., χωρίς να σημειώνει αξιοσημείωτες μεταβολές κατά την περίοδο αναφοράς (-,3% μέση ετήσια μεταβολή). Εξετάζοντας τη διάρθρωση του ενεργητικού, προκύπτει ότι ο βαθμός παγιοποίησης διαμορφώνεται σε σχετικά υψηλά επίπεδα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος (73% περίπου) του ενεργητικού των επιχειρήσεων αντιστοιχεί σε καθαρά πάγια. Στο σκέλος του κυκλοφορούντος ενεργητικού το μεγαλύτερο μέρος αντιστοιχεί σε απαιτήσεις εκ μέρους των επιχειρήσεων, οι οποίες ωστόσο σημειώνουν έντονη υποχώρηση καθ όλη την περίοδο αναφοράς (-2,4% μέση ετήσια), με αποτέλεσμα το 214 να διαμορφώνονται σε 6,5 δισ. (από 7 δισ. το 211). Αντίστοιχα πτωτική διαμορφώνεται και η εξέλιξη της αξίας των αποθεμάτων (2,2% μέση ετήσια μείωση) χωρίς ωστόσο να επηρεάζεται ανάλογα η εξέλιξη του κυκλοφορούντος ενεργητικού, εξαιτίας των αντισταθμιστικών ωφελειών από την παρατηρούμενη άνοδο της αξίας των άμεσα ρευστοποιήσιμων στοιχείων του (ταμειακά διαθέσιμα κλπ) κατά 6 εκατ. την περίοδο αναφοράς. Διάγραμμα 4-11: Δείκτες κεφαλαιακής διάρθρωσης επιχειρήσεων δείγματος (%, 211-214) 214 213 212 211 Βαθμός παγιοποίησης (%) 73,7 73,6 73,9 73,8 Βραχυπρόθεσμος τραπεζικός δανεισμός προς πωλήσεις (%) 31,7 38,3 43,2 41,9 Βραχυπρόθεσμος τραπεζικός δανεισμός προς ίδια κεφάλαια (%) 28,6 3,5 33,9 31,7 2,2 Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια 1,7 2, 2,1 Αντίθετα, η παρατηρούμενη άνοδος των (μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων) υποχρεώσεων των επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση των ιδίων κεφαλαίων (+2,6 % και -5,6% μέση ετήσια μεταβολή αντίστοιχα), έχει ως αποτέλεσμα την κλιμάκωση της σχέσης των ξένων προς τα ίδια κεφάλαια (2,2 το 214), επιβαρύνοντας την κεφαλαιακή διάρθρωση των επιχειρήσεων. Ωστόσο, η παρατηρούμενη συρρίκνωση των ιδίων κεφαλαίων δεν επιβαρύνει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης του βραχυπρόθεσμου τραπεζικού δανεισμού των επιχειρήσεων, καθώς η περιορισμένη δυνατότητα Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθηναίων 29