«ΑΙΤΗΜΑ» ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΕΪΝΤΑΝΗ 13-15, ΑΘΗΝΑ 11741 ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 2109241677, 6977280984 www.aitima.gr aitima@freemail.gr ΠΡΟΣ: ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΥΡΙΑ ΜΑΛΜΣΤΡΟΜ Αξιότιμη κυρία Επίτροπε, ΥΠΟΜΝΗΜΑ Θα θέλαμε με αυτό το υπόμνημα να σας αναπτύξουμε τις απόψεις μας σχετικά με την Ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου και την κατάσταση στην Ελλάδα. Η ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου Η πολιτική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια τόσο στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στο επίπεδο των κρατών-μελών παρουσιάζει πτυχές που δεν εναρμονίζονται με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και ιδιαίτερα με την Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για τους Πρόσφυγες και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ειδικότερα: Η έμφαση που δίδεται στην αποτροπή της εισόδου των μεικτών μεταναστευτικών ρευμάτων στο ευρωπαϊκό έδαφος μέσω της δραστηριότητας οργανισμών όπως η FRONTEX αλλά και των εθνικών συνοριοφυλακών καθώς και οι διακρατικές συμφωνίες που συνάπτονται για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης (όπως αυτή μεταξύ Ιταλίας και Λιβύης), έχουν ως αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται σε μεγάλο βαθμό η δυνατότητα των προσφύγων να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή επικράτεια και να υποβάλουν αίτηση ασύλου. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκατοντάδες μετανάστες και πρόσφυγες χάνουν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να εισέλθουν στο ευρωπαϊκό έδαφος. Παράλληλα πρόσφυγες που κατορθώνουν να εισέλθουν στο ευρωπαϊκό έδαφος επαναπροωθούνται είτε στη χώρα καταγωγής τους είτε σε τρίτες χώρες οι οποίες δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους επαναπροωθούν με τη σειρά τους στη χώρα καταγωγής τους. Πιο συγκεκριμένα παρατηρούνται περιπτώσεις 1/ Άτυπων επαναπροωθήσεων, όπως έχει συμβεί κατ επανάληψη στην περίπτωση των ελληνικών αρχών που επαναπροωθούν πρόσφυγες στην Τουρκία, 2/ Επαναπροωθήσεων μέσω εφαρμογής διακρατικών συμφωνιών επανεισδοχής, όπως συμβαίνει με την εφαρμογή του Ελληνοτουρκικού Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής (για τις δύο αυτές περιπτώσεις βλέπε και έκθεση NOAS, NORWEGIAN HELSINKI COMMITTEE and AITIMA, Out the back door: The Dublin II Regulation and illegal deportations from Greece) 3/ Επαναπροωθήσεων προσφύγων στη χώρα καταγωγής τους, όπου κινδυνεύουν με διώξεις, μετά από απόρριψη της αίτησής τους για παροχή διεθνούς προστασίας.
Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις απέλασης στη χώρα καταγωγής τους Ιρακινών προσφύγων από την Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Σουηδία, παρά τις προειδοποιήσεις και τις διαμαρτυρίες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (βλέπε http://www.un.org/apps/news/story.asp? NewsID=35816&Cr=Iraq&Cr1) Τόσο η αποτροπή εισόδου προσφύγων στο ευρωπαίκό έδαφος όσο και η επαναπροώθησή τους συνιστούν κατάφωρη παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης. Επιπλέον ο Κανονισμός 343/2003, γνωστός και ως Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ, πέραν του ότι είναι άδικος προς τις χώρες που βρίσκονται στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ασία και την Αφρική, παραβιάζει τα δικαιώματα των προσφύγων από πολλές απόψεις: -Δεν τους δίνει το δικαίωμα να επιλέξουν τη χώρα ασύλου -Σε πολλές περιπτώσεις έχει ως αποτέλεσμα την κράτησή τους για διάστημα έως και πέντε μηνών μέχρι την επιστροφή τους στη χώρα που είναι αρμόδια για την εξέταση του αιτήματός τους -Τους επιστρέφει σε ευρωπαϊκές χώρες που δεν σέβονται τα δικαιώματά τους και στις οποίες αντιμετωπίζουν ακόμα και τον κίνδυνο επαναπροώθησης. Χαρακτηριστική από αυτή την άποψη είναι η περίπτωση της Ελλάδας για την οποία η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει εκδώσει συστάσεις για την αναστολή των επιστροφών αιτούντων άσυλο βάσει του ανωτέρω Κανονισμού. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η Ευρωπαϊκή πολιτική για την μετανάστευση και το άσυλο καθώς και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, που συντίθεται από τις σχετικές κοινοτικές οδηγίες και τους κανονισμούς, αποτυγχάνουν να παράσχουν στους πρόσφυγες την πλήρη προστασία που προβλέπεται από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και που τα κράτη-μέλη έχουν νομική υποχρέωση να παρέχουν. Συνεπώς επιβάλλεται η αναθεώρηση τόσο της Ευρωπαϊκής πολιτικής όσο και της κοινοτικής νομοθεσίας έτσι ώστε αυτές να είναι πλήρως συμβατές με τα θεμελιώδη δικαιώματα που προβλέπονται στην Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για τους Πρόσφυγες και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η κατάσταση που επικρστεί στην Ελλάδα στο πεδίο του ασύλου Η κατάσταση που επικρατεί στο πεδίο του ασύλου από τον Ιούλιο του 2009 έως και σήμερα είναι δραματική, καθώς: Α/ Δεν λειτουργεί το σύστημα ασύλου. Ειδικότερα: Οι πρόσφυγες συλλαμβάνονται στα σημεία εισόδου και ακολουθείται εις βάρος τους η διαδικασία διοικητικής κράτησης και απέλασης. Οι συνθήκες κράτησής τους είναι άθλιες και συνιστούν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Δεν έχουν πρόσβαση σε τηλέφωνο και νομική βοήθεια.
Η πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου είναι σχεδόν αδύνατη, καθώς εξαιτίας της πρακτικής της Ελληνικής Αστυνομίας δεν υποβάλλονται αιτήσεις ασύλου στα σημεία εισόδου, ενώ στην Αθήνα γίνεται δεκτή η υποβολή μόνο 10-20 αιτήσεων ασύλου την εβδομάδα. Η διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων σε πρώτο και τελευταίο βαθμό προχωρά με πολύ αργό ρυθμό λόγω ελλιπούς συγκρότησης των Επιτροπών και έχει σχεδόν πάντοτε ως αποτέλεσμα την απόρριψη των αιτήσεων ασύλου. Δεν υπάρχει δυνατότητα εξέτασης των αιτημάτων σε δεύτερο βαθμό, πράγμα που στερεί τους αιτούντες άσυλο από το δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή. Περίπου 50.000 παλαιότερες αιτήσεις ασύλου (που έχουν υποβληθεί έως και 10 χρόνια πριν!) εκκρεμούν σε δεύτερο βαθμό. Δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα νομικής βοήθειας το οποίο να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των δεκάδων χιλιάδων προσφύγων. Τρεις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, περιλαμβανομένης και της δικής μας, που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων, πασχίζουν να παράσχουν υποστήριξη σε όσους περισσότερους μπορούν. Β/ Οι τεράστιες ελλείψεις ως προς τις συνθήκες υποδοχής προκαλούν μία ανθρωπιστική κρίση Ειδικότερα: Παρατηρούνται σοβαρότατες ελλείψεις ως προς τους χώρους φιλοξενίας. Υπάρχουν περίπου 800 κλίνες τη στιγμή που οι αιτούντες άσυλο είναι δεκάδες χιλιάδες. Ως αποτέλεσμα δεν μπορεί να βρεθεί στέγη ούτε καν για όλα τα άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες (ασυνόδευτους ανήλικους, οικογένειες, ασθενείς, θύματα βασανιστηρίων κλπ). Δεν παρέχεται οικονομικό βοήθημα για τα καθημερινά έξοδα. Ως συνέπεια πολλοί αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων και όσων ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, παραμένουν άστεγοι και εξαθλιωμένοι, χωρίς καμία υποστήριξη. Παράλληλα η υψηλή ανεργία που μαστίζει τη χώρα μας καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εξεύρεση εργασίας από τους αιτούντες άσυλο. Οι εξαγγελίες της κυβέρνησης που δεν έχουν υλοποιηθεί Από τον Οκτώβριο του 2009 οπότε και εξελέγη η νέα κυβέρνηση εξήγγειλε την ριζική αλλαγή του συστήματος ασύλου. Βασικός κορμός αυτής της αλλαγής θα ήταν σύμφωνα με τις εξαγγελίες η αφαίρεση από την Ελληνική Αστυνομία της αρμοδιότητας για το άσυλο και η δημιουργία μίας νέας πολιτικής υπηρεσίας ασύλου. Παράλληλα θα δημιουργούνταν Κέντρα Πρώτης Υποδοχής στα σημεία εισόδου για τον εντοπισμό των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας καθώς και νέα κέντρα φιλοξενίας. Σχεδόν ένα χρόνο μετά τίποτα από αυτά δεν έχει πραγματοποιηθεί και η κατάσταση στο χώρο του ασύλου έχει επιδεινωθεί.
Στο διάστημα που διέρρευσε συγκροτήθηκαν επιτροπές εμπειρογνωμόνων και καταρτίστηκαν σχέδια προεδρικών διαταγμάτων. Ένα από αυτά αφορούσε το σύστημα που θα εφαρμοζόταν κατά την μεταβατική περίοδο μέχρι να δημιουργηθεί η νέα υπηρεσία ασύλου. Σύμφωνα με το σχέδιο η αρμοδιότητα για το άσυλο κατά την μεταβατική αυτή περίοδο θα παρέμενε στην Ελληνική Αστυνομία, παρά την πανθομολογούμενη ακαταλληλότητά της για την άσκηση αυτού του ρόλου, και θα επαναφερόταν ο δεύτερος βαθμός εξέτασης των αιτημάτων ασύλου. Ενώ είχε ανακοινωθεί ότι η θέσπιση του ανωτέρω διατάγματος θα συντελούνταν μέσα στον Σεπτέμβριο, έγινε ανασχηματισμός της κυβέρνησης οπότε σημειώνεται και νέα καθυστέρηση. Οι απαιτούμενες αλλαγές Η δραματική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί επιβάλλεται να αντιμετωπιστεί αμέσως με τη λήψη των παρακάτω μέτρων: Άμεση αφαίρεση από την Ελληνική Αστυνομία της αρμοδιότητας για το άσυλο Ανάθεση της αρμοδιότητας για το άσυλο σε πολιτικές υπηρεσίες Διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου τόσο στα σημεία εισόδου όσο και στην υπόλοιπη επικράτεια. Θέσπιση δίκαιης διαδικασίας εξέτασης των αιτημάτων ασύλου με κατοχύρωση του δικαιώματος εξέτασης σε δεύτερο βαθμό. Θέσπιση επαρκούς αριθμού δευτεροβάθμιων επιτροπών προκειμένου να εκκαθαριστούν σύντομα οι 50.000 εκκρεμείς υποθέσεις. Θέσπιση επαρκούς συστήματος παροχής δωρεάν νομικής βοήθειας. Δημιουργία επαρκούς δικτύου κέντρων φιλοξενίας. Παροχή οικονομικού βοηθήματος στους αιτούντες άσυλο. Παράλληλα με αυτές τις αλλαγές, επιβάλλεται να δοθεί λύση στο μεγάλο πρόβλημα των οικονομικών μεταναστών που δεν διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα με μία ευρείας κλίμακας νομιμοποίηση, έτσι ώστε να μην αναγκάζονται και αυτοί να καταφεύγουν στο σύστημα ασύλου και να το επιβαρύνουν. Στο σημείο αυτό θέλαμε να σημειώσουμε ότι μεταξύ αυτών των μεταναστών συγκαταλέγονται άτομα που δεν μπόρεσαν να ανανεώσουν τις άδειες διαμονής τους λόγω της πολύ αυστηρής σχετικής νομοθεσίας, άτομα των οποίων η απέλαση είναι ανέφικτη και άτομα που ζουν στη χώρα μας επί πολλά χρόνια. Η έλλειψη νομιμοποιητικών εγγράφων οδηγεί και αυτά τα άτομα στην εξαθλίωση εντείνοντας την ανθρωπιστική κρίση. Ο ρόλος της Ευρωπαίκής Επιτροπής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβάλλεται να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που διαθέτει προκειμένου να ασκήσει πίεση στην ελληνική κυβέρνηση ώστε να προχωρήσει αμέσως στις ανωτέρω αλλαγές και να συμμορφωθεί με τα οριζόμενα από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο αλλά και την κοινοτική νομοθεσία. Παράλληλα όμως θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι η υλοποίηση των ανωτέρω αλλαγών έχει πολύ μεγάλο οικονομικό κόστος το οποίο με τις παρούσες συνθήκες οικονομικής κρίσης και την οικονομική πολιτική που η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλει στην Ελλάδα, δεν είναι δυνατόν να αναληφθεί από την ελληνική πλευρά. Συνεπώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβάλλεται είτε να χαλαρώσει την πίεση που ασκεί στην Ελλάδα ως προς τα δημοσιοοικονομικά ζητήματα και παράλληλα να συμβάλει στη χρηματοδότηση αυτών των αλλαγών είτε να χρηματοδοτήσει η ίδια εξ ολοκλήρου αυτές τις αλλαγές.. Αθήνα 27 Σεπτεμβρίου 2010 Μετά τιμής Σπύρος Ριζάκος Νόμιμος Εκπρόσωπος
.