wayühî ahárê haddübärîm hä ëºllè wayyöº mer lüyôsëp hinnë äbîºkä Hölè wayyiqqah et-šünê bänäyw `immô et-münaššè wü et- epräºyim

GENESIS 48 1 And it came to pass after these things, that one said to Joseph: 'Behold, thy father is sick.' And he took with him his two sons, Manasseh and Ephraim. 1 ויהי אחרי הדברים האלה ויאמר ליוסף הנה אביך חלה ויקח את שני בניו עמו את מנשה ואת אפרים vay hi a cha rei had de va rim ha 'el leh vai yo mer le yo v sef hin neh a vi cha cho leh vai yik kach et-she nei va nav im mov et-me na sheh ve 'et-ef ra yim. 1 Lv ] 4{#' 1 ' 1f = % dq#! 'U%+ r ו י ה י א ח ר י ה דּ ב ר ים ה א לּ ה ו יּ אמ ר ל יוֹס ף ה נּ ה א x א ת מ נ שּׁ ה ו א ת א פ ר י ם wayühî ahárê haddübärîm hä ëºllè wayyöº mer lüyôsëp hinnë äbîºkä Hölè wayyiqqah et-šünê bänäyw `immô et-münaššè wü et- epräºyim 1 εγενετο δε μετα τα ρηματα ταυτα και απηγγελη τω ιωσηφ οτι ο πατηρ σου ενοχλειται και αναλαβων τους δυο υιους αυτου τον μανασση και τον εφραιμ ηλθεν προς ιακωβ egeneto de meta ta rēmata tauta kai apēggelē tō iōsēph oti o patēr sou enochleitai kai analabōn tous duo uious autou ton manassē kai ton ephraim ēlthen pros iakōb 2 And one told Jacob, and said: 'Behold, thy son Joseph cometh unto thee.' And Israel strengthened himself, and sat upon the bed. 2 ויגד ליעקב ויאמר הנה בנך יוסף בא אליך ויתחזק ישראל וישב על המטה vai yag ged le ya 'a kov vai yo mer hin neh bin cha yo v sef ba e lei cha vai yit chaz zek yis ra 'el vai ye shev al-ham mit tah. 2 ª! P ]! +4 fxq#+ v : g '{ 9 O% = Q#U'r + C5x 2L'U1C! }^! : / Q# w 9 v4 ו יּ גּ + ' wayyaggëd lüya`áqöb wayyöº mer hinnë Binkä yôsëp Bä ëlêºkä wayyithazzëq yisrä ël wayy뺚eb `al-hammi â 2 απηγγελη δε τω ιακωβ λεγοντες ιδου ο υιος σου ιωσηφ ερχεται προς σε και ενισχυσας ισραηλ εκαθισεν επι την κλινην 1

apēggelē de tō iakōb legontes idou o uios sou iōsēph erchetai pros se kai enischusas israēl ekathisen epi tēn klinēn 3 And Jacob said unto Joseph: 'El Shaddai appeared unto me at Luz in the land of Canaan, and blessed me, 3 ויאמר יעקב אל יוסף אל שדי נראה אלי בלוז בארץ כנען ויברך אתי vai yo mer ya 'a kov el-yo v sef el shad dai nir 'ah-e lai be luz be 'e retz ke na 'an vay va rech o ti. ª' =T : x ' #04r 1V7 : C$Kx+ C' +! : 1' }G f + 5 2L' + v 3 ו יּ אמ ר י ע ק ב wayyöº mer ya`áqöb el-yôsëp ël šadday nir â - ëlay Bülûz Bü eºrec Künäº`an wayübäºrek ötî 3 και ειπεν ιακωβ τω ιωσηφ ο θεος μου ωφθη μοι εν λουζα εν γη χανααν και ευλογησεν με kai eipen iakōb tō iōsēph o theos mou ōphthē moi en louza en gē chanaan kai eulogēsen me 4 and said unto me: Behold, I will make thee fruitful, and multiply thee, and I will make of thee a company of peoples; and will give this land to thy seed after thee for an everlasting possession. 4 ויאמר אלי הנני מפרך והרביתך ונתתיך לקהל עמים ונתתי את הארץ הזאת לזרעך אחריך אחזת עולם vai yo mer e lai hin ni maf re cha ve hir bi ti cha u ne tat ti cha lik hal am mim ve na tat ti et-ha 'a retz haz zot le zar 'a cha a cha rei cha a chuz zat o v lam. 4 U 4 : $+= O }! 7 :! = ' k~ = {1#- '] r 4+! 9 +U' kx = 1KUv =' C :! #{U : 6 / ' 11! ' y+ : / Q# ª- +L3= O% U' : x % wayyöº mer ëlay hinnî maprükä wühirbîtìºkä ûnütattîºkä liqhal `ammîm wünäºtattî et-hä äºrec hazzö t lüzar`ákä ahárêºkä áhuzzat `ôläm 4 και ειπεν μοι ιδου εγω αυξανω σε και πληθυνω σε και ποιησω σε εις συναγωγας εθνων και δωσω σοι την γην ταυτην και τω σπερματι σου μετα σε εις κατασχεσιν αιωνιον kai eipen moi idou egō auξanō se kai plēthunō se kai poiēsō se eis sunagōgas ethnōn kai dōsō soi tēn gēn tautēn kai tō spermati sou meta se eis kataschesin aiōnion 2

5 And now thy two sons, who were born unto thee in the land of Egypt before I came unto thee into Egypt, are mine; Ephraim and Manasseh, even as Reuben and Simeon, shall be mine. 5 ועתה שני בניך הנולדים לך בארץ מצרים עד באי אליך מצרימה לי הם אפרים ומנשה כראובן ושמעון יהיו לי ve 'at tah she nei-va nei cha han no v la dim le cha be 'e retz mitz ra yim ad-bo 'i e lei cha mitz ray mah li-hem ef ra yim u me na sheh kir 'u ven ve shim 'o vn yih yu-li. 5! iv 1 / K{ - ' : { 6 -! r ' +! / ' : x 8 / U'} + ' C 4 - ' : y 8 / 7 : C~U+- ' { +L^! U' 1 ' 1 f! k 4 # כּ ר אוּב ן ו שׁ מ ע וֹן י ה יוּ ל י wü`attâ šünê -bänêkä hannôlädîm lükä Bü eºrec micraºyim `ad-bö î ëlêºkä micraºymâ lî-hëm epraºyim ûmünaššè Kir ûbën wüšim`ôn yi hyû-lî 5 νυν ουν οι δυο υιοι σου οι γενομενοι σοι εν αιγυπτω προ του με ελθειν προς σε εις αιγυπτον εμοι εισιν εφραιμ και μανασση ως ρουβην και συμεων εσονται μοι nun oun oi duo uioi sou oi genomenoi soi en aiguptō pro tou me elthein pros se eis aigupton emoi eisin ephraim kai manassē ōs roubēn kai sumeōn esontai moi 6 And thy issue, that thou begettest after them, shall be thine; they shall be called after the name of their brethren in their inheritance. 6 ומולדתך אשר הולדת אחריהם לך יהיו על שם אחיהם יקראו בנחלתם u mo v lad te cha a sher-ho v lad ta a cha rei hem le cha yih yu al shem a chei hem yik ka re 'u be na cha la tam. 6 ª- = + %1CKx : d '-!} ' % - f + 4Kr '! 'U+-! x ': % k+l! : f}u k+l/ K ûmôladtükä ášer-hôlaºdtä ahárêhem lükä yihyû `al šëm áhêhem yiqqär û BünaHálätäm 6 τα δε εκγονα α εαν γεννησης μετα ταυτα σοι εσονται επι τω ονοματι των αδελφων αυτων κληθησονται εν τοις εκεινων κληροις 3

ta de ekgona a ean gennēsēs meta tauta soi esontai epi tō onomati tōn adelphōn autōn klēthēsontai en tois ekeinōn klērois 7 And as for me, when I came from Paddan, Rachel died unto me in the land of Canaan in the way, when there was still some way to come unto Ephrath; and I buried her there in the way to Ephrath - the same is Beth-lehem.' 7 ואני בבאי מפדן מתה עלי רחל בארץ כנען בדרך בעוד כברת ארץ לבא אפרתה ואקברה שם בדרך אפרת הוא בית לחם va 'a ni be vo 'i mip pad dan me tah a lai ra chel be 'e retz ke na 'an bad de rech be 'o vd kiv rat-e retz la vo ef ra tah va 'ek be re ha sham be de rech ef rat hi v beit la chem. 7 6 : r = ה ו א ק בּ ר ה שּׁ ם +7 : = x : VL4 CT : vgc{ 04 {1V7 : C+ ~% : ' {+4! = / 0yG a/ ' C' 1 # C : C#xית! = : v 6 T ל ח ם wa ánî Bübö î mippaddän mëºtâ `älay rähël Bü eºrec Künaº`an BaDDeºrek Bü`ôd Kibrat- eºrec läbö epräºtâ wä eqbüreºhä ššäm Büdeºrek eprät hiw Bêt läºhem 7 εγω δε ηνικα ηρχομην εκ μεσοποταμιας της συριας απεθανεν ραχηλ η μητηρ σου εν γη χανααν εγγιζοντος μου κατα τον ιπποδρομον χαβραθα της γης του ελθειν εφραθα και κατωρυξα αυτην εν τη οδω του ιπποδρομου αυτη εστιν βαιθλεεμ egō de ēnika ērchomēn ek mesopotamias tēs surias apethanen rachēl ē mētēr sou en gē chanaan eggizontos mou kata ton ippodromon chabratha tēs gēs tou elthein ephratha kai katōruξa autēn en tē odō tou ippodromou autē estin baithleem 8 And Israel beheld Joseph's sons, and said: 'Who are these?' 8 וירא ישראל את בני יוסף ויאמר מי אלה vai yar yis ra 'el et-be nei yo v sef vai yo mer mi-el leh. 8 ו יּ ר א י שׂ ר א ל א ת בּ נ י יוֹס ף ו יּ אמ ר מ י א לּ ה wayyaºr yisrä ël et-bünê yôsëp wayyöº mer mî- ëºllè 8 ιδων δε ισραηλ τους υιους ιωσηφ ειπεν τινες σοι ουτοι 4

idōn de israēl tous uious iōsēph eipen tines soi outoi 9 And Joseph said unto his father: 'They are my sons, whom Elohim hath given me here.' And he said: 'Bring them, I pray thee, unto me, and I will bless them.' 9 ויאמר יוסף אל אביו בני הם אשר נתן לי אלהים בזה ויאמר קחם נא אלי ואברכם vai yo mer yo v sef el-a viv ba nai hem a sher-na tan-li e lo him ba zeh vai yo mar ka chem-na e lai va 'a va ra chem. 9 ª- ) : #'x ו יּ אמ ר יוֹס ף א ל א ב יו בּ נ י ה ם א שׁ ר נ ת ן + 'Y / w!#q r$c-!' x :9-1 % + wayyöº mer yôsëp el- äbîw Bänay hëm ášer-nä tan-lî élöhîm Bäzè wayyö mar qä Hem-nä ëlay wa ábärákëm 9 ειπεν δε ιωσηφ τω πατρι αυτου υιοι μου εισιν ους εδωκεν μοι ο θεος ενταυθα και ειπεν ιακωβ προσαγαγε μοι αυτους ινα ευλογησω αυτους eipen de iōsēph tō patri autou uioi mou eisin ous edōken moi o theos entautha kai eipen iakōb prosagage moi autous ina eulogēsō autous 10 Now the eyes of Israel were dim for age, so that he could not see. And he brought them near unto him; and he kissed them, and embraced them. 10 ועיני ישראל כבדו מזקן לא יוכל לראות ויגש אתם אליו וישק להם ויחבק להם ve 'ei nei yis ra 'el ka ve du miz zo ken lo yu chal lir 'o vt vai yag gesh o tam e lav vai yi shak la hem vay chab bek la hem. 10 ו ע ינ י י שׂ ר א ל כּ ב ד וּ מ זּ ק ן ל א יוּכ ל ל ר א וֹת ו יּ גּ שׁ א ת ם א ל יו ו יּ שּׁ ק ל ה ם ו י ח בּ ק ל ה ם wü`ênê yisrä ël Käbdû mizzöºqen lö yûkal lir ôt wayyaggëš ötäm ëläyw wayyiššaq lähem wayühabbëq lähem 10 οι δε οφθαλμοι ισραηλ εβαρυωπησαν απο του γηρους και ουκ ηδυνατο βλεπειν και ηγγισεν αυτους προς αυτον και εφιλησεν αυτους και περιελαβεν αυτους oi de ophthalmoi israēl ebaruōpēsan apo tou gērous kai ouk ēdunato blepein kai ēggisen autous pros auton 5

kai ephilēsen autous kai perielaben autous 11 And Israel said unto Joseph: 'I had not thought to see thy face; and, lo, Elohim hath let me see thy seed also.' 11 ויאמר ישראל אל יוסף ראה פניך לא פללתי והנה הראה אתי אלהים גם את זרעך vai yo mer yis ra 'el el-yo v sef re 'oh fa nei cha lo fil la le ti ve hin neh her 'ah o ti e lo him gam et-zar 'e cha. ªU 4 : $ = - E- '! x Y' =! } :!! {^! #' k +rx6 +U'x 16! : 5 2L' + v 11 wayyöº mer yisrä ël el-yôsëp rü ò pänêºkä lö pilläºltî wühinnë her â ötî élöhîm Gam et-zar`eºkä ו יּ אמ ר י שׂ ר א ל 11 και ειπεν ισραηλ προς ιωσηφ ιδου του προσωπου σου ουκ εστερηθην και ιδου εδειξεν μοι ο θεος και το σπερμα σου kai eipen israēl pros iōsēph idou tou prosōpou sou ouk esterēthēn kai idou edeiξen moi o theos kai to sperma sou 12 And Joseph brought them out from between his knees; and he fell down on his face to the earth. 12 ויוצא יוסף אתם מעם ברכיו וישתחו לאפיו ארצה vai yo v tze yo v sef o tam me 'im bir kav vai yish ta chu le 'ap pav a re tzah. 12 ו יּוֹצ א יוֹס ף א ת ם מ ע ם בּ ר כּ יו ו יּ שׁ תּ חוּ ל א פּ יו א ר צ ה wayyôcë yôsëp ötäm më`ìm BirKäyw wayyištaºhû lü appäyw äºrcâ 12 και εξηγαγεν ιωσηφ αυτους απο των γονατων αυτου και προσεκυνησαν αυτω επι προσωπον επι της γης kai eξēgagen iōsēph autous apo tōn gonatōn autou kai prosekunēsan autō epi prosōpon epi tēs gēs 13 And Joseph took them both, Ephraim in his right hand toward Israel's left hand, and Manasseh in his left hand toward Israel's right hand, and brought them near unto him. 6

13 ויקח יוסף את שניהמ את אפרים בימינו משמאל ישראל ואת מנשה בשמאלו מימין ישראל ויגש אליו vai yik kach yo v sef et-she nei hem et-ef ra yim bi mi nov mis se mol yis ra 'el ve 'et-me na sheh vis mo lov mi min yis ra 'el vai yag gesh e lav. 13 ו יּ קּ ח יוֹס ף א ת שׁ נ יה ם א ת א פ ר י ם בּ ימ ינוֹ מ שּׂ מ אל י שׂ ר א ל ו א ת מ נ שּׁ ה ב שׂ מ אל וֹ מ ימ ין י שׂ ר א ל ו יּ גּ שׁ א ל יו wayyiqqah yôsëp et-šünêhem et- epraºyim Bî mînô missümö l yisrä ël wü et-münaššè bismö lô mîmîn yisrä ël wayyaggëš ëläyw 13 λαβων δε ιωσηφ τους δυο υιους αυτου τον τε εφραιμ εν τη δεξια εξ αριστερων δε ισραηλ τον δε μανασση εν τη αριστερα εκ δεξιων δε ισραηλ ηγγισεν αυτους αυτω labōn de iōsēph tous duo uious autou ton te ephraim en tē deξia eξ aristerōn de israēl ton de manassē en tē aristera ek deξiōn de israēl ēggisen autous autō 14 And Israel stretched out his right hand, and laid it upon Ephraim's head, who was the younger, and his left hand upon Manasseh's head, guiding his hands wittingly; for Manasseh was the first-born. 14 וישלח ישראל את ימינו וישת על ראש אפרים והוא הצעיר ואת שמאלו על ראש מנשה שכל את ידיו כי מנשה הבכור vai yish lach yis ra 'el et-ye mi nov vai ya shet al-rosh ef ra yim ve hu ha tza 'ir ve 'et-se mo lov al-rosh me na sheh sik kel et-ya dav ki me na sheh hab be cho vr. 14 ו יּ שׁ ל ח י שׂ ר א ל א ת י מ ינ וֹ ו יּ שׁ ת ע ל ר אשׁ א פ ר י ם ו ה וּא ה צּ ע יר ו א ת שׂ מ אל וֹ ע ל ר אשׁ מ נ שּׁ א ת י ד יו כּ י מ נ שּׁ ה ה בּ כ וֹר ה שׂ כּ ל wayyišlah yisrä ël et-yümînô wayy亚et `al-rö š epraºyim wühû haccä`îr wü et-sümö lô `al-rö š münaššè SiKKël et-yädäyw Kî münaššè habbükôr 14 εκτεινας δε ισραηλ την χειρα την δεξιαν επεβαλεν επι την κεφαλην εφραιμ ουτος δε ην ο νεωτερος και την αριστεραν επι την κεφαλην μανασση εναλλαξ τας χειρας ekteinas de israēl tēn cheira tēn deξian epebalen epi tēn kephalēn ephraim outos de ēn o neōteros kai tēn aristeran epi tēn kephalēn manassē enangaξ tas cheiras 7

15 And he blessed Joseph, and said: 'The Elohim before whom my fathers Abraham and Isaac did walk, the Elohim who hath been my shepherd all my life long unto this day, 15 ויברך את יוסף ויאמר האלהים אשר התהלכו אבתי לפניו אברהם ויצחק האלהים הרעה אתי מעודי עד היום הזה vay va rech et-yo v sef vai yo mar ha 'e lo him a sher hit hal le chu a vo tai le fa nav av ra ham ve yitz chak ha 'e lo him ha ro 'eh o ti me 'o v di ad-hai yo vm haz zeh. 15 ' =! v 4:! { - '! Y! 9 v%8 ' #-! : {#' 16 +' = K{ ) X! =! : f- '! Y! : / r Q#5x 2L' = T : ' # מ עוֹד י ע ד ה יּ וֹם ה זּ ה wayübäºrek et-yôsëp wayyö mar hä élöhîm ášer hithallükû ábötay lüpänäyw abrähäm wüyichäq hä élöhîm härö`è ötî më`ôdî `ad-hayyôm hazzè 15 και ηυλογησεν αυτους και ειπεν ο θεος ω ευηρεστησαν οι πατερες μου εναντιον αυτου αβρααμ και ισαακ ο θεος ο τρεφων με εκ νεοτητος εως της ημερας ταυτης kai ēulogēsen autous kai eipen o theos ō euērestēsan oi pateres mou enantion autou abraam kai isaak o theos o trephōn me ek neotētos eōs tēs ēmeras tautēs 16 the angel who hath redeemed me from all evil, bless the lads; and let my name be named in them, and the name of my fathers Abraham and Isaac; and let them grow into a multitude in the midst of the earth.' 16 המלאך הגאל אתי מכל רע יברך את הנערים ויקרא בהם שמי ושם אבתי אברהם ויצחק וידגו לרב בקרב הארץ ham mal 'ach hag go 'el o ti mik kol-ra ye va rech et-han ne 'a rim ve yik ka re va hem she mi ve shem a vo tai av ra ham ve yitz chak ve yid gu la rov be ke rev ha 'a retz. 16 :! #- י צ ח ק ו י ד גּ וּ ' = x - f #' / v f{ -! : d ' #t- ': 4 ^! = zt : '3 : y +V / ' =+ ~ { E! T + ]! ל ר ב בּ ק ר ב ה א ר ץ hammal äk haggö ël ötî mikkol-rä` yübärëk et-hannü`ärîm wüyiqqärë bähem šümî wüšëm ábötay abrähäm wüyichäq wüyidgû läröb Büqeºreb hä äºrec 16 8

ο αγγελος ο ρυομενος με εκ παντων των κακων ευλογησαι τα παιδια ταυτα και επικληθησεται εν αυτοις το ονομα μου και το ονομα των πατερων μου αβρααμ και ισαακ και πληθυνθειησαν εις πληθος πολυ επι της γης o aggelos o ruomenos me ek pantōn tōn kakōn eulogēsai ta paidia tauta kai epiklēthēsetai en autois to onoma mou kai to onoma tōn paterōn mou abraam kai isaak kai plēthuntheiēsan eis plēthos polu epi tēs gēs 17 And when Joseph saw that his father was laying his right hand upon the head of Ephraim, it displeased him, and he held up his father's hand, to remove it from Ephraim's head unto Manasseh's head. 17 וירא יוסף כי ישית אביו יד ימינו על ראש אפרים וירע בעיניו ויתמך יד אביו להסיר אתה מעל ראש אפרים על ראש מנשה vai yar yo v sef ki-ya shit a viv yad-ye mi nov al-rosh ef ra yim vai ye ra be 'ei nav vai yit moch yad-a viv le ha sir o tah me 'al rosh-ef ra yim al-rosh me na sheh. 17 2 ' } =: I / ע ל! +#' y 'T / = Q##'r 1' 4 C3 : ÛQ#- ' : x 6 f : +4L}1' / ' '#' =' f{ ו יּ ר א יוֹס ף ' ' V ר אשׁ א פ ר י ם ע ל ר אשׁ מ נ שּׁ ה wayyaºr yôsëp Kî-yäšît äbîw yad-yümînô `al-rö š epraºyim wayyëºra` Bü`ênäyw wayyitmök yad- äbîw lühäsîr ötäh më`al rö š- epraºyim `al-rö š münaššè 17 ιδων δε ιωσηφ οτι επεβαλεν ο πατηρ την δεξιαν αυτου επι την κεφαλην εφραιμ βαρυ αυτω κατεφανη και αντελαβετο ιωσηφ της χειρος του πατρος αυτου αφελειν αυτην απο της κεφαλης εφραιμ επι την κεφαλην μανασση idōn de iōsēph oti epebalen o patēr tēn deξian autou epi tēn kephalēn ephraim baru autō katephanē kai antelabeto iōsēph tēs cheiros tou patros autou aphelein autēn apo tēs kephalēs ephraim epi tēn kephalēn manassē 18 And Joseph said unto his father: 'Not so, my father, for this is the first-born; put thy right hand upon his head.' 18 ויאמר יוסף אל אביו לא כן אבי כי זה הבכר שים ימינך על ראשו vai yo mer yo v sef el-a viv lo-chen a vi ki-zeh hab be chor sim ye mi ne cha al-ro shov. 18 ªL f : +4xU1' / '- ' g : ) vc!! $ ' V' r 0 ) +#' x + 5} 2L': / Q# 9

wayyöº mer yôsëp el- äbîw lö -kën äbî Kî-zè habbükör Sîm yümînkä `al-rö šô 18 ειπεν δε ιωσηφ τω πατρι αυτου ουχ ουτως πατερ ουτος γαρ ο πρωτοτοκος επιθες την δεξιαν σου επι την κεφαλην αυτου eipen de iōsēph tō patri autou ouch outōs pater outos gar o prōtotokos epithes tēn deξian sou epi tēn kephalēn autou 19 And his father refused, and said: 'I know it, my son, I know it; he also shall become a people, and he also shall be great; howbeit his younger brother shall be greater than he, and his seed shall become a multitude of nations.' 19 וימאן אביו ויאמר ידעתי בני ידעתי גם הוא יהיה לעם וגם הוא יגדל ואולם אחיו הקטן יגדל ממנו וזרעו יהיה מלא הגוים vay ma 'en a viv vai yo mer ya da' ti ve ni ya da' ti gam-hu yih yeh-le 'am ve gam-hu yig dal ve 'u lam a chiv hak ka ton yig dal mim men nu ve zar 'ov yih yeh me lo-hag go v yim. 19 ו י מ א ן א ב יו ו יּ אמ ר י ד ע תּ י ב נ י י ד ע תּ י גּ ם ה וּא י ה י ה לּ ע ם ו ג ם ה וּא י ג דּ ל ו אוּל ם א ח יו ה קּ ט ן י ג דּ ל מ מּ נּוּ ו ז ר ע וֹ י ה י ה מ ל א ה גּוֹי ם wayümä ën äbîw wayyöº mer yädaº`tî bünî yädaº`tî Gam-hû yihyè-llü`äm wügam-hû yigdäl wü ûläm ähîw haqqä ön yigdal mimmeºnnû wüzar`ô yihyè mülö -haggôyìm 19 και ουκ ηθελησεν αλλα ειπεν οιδα τεκνον οιδα και ουτος εσται εις λαον και ουτος υψωθησεται αλλα ο αδελφος αυτου ο νεωτερος μειζων αυτου εσται και το σπερμα αυτου εσται εις πληθος εθνων kai ouk ēthelēsen anga eipen oida teknon oida kai outos estai eis laon kai outos upsōthēsetai anga o adelphos autou o neōteros meizōn autou estai kai to sperma autou estai eis plēthos ethnōn 20 And he blessed them that day, saying: 'By thee shall Israel bless, saying: Elohim make thee as Ephraim and as Manasseh.' And he set Ephraim before Manasseh. 20 ויברכם ביום ההוא לאמור בך יברך ישראל לאמר ישמך אלהים כאפרים וכמנשה וישם את אפרים לפני מנשה vay va ra chem bai yo vm ha hu le mo vr be cha ye va rech yis ra 'el le mor ye sim cha e lo him ke 'ef ra yim ve chim na sheh vai ya sem et-ef ra yim lif nei me na sheh. 20 10

- g Q#! ir 1 / ) #- ' : x 6 V- '! v YU / g': / v +{+ : g ' T : 'yuct: L/ +z K!! - LQC- ) ~ : { ' # א ת א פ ר י ם ל פ נ י מ נ שּׁ ה wayübäºrákëºm Bayyôm hahû lë môr Bükä yübärëk yisrä ël lë mör yüsi mkä élöhîm Kü epraºyim wükimnaššè wayyäºsem et- epraºyim lipnê münaššè 20 και ευλογησεν αυτους εν τη ημερα εκεινη λεγων εν υμιν ευλογηθησεται ισραηλ λεγοντες ποιησαι σε ο θεος ως εφραιμ και ως μανασση και εθηκεν τον εφραιμ εμπροσθεν του μανασση kai eulogēsen autous en tē ēmera ekeinē legōn en umin eulogēthēsetai israēl legontes poiēsai se o theos ōs ephraim kai ōs manassē kai ethēken ton ephraim emprosthen tou manassē 21 And Israel said unto Joseph: 'Behold, I die; but Elohim will be with you, and bring you back unto the land of your fathers. 21 ויאמר ישראל אל יוסף הנה אנכי מת והיה אלהים עםכם והשיב אתכם אל ארץ אבתיכם vai yo mer yis ra 'el el-yo v sef hin neh a no chi met ve ha yah e lo him im ma chem ve he shiv et chem el-e retz a vo tei chem. 21 = '(ם 7 : + x - ) v = ' f! #- ) v ] 4{ - '! Y! '! #= / r ' ) x 1! ^! 5 2L' + v {+ : g ': / Q# wayyöº mer yisrä ël el-yôsëp hinnë änökî mët wühäyâ élöhîm `immäkem wühëšîb etkem el- eºrec ábötêkem 21 ειπεν δε ισραηλ τω ιωσηφ ιδου εγω αποθνησκω και εσται ο θεος μεθ' υμων και αποστρεψει υμας εις την γην των πατερων υμων eipen de israēl tō iōsēph idou egō apothnēskō kai estai o theos meth' umōn kai apostrepsei umas eis tēn gēn tōn paterōn umōn 22 Moreover I have given to thee one portion above thy brethren, which I took out of the hand of the Amorite with my sword and with my bow.' 22 ואני נתתי לך שכם אחד על אחיך אשר לקחתי מיד האמרי בחרבי ובקשתי ף va 'a ni na tat ti le cha she chem a chad al-a chei cha a sher la kach ti mi yad ha 'e mo ri be char bi u ve kash ti. f 11

22 6ª' kf 9 K' Cx : %C' : v /! Q / { ' k %{ 9 +: f U' r% +4 x% - ) f}u+' k= 1' 1 # wa ánî nätaºttî lükä šükem ahad `al- ahêºkä ášer läqaºhtî miyyad hä émörî BüHarBî ûbüqaštî P 22 εγω δε διδωμι σοι σικιμα εξαιρετον υπερ τους αδελφους σου ην ελαβον εκ χειρος αμορραιων εν μαχαιρα μου και τοξω egō de didōmi soi sikima eξaireton uper tous adelphous sou ēn elabon ek cheiros amorraiōn en machaira mou kai toξō 12