ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ /ΝΣΗ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΓΕΩΤΕ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΑ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟΒΙΟ ΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΕΘΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΡΝΙΘΕΣ
Στο ενημερωτικό αυτό φυλλάδιο ελπίζουμε ότι θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για την προστασία των πτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και του καταναλωτή από τη σαλμονέλα Δ/νση Kτηνιατρικής Θεσσαλονίκης Τμήμα Υγείας των Ζώων Τηλ. 2310478317 E-MAIL: V.Trevlopoulos@nath.gr
Τι είναι η σαλμονέλα; Η σαλμονέλα είναι ένα βακτηρίδιο με παγκόσμια εξάπλωση που κατοικεί στο έντερο θερμόαιμων και ψυχρόαιμων ζώων και που έχει αναγνωρισθεί ως ένας σημαντικός ζωονοσογόνος παράγοντας (παράγοντας δηλαδή που προκαλεί νόσο που μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο) με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις στα ζώα και στους ανθρώπους. Ποια είδη προσβάλλει; Προσβάλει τα πουλερικά, τα χοιρινά, τα βοοειδή, τα άλογα, τους σκύλους, τις γάτες, τα άγρια θηλαστικά και πτηνά, τα ερπετά, τα αμφίβια και τον άνθρωπο. Ποια είναι τα σημαντικότερα είδη σαλμονέλας (ορότυποι) για κάθε είδος; Για τον άνθρωπο : S.Typhi και η S.Paratyphi Για τις όρνιθες : S.Gallinarum και S. Pullorum Για τις πάπιες : S.Typhimurium και S.Enteritidis Για τα βοοειδή : S.Typhimurium,S.Dublin,S.Enteritidis και S.Abortus-bovis Για το πρόβατο :S.Dublin, S.Typhimurium και S.Abortus-ovis Για το χοίρο : S. Cholerae-suis, S.Typhi-suis και S.Typhimurium Για το άλογο : S.Abortus-equi και S.Typhimurium. Επιπλέον νόσος μπορεί να προκληθεί και από μη προσαρμοσμένους ορότυπους για κάθε είδος, όπως για παράδειγμα στον άνθρωπο οι ζωονοσογόνοι ορότυποι S.Enteritidis και S.Typhimurium προκαλούν συχνά κλινική νόσο και έχουν μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία. ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΩΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Πως μεταδίδεται στον άνθρωπο; Όσον αφορά τις S.Typhi και S. Paratyphi, πηγή μόλυνσης αποτελούν τα άρρωστα άτομα, οι φορείς και το νερό. Όσον αφορά τις ζωονοσογόνους σαλμονέλες, αυτές δηλαδή που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο, πηγή μόλυνσης αποτελούν τα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προέρχονται από μολυσμένα με σαλμονέλλα ζώα και κυρίως τα αυγά και το κρέας των πουλερικών και κατά δεύτερο λόγο το κρέας του χοίρου και το βοδινό κρέας,το γάλα και προϊόντα του, καθώς και όλα τα τρόφιμα που επιμολύνονται κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας ή συντήρησής τους (όταν δεν τηρούνται οι κατάλληλες θερμοκρασίες αποθήκευσης των τροφίμων ή στις περιπτώσεις που τα τρόφιμα δεν έχουν μαγειρευτεί επαρκώς), τα ασθενή άτομα και οι φορείς,το μολυσμένο νερό και τα μολυσμένα αντικείμενα.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σαλμονέλωσης του ανθρώπου ; Οι S. Typhi και S. Paratyphi προκαλούν τον τυφοειδή πυρετό, ένα πολύ σοβαρό και συχνά θανατηφόρο νόσημα,κυρίως των υπανάπτυκτων χωρών. Οι ζωονοσογόνοι ορότυποι είναι υπεύθυνοι για την πρόκληση τροφικών δηλητηριάσεων (σαλμονελώσεις) στον άνθρωπο,με ποικιλία στην ένταση των συμπτωμάτων. Στις λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι ήπια (συνήθως μόνο διάρροια), ενώ οι σοβαρότερες περιπτώσεις εκδηλώνονται με πυρετό, εμετό, στομαχικό πόνο, αδυναμία και αφυδάτωση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, εάν δεν χορηγηθεί κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, μπορεί να καταλήξουν ενδεχομένως σε θάνατο των ασθενών, ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων (μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι, άτομα σε ανοσοκαταστολή). Πόσο συχνή είναι η Σαλμονέλωση στον άνθρωπο; Στην ευρωπαϊκή ένωση για το 2006 αναφέρθηκαν 160.649 επιβεβαιωμένα κρούσματα με ποσοστό εμφάνισης 34.6 περιπτώσεων ανά 100.000 πληθυσμού. Υπήρξε ωστόσο μια μείωση κατά 7,6 % σε σχέση με το 2005. Οι S. Enteritidis και S. Typhimurium αναφέρονται πιο συχνά στις περιπτώσεις αυτές. Άτομα των ηλικιών 0-4 και 5-14 αποτελούν την πλειονότητα των περιστατικών. Πως μπορεί να προστατευθεί ο άνθρωπος από τη σαλμονέλα ; Τήρηση των κανόνων υγιεινής κατά τον χειρισμό των τροφίμων (πλύσιμο χεριών, καλό πλύσιμο αντικειμένων που χρησιμοποιούνται στην επεξεργασία των τροφίμων (μαχαίρια, )κ.α.) Σωστός τρόπος μαγειρέματος του κρέατος και των αυγών (καλό ψήσιμο μαγείρεμα ) Σωστός τρόπος συντήρησης των τροφίμων (ψυγείο,προστασία από επιμολύνσεις ) Αποφυγή βρώσης τροφίμων που περιέχουν νωπά αυγά.
ΣΑΛΜΟΝΕΛΩΣΕΙΣ ΖΩΩΝ Πως μεταδίδεται στα ζώα; Πηγή μόλυνσης αποτελούν κυρίως τα άρρωστα ζώα, οι μολυσμένες ζωοτροφές και το νερό, τα μολυσμένα τρωκτικά και τα άγρια πτηνά,αλλά και τα έντομα και τα εξωπαράσιτα, τα οποία μπορεί να μεταφέρουν μηχανικά το βακτήριο. Πως μπορούν να προστατευθούν τα ζώα από τη σαλμονέλα ; Με την αυστηρή τήρηση των μέτρων βιοασφάλειας (ύπαρξη περίφραξης, διενέργεια μυοκτονιών, απολυμάνσεων και απεντομώσεων, ύπαρξη ποδόλουτρου στην είσοδο της εκτροφής, χρήση νερού από το δίκτυο ύδρευσης, ύπαρξη σιτών στα παράθυρα της εκτροφής και στους αποθηκευτικούς χώρους κ.α. ) Με την κατανάλωση ασφαλών και απαλλαγμένων από σαλμονέλλα ζωοτροφών. Με την εισαγωγή στην εκμετάλλευση ζώων απαλλαγμένων από σαλμονέλλα. Με τον εμβολιασμό των ζώων εναντίον της σαλμονέλας, όπου αυτό είναι δυνατό. Με την πιστή εφαρμογή των προγραμμάτων αυτοελέγχου για τη σαλμονέλωση, όπως ήδη γίνεται βάση εθνικών αποφάσεων για τις όρνιθες αναπαραγωγής, αυγοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής ή με την κατάρτιση προγραμμάτων αυτοελέγχου από τις κτηνοτροφικές επιχειρήσεις, ώστε να παράγουν ασφαλή προϊόντα. Με την καλή συνεργασία με τις κτηνιατρικές αρχές κάθε περιοχής.
ΣΑΛΜΟΝΕΛΩΣΕΙΣ ΟΡΝΙΘΩΝ Ποια είδη (ορότυποι) σαλμονέλλας προσβάλλουν τις όρνιθες ; Οι όρνιθες προσβάλλονται τόσο από τις προσαρμοσμένες σε αυτές ακίνητες σαλμονέλες (S. Gallinarum και S.Pullorum ), οι οποίες προκαλούν τη Λευκή διάρροια και τον Τύφο των ορνίθων, όσο και από τις μη προσαρμοσμένες κινητές σαλμονέλες (ζωονοσογόνες σαλμονέλες, όπως οι S. Enteritidis, S. Typhimurium), οι οποίες προκαλούν τον παράτυφο των πτηνών και έχουν μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία. Ποια είναι τα συμπτώματα της σαλμονέλλωσης στα πουλερικά ; Ο τύφος των ορνίθων χαρακτηρίζεται από ανορεξία, κατήφεια, αιφνίδιους θανάτους, ναπνευστικά ενίοτε συμπτώματα κ.α. στην οξεία και υπεροξεία μορφή σε αναπτυσσόμενα και ενήλικα πτηνά, ενώ στις χρόνιες μορφές χαρακτηρίζεται από ήπια συμπτώματα και σημαντική μείωση της παραγωγής. Η λευκή διάρροια των νεοσσών χαρακτηρίζεται από υψηλή θνησιμότητα, διάρροια, κατήφεια, έντονη δίψα και νευρικά συμπτώματα. Οι ζωονοσογόνες σαλμονέλες (S. Τyphimurium, S. Εnteritidis, S. Ιnfantis, S. Dublin, S. Virchow κ.α.) προκαλούν στα πτηνά συνήθως ασυμπτωματικές λοιμώξεις, είναι όμως δυνατό να προκαλέσουν και οξείες σηψαιμικές καταστάσεις και θανάτους, ιδίως στα νεαρά πτηνά, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν με επιβαρυντικούς παράγοντες (στρες, κακή διατροφή, παρασιτώσεις του εντέρου κ.α.) Πως μπορούμε να προστατεύσουμε τα πουλερικά από τη σαλμονέλλα ; Με την αυστηρή τήρηση των μέτρων ΒΙΟΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (ύπαρξη περίφραξης,εφαρμογή συστήματος all-in, all-out, διενέργεια μυοκτονιών, απολυμάνσεων και απεντομώσεων, ύπαρξη ποδόλουτρου στην είσοδο της εκτροφής, χρήση νερού από το δίκτυο ύδρευσης, ύπαρξη σιτών στα παράθυρα της εκτροφής και στους αποθηκευτικούς χώρους, κ.α. ) Με την ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ (έλεγχοι που πραγματοποιούνται από τον υπεύθυνο της εκμετάλλευσης) για τη σαλμονέλωση. Με την κατανάλωση ασφαλών και απαλλαγμένων από σαλμονέλλα ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ. Με την εισαγωγή στην εκμετάλλευση νεοσσών μιας ημέρας επιβεβαιωμένα απαλλαγμένων από σαλμονέλλα. Με τον υποχρεωτικό (όρνιθες ωοπαραγωγής) ή τον προαιρετικό (όρνιθες αναπαραγωγής) ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ των πουλερικών εναντίον της σαλμονέλας. Με την ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ με τις αρμόδιες κτηνιατρικές αρχές
Ποια εθνικά προγράμματα υπάρχουν σήμερα για τον έλεγχο της σαλμονέλας στα πουλερικά; Α) Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου της Σαλμονέλωσης στις όρνιθες αναπαραγωγής Στόχος: μείωση της συχνότητας εμφάνισης των S.Enteritidis, S. Typhymurium, S.Hadar, S.Infantis, S.Virchow σε ποσοστό 1% ή λιγότερο μέχρι 31/12/2009 επί του συνόλου των ενηλίκων εκτρεφομένων σμηνών με >250πτηνά. Πραγματοποίηση στόχου 1. Με την υποχρεωτική δειγματοληψία από τον υπεύθυνο της επιχείρησης (αυτοέλεγχος) κάθε 2 εβδομάδες στο εκκολαπτήριο. 2. Με την επίσημη δειγματοληψία (επίσημος έλεγχος) 3. Με τον εμβολιασμό για τη σαλμονέλλα (προαιρετικός) 4. Με την τήρηση των μέτρων ΒΙΟΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 5. Με τη χορήγηση απαλλαγμένων από σαλμονέλλα ζωοτροφών. 6. Με την καταστροφή των θετικών σμηνών 7. Με τον επαναπληθυσμό με νεοσσούς μιας ημέρας επιβεβαιωμένα απαλλαγμένους από τους 5 ορότυπους που περιλαμβάνει το πρόγραμμα.
Β) Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου της Σαλμονέλωσης στις όρνιθες αυγοπαραγωγής ΠΡΟΣΟΧΗ: Από 01/01/2009 σύμφωνα με τον Καν. (ΕΚ) αριθ. 1237/2007, ΘΑ ΔΙΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΑΥΓΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΣΑΝ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΑΥΓΑ, εάν προέρχονται από σμήνος στο οποίο εφαρμόζεται το εθνικό πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης και στο οποίο δεν απομονώθηκαν οι ορότυποι S. Enteritidis S. Typhimurium Στόχος: μείωση του επιπολασμού των S.Enteritidis και S. Typhymurium σε ποσοστό μικρότερο ή ίσο του 10% επί του συνόλου των ενηλίκων εκτρεφόμενων σμηνών αυγοπαραγωγής, μέχρι 31/12/2010. Πραγματοποίηση στόχου 1. Με την υποχρεωτική δειγματοληψία από τον υπεύθυνο της επιχείρησης (αυτοέλεγχος) κάθε 15 εβδομάδες στην εκμετάλλευση. 2. Με την επίσημη δειγματοληψία (επίσημος έλεγχος) 3. Με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό τουλάχιστον για τη S.Enteritidis. 4. Με την τήρηση των μέτρων ΒΙΟΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 5. Με τη χορήγηση απαλλαγμένων από σαλμονέλλα ζωοτροφών 6. Με την καταστροφή ή τη θερμική επεξεργασία των θετικών σμηνών 7. Με τον επαναπληθυσμό με νεοσσούς μιας ημέρας επιβεβαιωμένα απαλλαγμένους από τις S.Enteritidis και S. Typhymurium.
Γ) Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου της σαλμονέλωσης στa κοτόπουλα κρεατοπαραγωγής Στόχος: μείωση του μέγιστου ποσοστού σμηνών κοτόπουλων κρεατοπαραγωγής που εξακολουθούν να είναι θετικά στη S.Enteritidis και S. Typhymurium σε 1% ή λιγότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011. με δειγματοληψία του υπεύθυνου της πτηνοτροφικής μονάδας μέσα στις 3 τελευταίες εβδομάδες πριν τη σφαγή και επίσημους ελέγχους. Πραγματοποίηση στόχου 1. Με την υποχρεωτική δειγματοληψία από τον υπεύθυνο της επιχείρησης (αυτοέλεγχος) μέσα στις 3 τελευταίες εβδομάδες πριν τη σφαγή, στην εκμετάλλευση. 2. Με την επίσημη δειγματοληψία (επίσημος έλεγχος). 3. Με την τήρηση των μέτρων ΒΙΟΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 4. Με τη χορήγηση απαλλαγμένων από σαλμονέλλα ζωοτροφών 5. Με τη θερμική επεξεργασία των θετικών σμηνών 6. Με τον επαναπληθυσμό με νεοσσούς μιας ημέρας επιβεβαιωμένα απαλλαγμένους από τις S.Enteritidis και S. Typhymurium
ΠΡΟΣΟΧΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΕ ΤΙΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΣΑΛΜΟΝΕΛΑΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΟΤΥΠΩΝ ΣΑΛΜΟΝΕΛΑΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ ΤΗΡΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ Ή ΤΟΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΟΙ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΒΙΟΑΣΦΑΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΥΤΕΣ. ΒΟΗΘΕΙΣΤΕ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΙ Ο ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΣΦΑΛΩΝ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ