ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΕΣΥΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΤΡΑΣ ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (INTERNET) ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΤΕ Γιάννης Τζήμας, Επίκουρος Καθηγητής Στα πλαίσια των: ΔΡΑΣΕΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΟΝΕΩΝ
Γιατί βρεθήκαμε εδώ; Βρεθήκαμε εδώ για να: Συζητήσουμε για τον εθισμό στο Διαδίκτυο (Internet). Αναγνωρίσουμε τα βασικά του συμπτώματα. Συζητήσουμε τρόπους αντιμετώπισης. 2
Μήπως μας θυμίζει κάτι; Την παραπάνω αστεία συμπεριφορά την έχουμε αντιμετωπίσει όλοι μας, αλλά μήπως θα πρέπει να μας ανησυχήσει; 3
Πότε θεωρείται κάποιος εθισμένος στο Διαδίκτυο (Internet) Όταν το Διαδίκτυο αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία και προτεραιότητα στη ζωή μας από τους φίλους, την οικογένεια και την εργασία μας. Όταν η «ψηφιακή ζωή» μέσω Διαδικτύου κυριαρχήσει στην καθημερινότητά μας και είναι ένα στοιχείο που δε θέλουμε να αποχωριστούμε. 4
Σε ποιους μπορεί να συμβεί; Συνήθως οι έφηβοι εθίζονται παίζοντας Διαδικτυακά παιχνίδια ή/και τζόγο, ή με τη χρήση ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook, Twitter, Instagram, Flickr, Pinterest κ.λπ.) 5
Υπάρχουν πολλές μορφές εθισμού στο Διαδίκτυο Οι συχνότερες μορφές εθισμού είναι: Διαδικτυακό παιχνίδι (στο μαθητικό, εφηβικό και φοιτητικό πληθυσμό). Εφαρμογές όπως τα chat rooms και το Instant Messaging. Θέαση Διαδικτυακού πορνογραφικού υλικού (Cyberporn). Διαδικτυακό σεξ (Cybersex). Η επέκταση των σεξουαλικών διαστροφών μέσω του Διαδικτύου (παιδοφιλία, παραφιλίες, σεξουαλική παρενόχληση). 6
Αίτια Δημιουργεί Ψευδαισθήσεις Δίνει στο χρήστη την εικόνα που θέλει να δει. Όχι Όρια Όχι Περιορισμοί Πλύση εγκεφάλου με ψέματα (συνήθως ευχάριστα) 7
και Συμπτώματα Εθισμού Εξιδανίκευση του μέσου: Ο χρήστης θεωρεί τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή το Διαδίκτυο το σημαντικότερο «κεφάλαιο» της καθημερινότητάς του. Τροποποίηση της διάθεσης: Σε όσους εθίζονται στα ηλεκτρονικά παιχνίδια παρουσιάζεται αύξηση της παραγωγής του νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου ντοπαμίνη, η οποία συνδέεται με την ευχαρίστηση. Ανοχή: Το άτομο χρειάζεται σταδιακά όλο και περισσότερες ώρες χρήσης του υπολογιστή ώστε να νιώθει ευχαρίστηση. Σύγκρουση: Ενώ το παιδί αισθάνεται ότι έχει πρόβλημα, δεν μπορεί να κάνει κάτι για να περιορίσει τη χρήση του υπολογιστή. Ενασχόληση αρχικώς με ηπιότερες και όχι τόσο εθιστικές λειτουργίες του Διαδικτύου (π.χ. αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων), και σταδιακή μετάβαση σε πιο διαδραστικές Διαδικτυακές λειτουργίες (chat rooms, ομάδες ειδήσεων, ή ακόμη και τα αποκαλούμενα κοινωνικά παιχνίδια όπως το «Second Life», στο οποίο κάθε χρήστης φτιάχνει μια νέα «εικονική» διαδικτυακή ζωή με όλες τις εκφάνσεις της) 8
Πότε θα πρέπει να αρχίσετε να ανησυχείτε; Οι συνηθέστερες ενδείξεις που θα πρέπει να θορυβήσουν τους γονείς σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά είναι οι εξής: Υπερβολική κούραση, ημερήσια υπνηλία. Πτώση της σχολικής επίδοσης. Παραμέληση άλλων αγαπημένων δραστηριοτήτων. Κοινωνική απόσυρση. Ανυπακοή, εκδραμάτιση, ευερεθιστότητα. Παιδιά που παρουσιάζουν τρεις ή περισσότερες από τις παραπάνω ενδείξεις, ενδεχομένως αντιμετωπίζουν πρόβλημα εθισμού στο Διαδίκτυο. Να σημειωθεί όμως ότι τα παραπάνω σημεία δεν είναι ειδικά για τον εθισμό στο Διαδίκτυο και μπορεί να αποτελούν ενδείξεις κατάχρησης αλκοόλ ή κάποιας άλλης ψυχοδραστικής ουσίας. 9
Τα αποτελέσματα Ο εθισμός στο Διαδίκτυο γεννά: Κατάθλιψη Απομόνωση Εσωστρέφεια Κοινωνική Φοβία Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής 10
Τι θα πρέπει να γνωρίζουν και τι να κάνουν οι γονείς; Οι γονείς οφείλουν να χρησιμοποιούν επιχειρήματα. Να είναι προετοιμασμένοι για την αρνητική στάση του παιδιού τους. Να έχουν κοινή στάση στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Να δείχνουν στο παιδί τους πόσο νοιάζονται. Να βάζουν λογικούς κανόνες στη χρήση του Διαδικτύου Η τοποθέτηση του υπολογιστή θα πρέπει να είναι σε κοινό χώρο στο σπίτι για να ελέγχεται το είδος της χρήσης και τέλος πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί να βρει εναλλακτικές δραστηριότητες. Στις περιπτώσεις όμως, όπου η χρήση του Διαδικτύου δεν ελέγχεται και οι ώρες αυξάνονται παρόλο που οι γονείς ακολούθησαν τις παραπάνω οδηγίες, υπάρχουν συνέπειες στη σχολική επίδοση και την οργάνωση της καθημερινότητας και οι οικογενειακές σχέσεις επηρεάζονται αρνητικά, είναι απαραίτητο οι γονείς να απευθυνθούν σε ειδικούς ψυχικής υγείας εξειδικευμένους στον εθισμό στο Διαδίκτυο. 11
Ένα μικρό τεστ Εφόσον σε κάποια από αυτές τις ερωτήσεις απαντάς με ένα ναι τότε ενδέχεται να κάνεις χρήση του Διαδικτύου που να σου προκαλεί προβλήματα στη «πραγματική» ζωή σου, έξω από αυτό. Αισθάνεσαι να σε απασχολεί συνεχώς η χρήση του Η/Υ ή του Διαδικτύου (π.χ. σκέφτεσαι τι έκανες τη προηγούμενη φορά ή ανυπομονείς για την επόμενη); Μένεις περισσότερο χρόνο στον Η/Υ ή στο Διαδίκτυο από ότι σχεδίαζες; Χρησιμοποιείς τον Η/Υ ή το Διαδίκτυο σαν μέσο διαφυγής από τα προβλήματα σου ή σαν τρόπο ανακούφισης από άγχος ή θλίψη; Νιώθεις άσχημα αν προσπαθήσεις να περιορίσεις τη χρήση Η/Υ ή Διαδικτύου ή αν δεν μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις; Χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις περισσότερη ώρα τον Η/Υ ή το διαδίκτυο ώστε να σου φέρουν ανακούφιση; Η χρήση Η/Υ ή Διαδικτύου έχει αρνητικές συνέπειες για τις σπουδές σου; Οι φίλοι σου παραπονούνται ότι δεν σε βλέπουν πλέον; Είναι οι περισσότεροι σου φίλοι αποκλειστικά διαδικτυακοί; Από την ιστοσελίδα της Συμβουλευτικής Υπηρεσίας φοιτητών προς αντιμετώπιση της παθολογικής χρήσης Η/Υ και Διαδικτύου (http://www.med.auth.gr/activities/student-piu/) 12
Που θα μπορούσα να απευθυνθώ; s@ferinternet: Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που εδρεύει στο νοσοκομείο Παίδων «Π & A Κυριακού», διαχειρίζεται τη Γραμμή Βοηθείας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ 800 11 800 15 / help@saferinternet.gr, του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου. Χωρίς χρέωση, Δευτέρα- Παρασκευή και ώρες 09:00-15:00, για παιδιά, εφήβους και οικογένειες. ΧΑΜΟΓΕΛΟ: Ελληνική Εταιρία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο 13
Αντιμετώπιση Εθισμού Ο εθισμός στο Διαδίκτυο αναγνωρίζεται πια από την ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχοσωματική διαταραχή, γι αυτό χρήζει θεραπείας. Η παρακολούθηση κάθε περίπτωσης γίνεται από τετραμελή ομάδα στην οποία συμμετέχουν παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση που κάποιο από τα παιδιά αντιμετωπίζει και άλλα προβλήματα πέρα από τον εθισμό του, υπάρχει και κατάλληλη φαρμακολογία. Σύμφωνα με μελέτες, το 1/3 από τα περιστατικά ανταποκρίνεται πολύ θετικά, ειδικά όταν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. 14
Συνολικά Δεν υπάρχει λόγος δαιμονοποίησης του Διαδικτύου. Μην ξεχνάτε ότι κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Θα είναι καλό να εξοικειωθείτε και εσείς με το συγκεκριμένο μέσο. Προσπαθήστε να ενημερωθείτε για το πρόβλημα και μην κάνετε βιαστικές κινήσεις. Υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να βοηθήσουν. 15
Και λίγο χιούμορ: Ενδείξεις που μαρτυρούν εθισμό στον υπολογιστή Όταν ακούς την λέξη ποντίκι, σου έρχεται στο μυαλό το ποντίκι του Η/Υ. Όταν γράφεις πιο γρήγορα με το πληκτρολόγιο παρά με το στυλό. Όταν ακούς το "μου έκανε κλικ", ρωτάς "Δεξί ή αριστερό?" Όταν ακούς την λέξη παράθυρο, σου έρχονται τα Windows στο μυαλό Όταν περνάς κάτω από μια πόρτα, λες "return" Όταν το χέρι σου έχει πάρει το σχήμα του ποντικιού. Όταν χτυπάει το τηλέφωνό σου, σημαίνει πως κάποιος έχει πρόβλημα με τον υπολογιστή του. Όταν έχεις ξεχάσει πως είναι να κρατάς στο χέρι σου εφημερίδα ή βιβλίο... Όταν νομίζεις ότι το 1 χιλιόμετρο είναι 1024 μέτρα Όταν σκέφτεσαι ή παίζεις παιχνίδια, σκέφτεσαι με την εντολή "IF"... Όταν ακούς την λέξη "For", σου έρχεται το γράμμα "i" στο μυαλό. Όταν βρέχει, βλέπεις τις σταγόνες σαν 0 και 1 Όταν κάθεσαι στον υπολογιστή, με κάθε ευκαιρία, κάνεις REFRESH Όταν γελάς με "hack hack" ή "hex hex" ή λες "LOL"... Όταν ξέρεις όλες τις δυνάμεις του 2 μέχρι την 20η... Όταν ξέρεις 10 διαφορετικές μάρκες CD. Όταν ονειρεύεσαι σε κάποια γλώσσα προγραμματισμού. Όταν διαλέγεις την παρέα του υπολογιστή αντί για την παρέα των φίλων σου. 16
Ερωτήσεις ΕΣΥΝ Παράρτημα Πάτρας Επικοινωνία: 2610 278032, 2610 279658 Email: esynpat@gmail.com Το περιεχόμενο της παρουσίασης προήλθε από τις διαφάνειες του κ. Κ. Δίπλα, εκπαιδευτικού Δ.Ε. με θέμα τον Εθισμό στο Διαδίκτυο. 17