ΠΡΩΤΟΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ Όπως έχουμε κατ επανάληψη δηλώσει για μας η λύση του ασφαλιστικού συστήματος είναι αλληλένδετη με την οικονομική ανάπτυξη και τις διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται στην ελληνική οικονομία, συνδυασμένη με την απασχόληση με σωστές και κοινωνικά δίκαιες προϋποθέσεις. Επίσης είχαμε από την αρχή επισημάνει - καταγγείλει ότι: ο προσχηματικός διάλογος με διαδικασίες express που υιοθέτησε και αυτή η κυβέρνηση και στον οποίο δεν καλεστήκαμε καν για να συμμετέχουμε (!!!!!!) θα οδηγούσε για άλλη μία φορά, με μαθηματική ακρίβεια, σε λύσεις πρόχειρες, επιφανειακές και αποσπασματικές. Η διεθνής εμπειρία απέδειξε ότι απαιτείται πολυετής διάλογος, κοινωνική συναίνεση και γενναίες διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία. οι καθαρά λογιστικές προσεγγίσεις, και μάλιστα σε συνθήκες δημοσιονομικής και οικονομικής κρίσης, τόσο για τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, όσο και οι αποσπασματικές προτάσεις για την αύξηση των ορίων ηλικίας, χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές στις δομές της ελληνικής οικονομίας και χωρίς προτάσεις παρεμβάσεις στον τομέα της απασχόλησης θα έχουν ως μόνο αποτέλεσμα, τη «μετακίνηση» ενός σημαντικού αριθμού συμπολιτών μας από τον κλάδο των συνταξιούχων στον κλάδο των ανέργων και μάλιστα με δυσμενέστερες επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία. Αυτή τη φορά όμως, και υπό την πίεση των «ειδικών έκτακτων» συνθηκών που βρίσκεται η χώρα μας, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με το νομοσχέδιο που έδωσε στην δημοσιότητα, καταργεί τη βασική - μέχρι σήμερα - αρχή χρηματοδότησης του μεγαλύτερου τμήματος των παροχών της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα, την αρχή της λειτουργίας του διανεμητικού συστήματος, θεσπίζοντας ένα μεικτό σύστημα λειτουργίας διανεμητικού (βασική σύνταξη) και κεφαλαιοποιητικού (αναλογική σύνταξη). Συγκεκριμένα, με το άρθρο 1 του νομοσχεδίου εισάγεται ο εννοιολογικός προσδιορισμός «αναλογική σύνταξη» που βαρύνει μόνο τους προϋπολογισμούς των ασφαλιστικών οργανισμών και είναι ανάλογη αποκλειστικά και μόνο των εισφορών που έχει καταβάλει ο κάθε ασφαλισμένος. Καταργείται δηλαδή η βασική αρχή, 1
ότι οι εισφορές της παρούσας γενιάς εργαζομένων, χρηματοδοτούν τις παροχές της παρούσας γενιάς των συνταξιούχων, «σπάζοντας» ουσιαστικά το συμβόλαιο των γενεών ή την αλληλεγγύη των γενεών. Είναι δε χαρακτηριστικά τα εξής 3 θέματα: 1. Η βασική σύνταξη που καθιερώνεται από το 2018, καθορίζεται σήμερα για το 2010 στο ποσό των 360 (άρθρο 2), αλλά αυτή θα αναπροσαρμόζεται από το 2014 ανάλογα (άρθρο 11) με την ποσοστιαία μεταβολή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (θετικό), του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (αρνητικό) και σε συνάρτηση με τις οικονομικές δυνατότητες των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (πολύ αρνητικό). Δηλαδή σήμερα η πολιτεία με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου μας δηλώνει ξεκάθαρα, ότι ακόμη και αυτό το «πενιχρό» ποσό (επίδομα) των 360 της βασικής σύνταξης του διανεμητικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, δεν μπορεί να το εγγυηθεί. 2. Το ποσό της αναλογικής σύνταξης για το οποίο εγγυούνται ουσιαστικά οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και όχι το κράτος, για τους αυτοαπασχολούμενους σύμφωνα με την 1 η Ασφαλιστική Κατηγορία (693,35 - βάση υπολογισμού για εισφορές μηχανικών, δικηγόρων, ΟΑΕΕ, κ.λ.π.) μετά από 40 χρόνια εργασίας και εισφορών, ανέρχεται στο ποσό των 295,37. Δηλαδή ο εισερχόμενος από την 1.1.2013 ασφαλισμένος στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, μετά από 40 χρόνια εργασίας, θα δικαιούται στην καλύτερη περίπτωση 655,37 συνολική σύνταξη (360 βασική + 295,37 αναλογική). Βέβαια, εάν δει κανείς το όλο θέμα καθαρά (διαστροφικά) αναλογιστικά και σύμφωνα με τις «επιταγές» των ελάχιστων αναλογιστικών ελλειμμάτων ( η της τρόικας), η αναπλήρωση σε ποσοστό της τάξης του 95% σε σχέση με την 1 η ασφαλιστική κατηγορία (655,37 σε σύγκριση με τα 693,35 ) κρίνεται μάλλον θετική έως και πολύ θετική. Ισχύει δηλαδή η ρήση ενός άλλου Παπανδρέου, «οι αριθμοί ευημερούν, οι Έλληνες πένονται» 3. Οι εισφορές των ασφαλισμένων παραμένουν υποχρεωτικές, υψηλές και σύμφωνες με αυτά που καθορίστηκαν από προηγούμενους ασφαλιστικούς νόμους, ανεξάρτητα από τη σημαντική μείωση των παροχών των φορέων κοινωνικής ασφάλισης. 2
Έτσι, αποδεικνύεται περίτρανα η κατάρρευση του ασφαλιστικού μας συστήματος, λόγω της εφαρμογής ενός στρεβλού διανεμητικού τρόπου απόδοσης παροχών με συνεχώς μειούμενη τη σχέση εργαζομένων / ασφαλισμένων, και τις τραγικές μη αναστρέψιμες πλέον - καθυστερήσεις επεμβάσεις των κυβερνήσεων διαχρονικά, στο επίπεδο των εισφορών και των παροχών των ασφαλισμένων μας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι με το παρόν νομοσχέδιο: 1. δημιουργούνται 2 ακόμη «νέες γενιές» ασφαλισμένων. α. η γενιά αυτών που είναι ήδη στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, μαζί με αυτούς που θα υπαχθούν μέχρι και την 31.12.2012 και θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα μετά την 1.1.2018, εισάγοντάς τους «βιαίως» στην αναλογική σύνταξη και περικόπτοντάς τους το ποσό της κανονικής σύνταξης που μέχρι σήμερα δικαιούνται. Θα πρέπει εδώ να θυμηθούμε, ότι ακόμα και ο «αντιασφαλιστικός» νόμος 2084/92 δεν επηρέαζε τους μέχρι τότε ασφαλισμένους και δημιουργούσε τη γενιά των μετά την εφαρμογή του νόμου (1.1.1993) «νέων», όπως είχαν χαρακτηρισθεί τότε, ασφαλισμένων. β. η γενιά αυτών που θα υπαχθούν στο σύστημα μετά την 1.1.2013 (την πιο αδικημένη από άποψη παροχών γενιά), και που στην καλύτερη περίπτωση, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω θα έχουν συνολική σύνταξη 655,37 μετά από 40 χρόνια εργασίας. Πρέπει εδώ να επισημάνουμε με βάση την εμπειρία μας από την εφαρμογή των προηγούμενων ασφαλιστικών νόμων - τα προβλήματα γραφειοκρατίας και κοινωνικής συνοχής που θα φέρει ο νέος νόμος με τη δημιουργία της «ενδιάμεσης γενιάς», αυτών που είναι ή θα ενταχθούν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, μέχρι και την 31.12.2012. 2. εισάγεται - θεσπίζεται η δυνατότητα (άρθρο 46) του έντοκου δανεισμού μεταξύ των φορέων ή των κλάδων ή των τομέων κοινωνικής ασφάλισης και μάλιστα με διαδικασία που θα καθοριστεί σε 2 ο χρόνο, με υπουργική απόφαση, με ότι κινδύνους αυτό εγκυμονεί για τα αποθεματικά των υγειών ταμείων, όπως το δικό μας. 3. εισάγεται θεσπίζεται η δυνατότητα (άρθρο 11, παρ. 2) ανακαθορισμού ανά δεκαετία, των ορίων ηλικίας των συνταξιούχων, κατά 1/3 του μέσου όρου της μεταβολής του 3
προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού της χώρας, με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι ως χώρα δεν διαθέτουμε ποιοτικά στοιχεία για το συγκεκριμένο θέμα, και ότι ακόμη και με τα δεδομένα της Ελβετίας που διαθέτουν αντίστοιχα αξιόπιστα στοιχεία, το προσδόκιμο ζωής ανά δεκαετία βελτιώνεται κατά ½ ως 1 έτος. Επομένως το πιο πιθανόν είναι, ότι απλώς σήμερα εισάγεται ο συγκεκριμένος δείκτης μάλλον για να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον και όχι πάντως με τιμή 1/3. 4. απαιτείται, ως το τέλος του 2011, η εκπόνηση αναλογιστικών μελετών για τις επικουρικές συντάξεις όλων των ταμείων (άρθρο 15), ώστε να αποδεικνύεται η βιωσιμότητά τους και να αναπροσαρμοστούν τα ποσά των παροχών τους (θα αναφερθώ στο συγκεκριμένο άρθρο και τους κινδύνους που εγκυμονεί παρακάτω). Πρόσθετα και σε σχέση με την περαιτέρω ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων, αποκαλύπτεται πλήρως η ανετοιμότητα και το προειλημμένο των αποφάσεών της συγκεκριμένης κυβέρνησης γιατί: ενώ εξαγγέλλει την συγχώνευση όλων φορέων κοινωνικής ασφάλισης και την ίδρυση 3 νέων (μισθωτών, αυτοαπασχολούμενων και αγροτών) την 1.1.2018 (άρθρο 27 εξαιρείται το ΕΤΑΑ και το ΕΤΑΠ-ΜΜΕ), παραπέμπει σε προεδρικά διατάγματα το 2016 και το 2017 τους κλάδους που θα τους συγκροτούν, τους κανονισμούς Ασφάλισης και Παροχών τους, καθώς και τους οργανισμούς λειτουργίας τους. δεν δίνει καν τη δυνατότητα δημιουργίας ενός τέταρτου ταμείου «ασφάλισης ιδιότητας», (όπως είναι το Τ.Σ.Μ.Ε.Δ.Ε. άλλα και άλλα ταμεία) που λόγω ακριβώς αυτού του χαρακτηριστικού τους, δεν έχουν ουσιαστικά εισφοροδιαφυγή, έχουν ικανοποιητικά αποθεματικά και είναι τα μόνα βιώσιμα με τους καλύτερους ποιοτικούς δείκτες. βασίζει το θεσμικό πλαίσιο επενδύσεων και αξιοποίησης της περιουσίας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης σε 9 άρθρα (45 ως και 53) που όλα είναι τροποποιήσεις του αντίστοιχου νόμου 3586/2007 της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. 4
Ειδικά για εμάς τους μηχανικούς: 1. μας εξαιρεί (ως ΕΤΑΑ) από την περαιτέρω συγχώνευση των ταμείων (άρθρο 27, παρ.7), καταργώντας όμως (από την 1.1.2018) την 3μερή χρηματοδότηση που όριζε ο νόμος 2084/92 για τους ασφαλισμένους μας, μετά την 1.1.1993. Θα πρέπει να επισημάνουμε εδώ, ότι μέχρι σήμερα από την τριμερή χρηματοδότηση το κράτος μας χρωστάει 456.843.751,73 από τα 525.781.507,74 συνολικά, και ότι το ετήσιο ποσό αυτής της χρηματοδότησης για τους σημερινούς ασφαλισμένους μας, ανέρχεται στα 85.000.000,00. Πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι σε σχέση με την εξαίρεσή μας (ως Ε.Τ.Α.Α.) από την περαιτέρω συγχώνευση των ταμείων, απαιτείται να διευκρινιστεί (ασάφειες νομοσχεδίου) πλήρως ότι: α) οι παροχές των συνταξιούχων μας δεν συνδέονται με τον όρο «βασική σύνταξη» που αναφέρεται στο βασικό άρθρο 27 (παρ. 7) της εξαίρεσης του ταμείου μας (Ε.Τ.Α.Α.). β) η μή εξαίρεσή μας από την «αναλογική σύνταξη» του άρθρου 4, καλύπτεται από τη μετέπειτα εξαίρεσή μας στο άρθρο 27. γ) οι παροχές του ΤΣΜΕΔΕ στους ασφαλισμένους του μετά την 1.1.2018 που καταργείται η τριμερής χρηματοδότηση, θα καθοριστούν ύστερα από ειδική αναλογιστική μελέτη που θα εκπονήσει σε συνεργασία με το ΤΕΕ και τους φορείς των μηχανικών, μέχρι το 2016. 2. διατηρεί την πολύ σημαντική για την άσκηση του επαγγέλματός μας, λειτουργία της έκδοσης εγγυητικών επιστολών, μέσω της Διεύθυνσης Εγγυοδοσίας και Πιστοδοσίας του ΤΣΜΕΔΕ (νυν τομέας μηχανικών του ΕΤΑΑ άρθρο 45, παρ 2). 3. υπάγει υποχρεωτικά και αυτοδίκαια στον κλάδο κύριας σύνταξης του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ (άρθρο 27, παρ.6) τους από 1.1.2013 προσλαμβανόμενους συνάδελφούς μας στο δημόσιο, τα ΝΠΔΔ και τους ΟΤΑ α και β βαθμίδας, καταργώντας έτσι μέρος του κυρίαρχου χαρακτηριστικού του ταμείου μας, της ασφάλισης της ιδιότητας του μηχανικού. 4. επιβάλει στους μηχανικούς που έχουν ενταχθεί στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης πριν την 1.1.1993, και ασκούν σήμερα 5
δραστηριότητα που υπάγεται στην ασφάλιση του Οργανισμού Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ) να υπάγονται και να πληρώνουν εισφορές υποχρεωτικά και στον ΟΑΕΕ (βλέπε κατασκευαστές πωλητές διαμερισμάτων - γραφείων, εμπόρους δομικών υλικών, κ.λ.π.). 5. εξαιρεί τους συνταξιούχους μηχανικούς από την καταβολή προσαυξημένων ασφαλιστικών εισφορών, μετά το 55 ο έτος της ηλικίας τους, οι οποίοι λόγω απασχόλησης υπάγονταν σε περισσότερους του ενός ασφαλιστικούς φορείς ή το δημόσιο, και οι οποίοι μετά τη συνταξιοδότησή τους από έναν εκ των ανωτέρω φορέων, συνεχίζουν για την ίδια απασχόληση υποχρεωτικά την ασφάλισή τους στον οικείο τομέα ασφάλισης (άρθρο 16, παρ.2) 6. μειώνει περαιτέρω τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων μας (14% είναι περίπου η μείωση από την περικοπή του 13 ου και 14 ου μισθού) κατά 5% ως 7%, μη λαμβάνοντας καθόλου υπόψη ότι οι περισσότεροι έχουν μέσο όρο καταβολής εισφορών 40 έτη και συντάξεις που αυξηθήκαν μόλις το 2007, σε σχέση με τους περισσότερους άλλους συνταξιούχους που εισπράττουν αντίστοιχα ή και μεγαλύτερα ποσά και έχουν μέσο όρο καταβολής εισφορών 25 έτη (βλέπε ΔΕΗ, ΟΤΕ, κ.λ.π.) με υψηλές αποδοχές από την αρχή του συντάξιμου βίου τους. Πρέπει εδώ να τονίσουμε τον περαιτέρω κίνδυνο μείωσης των παροχών που θα εγκυμονούσε η μή ένταξη του κλάδου ειδικής προσαύξησης (πρώην ΕΛΠΠ) στον κλάδο κύριας σύνταξης με το νόμο 3518/2006, και ο χαρακτηρισμός του ως επικουρικού, σε συνδυασμό με το άρθρο 15 που δηλώνει σαφέστατα την πρόθεση της κυβέρνησης για τη μείωση όλων των παροχών των επικουρικών κλάδων των ταμείων με βάση το συγκεκριμένο αναχρονιστικό θεσμικό πλαίσιο σύνταξης αναλογιστικών μελετών. 6 Συμπερασματικά και άμεσα πρέπει: στο χρόνο της διαβούλευσης, να ξεκαθαρίσουμε τις ασάφειες του νομοσχεδίου, σε σχέση με τα άρθρα 2, 4, 27 και 37 που αναφέρθηκαν παραπάνω και τους μηχανικούς. να διεκδικήσουμε - απαιτήσουμε την εξαίρεσή μας από το άρθρο 18
να διεκδικήσουμε - απαιτήσουμε την εξαίρεση των νέοπροσλαμβα-νομένων συναδέλφων μας από 1.1.2013 στο δημόσιο, τα ΝΠΔΔ και τους ΟΤΑ, από τον κλάδο κύριας σύνταξης του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και την ένταξή τους στο Τ.Σ.Μ.Ε.Δ.Ε. και γενικά να διαφυλάξουμε το βασικό χαρακτηριστικό του ταμείου μας, αυτό της ασφάλισης της ιδιότητας. με δεδομένα: α) τα αποθεματικά του ταμείου μας, β) τη διατήρηση της εγγυοδοσίας και πιστοδοσίας του Τ.Σ.Μ.Ε.Δ.Ε., γ) την κατάργηση της τριμερούς χρηματοδότησης από την 1.1.2018 δ) τα συμπεράσματα της ειδικής αναλογιστικής μελέτης και του αναλογιστικού παρατηρητηρίου του Τ.Ε.Ε., ε) τη σύνταξη νέας αναλογιστικής μελέτης με βάση νέα σενάρια εισφορών παροχών για τους ασφαλισμένους μας, να χαράξουμε στρατηγικούς και ρεαλιστικούς στόχους, να αποφασίσουμε για το ταμείο που θέλουμε και μπορούμε να δημιουργήσουμε, και στη συνέχεια όλοι μαζί να δεσμευτούμε για την υλοποίησή του, αφήνοντας πίσω μας κατεστημένες συνδικαλιστικές πρακτικές και κομματικές δεσμεύσεις. 7 Κωνσταντίνος Μακέδος Πολιτικός Μηχανικός Μέλος Διοικούσας Επιτροπής Τ.Ε.Ε.