Οι φίλοι μας οι ΠΕΛΑΡΓΟΙ Κείμενο: Παύλου Τριαντάφυλλος 1
2 Αυτό το βιβλίο ανήκει στον / στην
3/Θ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΒΑΦΕΪΚΩΝ Οι φίλοι μας οι ΠΕΛΑΡΓΟΙ 3
Το όνομα Η λέξη πελαργός είναι σύνθετη από τις λέξεις "πέλος" (που σημαίνει μαύρος) και "αργός" (πού σημαίνει λευκός) και ανταποκρίνεται τελείως στο ασπρόμαυρο χρώμα αυτού του πουλιού. Προτιμά να τρέφεται σε ρηχά και στάσιμα νερά, σε λίμνες, λιμνοθάλασσες, λιμνούλες και ρυάκια. Αποφεύγει ψυχρές και υγρές περιοχές με χαμηλή θερμοκρασία καθώς και εκτάσεις με πυκνή βλάστηση. 4
Ο πελαργός είναι ένα αρκετά μεγάλο και ογκώδες ημερόβιο πουλί, πού το μήκος του ξεπερνάει το ένα μέτρο, οι φτερούγες του έχουν άνοιγμα δύο μέτρα και το βάρος του φτάνει τα τέσσερα κιλά περίπου. Οι μακριές και φαρδιές φτερούγες του είναι κατάλληλες για ανεμοπορία. Αν και προτιμάει ν' ανεμοπορεί, πετάει συχνά με αραιά φτεροκοπήματα και τεντωμένα ελαφρά προς τα κάτω τα πόδια του, τα οποία, μαζί με την κοντή και στρογγυλωπη ουρά του, του χρησιμεύουν για πηδάλι. Οι πελαργοί, καθώς και άλλα ακροπόδαρα πουλιά, διανυχτερεύουν στο πάνω μέρος των δέντρων. Όταν αναπαύεται, δεν βάζει το κεφάλι του κάτω από τις φτερούγες, αλλά μέσα στους ώμους και αφήνει το ράμφος του να κρέμεται πάνω στο διπλωμένο λαιμό του, ενώ συνήθως κρύβει συγχρόνως το ένα του πόδι κάτω από τις φτερούγες της κοιλιάς του. 5
6 Η πρώτη δουλεία του πελαργού που θα φτάσει στον τόπο όπου θα κλωσήσει, είναι να φροντίσει να εγκατασταθεί σε μια παλιά φωλιά, κατά προτίμηση τη δική του. Αυτή έχει διάμετρο 70-80 εκ. και βρίσκεται χτισμένη πάνω σε κολώνες, στις στέγες και στις καμινάδες των σπιτιών, σε εκκλησίες και καμπαναριά, σε μεγάλα δέντρα, σε ερείπια, σιλό και γενικά σε σημεία που να έχουν ελεύθερο χώρο γύρω για να ελέγχει για πιθανούς θηρευτές Τη βάση της φωλιάς αποτελούν χοντρά κλαδιά, ως 4 εκ. πάχος, που σκεπάζονται με λεπτότερα, με σβώλους χώμα, χόρτα, κουρέλια, κτλ. Σε οκτώ ημέρες ένα ζευγάρι πελαργών μπορεί να τελειώσει το χτίσιμο μιας καινούργιας φωλιάς. Το αρσενικό φέρνει το υλικό και το θηλυκό το τακτοποιεί.
Οι Πελαργοί στην Ελλάδα Στην Ελλάδα οι πρώτοι πελαργοί φτάνουν στα μέσα Μαρτίου και αρχίζουν να φεύγουν το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Πάντως κατά τα μέσα Οκτωβρίου και οι τελευταίοι πελαργοί έχουν εγκαταλείψει τη χώρα μας. Τα μέρη όπου συχνά ζουν σήμερα οι πελαργοί βρίσκονται κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα από τον νομό Φθιώτιδας και βόρεια. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί απαντιόνται στους νομούς Σερρών, Θεσσαλονίκης, Έβρου, Κιλκίς και Λαρίσης. Λίγες φωλιές υπάρχουν στον νομό Βοιωτίας (5-6), Φωκίδας (1) και Αττικής (1). Μέχρι και το 1970 πελαργοί φώλιαζαν στην βόρεια Εύβοια στον κάμπο της Ιστιαίας (5-6 φωλιές). Πληροφορίες, λένε, για φώλιασμα πελαργών μέσα στη δεκαετία του '80 και '90 στην περιοχή της λίμνης Τάκας στην Πελοπόννησο και βορειοδυτικά της Καλαμάτας. Στο μοναδικό νησί που φωλιάζουν πελαργοί είναι η Λέσβος (2-3 ζευγάρια) ενώ υπήρχαν πληροφορίες ότι παλιότερα φώλιαζαν και στην Κω. Αλλοτε η εξάπλωση των πελαργών άρχιζε από τον Ισθμό της Κορίνθου και επί Τουρκοκρατίας πελαργοί απαντούσαν σε όλη την Πελοπόννησο. Το ψηλότερο μέρος στην Ελλάδα, όπου οι πελαργοί έχουν χτίσει τη φωλιά τους, είναι το χωριό Λευκώνας (υψ. 900 μέτρα) στην Μικρή Πρέσπα. Στο χωριό μας μετρήσαμε με μεγάλη χαρά 18 ζευγάρια πελαργών και μάλιστα ένα στην αυλή του σχολείου μας και είμαστε πολύ χαρούμενοι 7
Όλο το σχολείο εργάστηκε με πολύ ζήλο και όρεξη για να κατασκευάσουμε τη φωλιά του πελαργού 8
Παρακολουθήσαμε video για να γνωρίσουμε και να δούμε το ταξίδι των πελαργών από την Αφρική μέχρι την πατρίδα μας και σε όλη την Ευρώπη. Με τη συνεργασία του υπεύθυνου Περιβαλλοντικής αγωγής κ. Γερμαντζίδη Νίκο εργαστήκαμε σε ομάδες και ανακαλύψαμε διάφορα πράγματα για τους πελαργούς και γενικότερα για τα αποδημητικά πουλία. 9
Βγήκαμε στο χωριό και αριθμήσαμε όλες τις φωλιές των πελαργών που υπάρχουν Βρήκαμε και χαλασμένες από τον καιρό φωλιές και παρακαλέσαμε το Δήμο και τη Δ.Ε.Η. να τις φτιάξει. Θα πρέπει να πούμε ότι και οι δύο φορείς ανταποκρίθηκαν αμέσως 10
Οι ομάδες των παιδιών υιοθέτησαν τις φωλιές και παρατηρούσαν τις ενέργειές τους, τις κινήσεις τους και γενικά τη συμπεριφορά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. 11
Θρύλοι και παραδόσεις Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι είναι άνθρωποι μεταμορφωμένοι, και ο Πλούταρχος αναφέρει ότι στη Θεσσαλία όποιος σκότωνε πελαργό, τιμωρούταν με θάνατο. Αλλά και αργότερα, εξαιτίας των προλήψεων, που ήταν πολύ διαδεδομένες τόσο στις Χριστιανικές όσο και στις Ισλαμικές χώρες, ο πελαργός απολάμβανε παντού ιδιαίτερη προστασία. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι ο σεβασμός και η αγάπη που τρέφουν για τους πελαργούς οι Τούρκοι, που τους λένε τα πουλιά του Μωάμεθ. Στην ανατολή πιστεύουν ότι το σπίτι που ο πελαργός διάλεξε για να χτίσει τη φωλιά του δεν κινδυνεύει από τη φωτιά, στην Ευρώπη ότι η εγκατάσταση ενός ζευγαριού πελαργών σε έναν τόπο προμηνύει καλή σοδειά για την περιοχή, στο Σουδάν ότι ο πελαργός που θα πληγωθεί με βέλος, όταν πεθάνει το παίρνει μαζί του στον ουρανό κι αν τύχει αυτός που του έριξε το βέλος να ξαναπεράσει κάποτε από το μέρος που τον πλήγωσε, τότε το βέλος πέφτει πάνω του και τον σκοτώνει. Στις δυτικές χώρες οι μεγάλοι, όταν πρόκειται να γεννηθεί κι άλλο παιδί στην οικογένεια, συνηθίζουν να λένε στα παιδιά ότι θα το φέρει ο πελαργός και σε κάθε παιδικό βιβλίο υπάρχει ένα τουλάχιστο λαϊκό και συνήθως άτεχνο στιχάκι που το αναφέρει. 12
Πολλές φορές ακόμη δάνεισε το όνομα του σε οικογένειες, φυτά, τοποθεσίες, δρόμους και εστιατόρια, την εικόνα του σε γραμματόσημα διαφόρων χωρών (Αλβανία, Ιαπωνία, Πολωνία. κτλ.). Αίγυπτος Αλγερία Πολωνία Βόρεια Κορέα Μαυριτανία 13 Ιαπωνία Ουγγαρία Μαρόκο
Ζωγραφίσαμε και εμείς 14
Ζωγραφίστε και εσείς 15
Απειλές κατά των πελαργών Βασική αιτία της ελάττωσης του αριθμού των πελαργών είναι ότι τα ζώα αυτά είναι συνδεδεμένα, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, με ένα συγκεκριμένο βιότοπο, τα υγρά λιβάδια και τα βαλτοτόπια. Όταν αποξηραίνονται τέτοιοι υγρότοποι, τα πουλιά δυσκολεύονται να βρουν τροφή και έτσι εξαφανίζονται. Τα ηλεκτροφόρα σύρματα με τα οποία έχει γεμίσει η ύπαιθρος αποτελούν, αυτή τη στιγμή, έναν από τους σημαντικότερους κινδύνους, ιδιαίτερα για τους νεαρούς πελαργούς. ο πολλαπλασιασμός των κυνηγετικών οπλών και η χρησιμοποίηση χημικών ουσιών (ζιζανιοκτόνα) παίζουν πολύ αρνητικό ρόλο στους πληθυσμούς του πελαργού. Γι αυτό και εσύ μερικά απλά πράγματα που μπορείς να κάνεις είναι: 1. Μάθε να αγαπάς και να σέβεσαι όλα τα ζώα, όχι μόνο τους πελαργούς. Πελαργος, άνθρωπος, φίδι, αράχνη, ποντίκι, μυρμήγκι, σαρανταποδαρούσα... συνειδητοποίησε ότι κάθε ύπαρξη έχει τη θέση και τη λειτουργία της στη φύση. Άφησε το εαυτό σου ελεύθερο να θαυμάσει: κάθε μορφή ζωής είναι ένα μικρό αριστούργημα που αξίζει το ενδιαφέρον σου. 2. Να θυμάσαι ότι τα άγρια πουλιά, όπως οι πελαργοί, τα γεράκια οι αετοί πρέπει να ζουν ελεύθερα στο φυσικό τους περιβάλλον κι όχι στους ζωολογικούς κήπους. 3. Μη πετάς σκουπίδια στο δρόμο. Ο κόσμος είναι το σπίτι μας και πρέπει να συμβάλεις στο να διατηρηθεί καθαρός. Ανακύκλωσε το χαρτί, το γυαλί κι όλα τα υλικά που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν. Περιόρισε την κατανάλωση και τις σπατάλες. 4. Γίνε μέλος σε μια οργάνωση για την προστασία του περιβάλλοντος και υποστήριξε ενεργά πρωτοβουλίες για την προστασία της φύσης. 16
17