ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΕΡΓΑ

ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΕΡΓΑ Πληµµύρες Νίκος Μαµάσης Εργαστήριο Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων Αθήνα 213 ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Πληµµύρες Φυσικές καταστροφές Εισαγωγή και ιστορικό Φυσικό πλαίσιο Πιθανοτικό πλαίσιο Επιπτώσεις Μέτρα αντιµετώπισης (κατασκευαστικά και µη) Οδηγία 27/6 Case studies 1

Φυσικές καταστροφές Τα φυσικά συστήµατα (ατµόσφαιρα, ξηρά, θάλασσα) χαρακτηρίζονται από την χωρική και χρονική εξέλιξη µεταβλητών (π.χ. βροχόπτωση, σεισµικότητα, κυµατισµός) οι οποίες παίρνουν ακραίες τιµές που αντιστοιχούν σε κάποια πιθανότητα εµφάνισης. Όταν οι ακραίες τιµές των φυσικών µεταβλητών πραγµατοποιούνται σε περιοχές που υπάρχουν ανθρώπινα συστήµατα τότε ονοµάζονται φυσικοί κίνδυνοι και εφόσον έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες και επιφέρουν απώλειες (ανθρώπινες, οικονοµικές, υποδοµών) ονοµάζονται φυσικές καταστροφές. Το µέγεθος των φυσικών καταστροφών εξαρτάται από (α) την ένταση των φυσικών µεταβλητών, (β) την έκταση των δραστηριοτήτων και (γ) την ετοιµότητα των µηχανισµών να διαχειριστούν τα έκτακτα φαινόµενα. Οι ακραίες τιµές των φυσικών µεταβλητών είναι διαφορετικές για κάθε περιοχή της γης. Έτσι θερµοκρασίες αέρα κάτω από το µηδέν είναι ακραίες για το κέντρο της Αθήνας αλλά όχι για την κορυφή της Πάρνηθας ή για τις πόλεις της Βόρειας Ευρώπης. Αντίστοιχα η ανοβρία για ένα συνεχή χρόνο είναι ακραίο γεγονός για την Ελλάδα αλλά όχι για την Σαχάρα. Οι φυσικές καταστροφές συµβαίνουν γιατί οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν είναι προσαρµοσµένες σε γεγονότα που συµβαίνουν σπάνια (π.χ χρησιµοποιούνται περιοχές ευάλωτες σε πληµµύρες, κατασκευάζονται κτήρια χωρίς αντισεισµικό κανονισµό) 3 25 2 15 1 5 7 6 5 4 3 2 1 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 2554 Πληµµύρα 2171 Καταιγίδα 61539 564598 Σεισµός 438595 Καταιγίδα Ξηρασία 84 832 Επιδηµία Σεισµός 67 Ξηρασία Φυσικές καταστροφές (1975-25) 424 Κατολίσθηση 296279 235848 199359 166588 Καταιγίδα 35327 341475 Σεισµός Πληµµύρα Τσουνάµι 55868 Ξηρασία Πληµµύρα Επιδηµία 296 21318 Πυρκαγιά Καύσωνας 38 283, Καύσωνας 59784 Καύσωνας, Πυρκαγιά Αριθµός 141 83 5 33 Ηφαίστειο Επίθεση εντόµων Λιµός 25599 2252 6847 1173 Ηφαίστειο Κατολίσθηση Νεκροί Σύνολο: 2.2 * 1 6 Λιµός Τσουνάµι Πυρκαγιά Επίθεση εντόµων Ζηµιές Σύνολο: > 1*1 9 $ (2.5% του παγκόσµιου ΑΕΠ), 7812 322 2878 23 93 4,7 Τσουνάµι Κατολίσθηση Ηφαίστειο Επίθεση εντόµων Λιµός Επιδηµία 8 7 6 5 4 3 2 1 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Τσουνάµι Σεισµός Ξηρασία Τσουνάµι Νεκροί ανά επεισόδιο Σεισµός Επιδηµία Καύσωνας Ηφαίστειο Ζηµιές ανά επεισόδιο Καταιγίδα Πληµµύρα Πυρκαγιά Ξηρασία Λιµός Καύσωνας,, Καταιγίδα Ηφαίστειο Πληµµύρα Κατολίσθηση Πηγή: USGS Munich Re Group Κατολίσθηση Επίθεση εντόµων Πυρκαγιά Λιµός Επίθεση εντόµων Επιδηµία 2

Φυσικές καταστροφές Φυσικές καταστροφές µε τους περισσότερους θανάτους (198-28) Ηµεροµηνία Καταστροφή Περιοχή Συνολικές ζηµίες (US$m) Ασφαλισµένες ζηµίες (US$m) Θάνατοι 26.12.24 Σεισµός, τσουνάµι Νότια Ασία 1, 1, 22, 29-3.4.1991 Κυκλώνας, κύµα καταιγίδας Μπαγκλαντές 3, 1 139, 8.1.25 Σεισµός Πακιστάν, Ινδία 5,2 5 88, 2-5.5.28 Κυκλώνας Nargin Μιανµάρ 4, 3,4 84,5 11-12/23 Καύσωνας Ευρώπη 13,8 1 7, 12.5.28 Σεισµός Κίνα 85, 3 7, 21.6.199 Σεισµός Ιράν 7,1 1 4, 8-19.12.1999 Πληµµύρα, κατολισθήσεις Βενεζουέλα 3,2 22 3, 26.12.23 Σεισµός Ιράν 5 19 26,2 7.12.1988 Σεισµός Αρµενία 14, 47 25, Πηγή: Münchener Rückversicherungs-Gesellschaft, Geo Risk Research, NatCatSERVICE http://www.munichre.com/en/publications/default.aspx?category=17 Φυσικές καταστροφές Φυσικές καταστροφές µε τις µεγαλύτερες συνολικές ζηµιές (198-28) Ηµεροµηνία Καταστροφή Περιοχή Συνολικές ζηµίες (US$m) Ασφαλισµένες ζηµίες (US$m) Θάνατοι 25-3.8.25 Τυφώνας Κατρίνα ΗΠΑ 125, 61,6 1,322 17.1.1995 Σεισµός Ιαπωνία, Kobe 1, 3, 6,43 12.5.28 Σεισµός Κίνα, Sichuan 85, 3 7, 17.1.1994 Σεισµός ΗΠΑ, Northridge 44, 15,3 61 6-14.9.28 Τυφώνας Ike ΗΠΑ, Καραιβική 38, 15, 168 5-9/1998 Πλυµµύρες Κίνα 3,7 1, 4,159 23.1.24 Σεισµός Ιαπωνία, Niigata 28, 76 46 23-27.8.1992 Τυφώνας Andrew ΗΠΑ 26,5 17, 62 6-8/1996 Πληµµύρες Κίνα 24, 45 3,48 7-21.9.24 Τυφώνας Ιβάν ΗΠΑ, Καραιβική 23, 13,8 125 Πηγή: Münchener Rückversicherungs-Gesellschaft, Geo Risk Research, NatCatSERVICE http://www.munichre.com/en/publications/default.aspx?category=17 3

Εισαγωγή Πληµµύρα ονοµάζεται η κατάσταση κατά την οποία περιοχές, που συνήθως είναι στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Οι πληµµύρες προέρχονται από την αλληλεπίδραση: (α) φυσικών φαινοµένων (βροχόπτωση), (β) των συνθηκών της λεκάνης απορροής και (γ) τη χωρητικότητα του συστήµατος αποστράγγισης (φυσικού ή ανθρωπογενούς) Στους µεγάλους ποταµούς οι πληµµύρες µπορεί να εµφανιστούν αρκετό χρόνο µετά τη βροχόπτωση και να διαρκέσουν ηµέρες, εβδοµάδες ή ακόµη και µήνες. Σε µικρότερα ποτάµια είναι δυνατόν να εµφανιστούν στιγµιαίες πληµµύρες (flash floods) που συνήθως οφείλονται σε πολύ έντονη τοπική βροχόπτωση. Αυτές είναι λιγότερο προβλέψιµες και µπορεί να προκαλέσουν εκτεταµένες καταστροφές. εδοµένου ότι συµβαίνουν ξαφνικά και µε ελάχιστη προειδοποίηση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. Ατµόσφαιρα Έντονη βροχόπτωση Απότοµη άνοδος θερµοκρασίας Αστρονοµική παλίρροια Ατµοσφαιρική κυκλοφορία Φυσικά φαινόµενα τα οποία δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν σε συνδυασµό µε Περιβάλλον Χαρακτηριστικά λεκάνης (συντελεστής απορροής, χρόνος συγκέντρωσης) Παροχετευτική ικανότητα αποστραγγιστικού συστήµατος ιαχείριση υδατικών συστηµάτων Περιβαλλοντικά και τεχνικά χαρακτηριστικά που είναι δυνατόν να τροποποιηθούν µε ανθρώπινη επέµβαση τοπική βροχόπτωση Οι ζηµιές που θα προκληθούν λόγω πληµµύρας, εξαρτώνται από: προκαλούν πληµµύρες από: υπερχείλιση ποταµού την ένταση των φυσικών φαινοµένων την παρουσία αντιπληµµυρικών έργων την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος την ετοιµότητα των µηχανισµών την ένταση της ανθρώπινης δραστηριότητας σε πεδία πληµµυρών τήξη χιονιού Ο πληµµυρικός κίνδυνος είναι συνάρτηση και της επίδρασης που θα έχει στην ανθρώπινη κοινωνία Κοινωνία Ένταση και αξία δραστηριοτήτων στα πληµµυρικά πεδία Ετοιµότητα σε ακραία φαινόµενα εισροή της θάλασσας θραύση φράγµατος Η προστασία από τις πληµµύρες δεν είναι ποτέ απόλυτη. Το επίπεδο προστασίας επιλέγεται µε βάση το: πόσο ασφαλείς θέλουµε να είµαστε µε τι κόστος τι αποδοχή έχει η κοινωνία για την πιθανότητα που αποµένει 4

Εισαγωγή Η προστασία από τις πληµµύρες πρέπει να αντιµετωπίζεται κατά συνδυασµένο και συντονισµένο τρόπο σε όλη τη λεκάνη απορροής του ποταµού, δεδοµένου ότι τα τοπικά µέτρα προστασίας που λαµβάνονται σε ένα µέρος µπορεί να έχουν έµµεσο αντίκτυπο στις ανάντη και κατάντη περιοχές. Το σηµείοαυτόγίνεταισηµαντικό στις περιπτώσεις ποταµών που διέρχονται από διαφορετικά κράτη, όπου θα πρέπει να υπάρχει αλληλεγγύη στο χειρισµό τωνπληµµυρών. Η γενική στρατηγική έχει τρία κύρια βήµατα:(α) κατακράτηση, (β) αποθήκευση και (γ) αποστράγγιση. Οι βαθύτερες αιτίες των πληµµυρών είναι φυσικά φαινόµενα ταοποίαδεν µπορούν να ελεγχθούν. Εντούτοις, το εάν µια δεδοµένη βροχόπτωση, θα προκαλέσει ζηµίες λόγω πληµµύρας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις ανθρώπινες ενέργειες, όπως (1) η αστικοποίηση, (2) η αποδάσωση τµηµάτων της λεκάνης απορροής, (3) η ευθυγράµµιση του ρου των ποταµών, (4) η εξάλειψη των φυσικών πεδίων κατάκλυσης, (5) η ανεπαρκής αποστράγγιση και (6) η οικοδόµηση κτιρίων και κατασκευών σε επικίνδυνα πεδία κατάκλυσης. Η αντιµετώπιση των πληµµυρών γίνεται µε µια σειρά µέτρων που διακρίνονται ανάλογα µε: (1) την κατασκευή ή όχι τεχνικών έργων (κατασκευαστικά-µη κατασκευαστικά µέτρα) (2) το αν προστατεύουν συγκεκριµένες κατασκευές ή µεγαλύτερες περιοχές (3) το αν έχουν σκοπό: (α) να διαφοροποιήσουν την πληµµύρα, (β) να µειώσουν την ευπάθεια σε πληµµύρα και (γ) να µειώσουν την επίδραση της πληµµύρας. ιαχρονικό πρόβληµα Ερυθρόµορφο Αττικό αγγείο του 6ου αιώνα π.χ. Απεικονίζει τη µάχη του Ηρακλή ενάντια στον Αχελώο Το νόηµα της της νίκης του Ηρακλή, όπως αποµυθοποιήθηκε από τον ιστορικό ιόδωρο το Σικελιώτη (~ 9-3 π.χ.) και το γεωγράφο Στράβωνα (~ 64 π.χ.-24 µ.χ.), σχετίζεται µε τη διευθέτηση του ποταµού (ο µεγαλύτερος σε παροχή ελληνικός ποταµός και την κατασκευή αναχωµάτων για γτον περιορισµό της µετακινούµενης κοίτης του. 5

ιαχρονικό πρόβληµα Μινωικές αποχετεύσεις οµβρίων και ακαθάρτων Κνωσός Αγία Τριάδα Μια ηµέρα µετά από µια ισχυρή νεροποντή κατάπληκτος είδα ότι όλες οι αποχετεύσεις λειτουργούσαν περίφηµα και το νερό περνούσε από τα κανάλια, πάνω από τα οποία ένας άνθρωπος µπορούσε να περάσει. Αµφιβάλλω αν υπάρχει άλλο παράδειγµα αποχέτευσης που να λειτουργεί µετά από 4 χρόνια Angelo Mosso από την επίσκεψή του στην Αγία Τριάδα (Escursioni nel Mediterraneo e gli scavi di Creta, Treves, Milano, 197) Αθήνα ιαχρονικό πρόβληµα Αποχετεύσεις οµβρίων στην κλασική περίοδο Ερέτρεια Αθήνα Κασσιόπη ίον 6

Το φράγµα κατασκευάστηκε κατά την κλασική περίοδο για να προστατεύει την κατάντη πεδιάδα από πληµµύρες κα φερτά. ιατηρείται σε άριστη κατάσταση µέχρι σήµερα. ιαχρονικό πρόβληµα Φράγµα Αλυζίας Ο υπερχειλιστής έχει διαµορφωθεί στο βράχο και το ασύµµετρο σχήµα του οφείλεται στη διάβρωση Ο υπερχειλιστής σε λειτουργία ιαχρονικό πρόβληµα Φράγµα Αλυζίας 7

Φυσικό πλαίσιο Τα τρία κύρια µεγέθη της πληµµύρας είναι: η παροχή αιχµής και η αντίστοιχη στάθµη στο υδατόρευµα ο πληµµυρικός όγκος η χρονική διάρκεια Παροχή, Q m 3 /s Παροχή αιχµής Πληµµυρικός όγκος ιάρκεια Χρόνος, t hr Τα µεγέθη των πληµµυρών συνδέονται µε τα χαρακτηριστικά: της βροχόπτωσης (συνολικό ύψος, ένταση, διάρκεια) της λεκάνης απορροής (έκταση, συντελεστής απορροής, χρόνος συρροής) των υδατορευµάτων (διατοµή, κλίση, τραχύτητα, κατάντη στάθµες) Λεκάνη απορροής Φυσικό πλαίσιο Υετόγραµµα και πληµµυρογράφηµα Χρόνος συρροής t a χρόνος ανόδου t b χρόνος βάσης t L χρόνος υστέρησης αιχµής t L κεντροβαρικός χρόνος υστέρησης 8

Φυσικό πλαίσιο Παράγοντες που επιδρούν στα χαρακτηριστικά των πληµµυρών Έκταση λεκάνης απορροής: Α km 2 Συντελεστής απορροής: c Στάθµη ποταµού H (m)=f(q) Ε Q (m 3 /s)=ε*v=ε*k*(ε/π) 2/3 *J 1/2 Συνολικό ύψος βροχής: h (mm) Ένταση βροχής για χρόνο συρροής: i c (mm/hr) Όγκος απορροής V (hm 3 ): h*a/1 Παροχή αιχµής Q (m 3 /s)=.278*c* i c *A v: µέση ταχύτητα νερού κ: συντελεστής τραχύτητας Ε: εµβαδόν βρεχόµενης διατοµής Π: µήκος βρεχόµενης περιµέτρου J: κλίση κατά µήκος του ποταµού Φυσικό πλαίσιο Η πληµµύρα σε υδατόρευµα προκαλείται από υψηλή τιµή της παροχής η οποία ξεπερνά τα φυσικά ή τεχνητά πρανή µε αποτέλεσµα τηνκατάκλυση των γειτονικών εκτάσεων µενερό. Η ποσοτική εκτίµηση της πληµµύρας γίνεται µεβάση: την παροχή αιχµής τον πληµµυρικό όγκο το ύψος του νερού το εµβαδόν των εκτάσεων που κατακλύζονται Οι αιτίες ανεπαρκούς διοχέτευσης νερού από το ποτάµιο σύστηµαείναι: µικρή υγρή διατοµήτουποταµού µικρή κλίση του πυθµένα µεγάλη τραχύτητα του ποταµού εξαιτίας εµποδίων και φερτών υλικών µικρό ύψος νερού στα πληµµυρικά πεδία και κατά συνέπεια µεγάλη βρεχόµενη περίµετρος µεαποτέλεσµατιςµικρές ταχύτητες ροής υψηλές στάθµες κατάντη (στάθµη κύριου υδατορεύµατος, στάθµη θάλασσας) 9

Φυσικό πλαίσιο Οι περιοχές που πλήττονται είναι συνήθως: κλειστές υδρολογικές λεκάνες σε καρστικές περιοχές που αποστραγγίζονται από καταβόθρες πεδιάδες που αποστραγγίζονται από ποταµούς µε µικρή παροχετευτικότητα αστικές περιοχές όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλάζει τα γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά Τα στοιχεία του υδρολογικού κύκλου που εµπλέκονται στις πληµµύρες είναι: ηβροχόπτωση, η οποία και προκαλεί την απορροή η κατακράτηση από τα φυτά και το έδαφος, η οποία επιβραδύνει τη βροχή, ενώ το µεγαλύτερο µέρος µετατρέπεται σε εξάτµιση ηεξατµισοδιαπνοή από τις λίµνες, το έδαφος και τα φυτά, ηοποίαείναι ασήµαντη όταν πέφτει η βροχή αλλά γίνεται σηµαντική στη συνέχεια η διήθηση του εδάφους, η οποία κρατάει τη βροχή στο έδαφος η βαθιά διήθηση στους υδροφορείς, όπου το νερό επιστρέφει στο ποτάµι αλλά µεσηµαντική χρονική υστέρηση Πιθανοτικό πλαίσιο Germany, Bavaria, Franconia, Bamberg, Old City Hall over river 1

Πιθανοτικό πλαίσιο Ο σχεδιασµός και η διαστασιολόγηση πολλών υδραυλικών κατασκευών και ειδικότερα των φραγµάτων, απαιτεί αξιόπιστη εκτίµηση των πληµµυρικών παροχών που αντιστοιχούν σε µεγάλες περιόδους επαναφοράς (µεγαλύτερες των 1 ετών) Η αξιόπιστη εκτίµηση µέγιστων παροχών απαιτεί την διαθεσιµότητα µεγάλου µήκους χρονοσειρών σε µικρή χρονική κλίµακα (ηµερήσια, ωριαία). Στον ελληνικό χώρο η µετρητική υποδοµή των προηγούµενων δεκαετιών δεν επέτρεψε την κατάρτιση δειγµάτων παροχών µεγάλου µήκους Η χρήση δεδοµένων βροχοπτώσεων, τα οποία µετατρέπονται σε πληµµυρικές παροχές είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένη δεδοµένου ότι: (α) οι χρονοσειρές βροχόπτωσης που διατίθενται έχουν συχνά πολύ µεγαλύτερο µήκος (από αυτές των παροχών) (β) είναι πιο αξιόπιστες (η µέτρηση της βροχής είναι κατά πολύ ευκολότερη και τεχνικά πιο απλή από την µέτρηση παροχών) (γ) η µελέτη των ακραίων πληµµυρών είναι απαραίτητο να επαληθεύεται και µε βάση δεδοµένα βροχοπτώσεων ακόµη και όταν υπάρχουν δεδοµένα παροχών Πιθανοτικό πλαίσιο Σύγκριση όµβριων καµπυλών της ευρύτερης περιοχής Αθηνών (Τ=5 έτη) Η απόκλιση οφείλεται κυρίως σε τρεις αιτίες: στη χρήση δεδοµένων από διαφορετικούς βροχοµετρικούς σταθµούς της Αττικής (εξηγεί µικρό µέρος της διασποράς) στα διαφορετικά µήκη των χρονοσειρών µέγιστων βροχοπτώσεων που χρησιµοποιήθηκαν στις διαφορετικές µεθοδολογίες που ακολουθήθηκαν από τους µελετητές 11

Πιθανοτικό πλαίσιο Προτεινόµενη µεθοδολογία Η χρήση συνεπούς συνάρτησης κατανοµής στην µοντελοποίηση των ακραίων βροχοπτώσεων (αποδεικνύεται ότι η επικρατούσα κατανοµή Gumbel δεν είναι κατάλληλη Koutsoyiannis 24a; 24b και ότι θα έπρεπε να χρησιµοποιείται η κατανοµήακραίωντιµών τύπου ΙΙ ΑΤ2) Ηαξιοποίησητωνοµοιοτήτων των στατιστικών κατανοµών των ακραίων βροχοπτώσεων που έχουν διαπιστωθεί σε άλλες περιοχές του ελληνικού χώρου Η χρήση των δεδοµένων από βροχόµετρα, για την εκτίµηση των παραµέτρων των όµβριων καµπυλών (Κουτσογιάννης, 1997 Koutsoyiannis et al., 1998). Η αξιοποίηση των µέγιστων ηµερήσιων υψών βροχής (από βροχόµετρα) έχει µεγάλη πρακτική αξία, αφού τα δείγµατα έχουν µεγαλύτερο µήκος και ελλείψεις µετρήσεων, ενώ είναι πιο αξιόπιστα, επειδή συχνά (και ιδίως κατά τη διάρκεια ισχυρών καταιγίδων) οι βροχογράφοι παρουσιάζουν προβλήµατα λειτουργίας. Η τυποποίηση της διαδικασίας εκπόνησης των όµβριων καµπυλών µε την υλοποίηση εξειδικευµένου λογισµικού Πιθανοτικό πλαίσιο Μέγιστα ηµερήσια βροχής Αθήνας (εµπειρική κατανοµή, ΑΤ1-Gumbel, ΑΤ2) Η απόκλιση στις εκτιµήσεις των διαφόρων καµπυλών είναι ασήµαντη στις µικρές περιόδους επαναφοράς αλλά γίνεται ιδιαίτερα σηµαντική στις µεγάλες (για Τ= 2 έτη η απόκλιση φτάνει το 1%). Η συµφωνία της εµπειρικής κατανοµής µε την ΑΤ2, έχει ιδιαίτερη αξία αφού εξετάζεται το µεγαλύτερο δείγµα µέγιστων ηµερησίων βροχόπτωσεων στον Ελληνικό χώρο (µήκος 143 έτη) 12

Πιθανοτικό πλαίσιο Ανηγµένο και ενοποιηµένο δείγµα µέγιστων ηµερήσιων βροχοπτώσεων 1865 σταθµο-έτών από 169 σταθµούς (Εµπειρική κατανοµή, ΑΤ1, ΑΤ2) είναι φανερή (α) η ακαταλληλότητα της κατανοµής Gumbel να περιγράψει τα παρατηρηµένα δεδοµένα και (β) η πολύ καλύτερη προσαρµογή της κατανοµής ΑΤ2 Επιπτώσεις Ευρώπη Μεταξύ του 1998 και του 22, η Ευρώπη επλήγη από περισσότερες από 1 µεγάλες ζηµιογόνες πληµµύρες, συµπεριλαµβανοµένων των καταστρεπτικών πληµµυρών των ποταµών ούναβη και Έλβα το 22. Από το 1998, οι πληµµύρες έχουν προκαλέσει περίπου 7 θανάτους, τον εκτοπισµό σχεδόν µισού εκατοµµυρίου ατόµων και τουλάχιστον 25 GEuro σε ασφαλισµένες οικονοµικές απώλειες. Πάνω από 1 εκατοµµύρια άτοµα ζουν σε περιοχές εκτεθειµένες στον κίνδυνο µεγάλων πληµµυρών κατά µήκος του Ρήνου, και οι δυνητικές ζηµίες από πληµµύρες ανέρχονται σε 165 GEuro. Οι παραθαλάσσιες περιοχές διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο να κατακλυστούν. Η συνολική αξία των οικονοµικών αγαθών που βρίσκονται εντός 5 µέτρων από τις ευρωπαϊκές ακτές, συµπεριλαµβανοµένων των παραλίων, γεωργικών γαιών και βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, εκτιµάται σήµερα σε 5 έως 1 GEuro. Οι πληµµύρες µπορεί να έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπως όταν: (α) κατακλύζονται εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων (β) πλήττονται εργοστάσια στα οποία υπάρχουν µεγάλες ποσότητες τοξικών χηµικών προϊόντων και (γ) καταστρέφονται υγρότοποι και µειώνεται η βιοποικιλότητα. 13

Επιπτώσεις Πληµµύρες µε τις µεγαλύτερες συνολικές ζηµιές (198-28) Ηµεροµηνία Καταστροφή Περιοχή Συνολικές ζηµίες (US$m) Ασφαλισµένες ζηµίες (US$m) Θάνατοι 5-9/1998 Πληµµύρες Κίνα 3,7 1, 4,159 27.6-13.8.1996 Πληµµύρες Κίνα 24, 445 3,48 27.6-15.8.1993 Πληµµύρες ΗΠΑ 21, 1,3 48 12-2.8.22 Πληµµύρες, έντονες καταιγίδες Ευρώπη 16,5 3,4 39 24.7-18.8.1995 Πληµµύρες Β. Κορέα 15, 68 5-9/1991 Πληµµύρες Κίνα 13,6 41 2,628 21.6-2.9.1993 Πληµµύρες Κίνα 11, 3,3 6/28 Πληµµύρες ΗΠΑ 1, 5 24 4-6.11.1994 13-2.1.2 Πληµµύρες, flash floods Ιταλία 9,3 65 58 Πληµµύρες, κατολισθήσεις Ευρώπη 8,5 47 38 Πηγή: Münchener Rückversicherungs-Gesellschaft, Geo Risk Research, NatCatSERVICE http://www.munichre.com/en/publications/default.aspx?category=17 Επιπτώσεις Ίχνη πληµµύρας στο Porz Restaurant της Κολωνίας Ίχνη πληµµύρας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 14

Επιπτώσεις Ίχνη πληµµύρας σε κτήριο της Κολωνίας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Επιπτώσεις Ελλάδα Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές τα τελευταία 12 χρόνια Ηµεροµηνία Περιοχή Νεκροί Ηµεροµηνία Περιοχή Νεκροί 1/1887 Αθήνα 1 11/1896 Αθήνα 21 11/1896 Πειραιάς 4 11/1979 Θεσσαλονίκη 4 11/1924 Καλαµάτα 15 11/1979 Πελοπόννησος 1 11/1925 Αθήνα 8 1/198 Αθήνα 1 1/193 Αθήνα 2 11/1985 Λάρισα 2 1/1933 Αθήνα 1 1/1989 Αθήνα 7 1/1933 Πειραιάς 2 8/199 Εύβοια 5 11/1934 Πειραιάς 6 1/199 Πελοπόννησος 1 11/1936 Πειραιάς 2 1/1991 Αθήνα 1 1/1938 Αθήνα 1 11/1992 Καβάλα 4 11/1961 Αθήνα 4 1/1994 Ρόδος 4 11/1977 Αθήνα 21 11/1994 Αθήνα 9 11/1977 Πειραιάς 17 12/21 Πάτρα 2 2/23 Πρέβεζα 2 Σύνολο: 22 Σύνολο Αθήνας-Πειραιά: 18 15

Επιπτώσεις Ελλάδα Πηγή: Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισµού περιοχών ευάλωτων σε πληµµύρες σύµφωνα µε την Oδηγία 27/6, ιπλωµατική εργασία, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 211. Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 Συνολικό ύψος βροχής (mm) από 21/1/1994 6 UTC to 22/1/1994 6 UTC που καταγράφηκε σε βροχοµετρικούς σταθµούς 12 84 1 1 1 General description of meteorological situation 113 8 6 24 149 23 6 73 11 58 84 27 22 59 45 79 33 28 14 32 4 24 Πηγή: K. Lagouvardos, V. Kotroni, S. Dobricic, S. Nickovic, and G. Kallos. The storm of October 21-22, 1994, over Greece: Observations and model results, Journal of Geophysical Research, Vol 11, No D21, p. 26217-26226, 1996 16

Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 Χρονική εξέλιξη ωριαίας βροχόπτωσης σε σταθµούς της Αττικής Hourly rainfall depth (mm) 5 4 3 2 1 4 3 2 1 21/1/1994 22/1/1994 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) 5 21/1/1994 22/1/1994 Zografou Spata Nea Filadelfia 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) 5 4 3 2 1 5 4 21/1/1994 22/1/1994 3 2 1 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 21/1/1994 22/1/1994 Spata Marathonas 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) 21/1/1994 22/1/1994 5 4 3 2 1 Elliniko 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) Hourly rainfall depth (mm) 21/1/1994 22/1/1994 5 4 3 2 1 Markopoulo 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 2 νεκροί στη Λειβαδιά Παρασύρθηκε το αµάξι τους 1 νεκρός σε πληµµυρισµένο σπίτι στο Λουτράκι Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 3 νεκροί κοντά στον Κηφισό Παρασύρθηκε το αµάξι τους 2 νεκροί σε πληµµυρισµένο υπόγειο στη Νέα Ιωνία Ο Ισθµός της Κορίνθου έκλεισε από βράχους και λάσπη 1 νεκρός στου Παπάγου Παρασύρθηκε από το νερό 1 νεκρός στη θάλασσα 1 νεκρός στη θάλασσα Ο Κηφισός υπερχείλισε µε αποτέλεσµα εκτεταµένες πληµµύρες σε Ταύρο, Μοσχάτο και Φάληρο εκάδες σπίτια και καταστήµατα πληµµύρισαν εκάδες δρόµοι έκλεισαν Αυτοκίνητα παρασύρθηκαν ύο κτήρια έγειραν και εκκενώθηκαν 17

Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 6/11/1961 Πηγή: Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισµού περιοχών ευάλωτων σε πληµµύρες σύµφωνα µε την Oδηγία 27/6, ιπλωµατική εργασία, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 211. Επιπτώσεις Το πληµµυρικό επεισόδιο της 2/11/1977 Πηγή: Βαχαβιώλος, Θ., Μεθοδολογία προσδιορισµού περιοχών ευάλωτων σε πληµµύρες σύµφωνα µε την Oδηγία 27/6, ιπλωµατική εργασία, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Μάρτιος 211. 18

Μέτρα αντιµετώπισης Κατασκευαστικά αντιπληµµυρικοί ταµιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης αναχώµατα και προστατευτικοί τοίχοι λεκάνες κατάκλυσης δίπλα στο ποτάµι και στις χαµηλές περιοχές δίκτυα οµβρίων εκτροπές ποταµών παράκτια προστασία αύξηση της παροχετευτικότητας των ποταµών µε καθαρισµό, εκβάθυνση και διάνοιξη των διατοµών εισαγωγή πρόσθετων διαδροµών παράλληλα µε το ποτάµι υπερχειλιστές σε ταµιευτήρες Τα κατασκευαστικά µέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας µεταφοράς του. εδοµένου ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πληµµύρες (αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα) θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα µη κατασκευαστικά µέτρα. Μέτρα αντιµετώπισης Μη κατασκευαστικά µέτρα διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης διατήρηση των υγροτόπων και των πληµµυρικών πεδίων από ανθρώπινες επεµβάσεις και χρήσεις ώστε οι φυσικές ζώνες πληµµυρών να καθυστερούν τη ροή προσαρµογή των χρήσεων των πληµµυρικών πεδίων στη πιθανότητα καταστροφής και χωροθέτηση των σηµαντικών εγκαταστάσεων σε ακίνδυνες περιοχές διατήρηση των µαιάνδρων των ποταµών και των φυσικών συνδέσεων τους µε τις πληµµυρικές περιοχές έλεγχος και συντήρηση των αποχετευτικών συστηµάτων στις αστικές περιοχές χρήση ιστορικών πληροφοριών, ανάπτυξη συστηµάτων πρόγνωσης καταιγίδων και µοντέλων βροχής-απορροής συστήµατα ειδοποίησης του κοινού µηχανισµός διαρκούς ενηµέρωσης του κοινού και αναίρεση της εσφαλµένης αντίληψης για απόλυτη προστασία οργάνωση φορέων για πρόληψη και αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών Ατοµικά µέτρα για την µείωση του κινδύνου των κατοικιών ανύψωση κατασκευής στεγανοποίηση κατασκευών κατασκευή τοίχου ή αναχώµατος γύρω από την κατοικία διευκόλυνση µελλοντικών εκκενώσεων ασφάλεια για πληµµύρα 19

Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή προστατευτικών τοιχίων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή προστατευτικών τοίχων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 2

Κατασκευαστικά µέτρα Κατασκευή αναχωµάτων ποταµού Τα αναχώµατα κατασκευάζονται αφού ληφθεί υπόψη η κατάσταση του υπεδάφους και η ποιότητα του χώµατος που χρησιµοποιείται Ακόµη απαιτείται κατάλληλη συµπύκνωση του υλικού, ενίσχυση των όψεων. Η αστοχία των αναχωµάτων οφείλεται σε: υπερπήδηση κακή συντήρηση διάβρωση ή υποσκαφή από µεγάλη πληµµύρα Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR Κατασκευαστικά µέτρα Θυροφράγµατα για πληµµυρικά νερά Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 21

Παροχή, Q m 3 /s Όγκος υπερχείλισης V=Q*t m 3 Κατασκευαστικά µέτρα Λεκάνες κατάκλυσης Όγκος κατάκλυσης Vm 3 Α Λεκάνη κατάκλυσης, Α m 2 Ύψος νερού H=V/Α m h Χρόνος, t hr Τεχνητό σπάσιµο αναχωµάτων Ανάντη υδρογράφηµα Λεκάνη κατάκλυσης Κατάντη υδρογράφηµα Περιοχές για προστασία Μη κατασκευαστικά µέτρα Προστασία του αποχετευτικού δικτύου Αποχέτευση ακαθάρτων Αποχέτευση οµβρίων Σύστηµα αποφυγής αντεπιστροφής Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 22

Μη κατασκευαστικά µέτρα ιαχείριση πληµµύρας στην Κολωνία Λήψη προγνώσεων βροχόπτωσης από την µετεωρολογική υπηρεσία Λήψη σταθµών από τηλεµετρικό δίκτυο σταθµηµέτρων κατά µήκος του ποταµού Χρήση µοντέλου βροχής-απορροής για πρόβλεψη της στάθµης τις επόµενες 36 ώρες Προσδιορισµός των κατάλληλων µέτρων για την κάθε στάθµή Στάθµη (m) 3. 4.5 7.5 8. 9. 9.5 1. 11. 12. Ενέργειες Αναµενόµενη στάθµη (καµία ενέργεια) Ενεργοποιείται το Κέντρο αντιπληµµυρικής προστασίας και ειδοποιούνται ορισµένες τοπικές αρχές Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε ορισµένες περιοχές Τίθεται σε επιφυλακή το Κέντρο αντιπληµµυρικής προστασίας και ειδοποιούνται όλες οι τοπικές αρχές Προετοιµάζονται κλίνες σε νοσοκοµεία Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε όλες τις περιοχές Το ιστορικό κέντρο της πόλης πληµµυρίζει Εκκίνηση εκκένωσης 1 κάτοικοι αποµακρύνονται Μη κατασκευαστικά µέτρα Προσδιοριστική πρόγνωση 23

Μη κατασκευαστικά µέτρα Παρακολούθηση φαινοµένου µε χρήση ΣΓΠ Πληροφορίες για το ύψος ροής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου Οπτικοποίηση των µέτρων και των αποτελεσµάτων τους Κάθε κάτοικος µπορεί να δει το ύψος του νερού στη περιοχή του Μη κατασκευαστικά µέτρα Ευαισθητοποίηση κοινού Αποστολή ενηµερωτικών φυλλαδίων κάθε χρόνο πριν την περίοδο των πληµµυρών στα νοικοκυριά που βρίσκονται σε πληµµυρικές ζώνες ιοργάνωση εκθέσεων για τις πληµµύρες ιοργάνωση επισκέψεων σε περιοχές που πλήττονται από τις πληµµύρες 24

Επιπλέοντα σπίτια στην Ολλανδία 6 άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας 1. Πρόληψη: Η εφαρµογή µη κατασκευαστικών µέτρων και η προώθηση ήπιων παρεµβάσεων τοπικής και ευρύτερης κλίµακας, που αφορούν στα φυσιογραφικά χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής, στο δοµηµένο περιβάλλον και τις χρήσεις γης, µε στόχο την τροποποίηση της δίαιτας της πληµµυρικής απορροής και την ελαχιστοποίηση των δυνητικών επιπτώσεων της πληµµύρας. Παραδείγµατα: παρεµβάσεις για την αύξηση της δυνατότητας κατακράτησης του εδάφους (π.χ. αναδάσωση), απαγόρευση δόµησης στην πληµµυρική κοίτη, «πράσινα» µέτρα για τη διαχείριση των οµβρίων υδάτων 2. Προστασία: Η κατασκευή αντιπληµµυρικών έργων µε σκοπό την αποθήκευση, ανάσχεση, εκτροπή ή παραλαβή των πληµµυρικών παροχών, ο υδρολογικός σχεδιασµός των οποίων γίνεται για συγκεκριµένη περίοδο επαναφοράς, η οποία εξαρτάται από τη σκοπιµότητα του έργου και το ζητούµενο επίπεδο διακινδύνευσης. Παραδείγµατα: ταµιευτήρες και λεκάνες εκτόνωσης (αποθήκευση), έργα ορεινής υδρονοµίας (ανάσχεση), έργα διευθέτησης υδατορευµάτων (εκτροπή), αναχώµατα και αγωγοί οµβρίων (παραλαβή) 3. Ετοιµότητα: Η προετοιµασία µιας οργανωτικής δοµής για τη συντονισµένη αντιµετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, που θα υποστηρίζεται από επιχειρησιακά σχέδια διαχείρισης του πληµµυρικού κινδύνου, συστήµατα έγκαιρης προειδοποίησης και προγνωστικά εργαλεία,µετεωρολογικά και υδρολογικά. 25

6 άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας 4. Μετρίαση: Η ανάληψη δράσεων έναντι µιας επερχόµενης πληµµύρας, σε πραγµατικό χρόνο, οι οποίες στοχεύουν τόσο στη µείωση των πληµµυρικών παροχών, µε κατάλληλη διαχείριση των ανάντη υδραυλικών έργων, όσο και στον περιορισµό τωναναµενόµενων επιπτώσεων, µε σκοπό την προφύλαξη της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας. Παραδείγµατα: ανάσχεση πληµµυρών σε ταµιευτήρες, θραύση αναχωµάτων, εκτροπές σε αποστραγγιστικά δίκτυα, εκκένωση ευάλωτων περιοχών, τοποθέτηση τεχνητών αναχωµάτων 5. Αντιµετώπιση: Η δραστηριοποίηση του κρατικού µηχανισµού κατά τη διάρκεια και αµέσως µετά την παρέλευση της πληµµύρας, µε σκοπό την περίθαλψη του πληθυσµού και την ικανοποίηση των επειγουσών αναγκών του. Παραδείγµατα: διάσωση-αποµάκρυνση πληθυσµού, σίτιση και στέγαση πληθυσµού, µεταφορά σε νοσοκοµεία, άντληση υδάτων, αποµάκρυνση φερτών, διαχείριση κυκλοφορίας 6. Αποκατάσταση: Η ανασυγκρότηση των υποδοµών που υπέστησαν βλάβες από µια πληµµύρα και η επαναξιολόγηση των υφιστάµενων µέτρων πρόληψης και προστασίας, µε στόχο την αποφυγή παρόµοιων επιπτώσεων στο µέλλον. Ατµόσφαιρα Βροχόπτωση Χωροχρονική ένταση Περιβάλλον Λεκάνη απορροής Συντελεστής απορροής Χρόνος συγκέντρωσης Στραγγιστικό σύστηµα Παροχετευτική ικανότητα Κοινωνία Πληµµυρικό πεδίο Ένταση - αξία δραστηριοτήτων Πρόληψη ιατήρησηεπέκταση δασών ιατήρηση υγροτόπων - πληµµυρικών πεδίων Πρόληψη Οριοθέτηση ιατήρηση µαιάνδρων Πρόληψη Προσαρµογή χρήσεων πληµµυρικών πεδίων στη πιθανότητα πληµµύρας Χωροθέτηση σηµαντικών εγκαταστάσεων Ετοιµότητα Συντήρηση µετρητικών υποδοµών Ανάπτυξη µοντέλων βροχής-απορροής Προστασία Αντιπληµµυρικοί ταµιευτήρες Λεκάνες κατάκλυσης Εκτροπές ποταµών Προστασία Αναχώµατα ίκτυα οµβρίων Έργα διευθέτησης Προστασία Ανύψωση κατασκευών Ατοµικά µέτρα προστασίας Ετοιµότητα Ανάπτυξη µοντέλων βροχήςαπορροής Συντήρηση µετρητικών υποδοµών Μετρίαση Ανάσχεση πληµµυρών σε ταµιευτήρες Εκτροπές σε αποστραγγιστικά δίκτυα Ετοιµότητα Μετρίαση Καθαρισµός, Θραύση αναχωµάτων εκβάθυνση ποταµών Τοποθέτηση κινητών Συντήρηση στοιχείων αποχετευτικών συστηµάτων Μετρίαση Εκκένωση ευάλωτων περιοχών Ετοιµότητα Συστήµατα ειδοποίησης κοινού Μηχανισµός διαρκούς ενηµέρωσης κοινού Αναίρεση αντίληψης για απόλυτη προστασία Οργάνωση φορέων για πρόληψη-αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών Αποκατάσταση Επανασχεδιασµός έργων και δράσεων ιαχειριστικά σχέδια Αντιµετώπιση ιάσωση-αποµάκρυνση πληθυσµού Σίτιση και στέγαση πληθυσµού Μεταφορά σε νοσοκοµεία Άντληση υδάτων, Αποµάκρυνση φερτών, ιαχείριση κυκλοφορίας 26

Οδηγίες προφύλαξης ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑ Εάν κατοικείτε σε περιοχή που κατά το παρελθόν είχε προβλήµατα από πληµµύρες: Βεβαιωθείτε ότι τα φρεάτια έξω από το σπίτι σας δεν είναι φραγµένα. Βεβαιωθείτε ότι οι υδρορροές των σπιτιών λειτουργούν κανονικά. Περιοριστείτε στις αναγκαίες µετακινήσεις. Αποφύγετε την εργασία και την παραµονή σε υπόγειους χώρους, εάν αυτό δεν είναι απαραίτητο. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ Εγκαταλείψτε υπόγειους χώρους και µετακινηθείτε σε ασφαλές υψηλό σηµείο. Μη διασχίζετε χειµάρρους πεζός/ή ή µε το αυτοκίνητο σας. Εγκαταλείψτε το αυτοκίνητό σας αν ακινητοποιήθηκε και ενδέχεται να παρασυρθεί ή να πληµµυρίσει. Μείνετε µακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια. Μην πλησιάζετε σε περιοχές, όπου έχουν σηµειωθεί κατολισθήσεις. ΠΗΓΗ: Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ Οδηγίες προφύλαξης ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΛΗΜΜΥΡΙΣΕΙ Μείνετε µακριά από περιοχές που έχουν πληµµυρίσει ή είναι επικίνδυνες να πληµµυρίσουν ξανά στις επόµενες ώρες. Η πληµµύρα ενδέχεται να έχει µεταβάλει τα χαρακτηριστικά γνώριµων περιοχών και τα νερά να έχουν παρασύρει µέρη του δρόµου, των πεζοδροµίων κλπ. Εγκυµονούν κίνδυνοι από σπασµένα οδοστρώµατα, περιοχές µε επικίνδυνη κλίση, λασπορροές κλπ. Τα νερά ενδέχεται να είναι µολυσµένα αν έχουν παρασύρει µαζί τους απορρίµµατα, νεκρά ζώα και διάφορα αντικείµενα. Προσέχετε ώστε η παρουσία σας να µην εµποδίζει τα συνεργεία διάσωσης. Μην πλησιάζετε σε περιοχές όπου έχουν σηµειωθεί κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων. Ελέγξτε αν το σπίτι ή ο χώρος εργασίας σας κινδυνεύει από πιθανή πτώση βράχων. Αν πρέπει οπωσδήποτε να βαδίσετε ή να οδηγήσετε σε περιοχές που έχουν πληµµυρίσει: Προσπαθήστε να βρείτε σταθερό έδαφος. Αποφύγετε νερά που ρέουν. Αν βρεθείτε µπροστά σε δρόµο που έχει πληµµυρίσει σταµατήστε και αλλάξτε κατεύθυνση. Αποφύγετε τα λιµνάζοντα νερά που µπορεί να γίνουν αγωγοί ηλεκτρικού ρεύµατος, στην περίπτωση που υπάρχουν υπόγεια καλώδια ηλεκτρικού ρεύµατος ή διαρροές από εγκαταστάσεις. Ακολουθείστε τις οδηγίες των αρµόδιων αρχών. ΠΗΓΗ: Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ 27

Οδηγίες προφύλαξης ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Η ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αν η περιοχή που διαµένετε είχε εκκενωθεί, µην επιστρέψετε, προτού οι αρχές ενηµερώσουν ότι είναι ασφαλές. Πριν αρχίσετε τις διαδικασίες αποκατάστασης του χώρου σας: Κλείστε την τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύµατος, ακόµα και αν στην περιοχή σας έχει διακοπεί το ρεύµα. Κλείστε την παροχή νερού, καθώς το δίκτυο µπορεί να έχει υποστεί βλάβες. Για να εξετάσετε ένα κτίριο που έχει πληµµυρίσει, δείξτε ιδιαίτερη προσοχή: Φορέστε κλειστά παπούτσια, ώστε να αποφύγετε τραυµατισµούς στα πόδια από αντικείµενα ή ανωµαλίες στο έδαφος, που κρύβονται από τα νερά. Εξετάστε τοίχους, πόρτες, σκάλες και παράθυρα. Εξετάστε τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύµατος, νερού, αποχέτευσης. ΠΗΓΗ: Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ Οδηγία 27/6 Άρθρο 1 Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πληµµύρας, µε στόχο τη µείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά και τις οικονοµικές δραστηριότητες που συνδέονται µε τις πληµµύρες στην Κοινότητα. Άρθρο 2 «πληµµύρα»: η προσωρινή κάλυψη από νερό εδάφους το οποίο, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν καλύπτεται από νερό. Αυτό περιλαµβάνει πληµµύρες από ποτάµια, ορεινούς χείµαρρους, εφήµερα ρεύµατα της Μεσογείου και πληµµύρες από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές, δύναται δε να εξαιρεί πληµµύρες από συστήµατα αποχέτευσης «κίνδυνος πληµµύρας»: ο συνδυασµός της πιθανότητας να λάβει χώρα πληµµύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά και τις οικονοµικές δραστηριότητες, που συνδέονται µ αυτή την πληµµύρα. 28

Οδηγία 27/6 Άρθρο 4 Για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταµού ή τµήµα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού που βρίσκεται στην επικράτειά τους, τα κράτη µέλη διεξάγουν προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πληµµύρας Στην αξιολόγηση περιλαµβάνονται τουλάχιστον τα εξής: χάρτες της περιοχής της λεκάνης απορροής του ποταµού στην κατάλληλη κλίµακα, οι οποίοι περιλαµβάνουν τα όρια των λεκανών και των υπολεκανών απορροής ποταµών, και εφόσον υπάρχουν, παράκτιων ζωνών, οι οποίοι περιγράφουν τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά και τη χρήση γης περιγραφή των πληµµυρών οι οποίες σηµειώθηκαν κατά το παρελθόν και είχαν σηµαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες ζωές, στις οικονοµικές δραστηριότητες και στο περιβάλλον, όταν υπάρχει ακόµη πιθανότητα παρόµοιων µελλοντικών συµβάντων, συµπεριλαµβανοµένων της έκτασης της πληµµύρας, των οδών αποστράγγισης και της αξιολόγησης των αρνητικών επιπτώσεων που προκάλεσαν περιγραφή των σηµαντικών πληµµυρών οι οποίες σηµειώθηκαν κατά το παρελθόν, εκ των οποίων θα µπορούσαν, ενδεχοµένως, να προβλεφθούν οι σηµαντικές αρνητικές συνέπειες παρόµοιων φαινοµένων στο µέλλον, στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά την οικονοµική δραστηριότητα, Οδηγία 27/6 Άρθρο 4 αξιολόγηση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών των µελλοντικών πληµµυρών λαµβανοµένων υπόψη στο µέτρο του δυνατού ζητηµάτων όπως η τοπογραφία, η θέση των υδατορευµάτων και τα γενικά υδρολογικά και γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά τους, συµπεριλαµβανοµένων των πληµµυρικών περιοχών ως φυσικών επιφανειών κατακράτησης, η αποτελεσµατικότητα των υφισταµένων τεχνητών υποδοµών προστασίας από τις πληµµύρες, η θέση των κατοικηµένων περιοχών και των περιοχών οικονοµικής δραστηριότητας οι µακροπρόθεσµες εξελίξεις, συµπεριλαµβανοµένων των επιδράσεων της αλλαγής του κλίµατος στη συχνότητα επέλευσης των συµβάντων πληµµύρας. 29

Οδηγία 27/6 Άρθρο 7 Τα κράτη µέλη, µε βάση τους χάρτες του άρθρου 6, καταρτίζουν συντονισµένα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας σε επίπεδο περιοχής λεκάνης απορροής ποταµού Τα κράτη µέλη θέτουν κατάλληλους στόχους για τη διαχείριση των κινδύνων πληµµύρας για τις περιοχές εστιάζοντας στη µείωση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών που οι πληµµύρες έχουν για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονοµιά και την οικονοµική δραστηριότητα, και, εάν κρίνεται σκόπιµο, σε µη διαρθρωτικές πρωτοβουλίες ή/και στη µείωση των πιθανοτήτων πληµµύρας. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας λαµβάνουν υπόψη συναφείς πτυχές, όπως το κόστος και τα οφέλη, την έκταση της πληµµύρας και τις οδούς και περιοχές αποστράγγισης των πληµµυρών µε δυνατότητα συγκράτησης των πληµµυρών, όπως οι φυσικές πληµµυρικές περιοχές, τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 4 της οδηγίας 2/6/ΕΚ, τη διαχείριση του εδάφους και των υδάτων, τον χωροταξικό σχεδιασµό, τη χρήση της γης, τη διαφύλαξη της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιµενικές υποδοµές. Οδηγία 27/6 Άρθρο 7 Το σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας καλύπτει όλες τις πτυχές της διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας εστιαζόµενο στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιµότητα, συµπεριλαµβανοµένων των προβλέψεων πληµµυρών και των συστηµάτων έγκαιρης προειδοποίησης και λαµβανοµένων υπόψη των χαρακτηριστικών της συγκεκριµένης λεκάνης ή υπολεκάνης απορροής του ποταµού. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας µπορούν επίσης να περιλαµβάνουν την προώθηση βιώσιµων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης υδάτων καθώς και την ελεγχόµενη κατάκλυση ορισµένων περιοχών σε περίπτωση πληµµύρας. Υπό το πρίσµα της αρχής της αλληλεγγύης, οι κίνδυνοι πληµµύρας που θεσπίζει ένα κράτος µέλος δεν περιλαµβάνουν µέτρα τα οποία, λόγω της έκτασης και του αντικτύπου τους, αυξάνουν σηµαντικά τους κινδύνους πληµµύρας, ανάντη ή κατάντη, σε άλλες χώρες στην ίδια λεκάνη ή υπολεκάνη απορροής ποταµού, εκτός εάν έχει γίνει συντονισµός των µέτρων αυτών και έχει βρεθεί συµφωνηµένη λύση µεταξύ των ενδιαφερόµενων κρατών µελών 3

Άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας σύµφωνα µε την Οδηγία 27/6 Πρόληψη Αποφυγή δόµησης σπιτιών και βιοµηχανικών κτηρίων σε περιοχές υποκείµενες σε πληµµύρες Προσαρµογή αναπτυξιακών σχεδίων στην πληµµυρική διακινδύνευση Προώθηση κατάλληλων πρακτικών στη χρήση γης, τη γεωργία και τη δασοπονία Προστασία Κατασκευαστικά µέτρα Μη κατασκευαστικά µέτρα για τη µείωση της πιθανότητας πληµµυρών και των συνεπειών τους Ετοιµότητα ενηµέρωση του πληθυσµού για την πληµµυρική διακινδύνευση και τις απαιτούµενες ενέργειες σε περίπτωση πληµµύρας Σχέδια έκτακτης ανάγκης Επανόρθωση Κύριες απαιτήσεις για τους χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας και διακινδύνευσης Σενάρια Πληµµύρες χαµηλής πιθανότητας ή σενάρια ακραίων φαινοµένων Πληµµύρες µέσης πιθανότητας (περίοδος επαναφοράς 1 χρόνια) Πληµµύρες υψηλής πιθανότητας, ανάλογα µε την περίπτωση Κύρια υδραυλικά ζητούµενα (χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας) Η έκταση της πληµµύρας Το βάθος ή η στάθµη νερού Η ταχύτητα ροής Στοιχεία συνεπειών της πληµµύρας (χάρτες πληµµυρικής διακινδύνευσης) Αριθµός κατοίκων που ενδέχεται να πληγούν Τύπος οικονοµικής δραστηριότητας στην περιοχή Εγκαταστάσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση και προστατευόµενες περιοχές που ενδέχεται να πληγούν Άλλες πληροφορίες, π.χ. στερεοπαροχές και πηγές ρύπανσης 31

Χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας Πηγή: Θεουλάκης Κ. ηµιουργία χαρτών κινδύνου πληµµύρας και χαρτών διακινδύνευσης πληµµύρας, µε βάση την οδηγία 27/6 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, ιπλωµατική εργασία, 21 Χάρτες πληµµυρικής διακινδύνευσης Πηγή: Θεουλάκης Κ. ηµιουργία χαρτών κινδύνου πληµµύρας και χαρτών διακινδύνευσης πληµµύρας, µε βάση την οδηγία 27/6 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, ιπλωµατική εργασία, 21 32

Στοιχεία των σχεδίων διαχείρισης της πληµµυρικής διακινδύνευσης 1. Στόχοι και προτεραιότητες 2. Ανάλυση κόστους - οφέλους 3. Σχέσεις µε τη διαχείριση εδάφους και νερού, τον χωροταξικό σχεδιασµό, τη χρήση της γης, την προστασία της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιµενικές υποδοµές 4. Εστίαση στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιµότητα έµφαση στα συστήµατα πρόβλεψης πληµµυρών και έγκαιρης προειδοποίησης 5. Προώθηση βιώσιµων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης νερού και ελεγχόµενη κατάκλυση ορισµένων περιοχών σε περίπτωση πληµµύρας Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης της Οδηγίας 27/6 Issue Deadline Article Entry into force 27 18 Transposition 29 17 Reporting format Preliminary Flood Risk Assessment 29 11 Administrative arrangements to be in place and to be notified to the 21 3 Commission Cut-off date transitional measure (availability of existing tools) 21 13 Preliminary flood risk assessment 211 4 & 5 Public participation process starts (publication of mechanism and timetable for consultation) 212 * 9.3 & 1 Flood hazard and risk maps 213 ** 6 Flood risk management plans 215 *** 7 2 nd Preliminary Flood Risk Assessment, specific requirement on climate change. Commission's first implementation report due. 218 14.1 & 4 2 nd Flood hazard and risk maps 219 14.2 End of 1 st flood risk management cycle. 2 nd Flood Risk Management Plans, specific requirement on climate change. 3 rd Water Framework Directive River Basin Management Plans. 221 14.3 & 4 * coordination with article 14 (WFD) requirements ** date of 1st review of pressure and impact analysis under the WFD *** date of 1st review of WFD river basin management plans 33

Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΙΟΥ ΦΡΑΓΜΑ Λεκάνη Καρκάιας Λίµνη Νησίου ΥΗΣ Άγρα εξαµενή Αναρρύθµισης Πόλη Έδεσσας Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΙΟΥ Η λίµνη Νησίου αποτελεί ένα ηµιφυσικό σύστηµα ανάσχεσης πληµµυρών των κατάντη αυτής οικισµών και της πόλης Έδεσσας και είναι φυσικό να χρησιµοποιείται κάθε φορά που υπάρχει ανάγκη για την προστασία των οικισµών και των κατοίκων τους. Στη συγκεκριµένη περιοχή πρώτη προτεραιότητα αποτελεί η προστασία της πόλης της Έδεσσας και του πληθυσµού της, και στη συνέχεια έρχεται η προστασία των καλλιεργειών που υπάρχουν σε διάφορα σηµεία της λίµνης. Η πόλη της Έδεσσας δέχεται τα νερά από δύο περιοχές: (α) τη λίµνη Νησίου (µέσω του ΥΗΣ Άγρα) και (β) τη λεκάνη της Καρκάιας. Η λεκάνη της Καρκάιας παροχετεύει άµεσα τα νερά της στην πόλη της Έδεσσας µε µόνη παρεµβολή τη δεξαµενή αναρρύθµισης που υπάρχει κατάντη του ΥΗΣ Άγρα, ενώ τα νερά της λίµνης Νησίου ελέγχονται από το φράγµα που υπάρχει ανάντη του ΥΗΣ Άγρα και στη συνέχεια εισέρχονται και αυτά στη δεξαµενή αναρρύθµισης. Η αντιµετώπιση των πληµµυρικών φαινοµένων γίνεται µε τη διαχείριση της δεξαµενής αναρρύθµισης. H διαχείριση γίνεται µε κανόνες λειτουργίας που προέκυψαν από την σύνταξη διαφόρων µελετών σχετικά µε την αντιµετώπιση των τοπικών πληµµυρών. Σε γενικές γραµµές υπάρχουν δύο κύριες δυνατότητες σε καταστάσεις πληµµύρας: (α) τα κανάλια της Έδεσσας επαρκούν για την παροχέτευση της λεκάνης Καρκάιας όποτε είναι δυνατή η παροχέτευση επιπλέον ποσοτήτων από τη λίµνη Νησίου και (β) τα κανάλια της Έδεσσας δεν επαρκούν για την παροχέτευση της λεκάνης Καρκάιας όποτε διακόπτεται η παροχέτευση ποσοτήτων από τη λίµνη Νησίου για να µην πληµµυρίσει η Έδεσσα αλλά τότε αναβαίνει η στάθµηστηλίµνη Νησίου. 34

Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΙΟΥ Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ Ε ΕΣΣΑΙΟΥ 35

Τεχνητή λίµνη Πουρναρίου Υ ΡΟΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΑΧΘΟΥ Λεκάνη απορροής: 1794 km 2 Ωφέλιµη Χωρητικότητα Ταµιευτήρα Πουρναρίου: 33 hm 3 Ετήσια παραγωγή ενέργειας: 28 GWh Συγκρότηµα εκχειλιστή 3 τοξωτά θυροφράγµατα διαστάσεων 12.5*13.5 m Μέγιστη παροχή 58 m 3 /s Φράγµα Πουρνάρι Άρτα Φράγµα Πουρνάρι ΙΙ 3 στρόβιλοι συνολικής ισχύος 2Χ16+1,6=33.6 MW Συγκρότηµα παραγωγής ενέργειας Πουρναρίου 3 στρόβιλοι Francis συνολικής ισχύος 3Χ1=3 MW Μέσο Ύψος πτώσης 68 m Mέγιστη παροχή 5 m 3 /s Χαρακτηριστικές στάθµες φράγµατος και εκχειλιστή Ανώτατη στάθµη πληµµύρας: 125,8 m Στέψη Θυροφραγµάτων & Μέγιστη Στάθµη Λειτουργίας: 12 m Στέψη φράγµατος: 128 m Στέψη εκχειλιστή: 17.5 m Υδροληψία: 1 m Καµπύλη στάθµηςπαροχής εκχειλιστή 36

Κανόνες λειτουργίας εκχειλιστή σε περίπτωση πληµµύρας Η στάθµη του ταµιευτήρα κυµαίνεται από τα 1 µέχρι τα 12 m (η ανώτατη κανονική στάθµη λειτουργίας του έργου) Η λειτουργία εκχείλισης είναι δυνατή µόνο όταν η στάθµη στον ταµιευτήρα ξεπερνά τη στέψη του εκχειλιστή (17.5 m) και η παροχή εισροής ξεπερνά την παροχετευτικότητα του σταθµού παραγωγής (5 m 3 /s ή 1.8 hm 3 /hr) Σε µια µέτρια πληµµύρα, όταν η στάθµη του ταµιευτήρα είναι ή φτάσει στα 12 m, τότε µε κατάλληλο χειρισµό των θυροφραγµάτων η παροχή εκροής ρυθµίζεται ώστε να είναι ίση µε την παροχή εισροής και η στάθµη να παραµένει στα 12 m. Σε µεγαλύτερη πληµµύρα, όταν το άνοιγµα των θυροφραγµάτων έχει φτάσει τα 8 m περίπου και εξακολουθεί να υπάρχει τάση ανύψωσης της στάθµης άνω των 12 m, τότε τα θυροφράγµατα ανοίγουν πλήρως (η αντιµετώπιση της πληµµύρας σχεδιασµού πάντως θεωρείται ότι γίνεται µόνο µε τον εκχειλιστή, ότι δηλαδή δεν λειτουργεί παράλληλα και ο σταθµός παραγωγής). Για στάθµη ταµιευτήρα στα 12 m και τα θυροφράγµατα πλήρως ανοιχτά, η παροχή υπερχείλισης είναι περίπου 33 m 3 /s ή 11.9 hm 3 /hr. Υποθέτοντας ότι τη στιγµή αυτή λειτουργούν παράλληλα και οι στρόβιλοι στη µέγιστη δυνατότητά τους, η παροχή κατάντη του φράγµατος θα είναι 38 m 3 /s ή 13.7 hm 3 /hr. Το ίδιο µέγεθος της φυσικής παροχής του Αράχθου αντιστοιχεί σε περίοδο επαναφοράς περίπου 7 ετών (η πληµµύρα των 1 ετών έχει αιχµή 45 m 3 /s). Αν η παροχή εισροής ξεπεράσει τα 38 m 3 /s, η στάθµη νερού στον ταµιευτήρα θα ανεβαίνει, ακόµη και µε πλήρως ανοιχτά θυροφράγµατα. Σηµειώνεται ότι η στέψη του φράγµατος είναι στα 128 m και η ανώτατη στάθµη πληµµύρας στα 125,8 m (περιθώριο ασφάλειας 2,2 m). Μετά την υποχώρηση της πληµµύρας (καθοδικός κλάδος) και αντίστοιχα την ταπείνωση της στάθµης κάτω από τα 12 m, τα θυροφράγµατα αρχίζουν να κλείνουν, αρχικώς στα 8 m και στη συνέχεια βαθµιαία σε µικρότερα ανοίγµατα. ιαχείριση συστήµατος κατά την πληµµύρα 28-31/12/25 Εξέλιξη αποθέµατος χωρίς άνοιγµα εκχειλιστή ΕΙΣΡΟΗ -ΕΚΡΟΗ(hm 3 /hr) 8 6 4 ΕΙΣΡΟΗ ΛΕΚΑΝΗΣ ΕΚΡΟΗ ΥΗΣ ΕΚΡΟΗ ΕΚΧΕΙΛΙΣΤΗ ΑΠΟΘΕΜΑ Άνω όριο αποθέµατος Στάθµη 12 m 12 9 6 ΑΠΟΘΕΜΑ (hm 3 ) 2 3 1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 ΧΡΟΝΟΣ (hr) 37

ιαχείριση συστήµατος κατά την πληµµύρα 28-31/12/25 Εξέλιξη υπερχείλισης εφόσον το άνοιγµα του εκχειλιστή γινόταν σύµφωνα µε τους κανόνες λειτουργίας (όταν η στάθµη φτάσει 12 m) ΕΙΣΡΟΗ -ΕΚΡΟΗ(hm 3 /hr) 8 6 4 ΕΙΣΡΟΗ ΛΕΚΑΝΗΣ ΕΚΡΟΗ ΥΗΣ ΕΚΡΟΗ ΕΚΧΕΙΛΙΣΤΗ ΑΠΟΘΕΜΑ Άνω όριο αποθέµατος Στάθµη 12 m 12 9 6 ΑΠΟΘΕΜΑ (hm 3 ) 2 3 1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 ΧΡΟΝΟΣ (hr) Μέγιστη ωριαία εκροή εκχειλιστή: 12 m 3 /s ιαχείριση συστήµατος κατά την πληµµύρα 28-31/12/25 Το άνοιγµα του εκχειλιστή έγινε όταν η στάθµη πλησίαζε τα 118 m ΕΙΣΡΟΗ -ΕΚΡΟΗ(hm 3 /hr) 8 6 4 ΕΙΣΡΟΗ ΛΕΚΑΝΗΣ ΕΚΡΟΗ ΥΗΣ ΕΚΡΟΗ ΕΚΧΕΙΛΙΣΤΗ ΑΠΟΘΕΜΑ Άνω όριο αποθέµατος Στάθµη 12 m Μέγιστη στάθµη επεισοδίου: 118.25 m 12 9 6 ΑΠΟΘΕΜΑ (hm 3 ) 2 3 1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 Άνοιγµα εκχειλιστή: 28/12/5 17:4 ΧΡΟΝΟΣ (hr) Στάθµη: 117.4 Εισροή λεκάνης: 16 m 3 /s Μέγιστη εκροή εκχειλιστή: 3 m 3 /s 38

Εισροή-Εκροές (hm 3 /hr) 8 6 4 ιαχείριση συστήµατος κατά την πληµµύρα 28-31/12/25 Εξέλιξη υπερχείλισης και αποθέµατος µε µικρότερο άνοιγµα του εκχειλιστή (υπερχείλιση 14m 3 /s) ΕΙΣΡΟΗ ΛΕΚΑΝΗΣ ΕΚΡΟΗ ΥΗΣ ΕΚΡΟΗ ΕΚΧΕΙΛΙΣΤΗ ΑΠΟΘΕΜΑ Μέγιστη στάθµη επεισοδίου: 12 m 12 9 6 Απόθεµα (hm 3 ) 2 3 1 7 13 19 25 31 37 43 49 55 61 67 73 79 Χρόνος (hr) Άνοιγµα Στάθµη: 117.4 εκχειλιστή: Εισροή λεκάνης: 16 m 3 /s 28/12/5 17:4 Μέγιστη εκροή εκχειλιστή: 14 m 3 /s Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ 39

Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ Yπάρχουν τρεις οδοί διαφυγής του νερού από τον ταµιευτήρα Στράτου. Η κύρια εκροή είναι από τον ΥΗΣ Στράτος Ι και διοχετεύεται σε τεχνητό κανάλι (διώρυγα φυγής) που µόνο µετά από 7 km συµβάλλει στη φυσική κοίτη του Αχελώου. Η εκροή από τον ΥΗΣ Στράτος ΙΙ δεν οδηγείται στην κοίτη του Αχελώου, αλλά εκτρέπεται στις αρδευτικές διώρυγες (το καλοκαίρι). Οι εκροές του ΥΗΣ Στράτου ΙΙ αναρρυθµίζονται από µικρό φράγµα εκτροπής που βρίσκεται κατάντη του φράγµατος Στράτου. Τέλος, σε περίπτωση πληµµυρών το επιπλέον νερό που δεν µπορεί να παροχετευτεί από τους ΥΗΣ υπερχειλίζει µέσω του υπερχειλιστή και οδηγείται απευθείας στη φυσική κοίτη του ποταµού αµέσως κατάντη του Στράτου. 4

ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ Χρήσεις κατάντης υδατικού σύστηµατος Αχελώου Πριν την κατασκευή των φραγµάτων οι παρόχθιες περιοχές στις εκβολές του Αχελώου πληµµύριζαν συχνά από τις απορροές του ποταµού, που σε ορισµένες περιπτώσεις είχαν φτάσει και τα 45 m 3 /s Το σύστηµα σχεδιάστηκε ώστε σε περίπτωση ακραίων πληµµυρών να µπορούν να παροχετευθούν στην κοίτη κατάντη του Στράτου 45 m 3 /s (υπερχειλιστής, µονάδες παραγωγής ρεύµατος) Φράγµα Στράτου Φράγµα Καστρακίου Η κατασκευή των έργων οµαλοποίησε τις παροχές στις εκβολές του ποταµού εφόσον οι εκροές από το φράγµα του Στράτου δεν ξεπέρασαν ποτέ τα 5 m 3 /s Αυτό δηµιούργησε την εσφαλµένη εντύπωση ότι δεν υπάρχει πλέον πρόβληµα πληµµυρών, µε αποτέλεσµα τη χρήση και εκµετάλλευση των παρόχθιων περιοχών του ποταµού αλλά και την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ Η ΕΗ επί δεκαετίες λειτουργεί το σύστηµα των τριών φραγµάτων, έτσι ώστε να εξασφαλίζει την απαιτούµενη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύµατος, την άρδευση και ύδρευση των γειτονικών περιοχών καθώς και την αντιπληµµυρική προστασία των κατάντη περιοχών. Το σύστηµα είναι έτσι σχεδιασµένοώστεσεπερίπτωσηακραίωνπληµµυρών να µπορούν να παροχετευθούν στην κοίτη του Αχελώου κατάντη του Στράτου 45 m 3 /s (4 m 3 /s από τον υπερχειλιστή και 5 m 3 /s από τις µονάδες παραγωγής ρεύµατος). Ας σηµειωθεί ότι η λειτουργία των υπερχειλιστών είναι επιβεβληµένη σε τέτοιες περιπτώσεις, για να αποφευχθεί κατάρρευση των φραγµάτων που στην περίπτωση του Αχελώου θα ισοδυναµούσε µε εθνική τραγωδία. Πριν την κατασκευή των φραγµάτων οι παρόχθιες περιοχές στις εκβολές του Αχελώου πληµµύριζαν συχνά από τις φυσικές απορροές του ποταµού, που σε ορισµένες περιπτώσεις είχαν φτάσει και τα 45 m 3 /s δηλαδή κατά τάξη µεγέθους µεγαλύτερες από αυτές που φτάνουν σήµερα, αφού τα νερά σε περιόδους πληµµυρών αποθηκεύονται στους ταµιευτήρες της ΕΗ. 41

Υ ΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ Στις παρόχθιες περιοχές κατάντη του Στράτου (Κατοχή, Νεοχώρι) έχουν κατασκευαστεί αναχώµατα που οριοθετούν την κοίτη πληµµυρών του ποταµού, η οποία είναι ευρύτερη από τη συνήθη κοίτη. Οι περιοχές αυτές είναι επίπεδες και αποστραγγίζονται από δίκτυα που λειτουργούν και συντηρούνται µε ευθύνη των ΤΟΕΒ. Οι τάφροι που εκβάλλουν στον Αχελώο περιλαµβάνουν βαλβίδες αντεπιστροφής ώστε όταν η στάθµητουποταµού είναι ψηλά να µην εισέρχεται το νερό µέσω των στραγγιστικών τάφρων στις παρόχθιες εκτάσεις. Η κατασκευή των έργων της ΕΗ οµαλοποίησε τις παροχές στις εκβολές του ποταµού εφόσον οι εκροές από το φράγµα του Στράτου δεν ξεπέρασαν ποτέ τα 5 m 3 /s (έναντι των 45 m 3 /s που θα απελευθερωθούν σε περίπτωση ακραίων γεγονότων). Αυτό δηµιούργησε την εσφαλµένη εντύπωση ότι δεν υπάρχει πλέον πρόβληµα πληµµυρών, µε αποτέλεσµα τη χρήση και εκµετάλλευση των παρόχθιων περιοχών του ποταµού αλλά και την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Με την πάροδο των ετών και όσο δεν πραγµατοποιούνταν µεγάλες εκροές από το φράγµα Στράτου, οι παρόχθιες χρήσεις εντατικοποιήθηκαν και η παροχετευτική ικανότητα του ποταµού µειώθηκε. Έτσι, σε περίπτωση που συµβούν µεγάλες πληµµύρες οι καταστροφές θα είναι αναπόφευκτες και µεγάλες. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι διεθνώς η πρακτική του να αποσοβούνται στο µέγιστο δυνατό βαθµό οιπληµµύρες κατάντη φραγµάτων έχει αµφισβητηθεί και σε µερικές περιπτώσεις προκαλούνται ακόµη και τεχνητά πληµµύρες. Χρονική εξέλιξη εισροών και εκροών στους ταµιευτήρες Κρεµαστών, Καστρακίου και Στράτου κατά το διάστηµα 1/12/25 έως 28/2/26 42

2 15 1 5 28- εκ 29- εκ 3- εκ 31- εκ 1-Ιαν 2-Ιαν 3-Ιαν 4-Ιαν 2 15 1 5 28- εκ 29- εκ 3- εκ 31- εκ 1-Ιαν 2-Ιαν 3-Ιαν 4-Ιαν 2 15 1 5 2 15 1 5 28- εκ 29- εκ 3- εκ 31- εκ 1-Ιαν 2-Ιαν 3-Ιαν 4-Ιαν 28- εκ 29- εκ 3- εκ 31- εκ 1-Ιαν 2-Ιαν 3-Ιαν 4-Ιαν Πληµµύρα εκεµβρίου 25 Σύστηµα ταµιευτήρων ΕΗ ΠΑΡΟΧΗ (m 3 *1 6 Φυσικό σύστηµα ανάντη Κρεµαστών (έκταση λεκάνης 3584 km 2 ) Σύνολο εισροών στα Κρεµαστά: 676 m 3 *1 6 ΠΑΡΟΧΗ (m 3 *1 6 Φυσικό σύστηµα ανάντη Καστρακίου και Στράτου (έκταση ενδιάµεσων λεκανών 765 km 2 ) Σύνολο φυσικών εισροών σε Καστράκι και Στράτο: 165 m 3 *1 6 ΠΑΡΟΧΗ (m 3 *1 6 Σύνολο εκροών από το Στράτο: 286 m 3 *1 6 Όριο 5 m 3 /s Εκτίµηση συνόλου φυσικών εισροών κατάντη Στράτου: 93 m 3 *1 6 ΠΑΡΟΧΗ (m 3 *1 6 Φυσικό σύστηµα ποταµού Αχελώου κατάντη Στράτου (έκταση λεκάνης 433 km 2 ) Περιοχές πληµµυρών Υπερχειλίσεις λιµνών (Τριχωνίδα, Λυσιµαχία, Οζερός) Το πρόβληµα της Αθήνας Αίτια Γεωµορφολογικά και κλιµατολογικά αίτια Μικρή ετήσια βροχόπτωση και απορροή Ισχυρές καταιγίδες Συνέπεια: ανεπαρκές φυσικό υδρογραφικό δίκτυο Ανθρώπινες επεµβάσεις Αστικοποίηση πυκνή δόµηση, περιορισµός χώρων πρασίνου Περιορισµός φυσικών υδατορευµάτων (κάλυψη, µείωση διαστάσεων, παράνοµη δόµηση, κατασκευή οδικών αξόνων) Ανεπαρκή έργα ιευθέτησης υδατορευµάτων Συντήρησης και επιτήρησης αντιπληµµυρικών έργων Ανεπαρκής διαχείριση του προβλήµατος Οργανωτική ανεπάρκεια, σύγχυση αρµοδιοτήτων Ιεράρχηση αντιπληµµυρικών έργων σε δεύτερη προτεραιότητα, µειωµένα κονδύλια, άναρχος σχεδιασµός και κατασκευή Ξεπερασµένα κριτήρια σχεδιασµού, µικρές περίοδοι επαναφοράς, χρήση ανεπαρκών εµπειρικών µεθόδων Μικρή µετρητική και ερευνητική υποδοµή, υδροµετρικοί και µετεωρολογικοί σταθµοί, πειραµατική λεκάνη,µοντέλα πρόγνωσης 43