Σελ. 1 ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ:Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO I & II ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ» Ο ρόλος του Τεχνικού Ασφάλειας στη συνδυασµένη εφαρµογή της νοµοθεσίας για τον επαγγελµατικό κίνδυνο και των οδηγιών Seveso Προβλήµατα και υνατότητες Γεράσιµος Παπαδόπουλος Αντιπρόεδρος του.σ. του Πανελλ.Συλλόγου ιπλ Μηχανολόγων- Ηλεκτρολόγων Μέλος του.σ. του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Τεχνικός Ασφάλειας Α. Εισαγωγή Ο Τεχνικός Ασφάλειας (Τ.Α.) αποτελεί έναν απ τους βασικούς θεσµούς του σηµερινού νοµοθετικού πλαισίου για την προστασία και πρόληψη του επαγγελµατικού κινδύνου. Παράλληλα, η σηµασία του ρόλου του αναδεικνύεται σε όλα τα στάδια αντιµετώπισης του προβλήµατος των Βιοµηχανικών Ατυχηµάτων Μεγάλης Έκτασης (ΒΑΜΕ). Συγκεκριµένα ο Τ.Α. πρέπει να έχει καθοριστική συµβολή: 1. Στο στάδιο εκτίµησης της επικινδυνότητας. Αναφερόµαστε στα κρίσιµα ζητήµατα της ολοκληρωµένης αναγνώρισης των πηγών κινδύνου, του ποσοτικού καθορισµού της επικινδυνότητας, του προσδιορισµού των πιθανών σεναρίων (συχνότητα αρχικών γεγονότων, πιθανότητα αλληλουχίας γεγονότων κλπ). Ειδικότερα, ο Τ.Α. σαν βιωµατικός γνώστης των προβληµάτων της επιχείρησης έχει αναντικατάστατο ρόλο: - στην εκτίµηση κρίσιµων φάσεων λειτουργίας της βιοµηχανικής µονάδας (π.χ. εκφόρτωση επικίνδυνων ουσιών, εκκίνηση µηχανών), - στην ουσιαστική επισκόπηση της προηγούµενης εµπειρίας σε θέµατα ασφάλειας, - στον υπολογισµό και στην αξιολόγηση της συχνότητας βλαβών της εγκατάστασης, - στην αποτελεσµατική οµαδοποίηση εναρκτήριων γεγονότων που µπορούν να αποτελέσουν αφορµές ατυχήµατος. Η συµβολή του Τ.Α. σε αυτό το στάδιο έχει εποµένως ιδιαίτερη σηµασία για τη διασφάλιση της πληρότητας της Γραπτής Eκτίµησης Eπαγγελµατικού Kινδύνου (Π 17/96). Η πληρότητα της συγκεκριµένης εκτίµησης για τη βιοµηχανική µονάδα που υπάγεται άµεσα στην οδηγία Seveso καθώς και για τις γειτνιάζουσες βιοµηχανικές µονάδες είναι καθοριστική για µια ολοκληρωµένη σύνταξη της Μελέτης Ασφάλειας.
Σελ. 2 2. Στο στάδιο της πρόληψης και της προώθησης της κατεύθυνσης της εγγενούς ασφάλειας στη λειτουργία της επιχείρησης. Στο στάδιο αυτό η παρέµβαση του Τ.Α. αφορά στις διαδικασίες παραγωγής και συντήρησης των µηχανών της επιχείρησης. Στο επίπεδο της παραγωγικής διαδικασίας δίνεται έµφαση στην αναδιάρθρωση της σύµφωνα µε τις αρχές της εγγενούς ασφάλειας: - Αρχή της αποφυγής του κινδύνου µε την αντικατάσταση ουσιών ή καταστάσεων µε ασφαλέστερες. - Αρχή της κατάτµησης και του περιορισµού του κινδύνου µε τη χρήση µικρότερων ποσοτήτων χηµικών ουσιών, ώστε σε περίπτωση διαρροής ή έκρηξης να περιοριστεί ο κίνδυνος. - Αρχή της αραίωσης και εξασθένισης του κινδύνου µε την αλλαγή των συνθηκών χρήσης ουσιών ή διεργασιών, ώστε να τις καθιστούν λιγότερο επικίνδυνες (π.χ. µεταβολή της πίεσης και της θερµοκρασίας). Αντίστοιχα πρέπει να δοθεί έµφαση στη διαµόρφωση ολοκληρωµένου προγράµµατος προληπτικής συντήρησης και στα σχετικά προγράµµατα εκπαίδευσης και ενηµέρωσης του προσωπικού. 3. Στο στάδιο διαµόρφωσης και εφαρµογής διαδικασιών αυτοελέγχου και συστηµάτων αντιµετώπισης του επαγγελµατικού κινδύνου σε κάθε επιχείρηση. Εδώ περιλαµβάνονται τα νοµοθετικά προβλεπόµενα: Συστήµατα ιαχείρισης Ασφάλειας (ΚΥΑ 5697/590/00), ΣΑΤΑΜΕ, Σχέδια Αντιµετώπισης Έκτακτων Καταστάσεων (Ν.1568/85, Π 16/96, Π 17/96 κλπ), Κανονισµοί λειτουργίας µηχανών κλπ. Στο επίπεδο αυτό θα πρέπει να τονίσουµε τη σηµασία της αποτελεσµατικής συνεργασίας µε τον Ιατρό Εργασίας και της διεπιστηµονικής προσέγγισης του θέµατος. 4. Στη γρήγορη και αποτελεσµατική διαχείριση των νέων στοιχείων που προκύπτουν στη διαδικασία παραγωγής (αλλαγές στις ποσότητες και στη χωροθέτηση επικίνδυνων ουσιών, αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής κλπ). Πρόκειται για ζήτηµα εξαιρετικής σηµασίας που αναδεικνύει µε τη σειρά του τα θέµατα: - Tης ταχύτητας και της πληρότητας ενηµέρωσης των αρµοδίων αρχών σχετικά µε τις αλλαγές σε κάθε βιοµηχανική µονάδα. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να αναδείξουµε ιδιαίτερα την αξία έγκαιρης ενηµέρωσης των συντελεστών σχεδιασµού και υλοποίησης ΣΑΤΑΜΕ, για αλλαγές στη λειτουργία και στην πρακτική βιοµηχανικών µονάδων που δεν υπάγονται άµεσα στην οδηγία Seveso. - Tης διαδικασίας επανεξέτασης των σχεδίων αντιµετώπισης (π.χ. επανεξέταση της πληρότητας των σεναρίων που έχουν κατατεθεί στη Μελέτη ασφάλειας). - Της αναβάθµισης της αποτελεσµατικής συνεργασίας των οµάδων παρέµβασης για την υλοποίηση ΣΑΤΑΜΕ (π.χ. ακριβής πληροφόρηση των πυροσβεστικών δυνάµεων για την κατάσταση ενός βιοµηχανικού χώρου). Οι προβλεπόµενες διαδικασίες της γραπτής εκτίµησης του επαγγελµατικού κινδύνου (Π 17/96) και της Μελέτης ασφάλειας (οδηγία Seveso) αποτελούν βασικά εργαλεία αντιµετώπισης των προαναφερόµενων στόχων και υλοποίησης της συνδυασµένης εφαρµογής του σχετικού νοµοθετικού πλαισίου. Συνοψίζοντας, ο θεσµός του Τεχνικού ασφάλειας µπορεί και πρέπει να παίξει σηµαντικό ρόλο για την επίλυση του δύσκολου προβλήµατος της συνδυασµένης εφαρµογής του συνόλου του νοµοθετικού πλαισίου σχετικά µε τον επαγγελµατικό κίνδυνο.
Σελ. 3 Η αναγκαιότητα της συνδυασµένης εφαρµογής του νοµοθετικού πλαισίου έχει αναλυθεί και συζητηθεί σε προηγούµενες ηµερίδες του ΤΕΕ 1. Η συνδυασµένη εφαρµογή µπορεί να διασφαλίσει:! την ολοκληρωµένη εκτίµηση της επικινδυνότητας µέσα από τον ποσοτικό καθορισµό της (τη συγκρότηση µιας ιεραρχηµένης καταγραφής των πηγών κινδύνου στον εργασιακό χώρο, την πληρότητα της συλλογής πληροφοριών και της παροχής δεδοµένων για τις κρίσιµες φάσεις εργασίας, προσδιορισµό της συχνότητας βλαβών της εγκατάστασης, την πρόβλεψη αρχικών γεγονότων που µπορεί να οδηγήσουν σε ατύχηµα κ.α.).! την ολοκληρωµένη αντιµετώπιση ενός Βιοµηχανικού Ατυχήµατος Μεγάλης Έκτασης (ΒΑΜΕ), ιδιαίτερα όσον αφορά στην κατάρτιση του εξωτερικού σχεδίου αντιµετώπισης (π.χ. γειτνίαση µε εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην οδηγία Seveso),! την διασφάλιση της πληρότητας και της ακρίβειας της σχετικής ελεγκτικής διαδικασίας, µε την ανάδειξη της Γραπτής εκτίµησης (Π 17/96) σαν ελεγκτικού δεδοµένου (π.χ. έλεγχος µέτρων πρόληψης πιθανού φαινοµένου domino). Η αντικειµενική δυσκολία του προβλήµατος της συνδυασµένης εφαρµογής του νοµοθετικού πλαισίου, οφείλεται σε δυο βασικά στοιχεία του: i. στη συνθετότητα του προβλήµατος: - δυσκολία αποτελεσµατικού συντονισµού πλήθους εµπλεκόµενων φορέων, - πλήθος προϋποθέσεων υποδοµών και στελεχών, - επάρκεια εκπαίδευσης εργαζοµένων και κατοίκων, - µεθοδολογικά και πολιτικά προβλήµατα εφαρµογής του νοµοθετικού πλαισίου, - χρήση γης µε γνώµονα το ιδιωτικό κέρδος ii. στο δυναµικό χαρακτήρα του: - αλλαγές στο εσωτερικό της βιοµηχανικής µονάδας (π.χ. αλλαγές οργάνωσης εργασίας, προσθήκη νέων τµηµάτων παραγωγής, αλλαγή υλικών), - αλλαγές σε επίπεδο βιοµηχανικής περιοχής (π.χ. εγκατάσταση νέων µεγάλων µονάδων, αλλαγές παραγωγικής κατεύθυνσης), - µεταβολές στην ευρύτερη περιοχή (π.χ. κυκλοφοριακά προβλήµατα, µεταβολή αριθµού και σύνθεσης πληθυσµού). Β. Το νοµοθετικό πλαίσιο για τον Τ.Α. Μέσα σε αυτήν την πραγµατικότητα, η πολιτεία (ν.1568/85, Π 17/96 κλπ), αναθέτει στον Τεχνικό Ασφάλειας το κύριο βάρος της αντιµετώπισης του επαγγελµατικού κινδύνου µέσα στην επιχείρηση, ως προς το σκέλος της ασφάλειας των εργαζοµένων. Ο Τεχνικός Ασφάλειας (Τ.Α.), ο Γιατρός Εργασίας (Γ.Ε.) και η Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας των Eργαζοµένων (ΕΥΑΕ), αποτελούν σύµφωνα µε το νόµο, τους βασικούς θεσµούς βελτίωσης των συνθηκών εργασίας µέσα στην επιχείρηση. Συγκεκριµένα, ο Τ.Α. (αρθ.6 του ν.1568/85): - συµβουλεύει τον εργοδότη σε θέµατα σχεδιασµού, προγραµµατισµού, κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προµήθειας µέσων και εξοπλισµού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσµατικότητας των ατοµικών µέσων προστασίας, καθώς και διαµόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, - ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών µέσων καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και µεθόδων εργασίας πριν από την εφαρµογή τους και 1 Βλ. ενδεικτικά «Επικινδυνότητα βιοµηχανικών εγκαταστάσεων», Αθήνα 1999.
Σελ. 4 επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και πρόληψης των ατυχηµάτων, ενηµερώνοντας σχετικά τους αρµόδιους προϊσταµένους των τµηµάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. Για την επίβλεψη των συνθηκών εργασίας (αρθ.7, ν.1568/85), ο Τ.Α. έχει υποχρέωση: α) να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας, να προτείνει µέτρα αντιµετώπισής της και να επιβλέπει την εφαρµογή τους, β) να επιβλέπει την ορθή χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας, γ) να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχηµάτων, να αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των ερευνών του και να προτείνει µέτρα για την αποτροπή παρόµοιων ατυχηµάτων. δ) να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερµού για τη διαπίστωση ετοιµότητας προς αντιµετώπιση ατυχηµάτων. Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση (αρθ.7, ν.1568/85), ο Τ.Α. έχει υποχρέωση: α) να µεριµνά ώστε οι εργαζόµενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και να τους ενηµερώνει και καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελµατικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους, β) να συµµετέχει στην κατάρτιση και εφαρµογή των προγραµµάτων εκπαίδευσης των εργαζοµένων σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Για ένα τόσο ευρύ σύνολο καθηκόντων, ο χρόνος που υποχρεούται ο εργοδότης να απασχολεί τον Τ.Α. είναι ελάχιστος. Σύµφωνα µε το Π 294/88, οι επιχειρήσεις χωρίζονται σε 3 κατηγορίες σε σχέση µε τον ελάχιστο χρόνο απασχόλησης του Τ.Α. και µε κριτήριο την επικινδυνότητα τους (π.χ. στην κατηγορία Α ανήκουν οι βιοµηχανίες επεξεργασίας πετρελαιοειδών, στην κατηγορία Β οι βιοµηχανίες Τύπου-Χάρτου και στην κατηγορία Γ το εµπόριο, η γεωργία, κλπ). Για την Β κατηγορία λοιπόν, προβλέπονται σήµερα για µια επιχείρηση (έως 1000 εργαζόµενους), µόνο 2,5 ώρες ετήσιας απασχόλησης του Τ.Α. ανά εργαζόµενο! Πίνακας 1: Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης Τ.Α. (αρθ.3, Π 294/88) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΩΡΕΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Τ.Α. ΑΝΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α έως 500 3,5 501 έως 1000 3,0 1001 έως 5000 2,5 5001 και άνω 2,0 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β έως 1000 2,5 1001 έως 5000 1,5 5001 και άνω 1,0 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ 0,4 Η συγκεκριµένη κατηγοριοποίηση του Π.. δεν εδράζεται σε µια αναγκαία, συγκεκριµένη και περιοδική εκτίµηση της επικινδυνότητας κάθε βιοµηχανικής µονάδας. Γ. Κριτική προσέγγιση του νοµοθετικού πλαισίου Ας δούµε τώρα πως το σηµερινό νοµοθετικό πλαίσιο και γενικότερα οι υπάρχουσες σχέσεις παραγωγής, µετατρέπουν τον Τ.Α. σε ένα ψευδεπίγραφο θεσµό-άλλοθι που
Σελ. 5 συγκαλύπτει και επωµίζεται στην πράξη την υπάρχουσα εργοδοτική και κρατική ευθύνη για την αντιµετώπιση του επαγγελµατικού κινδύνου: (α) Με βάση το σηµερινό νοµοθετικό πλαίσιο (ν.1568/85, Π 17/96 κλπ) ο Τ.Α. σε κάθε επιχείρηση τελεί σε σχέση εξαρτηµένης εργασίας προς τον εργοδότη. Μπορεί να δεχθεί λοιπόν αντικειµενικά την εργοδοτική πίεση, στο βαθµό που οι επίσηµες υποδείξεις του και η δραστηριότητα του αξιολογούνται σαν περιοριστικές για την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης. Το ουσιαστικό αυτό πρόβληµα δεν αντιµετωπίζεται φυσικά µε τις φραστικές αναφορές περί «ηθικής ανεξαρτησίας του Τ.Α. απ τον εργοδότη» (αρθ.7 Ν.1568/85). Η κατάσταση θα επιδεινωθεί µε την ενεργοποίηση του Π 95/99 όπου δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης χωρίς να κατοχυρώνεται η αντίστοιχη κρατική υποχρέωση παροχής υπηρεσιών. Ο Τ.Α. βρίσκεται πλέον σε καθεστώς διπλής εξάρτησης απ τον ιδιοκτήτη της Εξωτερικής Υπηρεσίας Προστασίας και Πρόληψης (Ε.Ξ.Υ.Π.Π.) και τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης που χρεώνεται απ την Ε.Ξ.Υ.Π.Π.. Χαρακτηριστική είναι σήµερα η δυσκολία πολλών συναδέλφων να προωθήσουν στον εργασιακό χώρο, µέτρα που στοχεύουν στην εγγενή ασφάλεια του, δηλ. στην αποµάκρυνση και όχι στην τιθάσευση του κινδύνου. Τα µέτρα αυτά έχουν υψηλότερο κόστος και φυσικά επιδρούν στην κερδοφορία της επιχείρησης (β) Ταυτόχρονα ο Τ.Α. σαν «ελεύθερος επαγγελµατίας» υποχρεώνεται να λειτουργήσει στο πλαίσιο της σηµερινής αγοράς, καλύπτοντας µεγαλύτερο αριθµό επιχειρήσεων µε σχετικά µικρότερη αµοιβή ανά επιχείρηση. Το γεγονός αυτό αυξάνει τον κίνδυνο υποβάθµισης στην πράξη των παρεχόµενων υπηρεσιών (χαρακτηριστικό παράδειγµα η κατάσταση που επικρατεί στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη). Παράγοντες που συµβάλλουν σε αυτή την υποβάθµιση είναι: - Η έλλειψη θεσµοθετηµένων µεθοδολογιών εκτίµησης του επαγγελµατικού κινδύνου καθώς και τυποποιηµένων βιβλίων υποδείξεων του Τ.Α. που επιτρέπει την υποβαθµισµένη παροχή υπηρεσιών. - Ο ελάχιστος υποχρεωτικός χρόνος παρουσίας του Τ.Α. συγκριτικά µε το µέγεθος των εργασιών του που προβλέπεται απ το Π.. 294/88. Την ίδια µάλιστα στιγµή ο νοµοθέτης υπονοεί υποχρέωση συχνής παρουσίας του ΤΑ για την «επίβλεψη της τήρησης των οδηγιών του», χωρίς όµως να την κατοχυρώνει! Αντίστοιχα, δεν καλύπτεται νοµικά ο πραγµατικός αναγκαίος χρόνος του Τ.Α. για την ουσιαστική επεξεργασία πρωτότυπων συγκεκριµένων λύσεων στα πολλαπλά προβλήµατα που αναδεικνύει η παραγωγική διαδικασία (π.χ. αναβάθµιση της ασφάλειας παλιών µηχανών). - Η δυνατότητα του εργοδότη να ονοµάζει σαν Τ.Α. κάθε µηχανικό της παραγωγής, δηλαδή να µετατρέπει τον ίδιο εργαζόµενο σε ελεγκτή και ελεγχόµενο για το ίδιο θέµα! - Ο υποτυπώδης κρατικός έλεγχος ο οποίος δεν προσανατολίζεται στο σκέλος της εργοδοτικής ευθύνης. Θα πρέπει επίσης να σηµειωθεί ότι η αποτίµηση της δουλειάς του Τ.Α. δεν καλύπτεται µε επάρκεια στην Ελλάδα απ τις σηµερινές Συλλογικές Συµβάσεις Εργασίας. (γ) Ο ρόλος του Τ.Α. είναι µια ακόµα κρίσιµη πλευρά στη οποία πρέπει να σταθούµε. Σύµφωνα µε το νοµοθετικό πλαίσιο ο Τ.Α. έχει κυρίως συµβουλευτικές αρµοδιότητες προς τον εργοδότη και τους εργαζόµενους. Το εύρος των υποχρεώσεων του, χωρίς κατοχύρωση αντίστοιχων ελεγκτικών δικαιωµάτων, καθιστά τον Τ.Α. ιδανικό εξιλαστήριο θύµα σε περίπτωση εργατικού ατυχήµατος. Η ουσιαστική λύση δε µπορεί να αναζητηθεί στην κατεύθυνση µιας ψευδεπίγραφής διεύρυνσης του αποφασιστικού ρόλου του Τ.Α. (π.χ. δυνατότητα-υποχρέωση διακοπής επικίνδυνων εργασιών) µέσα στο σηµερινό πλαίσιο. Ένα βήµα στην προαναφερόµενη κατεύθυνση του «αποφασιστικού» ρόλου ήταν το Π 70/90 για τις ναυπηγικές εργασίες. Η εφαρµογή του στη ζωή διαµόρφωσε ένα καθεστώς αυτεπάγγελτης δίωξης του Τ.Α. µε διαδικασία αυτόφωρου σε περίπτωση εργατικού ατυχήµατος και
Σελ. 6 συνέβαλε στη µετατόπιση στην πράξη της βασικής νοµικής ευθύνης απ τον εργοδότη στον Τ.Α. (δ) Η υποβάθµιση των τυπικών προσόντων που απαιτούνται για την ανάληψη καθηκόντων Τ.Α. δεν πρέπει επίσης να διαφύγει της προσοχής µας. Έτσι αναπτύσσεται µια ετεροβαρής σχέση στο αναγκαίο δίπολο Ιατρού Εργασίας Τεχνικού Ασφάλειας και δηµιουργείται το αντικειµενικό υπόβαθρο για την υποβάθµιση των παρεχόµενων υπηρεσιών στον τοµέα της ασφάλειας της εργασίας. Οι Πολυτεχνικές Σχολές δεν έχουν ακόµα συγκροτήσει προπτυχιακές κατευθύνσεις Μηχανικών Ασφάλειας στη χώρα µας. Πρόσφατα η κυβέρνηση ενεργοποίησε ουσιαστικά την παράγραφο 2γ του αρθ.4 του Π 17/96 η οποία δίνει τη δυνατότητα να ασκεί καθήκοντα Τ.Α. ο ίδιος ο εργοδότης αφού «επιµορφωθεί κατάλληλα» αλλά και κάποιος «επιµορφωµένος» εργαζόµενος µέσης εκπαίδευσης σε επιχειρήσεις Γ κατηγορίας εφόσον απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόµενους. Η πολιτική αυτή οδηγεί σε άνιση µεταχείριση των εργαζοµένων των µικρών επιχειρήσεων καθώς και σε νέα συνολική υποβάθµιση του θεσµού του Τ.Α. Το επόµενο ολισθηρό βήµα της κυβέρνησης ήταν η ψήφιση του Ν.3144/2003, σύµφωνα µε τον οποίο η δυνατότητα του εργοδότη επεκτάθηκε και σε ορισµένες επιχειρήσεις Β κατηγορίας, µε την προϋπόθεση ενός ψευδεπίγραφου σεµιναρίου 35 ωρών, σε κάποιο «διαπιστευµένο ΚΕΚ»! (ε) Ειδικότερα σε σχέση µε τη συµβολή του Τ.Α. στην εφαρµογή της οδηγίας Seveso, αναδεικνύονται τα ακόλουθα προβλήµατα: i. Ασάφεια διακριτού ρόλου εν υπάρχει συγκεκριµένη αναλυτική αναφορά στο ρόλο του Τ.Α. παρότι το σύνολο της θεµατολογίας του Συστήµατος ιαχείρισης Ασφάλειας (ΚΥΑ5697/590/00) τον εµπλέκει αντικειµενικά σύµφωνα µε το νοµοθετικό πλαίσιο για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας. Υπενθυµίζουµε ότι η θεµατολογία αφορά στην αξιολόγηση κινδύνων µεγάλου ατυχήµατος, στον έλεγχο λειτουργίας θέσπιση οδηγιών ασφαλούς λειτουργίας, στη διαχείριση αλλαγών της παραγωγικής διαδικασίας και της οργάνωσης της εργασίας κλπ. Παράλληλα, ο Τ.Α. εµπλέκεται και λόγω της απαίτησης του Π 17/96 για αντιµετώπιση προβληµάτων που σχετίζονται µε την αλληλεπίδραση εργασιακού και ευρύτερου περιβάλλοντος (αρθ.10). ii. Προβλήµατα υποδοµής, επικοινωνίας και πληροφόρησης Η απουσία συµβατών τεχνικών βάσεων δεδοµένων, µεταξύ µονάδων, για σενάρια κινδύνου καθώς και οι ελλείψεις αναλυτικών στοιχείων για τις επικίνδυνες ουσίες, είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγµατα. Αξιοσηµείωτες πλευρές είναι επίσης η έλλειψη υποδοµής για διαρκή και γρήγορη «ανταλλαγή πληροφοριών» σύµφωνα µε το άρθρο 8 της Seveso II (πηγές πληροφορίας, ροή πληροφορίας από µονάδα σε µονάδα, πλήθος αποδεκτών κλπ), η έλλειψη συστηµατικής επεξεργασίας των στατιστικών στοιχείων για εργατικά ατυχήµατα ανά κλάδο καθώς και η δυσκολία πρόσβασης του Τ.Α. στο σύνολο των στοιχείων (π.χ. βιοµηχανικό απόρρητο). iii. Προβλήµατα µεθοδολογίας εκτίµησης Το θέµα απαιτεί αυτοτελή ανάπτυξη και δεν µπορεί να εξαντληθεί στο πλαίσιο της συγκεκριµένης εισήγησης. Αναφέρουµε ενδεικτικά: - το πλήθος και την αξιοπιστία των µοντέλων υπολογισµού της έντασης φαινοµένων (π.χ. διασπορά τοξικών ουσιών) σε συνδυασµό µε την έλλειψη αρχικών δεδοµένων (π.χ. µετεωρολογικές συνθήκες, ακριβείς συνθήκες ατυχήµατος, ουσίες που δηµιουργούνται σε συνθήκες ΒΑΜΕ κ.α.), - το πρόβληµα της αξιοπιστίας των οριακών τιµών και της προσέγγισης της συνέργιας παραγόντων (π.χ. συνδυασµένη επίδραση επικίνδυνων ουσιών στον ανθρώπινο οργανισµό). - Το ζήτηµα των κριτηρίων επιλογής του «χειρότερου σεναρίου» και τη διαχείριση της ασφάλειας σύµφωνα µε αυτό.
Σελ. 7. Τυπικές και πραγµατικές δυνατότητες συµβολής του Τ.Α. για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας Στο σύνολο των προαναφερόµενων προβληµάτων εδράζεται η ουσιαστική διάσταση ανάµεσα στις τυπικές και πραγµατικές δυνατότητες του Τ.Α., για την προώθηση των στόχων της εγγενούς ασφάλειας µέσα στην επιχείρηση. Το µεγάλο εύρος των τυπικών δυνατοτήτων και καθηκόντων του Τ.Α. καθιστά «εύκολη υπόθεση» τη µετατροπή του σε κατηγορούµενο για πρόκληση σωµατικής βλάβης από αµέλεια σε περίπτωση εργατικού ατυχήµατος. Βέβαια, το νοµοθετικό πλαίσιο για την υγεία και ασφάλεια των εργαζοµένων (ΥΑΕ), προβλέπει ότι υπεύθυνος για την εφαρµογή και τήρηση των µέτρων ασφάλειας είναι ο εργοδότης και όχι ο Τ.Α. (αρθ.32 του ν.1568/85, αρθ.7 του Π 17/96, Εγκύκλιος Υπ.Εργασίας µε αριθµ. 130297/15-7-96, κλπ). Προβλέπει επίσης ποινές για τον εργοδότη σύµφωνα µε την αρχή της εργοδοτικής ευθύνης για την εφαρµογή των µέτρων ΥΑΕ στον εργασιακό χώρο. Όµως ο Τ.Α. µπορεί να διωχθεί µε βάση το συνολικό νοµοθετικό πλαίσιο (π.χ. αρθ. 314 και 315 του Ποινικού Κώδικα). Ταυτόχρονα επωµίζεται στην πράξη σηµαντικό µέρος της εργοδοτικής ευθύνης, αφού ο εργοδότης εύκολα µπορεί να επικαλεστεί ελλείψεις σχετικά µε τις υποδείξεις και τις συµβουλές που δέχθηκε από τον Τ.Α. Η πληρότητα των συµβουλών και υποδείξεων του Τ.Α. προς τον εργοδότη, σχετίζεται άµεσα µε τους πραγµατικούς όρους που υπάρχουν σήµερα για να παίξει το ρόλο του. Ας συνοψίσουµε ορισµένα χαρακτηριστικά προβλήµατα: # Το µεγάλο εύρος των γνώσεων που απαιτούνται για να είναι ο Τ.Α. αποτελεσµατικός στην εργασία του (π.χ. οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, βιοµηχανικής υγιεινής, ψυχολογίας), σε σχέση µε το σηµερινό επίπεδο εκπαίδευσής του. # Το µεγάλο εύρος των καθηκόντων του (π.χ. επίβλεψη εφαρµογής µέτρων, επιθεώρηση, ενηµέρωση και εκπαίδευση εργαζοµένων, γραπτή εκτίµηση επαγγελµατικού κινδύνου) σε σχέση µε τον ελάχιστο προβλεπόµενο υποχρεωτικό χρόνο εργασίας του και τους σηµερινούς απαράδεκτους όρους αµοιβής του. # Το σηµερινό επίπεδο τεχνολογίας και υποδοµής πολλών µικροµεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων καθώς και την έλλειψη τυποποιηµένων διαδικασιών και κανονισµών λειτουργίας στο επίπεδο παραγωγής (π.χ. χρήση παλιών µηχανών που δεν έχουν καν πιστοποίηση CE). # Τις δυσκολίες ουσιαστικής συνεργασίας µε τον εργοδότη αλλά και µε τµήµα του προσωπικού, για τη βαθύτερη γνώση της πραγµατικής καθηµερινής πρακτικής στην παραγωγική διαδικασία. Το τελευταίο πρόβληµα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και δε µπορεί να ξεπεραστεί µε ανούσιες επικλήσεις στις «διπλωµατικές ικανότητες» και στη «διακριτικότητα των χειρισµών» του Τ.Α.. Η δυσκολία που συναντά ο Τ.Α. στο να έχει πληροφόρηση για επικίνδυνες πρακτικές και παραβιάσεις των προβλεπόµενων κανόνων (που δεν µπορεί πάντοτε εύκολα να εντοπίσει στο σύνολό τους και µε πληρότητα ο ίδιος), έχει βαθύτερα αίτια. Ο εργοδότης προσεγγίζει το θέµα των επικίνδυνων πρακτικών µε κριτήριο την κερδοφορία του (π.χ. εντατικοποίηση εργαζοµένων και παραβιάσεις του νόµιµου ωραρίου, παραβιάσεις συγκεκριµένων κανόνων λειτουργίας και αφαίρεσης προστατευτικών από τις µηχανές µε στόχο τη µείωση του χρόνου παραγωγής). Ο έµπειρος εργοδηγός συχνά προσπαθεί να περιφρουρήσει την κατακτηµένη εµπειρικά τεχνογνωσία του. Οι Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας των εργαζοµένων είτε δεν υπάρχουν είτε έχουν συγκροτηθεί µόνο τυπικά στην πλειοψηφία των επιχειρήσεων, για διάφορους λόγους (εργοδοτικός αυταρχισµός, απουσία εκπαίδευσης και ουσιαστικής ελεγκτικής δυνατότητας, κλπ).
Σελ. 8 Μέσα σ αυτό το πλαίσιο, ο Τ.Α. συχνά αυτολογοκρίνεται στην πράξη σχετικά µε την υποβολή ενοχλητικών υποδείξεων προτάσεων προς τον εργοδότη (υψηλού κόστους υλοποίηση, πρόκλησης µεγάλης ανατροπής της οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, κλπ). Έτσι τελικά µετατρέπεται εύκολα σε εξιλαστήριο θύµα στις περιπτώσεις παραποµπής στη δικαιοσύνη υποθέσεων εργατικών ατυχηµάτων. Το τελευταίο διάστηµα διακρίνεται επίσης µια προσπάθεια σταδιακής µετακύλισης της κρατικής και εργοδοτικής ευθύνης, ακόµη και των ευθυνών του Ιατρού Εργασίας, στις πλάτες του Τ.Α., µέσα από προτάσεις φαινοµενικής αναβάθµισης του ρόλου του (π.χ. πρόταση ανάδειξης ευθύνης του Τ.Α. στο πλαίσιο του Σχεδιασµού Έκτακτης Ανάγκης, για τη δηµιουργία καναλιών επικοινωνίας µε τις κρατικές υπηρεσίες και τα Νοσοκοµεία της περιοχής, για την εκπαίδευση στελεχών της επιχείρησης σε Πρώτες Βοήθειες κ.α.). Ο βαθύτερος λόγος που εµποδίζει τον Τ.Α. να αποτελέσει ουσιαστικό µοχλό βελτίωσης των συνθηκών εργασίας, είναι σε τελευταία ανάλυση οι σηµερινές κοινωνικοοικονοµικές σχέσεις παραγωγής. Ε. Το πολιτικό πρόβληµα Σε τελευταία ανάλυση πρέπει να αναζητήσει κανείς τα πραγµατικά αίτια που εµποδίζουν τη γρήγορη, αποτελεσµατική και ολοκληρωµένη υιοθέτηση απ τις ελληνικές βιοµηχανίες της κατεύθυνσης της εγγενούς ασφάλειας. Για να διερευνήσουµε λοιπόν το συγκεκριµένο πρόβληµα πρέπει να εστιάσουµε στο βασικότερο παράγοντα που καθορίζει κάθε επιλογή της καπιταλιστικής επιχείρησης, δηλ. την επίδραση που θα έχει η επιλογή της στο ποσοστό κέρδους της. Με βασικό κριτήριο την επίδραση στην πορεία κερδοφορίας του εργοστασίου του θα αποφασίσει για παράδειγµα ένας διευθυντής, πως θα αντιµετωπίσει το πρόβληµα της λειτουργίας µιας απαράδεκτα θορυβώδους µηχανής. Μπορεί να επιλέξει ανάµεσα σε πολλές λύσεις: τη δαπανηρή αντικατάσταση της (σύµφωνα µε την κατεύθυνση της εγγενούς ασφάλειας), τη διατήρησή της µε προσθήκη προστατευτικών ηχοπετασµάτων, τη φθηνή λύση της χορήγησης ωτασπίδων στο προσωπικό και την ανοιχτή αδιαφορία για την υγεία του εργαζόµενου. Η επιλογή του θα κριθεί στην καλύτερη περίπτωση απ το αποτέλεσµα µιας ανάλυσης κόστους οφέλους απ τη λήψη µέτρων για την οικονοµική απόδοση της επιχείρησης (Cost Benefit Analysis). Η ανάλυση αυτή θα δείξει σε ποιο βαθµό συµφέρει τον εργοδότη να δαπανήσει γενικά για µέτρα ασφάλειας ώστε να αποφύγει τα µελλοντικά έξοδα επισκευών, αντικατάστασης εξοπλισµού, και τις ζηµιές από αναγκαστική µείωση της παραγωγής κλπ. Το κεφάλαιο ενδιαφέρεται για το ανώτατο όριο εργατικής δύναµης που µπορεί να αποσπάσει σε µια εργάσιµη ηµέρα και όχι για τη διάρκεια ζωής της εργατικής δύναµης του συγκεκριµένου εργάτη. Στην καλύτερη περίπτωση λοιπόν ο κεφαλαιοκράτης σταµατά να παίρνει µέτρα ασφάλειας, µόλις το κόστος πρόληψης ξεπεράσει το κόστος του εργατικού ατυχήµατος για τον ίδιο. Αντίθετα, για το εργατικό κίνηµα η προστασία της ζωής του εργαζόµενου είναι αυτοσκοπός! Στην περίπτωση των ΒΑΜΕ το όφελος της πρόληψης του ατυχήµατος για τον εργοδότη είναι µεγαλύτερο, αφού αφορά σε µεγάλο βαθµό την προστασία κεφαλαίου που έχει επενδυθεί. Ωστόσο το κόστος της πρόληψης και διαχείρισης για το ιδιωτικό κεφάλαιο και το κράτος είναι επίσης µεγαλύτερο λόγω της συνθετότητας και της έκτασης του θέµατος που ξεπερνά τις γενικές απαιτήσεις αντιµετώπισης του επαγγελµατικού κινδύνου. Αναφερόµαστε στη χρηµατοδότηση υποδοµών και στην επίλυση δύσκολων προβληµάτων που αφορούν συχνά µία ολόκληρη περιοχή και όχι τα στενά όρια µίας βιοµηχανικής µονάδας. Προβληµάτων που οξύνονται εξαιτίας της χρήσης γης µε γνώµονα το ιδιωτικό καπιταλιστικό κέρδος (π.χ. ζητήµατα χωροθέτησης νέων µονάδων, τήρησης αναγκαίων αποστάσεων µεταξύ βιοµηχανιών, ελλείψεων σχετικών τεχνικών έργων υποδοµής κ.α.).
Σελ. 9 Επανέρχεται λοιπόν το βασικό ερώτηµα: ποιος αποφασίζει και µε ποιο κριτήριο για το αποδεκτό επίπεδο πρόληψης και αντιµετώπισης του θέµατος; Με ποιο βασικό κριτήριο θα επιλέξει ο εργοδότης: Την συχνότητα και την πληρότητα ενηµέρωσης για επικίνδυνες αλλαγές στην οργάνωση εργασίας και στην παραγωγική διαδικασία. Την αναλογία διαθέσιµου χρόνου συντήρησης και ελέγχου σε σχέση µε τον χρόνο παραγωγικής λειτουργίας της επιχείρησης. Την λήψη αναγκαίων µέτρων για την πρόληψη πολλαπλασιαστικών αποτελεσµάτων µεταξύ επί µέρους γειτονικών µονάδων. Την ιεράρχηση των πηγών κινδύνου και την αντίστοιχη προσαρµογή των σχεδίων αντιµετώπισης, ώστε να µην περιορίζονται στην αποκλειστική αντιµετώπιση του κινδύνου των ΒΑΜΕ. Στις σηµερινές συνθήκες, βασικό κριτήριο των αποφάσεων είναι η διασφάλιση του µέγιστου κέρδους της επιχείρησης. Αυτός είναι και ο πραγµατικός λόγος που η Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν έκανε δεκτές αρκετές τροπολογίες σχετικές µε το πεδίο εφαρµογής της Seveso II, που εγκρίθηκαν αρχικά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2. Οι συγκεκριµένες τροπολογίες στόχευαν στην αναβάθµιση της αρµοδιότητας και της ευθύνης των κρατικών και περιφερειακών αρχών σε σχέση µε την αρµοδιότητα του ασκούντα την εκµετάλλευση της επιχείρησης. Ωστόσο, στο βαθµό που εφαρµόζεται στη πράξη ένα κατακτηµένο νοµοθετικά πλαίσιο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζοµένων, η ιδιωτική επιχείρηση πιέζεται αντικειµενικά από πρόσθετους οικονοµικούς λόγους να λάβει περισσότερα µέτρα προστασίας, και ιδιαίτερα στην κατεύθυνση της εγγενούς ασφάλειας. Ο κίνδυνος είτε να διακοπεί η λειτουργία µιας επιχείρησης µε απόφαση της αρµόδιας αρχής, π.χ. της Επιθεώρησης Εργασίας, είτε να επιβληθεί τσουχτερό πρόστιµο στην εταιρεία, αποτελεί ένα µηχανισµό πίεσης. Η κατοχύρωση της ουσιαστικής ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελµατικού κινδύνου απ τον εργοδότη είναι µια ακόµα ισχυρότερη οικονοµική πίεση. Σε αυτή την περίπτωση, που ο εργοδότης υποχρεώνεται ουσιαστικά να λάβει σοβαρά µέτρα ασφάλειας, µπορεί να προτιµήσει να προωθήσει ριζοσπαστικά µέτρα αποµάκρυνσης του κινδύνου και όχι αµυντικά µέτρα προσθήκης συστηµάτων ασφάλειας στην υπάρχουσα παραγωγική διαδικασία. Τα δεύτερα, αντικειµενικά αυξάνουν την πολυπλοκότητα της εγκατάστασης και την πιθανότητα βλαβών και λαθών. Όµως στη σηµερινή «ισχυρή Ελλάδα» µια σειρά παράγοντες αναδεικνύουν την έλλειψη οποιασδήποτε µορφής πίεσης προς το µεγάλο κεφάλαιο, για µια ουσιαστική αναβάθµιση των µέτρων ασφάλειας στο χώρο εργασίας. Ορισµένες χαρακτηριστικές πλευρές της αρνητικής κατάστασης είναι: 1. Η µη ουσιαστική εφαρµογή του νοµοθετικού πλαισίου και η µετατροπή των προβλεπόµενων θεσµικών οργάνων σε µηχανισµούς τυπικής-νοµικής κάλυψης του εργοδότη. 2. Η ανυπαρξία ουσιαστικού κρατικού ελέγχου απ τις Επιθεωρήσεις Εργασίας που οδήγησε το Υπ.Εργασίας σε αναγκαστική δηµόσια αυτοκριτική τον Αύγουστο του 2000, για την κατάσταση των ελεγκτικών µηχανισµών. Οι όποιοι τυπικοί έλεγχοι γίνονται το τελευταίο διάστηµα και οι παραποµπές στη δικαιοσύνη, δεν εστιάζουν στο σκέλος της εργοδοτικής ευθύνης. 3. Η πολιτική συµπίεσης της τιµής της εργατικής δύναµης, εντατικοποίησης της εργασίας, ελαστικοποίησης του χρόνου εργασίας, αποδυνάµωσης των συλλογικών συµβάσεων, ανατροπής εργασιακών και ασφαλιστικών κατακτήσεων. Πρόκειται για µεταβολές της οργάνωσης εργασίας που γενικά αυξάνουν τον επαγγελµατικό κίνδυνο και δηµιουργούν νέους κινδύνους 4. Η ολοκληρωτική παράδοση του έργου της αντιµετώπισης του επαγγελµατικού κινδύνου στα χέρια των ιδιωτικών Εξωτερικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης (Ε.Ξ.Υ.Π.Π.). 2 Βλ. COM (2002) 540 τελικό.
Σελ. 10 5. Η κυβερνητική επιχείρηση αποχαρακτηρισµού ολόκληρων κλάδων που ανήκουν σήµερα στο πλαίσιο των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελµάτων (ΒΑΕ) και η ανυπαρξία ουσιαστικής ασφαλιστικής οικονοµικής επίπτωσης στον εργοδότη απ την αύξηση της επικινδυνότητας στον εργασιακό χώρο. εν πρόκειται για τυχαία κενά και ελλείµµατα. Η σηµερινή κατάσταση αντανακλά την ουσιαστική συµβολή του κράτους στην προσπάθεια της άρχουσας τάξης να δώσει τη µάχη της ανταγωνιστικότητας, συµπιέζοντας την τιµή της εργατικής δύναµης. ΣΤ. Η πραγµατική διέξοδος Μπροστά σε αυτή την αρνητική κατάσταση, ο Π.Σ..Μ.-Η. υλοποιεί συγκεκριµένη πρωτοβουλία ενηµέρωσης και συζήτησης για τη διαµόρφωση ενός ολοκληρωµένου πλαισίου, σε συντονισµό µε άλλους κλαδικούς συλλόγους διπλ. µηχανικών και µαζικούς φορείς. Ήδη σε σχετικές ηµερίδες στη Μυτιλήνη, τη Χαλκίδα και το Ηράκλειο, έχει εκφρασθεί µια ευρύτερη συµφωνία των συναδέλφων για: - Tη δηµιουργία κρατικών Υπηρεσιών Προστασίας και Πρόληψης και την ουσιαστική αναβάθµιση της σχετικής κρατικής υποδοµής. Η δηµιουργία εναρµονισµένων τεχνικών βάσεων δεδοµένων µεταξύ µονάδων, η κάλυψη των αναγκών για ποσοτικοποίηση σειράς αβεβαιοτήτων, η διεξαγωγή κλαδικών ερευνών, αποτελούν ορισµένες χαρακτηριστικές πλευρές. - Την αύξηση του υποχρεωτικού χρόνου απασχόλησης του Τ.Α και την τυποποίηση των βιβλίων υποδείξεων του Τ.Α. - Τη θεσµοθέτηση συγκεκριµένων µεθοδολογιών εκτίµησης του επαγγελµατικού κινδύνου και την απαίτηση για ποσοτικό καθορισµό της επικινδυνότητας. Η απαίτηση αυτή δεν σχετίζεται µόνο µε την διασφάλιση της αξιοπιστίας της εκτίµησης του κινδύνου, αλλά και µε τη δηµιουργία ουσιαστικού υπόβαθρου για τη διαχείρισή του. - Τη δηµιουργία προπτυχιακής κατεύθυνσης Μηχανικών Ασφάλειας στις Πολυτεχνικές Σχολές και την ενεργοποίηση µεταβατικού προγράµµατος κατάρτισης των σηµερινών Τ.Α. (σε συνεργασία µε το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. και τους κλαδικούς συλλόγους των διπλ. µηχανικών). - Τον προσανατολισµό του κρατικού ελέγχου στην εργοδοτική ευθύνη για την προστασία των εργαζοµένων απ τον επαγγελµατικό κίνδυνο, την αποσαφήνιση των κριτηρίων αξιολόγησης των Μελετών Ασφάλειας (ΜΑ), την κατοχύρωση διαδικασίας ελέγχου της δράσης των κρατικών ελεγκτικών σωµάτων. Η προβλεπόµενη διαδικασία αξιολόγησης των ΜΑ δεν πρέπει να µετατραπεί σε µια τυπική καταχώρηση των µελετών στα αρµόδια κρατικά γραφεία. - Την επιβολή διαδικασίας ουσιαστικής και περιοδικής εκτίµησης της επικινδυνότητας κάθε συγκεκριµένης βιοµηχανικής µονάδας. - Την υπογραφή Συλλογικών Συµβάσεων που θα καλύπτουν ουσιαστικά τους Τ.Α. Ωστόσο η ουσιαστική αλλαγή στη σηµερινή κατάσταση απαιτεί κατά τη γνώµη µου συγκεκριµένη απάντηση στο πολιτικό ερώτηµα, ποιο θα είναι το βασικό κριτήριο της αναζητούµενης λύσης: Η ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών ή αντίθετα η διασφάλιση της µέγιστης καπιταλιστικής κερδοφορίας; Η πρόταξη των λαϊκών αναγκών αναδεικνύει την αναγκαιότητα ανατροπής των σηµερινών σχέσεων παραγωγής, που θυσιάζουν την ανθρώπινη ζωή στο βωµό του καπιταλιστικού κέρδους. Οδηγεί σε µια θεώρηση η οποία δεν υποτάσσει την αντιµετώπιση του επαγγελµατικού κινδύνου στις ανάγκες της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Σελ. 11 Η απαίτηση του συνδικαλιστικού κινήµατος για ουσιαστική εφαρµογή και διεύρυνση της υπάρχουσας νοµοθεσίας, για την κατάργηση των ιδιωτικών ΕΞ.Υ.Π.Π., για την κατοχύρωση της εργοδοτικής εισφοράς για την ασφαλιστική κάλυψη του επαγγελµατικού κινδύνου, καθώς και για τη συγκρότηση των Επιτροπών Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΥΑΕ), είναι βήµατα προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν αρκούν! Πρέπει να απαιτήσουµε αποκλειστικά κρατικές υπηρεσίες τόσο για την πρωτογενή παραγωγή έργου προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζοµένων όσο και για τον έλεγχο αυτής της δραστηριότητας. Το καθεστώς των εργαζοµένων σε αυτές τις επιχειρήσεις θα είναι αυτό του δηµόσιου λειτουργού. Η χρηµατοδότηση της συγκεκριµένης δραστηριότητας θα καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισµό και από το ασφάλιστρο επαγγελµατικού κινδύνου κατά επιχείρηση και κλάδο. Η αποτελεσµατική υλοποίηση αυτής της πρότασης προϋποθέτει βέβαια ριζική αλλαγή του συσχετισµού δυνάµεων στο κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Απαιτεί να έρθουν στο προσκήνιο οι κοινωνικές δυνάµεις που θα κοινωνικοποιήσουν τους οικονοµικούς τοµείς στρατηγικής σηµασίας και τα µέσα της µεγάλης βιοµηχανικής παραγωγής. Απαιτεί σε τελευταία ανάλυση να πάρουν οι εργαζόµενοι την τύχη στα χέρια τους και να εκπληρώσουν το χρέος τους απέναντι στα θύµατα αυτής της εφιαλτικής κατάστασης. Ζ. Ενδεικτική Βιβλιογραφία 1. COM (2002) 540 τελικό, Τροποποιηµένη πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 96/82/ΕΚ του συµβουλίου της 9 ης εκεµβρίου 1996 σχετικά µε την αντιµετώπιση των κινδύνων µεγάλων ατυχηµάτων όπου υπεισέρχονται επικίνδυνες ουσίες, Βρυξέλλες 26.9.2002. 2. Γεωργιάδου Ε., Βιοµηχανικά ατυχήµατα µεγάλης έκτασης Μεθοδολογικός & Πληροφοριακός οδηγός, εκδ. ΕΛΙΝΥΑΕ, Αθήνα 2001. 3. Λυγερός Α.Ι., Ανάλυση κινδύνων - Σηµειώσεις, Σεµινάριο Συνεχιζόµενης Εκπαίδευσης ΕΜΠ, Αθήνα 1996. 4. Μουζάκης Γ., Εφαρµογή της οδηγίας Seveso II στην Ελλάδα, Ηµερίδα ΤΕΕ «Επικινδυνότητα Βιοµηχανικών Εγκαταστάσεων», Αθήνα 1999. 5. Παπάζογλου Ι.Α., Ποσοτικός καθορισµός επικινδυνότητας και ορθολογική διαχείριση της ασφάλειας βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, Ηµερίδα ΤΕΕ «Επικινδυνότητα Βιοµηχανικών Εγκαταστάσεων», Αθήνα 1999. 6. Παπαδόπουλος Γερ., Γεωργιάδου Ε., Η Γραπτή εκτίµηση του επαγγελµατικού κινδύνου (Π 17/96) σαν εργαλείο ελέγχου της επικινδυνότητας βιοµηχανικών εγκαταστάσεων - υνατότητες και Προβλήµατα, Ηµερίδα ΤΕΕ «Επικινδυνότητα Βιοµηχανικών Εγκαταστάσεων», Αθήνα 1999. 7. Παπαδόπουλος Γερ., Κριτική αποτίµηση της εφαρµογής του θεσµικού και νοµοθετικού πλαισίου για την Υγιεινή & Ασφάλεια στη χώρα µας, ιηµερίδα ΓΣΕΕ για την Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας «Νοµοθετικό πλαίσιο για την Υγιεινή & Ασφάλεια - Τρόποι παρέµβασης του συνδικαλιστικού κινήµατος», Αθήνα 1996. 8. Παπαδόπουλος Γερ., Ο στόχος της εγγενούς ασφάλειας και ο ρόλος του Τεχνικού Ασφάλειας, Υγιεινή & Ασφάλεια της Εργασίας (περιοδική έκδοση ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.), τ.13, 2003. 9. Χρήστου Μ., Σχεδιασµός χρήσεων γης και χωροθέτηση βιοµηχανικών εγκαταστάσεων που διαχειρίζονται επικίνδυνες ουσίες, Ηµερίδα ΤΕΕ «Επικινδυνότητα Βιοµηχανικών Εγκαταστάσεων», Αθήνα 1999. 10. Χριστόλης Μ., Μαρκάτος Ν., Στρατηγική µείωσης περιβαλλοντικών οχλήσεων από τη χηµική βιοµηχανία, διηµερίδα Κλαδικού ΙΝΕ Πετρελαίου & Χηµικής Βιοµηχανίας, Αθήνα 2000.