IMPROVE Improving Validation of Not-Formal Learning in European Career Guidance Practitioners IMPROVE Οδηγός για την Πιστοποίηση Συμβούλων Επαγγελματικού Προσανατολισμού (2 η Έκδοση) Επιμέλεια: Peter Weber & Leonardo Evangelista Συγγραφείς του Οδηγού είναι: Peter Weber (κεφ. 1-3, 5), Leonardo Evangelista (κεφ. 4,5), Zuzana Freibergova, Rachel Nelson, Speranta Tibu & Mary Tountopoulou (κεφ. 5) Ο Οδηγός αφιερώνεται στη μνήμη του Enric Renau Permanyer, Προέδρου του Ινστιτούτου DEP (Βαρκελώνη) Η παρούσα έκδοση αναπτύχθηκε από τους εταίρους του IMPROVE: Improving Validation of Not- Formal Learning in European Career Guidance Practitioners. 510640-LLP-1-2010-1-IT- GRUNDTVIG-GMP. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του προγράμματος: www.improveguidance.eu. Το πρόγραμμα υλοποιείται με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το παρόν έγγραφο αντανακλά αποκλειστικά τις απόψεις των συγγραφέων του, ενώ η Κοινότητα δεν φέρει ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών εμπεριέχονται σ αυτό.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ 6 1.1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ 6 1.2 Η ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ 7 2. ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 13 2.1 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΟΥ CEDEFOP ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 13 2.2 ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΜΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ Ε.Π. 16 2.3 ISO 17024: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ 30 2.4. IMPROVE: ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 39 2.5 ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΟΔΗΓΙΩΝ CEDEFOP, ISO 17024 ΚΑΙ IMPROVE 47 3. ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ Ε.Π. 54 3.1 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ Ε.Π. 54 3.2 ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΩΝ 57 4. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΥΠΙΚΗΣ & ΑΤΥΠΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ 65 4.1 ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΥΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΤΥΠΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 65 4.2. Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΈΛΕΓΧΟΣ 73 4.2.5. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ 86 5. ΕΘΝΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ IMPROVE ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΝΑΦΟΡΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΤΑΧΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΤΙΣ ΕΞΙ ΧΩΡΕΣ. 93 5.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 93 5.2. ΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥΣ 96 5.3 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ; ΤΑ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ (ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ) 99 5.4. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 102 5.5 ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ 105 5.6. Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΟΔΗΓΙΩΝ ΤΟΥ IMPROVE 109 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 111
Εισαγωγή Κύριος στόχος του Οδηγού είναι να παρουσιάσει τις βασικές αρχές και την μεθοδολογία που αφορά στην αξιολόγηση και πιστοποίηση των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού, εστιάζοντας κυρίως στην απόδοσή τους, παρά στην εκπαίδευση, τις γνώσεις ή τις στάσεις τους, που ενισχύουν τα προσόντα τους 1. Αυτός ο Οδηγός σκοπεύει να αναδείξει τις ομοιότητες μεταξύ των κατευθυντήριων γραμμών που ακολουθούνται σε διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης και να παρουσιάσει ένα σταθερό και δοκιμασμένο μοντέλο, που εφαρμόζεται στην διαδικασία αξιολόγησης προσόντων. Ο Οδηγός δημιουργήθηκε στα πλαίσια του Προγράμματος IMPROVE 2. Το Improve 3 είναι ένα διεθνές Έργο που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα στα πλαίσια του προγράμματος Grundtvig «Δια Βίου Εκπαίδευση». Το Έργο προβλέπει την ανάπτυξη και δοκιμαστική εφαρμογή ενός Οδηγού Πιστοποίησης Άτυπης Εκπαίδευσης Συμβούλων Επαγγελματικού Προσανατολισμού σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, όπως περιγράφονται από τον CEDEFOP. Στο Έργο συμμετέχουν Οργανισμοί από 6 χώρες (Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Ρουμανία, Τσεχία) που ασχολούνται με την έρευνα, την εκπαίδευση και την παροχή υπηρεσιών στον τομέα της συμβουλευτικής επαγγελματικού προσανατολισμού. Οι εταίροι μέσω του προγράμματος IMPROVE επιδιώκουν: Να γίνει κατανοητό πώς λειτουργούν τα υφιστάμενα πλαίσια πιστοποίησης των δεξιοτήτων των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού 1 Για περισσότερο σχετικούς όρους βλ. το Λεξιλόγιο στην ενότητα 2.4. 2 Το παρόν έγγραφο επιμελήθηκαν οι Peter C. Weber pweber@ibw.ini-heidelberg.de & Leonardo Evangelista με τη βοήθεια της Rachel Nelson για το πρόγραμμα IMPROVE-Improving Validation of Not Formal Learning In European Career guidance practitioners 510640-LLP-1-2010-1-IT- GRUNDTVIG-GMP (2011-2012). Τα κεφάλαια 1-3 γράφτηκαν από τον Peter Weber ενώ την επιμέλειά τους είχαν οι Leonardo Evangelista & Rachel Nelson. Το κεφάλαιο 4 γράφτηκε από τον Leonardo Evangelista και την επιμέλειά του είχε η Rachel Nelson. Το κεφάλαιο 5 γράφτηκε από τον Peter Weber βάσει των αποτελεσμάτων της πιλοτικής εφαρμογής που διεξήχθη από όλους τους εταίρους του προγράμματος. 3 http://www.improveguidance.eu/
Να αξιολογηθεί πόσο αποτελεσματικά αξιολογούν τα υφιστάμενα πλαίσια πιστοποίησης τα προσόντα και την απόδοση των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού στις επαγγελματικές τους δραστηριότητες Να προσδιοριστεί ο τρόπος βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των πλαισίων πιστοποίησης και τέλος, Να βρεθεί τρόπος ενσωμάτωσης των τελευταίων Οδηγιών του CEDEFOP για την αξιολόγηση της άτυπης εκπαίδευσης στα υφιστάμενα πλαίσια πιστοποίησης Ο Οδηγός σχεδιάστηκε έτσι ώστε να περιγράφει μια σειρά οδηγιών για την πιστοποίηση των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού και τη μεθοδολογία που εφαρμόστηκε στις έξι συμμετέχουσες χώρες. Δίνεται βάρος στα προσόντα που απαιτούνται για την εξάσκηση του επαγγέλματος του συμβούλου. Σκοπός είναι η πιστοποίηση τέτοιου είδους απόδοσης και ικανότητας. Απώτερος στόχος είναι η πιστοποίηση των κύριων προσόντων που χρειάζεται να επιδεικνύει ο ειδικός κατά την εξάσκηση του επαγγέλματός του (απόδοση). Ο Οδηγός δεν εστιάζει στην πιστοποίηση που οδηγεί στην αναγνώριση κατοχής εκπαιδευτικών προσόντων. Κατά το παρελθόν έχουν αναπτυχθεί ποικίλες δραστηριότητες και πλαίσια για την αξιοποίηση των προσόντων των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού. Για τον λόγο αυτό, ο παρών Οδηγός δεν αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός πρόσθετου πλαισίου, αλλά στην σύνταξη μιας σειράς οδηγιών για την εφαρμογή των υφιστάμενων πλαισίων πιστοποίησης, με το μεγαλύτερο βαθμό αποτελεσματικότητας και αξιοπιστίας της διαδικασίας. Εστιάζοντας στο σκοπό αυτό, ο Οδηγός παρουσιάζει μια σειρά συνθηκών που απαιτείται να ισχύουν κατά την διαδικασία της πιστοποίησης. Ο Οδηγός θα πρέπει να χρησιμοποιείται από οργανισμούς που ήδη παρέχουν πιστοποίηση σε συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού, ή προτίθενται να ξεκινήσουν αυτή τη διαδικασία ή αναζητούν κάποιο πλαίσιο για να προωθήσουν και να πιστοποιήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα για συμβούλους επαγγελματικού
προσανατολισμού που εστιάζουν στην απόδοση. Επίσης, έχει σχεδιαστεί για ομάδες και άτομα που ενδιαφέρονται και ασχολούνται με θέματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στον Ε.Π. σε ευρωπαϊκό, εθνικό ή τοπικό επίπεδο, καθώς και για οργανισμούς που παρέχουν υπηρεσίες Ε.Π. Το παρόν εγχειρίδιο αποτελεί πολύτιμο οδηγό για συλλόγους συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού, υπεύθυνους λήψης απόφασης σε θέματα Ε.Π. και σε άλλους φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα του Ε.Π. και της πιστοποίησης προσόντων. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο παρών Οδηγός δεν αποτελεί ένα ακόμη πλαίσιο πιστοποίησης. Η βελτίωση της πιστοποίησης συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού είναι ένα έργο, όπου θα πρέπει να συμμετέχουν πολλοί και διαφορετικοί οργανισμοί. Επομένως, ο Οδηγός απευθύνεται σε άτομα και οργανισμούς από τον χώρο της παροχής υπηρεσιών Ε.Π., αλλά και της πιστοποίησης, καθώς και σε κυβερνητικούς φορείς που είναι υπεύθυνοι για τον τομέα της εκπαίδευσης και της έρευνας στον Ε.Π. Ο Οδηγός που παρουσιάζεται αποτελεί ένα εργαλείο για την δοκιμή και την βελτίωση εργαλείων που αξιολογούν προσόντα επαγγελματιών, όπως εφαρμόστηκε σε έξι χώρες. Σε όλες τις χώρες των εταίρων, η διαδικασία αξιολόγησης έλαβε χώρα κατά το 2011 και το 2012, και ακολουθήθηκε κοινή μεθοδολογία, με μικρές αποκλίσεις ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της χώρας. Το κεφάλαιο 2 περιγράφει τις γενικές απαιτήσεις και οδηγίες για την πιστοποίηση (ISO, CEDEFOP) (Κεφ. 2.1 και 2.2). Το πρόγραμμα IMPROVE συνέθεσε τα κριτήρια αυτά στις Οδηγίες IMPROVE. Οι εν λόγω Οδηγίες πραουσιάζονται μαζί με το λεξιλόγιο των σημαντικότερων όρων που χρησιμοποιούνται στο κεφ. 2.4. Το κεφαλαίο 3 δίνει την γενική εικόνα των πιθανών προσεγγίσεων που υφίστανται στην αξιολόγηση προσόντων και παρουσιάζει διαφορετικές μεθοδολογίες. Το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει μια συγκεκριμένη μεθοδολογία που εστιάζει στην απόδοση και είναι «Συνέντευξη που βασίζεται στην απόδοση» (βλ. EAS, 2007), η οποία αποτέλεσε τη βάση για την μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε στην πιλοτική φάση του προγράμματος IMPROVE. Το κεφάλαιο πέντε αποτελεί την περίληψη των εθνικών εκθέσεων που περιγράφουν την πιλοτική εφαρμογή της μεθοδολογίας. Περισσότεροι από 120 Σύμβουλοι συμμετείχαν στην διαδικασία
πιστοποίησης, που βασίστηκε στην μεθοδολογία που περιγράφηκε. Η διαδικασία πιστοποίησης, οργανώθηκε και υποστηρίχθηκε από τους φορείς κάθε εταίρου στη χώρα του. Όλοι οι εταίροι συμπεριέλαβαν στην ομάδα αξιολόγησης ειδικούς στον τομέα του Ε.Π., ώστε να διασφαλίσει την ποιότητα της διαδικασίας αξιολόγησης και να υποστηρίξει τη διάδοση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής. 1. Γενικές Απόψεις 1.1 Θεωρητικό Υπόβαθρο Η βελτίωση της δια βίου μάθησης αποτελεί κύριο στόχο όλων των κοινωνιών και των ατόμων για τις επόμενες δεκαετίες και η πιστοποίηση της ανεπίσημης μάθησης ενισχύει αυτή την οπτική. Στην Ευρώπη ενισχύεται διαρκώς η σπουδαιότητα της άτυπης κι ανεπίσημης εκπαίδευσης. Η διαδικασία πιστοποίησης αποτελεί πλέον σημαντικό συστατικό στοιχείο στις πολιτικές της εκπαίδευσης, την κατάρτισης και της απασχόλησης. Η πιστοποίηση αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο ως αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης. Η προσέγγιση της πιστοποίησης στον τομέα αυτό έχει έναν χαρακτήρα γεφύρωσης μεταξύ θεωρίας και πράξης και μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με πολλούς τρόπους(βλ. CEDEFOP 2009: 16). Είναι σημαντική για το εκπαιδευτικό πλαίσιο γενικά, αλλά και για συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς και επαγγελματικούς τομείς. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και οι χώρες-μέλη της εργάζονται αρκετά χρόνια πάνω στις αρχές και τις κοινές ιδέες που συμβάλλουν στον προσδιορισμό και την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης (European Council 2004). Κατά τα έτη 2006-2009, στα πλαίσια της «αναγνώρισης των αποτελεσμάτων μάθησης» διάφορες χώρες ανέπτυξαν μέσα από μια διαδικασία μάθησης και σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον CEDEFOP τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για την πιστοποίηση της άτυπης μάθησης (βλ. CEDEFOP 2009: 2).
Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες υπήρξαν η βασική πηγή για την σύνταξη του παρόντος Οδηγού. Εκτός απ αυτές, έμφαση δόθηκε και σε εργαλεία, όπως οι αρχές πιστοποίησης ISO και εργαλεία από τον χώρο του Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Έτσι, ο Οδηγός βασίζεται σε διαφορετικές πηγές και εκδόσεις που αφορούν την απόδοση, την θεωρία της απόδοσης, την πιστοποίηση και την αναγνώριση της απόδοσης. Ορισμένες από αυτές τις πηγές δημιουργήθηκαν είτε από μεμονωμένους ερευνητές ή ερευνητικές ομάδες, ή από συλλόγους που ασχολούνται με τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, ή από εθνικά ή Ευρωπαϊκά προγράμματα. Κατάλογος με τις πηγές και τα εργαλεία παρατίθενται στη βιβλιογραφία. Όταν πρόκειται για πηγές από το διαδίκτυο, παρατίθεται ο σύνδεσμος μέσα στο έγγραφο. 1.2 Η πιστοποίηση των προσόντων που αποδεικνύουν ικανότητα εξάσκησης επαγγέλματος H αξιολόγηση και η πιστοποίηση προσόντων αποτελούν μια συγκεκριμένη μορφή αναγνώρισης της πρότερης εκπαίδευσης του επαγγελματία. Στην ουσία, η έννοια των προσόντων βασίζεται στον ορισμό «βασικές δεξιότητες», όπως χρησιμοποιείται από τον OECD στο πρόγραμμα DeSeCo ( Defining and Selecting Key Competencies, 2003): «Ένα προσόν είναι κάτι περισσότερο από γνώσεις και δεξιότητες. Συμπεριλαμβάνει την ικανότητα του ατόμου να ανταποκρίνεται σε σύνθετες απαιτήσεις, εφαρμόζοντας ψυχολογικές πηγές (συμπεριλαμβανομένων δεξιοτήτων και συμπεριφορών) σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Για παράδειγμα, η ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί αποτελεσματικά αποτελεί ένα προσόν που μπορεί να επιδεικνύει τη γνώση του ατόμου να χειρίζεται τη γλώσσα, να κατέχει πρακτικές δεξιότητες Η/Υ και κατάλληλη συμπεριφορά απέναντι σ αυτούς με τους οποίους συναναστρέφεται» (OECD, 2003, p.4, βλ επίσης Rychen/Salganik, 2003). Μια βασική οπτική αυτού του ορισμού των προσόντων είναι ότι αναφέρεται σε χαρακτηριστικά του ατόμου. Επίσης, μπορεί να διδαχθεί και να αναπτυχθεί σε
μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό (OECD, 2003, p.8). Μια ακόμη κύρια οπτική για την κατανόηση του ορισμού των προσόντων είναι ότι εστιάζει στην απόδοση. Το να έχει κάποιος ένα προσόν σημαίνει ότι είναι ικανός να δράσει αποτελεσματικά σε μια συγκεκριμένη κατάσταση κατέχοντας όλες τις σχετικές γνωστικές και πρακτικές δεξιότητες, γνώσεις καθώς και συμπεριφορές, συναισθήματα, αξίες και στάσεις (βλ. γράφημα 1, Weber, Katsarov u. Schiersmann, 2012). Επομένως, τα προσόντα αναφέρονται σε κάτι περισσότερο από κατοχή γνώσεων, που προήλθαν ως αποτέλεσμα εκπαίδευσης. Καθένας χριεάζεται να ενεργοποιεί μεγάλο εύρος πηγών γνωστικών και συναισθηματικών, ώστε να μπορεί να χειριστεί σύνθετες καταστάσεις. Γι αυτό θα πρέπει να βλέπουμε τους ανθρώπους ως όντα που μπορούν να σκέφτονται για τους εαυτούς τους εκφράζοντας την ηθική και γνωστική ωριμότητα, και λαμβάνοντας την ευθύνη για την εκπαίδευση και τις πράξεις τους» (OECD, 2003, p.8). Η «αντανακλαστικότητα» βρίσκεται στην καρδιά του ορισμού των προσόντων: μπορεί να περιγραφεί ως η διαδικασία μέσω της οποία τα άτομα μπορούν να καταλάβουν μια συγκεκριμένη (άγνωστη) κατάσταση και να εφαρμόσουν ή να προσαρμόσουν πηγές και εμπειρίες (δεξιότητες, γνώσεις, αξίες, συμπεριφορές κλπ), ώστε να μπορούν να χειριστούν την κατάσταση με έναν επιτυχή τρόπο. Επομένως, η αντανακλαστικότητα ως κριτικός τρόπος σκέψης και δραστηριοποίησης αποτελεί την βάση της εκπαίδευσης από μόνη της» (βλ. Weber, Katsarov u. Schiersmann, 2012).
Η κατοχή προσόντων είναι εμφανής όταν ένα άτομο μπορεί να επιλύσει ένα σύνθετο πρόβλημα (απόδοση) Απόδοση Ένα συγκεκριμένο προσόν θα πρέπει να είναι εμφανές μέσα από τις ενέργειες του ατόμου σ ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Ένα μοντέλο προσόντων θα πρέπει να βασίζεται σε τέτοιου είδους προβλήματα και να προσδιορίζει ενδεικτικούς παράγοντες που βοηθούν να φανεί αν η απόδοση είναι επιτυχής ή όχι Αξιοποίηση Οι γνωστικές, συμπεριφορικές και συναισθηματικές πηγές που σχετίζονται με την ολοκλήρωση μιας δράσης θα πρέπει να αξιοποιούνται και οργανώνονται από το άτομο καθώς ενεργεί. Αυτό αναφέρεται στη διαδικασία μάθηση, π.χ. της ανάπτυξης μιας δεξιότητας. Ατομικά εφόδια Για την υλοποίηση μιας δράσης αναφορικά με ένα σύνθετο πρόβλημα, ένα άτομο θα πρέπει να έχει διαφορετικά εφόδια, π.χ. γνωστικά, συμπεριφορικά και συναισθηματικά που μπορούν να αξιοποιηθούν. Αυτά τα στοιχεία από μόνα τους δεν αποτελούν προσόν, αλλά είναι προϋποθέσεις για έναν αποδοτικό επαγγελματία. Γράφημα 1: Τα προσόντα ως ικανότητα αντίδρασης αναφορικά με σύνθετα προβλήματα (Πηγή: Weber, ua. 2012, p.36).
Η αξιολόγηση, η αναγνώριση και η πιστοποίηση αποτελούν τρία βήματα που μπορεί να γίνουν για να υποστηρίξουν τους συμβούλους, τους επαγγελματίες που παρέχουν υπηρεσίες και τους οργανισμούς που παρέχουν πιστοποίηση να: προσδιορίσουν την αξιολόγηση των προσόντων των συμβούλων Ε.Π. καταγράψουν και παρουσιάσουν τα αποτελέσματα κατά έναν διαφανή και χρήσιμο τρόπο (π.χ. για τον ειδικό) λάβουν αποφάσεις αναφορικά με το αν ένα προσόν βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο που απαιτείται, π.χ. για την εξάσκηση μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας Επομένως, το τελευταίο βήμα μπορεί να συνδυαστεί με την απονομή ενός πιστοποιητικού αν προβλέπεται από την διαδικασία και τον φορέα. Για τους συμβούλους Ε.Π. υπάρχουν διάφοροι λόγοι και σκοποί που μπορεί να ικανοποιηθούν μέσω της διαδικασίας αξιολόγησης, αναγνώρισης και πιστοποίησης. Για παράδειγμα: προσανατολισμός των συμβούλων να αναλογιστούν το επίπεδό τους και την περαιτέρω επαγγελματική τους ανάπτυξη, υποστήριξη εργαζομένων και οργανισμών να σχεδιάσουν προγράμματα ανάπτυξης και επιλογής προσωπικού, υποστήριξη φορέων που παρέχουν εκπαιδευτικά προγράμματα στον τομέα του Ε.Π. παροχή στοιχείων για τους φορείς που αξιολογούν και πιστοποιούν συμβούλους Ε.Π.
Οι κύριοι στόχοι της πιστοποίησης δεξιοτήτων που αποδεικνύουν ικανότητα εξάσκησης του επαγγέλματος του συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού είναι: Σύγκριση των απαιτούμενων προσόντων και της απόδοσης Αξιολόγηση, και αναγνώριση των προσόντων αυτών που αξιοποιούνται κατά την εκτέλεση της εργασίας, και μπορεί να έχουν αποκτηθεί και μέσω άτυπης εκπαίδευσης. Ανάδειξη των υπαρχόντων προσόντων για τους επαγγελματίες και τους ενδιαφερόμενους φορείς. Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει ότι διαφορετικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για την πιστοποίηση των προσόντων. Η αναγνώριση και εξασφάλιση του ότι ένας επαγγελματίας κάνει καλά τη δουλειά του αποτελούν μόνιμη ανησυχία στην σύγχρονες κοινωνίες. Χαρακτηρίζουμε ως ικανό επαγγελματία εκείνον που κάνει καλά κάτι, ή αν θέλουμε να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, σε ένα προκαθορισμένο ελάχιστο βαθμό. Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις για να διασφαλίσουμε ότι μια εργασία εκτελείται από ικανούς επαγγελματίες (Evangelista, 2008). Για παράδειγμα μπορούμε να αναγνωρίσουμε ως ικανό 4 επαγγελματία εκείνον που: Έχει συγκεκριμένο εκπαιδευτικό τίτλο σπουδών Έχει συγκεκριμένη εργασιακή εμπειρία (μετρήσιμη συνήθως σε όρους χρονικής διάρκειας) Έχει συγκεκριμένα προσωπικά χαρακτηριστικά ικανότητες, γνώσεις, δεξιότητες, κλπ Μπορεί να αποδείξει άμεσα καλή απόδοση στην συγκεκριμένη εργασία Πίνακας 1: Τέσσερις προσεγγίσεις (Evangelista 2011, draft 2: 7) 5 4 Competent. (n.d.). Cambridge Advanced Learner's Dictionary Online. Retrieved on February 3, 2011 από http://dictionary.cambridge.org/dictionary/british/competence);
Από τις τέσσερις αυτές προσεγγίσεις, μόνο η τελευταία, η προσέγγιση που εστιάζει στην απόδοση, περιλαμβάνει επίδειξη της απόδοσης του ατόμου σε ένα εργασιακό καθήκον ή μια εργασία. Σε συμφωνία με τους στόχους του προγράμματος IMPROVE, ο Οδηγός αναφέρεται στη μεθοδολογία και τις διαδικασίες, που μπορούν να συμβάλουν στην πιστοποίηση των προσόντων, υπό το πρίσμα της τέταρτης προσέγγισης (απόδειξη καλής απόδοσης στη συγκεκριμένη εργασία). Τα πιο σημαντικά επιχειρήματα για την επιλογή αυτής της στρατηγικής είναι: Η εστίαση στα προσόντα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η απόδοση του επαγγελματία είναι παραπλανητική. Άλλες μέθοδοι εστιάζουν σε άλλα κριτήρια (π.χ. προσωπικά χαρακτηριστικά, γνώσεις, εμπειρία ή δεξιότητες, αλλά όχι κατοχή προσόντων με την έννοια που αναφέρθηκε προηγουμένως) Οι υπάρχουσες προσεγγίσεις στον τομέα του Ε.Π. εστιάζουν κυρίως στην αναγνώριση της εμπειρίας και των προσωπικών χαρακτηριστικών (γνώσεις και δεξιότητες (βλ. Evangelista, 2011), Η μεθοδολογία που επιλέχθηκε δεν εστιάζει μόνο στο να αξιολογηθεί τι μπορεί να κάνει ένας σύμβουλος Ε.Π. στην πράξη, αλλά και στο να του δώσει μια ισχυρή πηγή για συλλογισμό και περαιτέρω εξέλιξη. 5 Evangelista, L. (2008). The quest for competence. Orientamento.it. Retrieved on February 3, 2011 από http://orientamento.it/orientamento/8d.htm.
2. Πηγές για τις Οδηγίες για την πιστοποίηση προσόντων των συμβούλων Επαγγελματικού Προσανατολισμού Διάφορες πηγές προσδιορίζουν τα απαιτούμενα προσόντα ή τις οδηγίες για την πιστοποίηση των προσόντων και άλλων εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων. CEDEFOP, 2009: Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης 6 ISO/IEC 17024, 2003: Αρχές αξιολόγησης: Γενικές απαιτήσεις για τους φορείς που υλοποιούν προγράμματα πιστοποίησης ατόμων Υφιστάμενα πλαίσια πιστοποίησης των προσόντων των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού 2.1 Αρχές και Οδηγίες του CEDEFOP για την πιστοποίηση της πρότερης μάθησης Η πιστοποίηση της πρότερης μάθησης, καθώς και η πιστοποίηση και αναγνώριση των προσόντων που αποδεικνύουν ικανότητα εξάσκησης επαγγέλματος αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία τα τελευταία χρόνια. Ήδη το 2004 έγιναν αποδεκτές από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κοινές ευρωπαϊκές αρχές για τον προσδιορισμό και την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης. Ατομικά δικαιώματα Ο προσδιορισμός και η πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης, θα πρέπει, κατ αρχήν, να είναι εθελοντικά για το άτομο. Θα πρέπει να υπάρχει ισότιμη πρόσβαση και ίση και δίκαιη μεταχείριση για όλους. Θα πρέπει να τηρείται η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δικαιωμάτων του ατόμου. 6 CEDEFOP 2009. Source http://www.cedefop.europa.eu/en/news/4041.aspx (2011-03-02)
Υποχρεώσεις των ενδιαφερομένων φορέων Οι ενδιαφερόμενοι φορείς, θα πρέπει να καθιερώσουν, σύμφωνα με τα δικαιώματά, τις ευθύνες και τις δυνατότητές τους, συστήματα και προσεγγίσεις για τον προσδιορισμό και την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης. Αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν τους κατάλληλους μηχανισμούς διασφάλισης ποιότητας. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να παρέχουν καθοδήγηση, συμβουλευτική και πληροφόρηση στα άτομα σχετικά με αυτά τα συστήματα και τις προσεγγίσεις. Εμπιστοσύνη και διαφάνεια Οι διαδικασίες και τα κριτήρια για τον προσδιορισμό και την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης πρέπει να είναι δίκαια, διαφανή και να υποστηρίζονται από μηχανισμούς διασφάλισης ποιότητας. Αξιοπιστία και γνησιότητα Τα συστήματα και οι προσεγγίσεις για τον προσδιορισμό και την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης θα πρέπει να σέβονται τα νόμιμα συμφέρονται και να διασφαλίζουν την ίση συμμετοχή των σχετικών φορέων. Πίνακας 2: Θεμελιώδεις αρχές για τον προσδιορισμό και την πιστοποίηση της άτυπης εκπαίδευσης, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2004 Με την έκδοση του CEDEFOP 2009 Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την πιστοποίηση της άτυπης μάθησης» η «Ευρωπαϊκή Ομάδα για την αναγνώριση των αποτελεσμάτων μάθησης» συνέβαλε με μια σειρά επεξεργασμένων οδηγιών
πιστοποίησης, που προέκυψαν ως αποτέλεσμα συνεργατικής μάθησης ανάμεσα σε 29 Ευρωπαϊκές χώρες. Η δημοσίευση του CEDEFOP θίγει τα ακόλουθα θέματα: Αποτελεσματική πρακτική πιστοποίησης: η Ευρωπαϊκή προοπτική, η εθνική προοπτική, η οργανωσιακή προοπτική και η ατομική προοπτική Η δομή των διαδικασιών πιστοποίησης Μέθοδοι αξιολόγησης Επαγγελματίες που διεξάγουν την πιστοποίηση Σύνοψη αρχών και οδηγιών Στον Οδηγό, γίνεται αναφορά στις Οδηγίες του CEDEFOP, όποτε κρίνεται αναγκαίο και βοηθητικό. Ειδικά η διαδικασία πιστοποίησης, οι μέθοδοι αξιολόγησης, η πιστοποίηση των επαγγελματιών και η ποιότητα των κριτηρίων που διαμορφώθηκαν στις Οδηγίες του CEDEFOP σχετίζονται άμεσα. Οι Οδηγίες του CEDEFOP είναι εστιασμένες, καθώς σ αυτές μπορούμε να βρούμε συγκεκριμένα πρότυπα πιστοποίησης για κάθε είδους πρότερης μάθησης. Έπειτα από κάποια χρόνια εξέτασης τρόπων πιστοποίησης των προσόντων που αποδεικνύουν ικανότητα και της πρότερης μάθησης σε μια ευρεία κλίμακα διαφορετικών αντιλήψεων, οι Οδηγίες του CEDEFOP παρέχουν ένα γενικό πλαίσιο οδηγιών και βοήθειας στην αναζήτηση της καταλληλότητας των υφισταμένων ή κάποιων νέων πλαισίων για την πιστοποίηση των προσόντων που αποδεικνύουν ικανότητα εξάσκησης του επαγγέλματος του συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού.
2.2 Οι θεμελιώδιες αρχές και οδηγίες με λεπτομέρειες και παραδείγματα για την πιστοποίηση των συμβούλων Ε.Π. Από τον επίλογο της δημοσίευσης του CEDEFOP, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες θεμελιώδεις αρχές και οδηγίες: Το άτομο βρίσκεται στο κέντρο της πιστοποίησης Η πιστοποίηση πρέπει να είναι εκούσια Θα πρέπει να τηρείται το απόρρητο των προσωπικών δεδομένων. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται ισότιμη πρόσβαση και δίκαιη μεταχείριση σε όλους Οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να συμμετέχουν στην διαμόρφωση του συστήματος πιστοποίησης Τα συστήματα πιστοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνουν μηχανισμούς καθοδήγησης και συμβουλευτικής για τα άτομα που λαμβάνουν μέρος στην διαδικασία Η διαδικασία και τα κριτήρια της πιστοποίησης θα πρέπει να είναι δίκαια, διαφανή και να υποστηρίζονται από σύστημα διασφάλισης ποιότητας. Τα συστήματα πιστοποίησης θα πρέπει να σέβονται τα έννομα δικαιώματα των ενδιαφερόμενων φορέων και να προωθούν την ισορροπημένη συμμετοχή των φορέων. Η διαδικασία της πιστοποίησης πρέπει να είναι αμερόληπτη και να αποτρέπει την σύγκρουση συμφερόντων Τα επαγγελματικά προσόντα εκείνων που διεξάγουν τις αξιολογήσεις πρέπει να εξασφαλίζονται. Πίνακας 3: Οι θεμελιώδεις αρχές που υποστηρίζουν την πιστοποίηση: (CEDEFOP 2009: 70)
Το άτομο βρίσκεται στο κέντρο της πιστοποίησης: Το κέντρο της διαδικασίας της πιστοποίησης είναι το άτομο. Οι δραστηριότητες που εμπεριέχονται στην πιστοποίηση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη υπό το πρίσμα του αντίκτυπού τους στο άτομο. Οι Οδηγίες του CEDEFOP υπογραμμίζουν ότι όλοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στην πιστοποίηση, ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί έμφαση στην κινητοποίηση των ατόμων να συμμετάσχουν στη διαδικασία. Η πολλαπλών σταδίων διαδικασία της πιστοποίησης προσφέρει στα άτομα πολλές ευκαιρίες για να αποφασίσουν για την μελλοντική τους στάση απέναντι στην πιστοποίησή τους. Η απόφασή τους αυτή θα πρέπει να υποστηρίζεται από πληροφόρηση, συμβουλευτική και καθοδήγηση (CEDEFOP 2009: 72) Η Πιστοποίηση πρέπει να είναι εκούσια: Ο σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού συμμετέχει στην διαδικασία πιστοποίησης των προσόντων του με τη θέλησή του, με εξαίρεση όταν η πιστοποίηση είναι απαιτητέα από κάποιον τρίτο, όπως για παράδειγμα ο εργοδότης, δημόσιοι φορείς ή επαγγελματικοί φορείς. Θα πρέπει να διασφαλίζεται το απόρρητο των προσωπικών δεδομένων: Σε όλη τη διαδικασία της πιστοποίησης θα πρέπει να διασφαλίζεται το απόρρητο των προσωπικών στοιχείων των συμβούλων Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Τα άτομα που διενεργούν την πιστοποίηση θα πρέπει να τηρούν τις αρχές για την προστασία των προσωπικών δεδομένων όταν διαχειρίζονται προσωπικές λεπτομέρειες. Ούτε οι πληροφορίες που παρέχονται από το άτομο, ούτε τα στοιχεία που προκύπτουν από την διαδικασία της πιστοποίησης θα πρέπει να γνωστοποιούνται σε τρίτα άτομα. Θα πρέπει να υπάρχει ισότιμη πρόσβαση και δίκαιη μεταχείριση: Ο οργανισμός που διεξάγει την πιστοποίηση θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι όλοι οι επαγγελματίες που επιθυμούν να λάβουν μέρος στην διαδικασία έχουν πρόσβαση
σ αυτή. Αυτό σημαίνει, ότι ο Οργανισμός φροντίζει να ενημερώνει ευρέως για την δυνατότητα και τις λεπτομέρειες για την συμμετοχή στην διαδικασία της πιστοποίησης. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα, τα δίκτυα για τον Ε.Π. και επαγγελματικές ενώσεις θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην προβολή και προώθηση της διαδικασίας. Θα πρέπει να υπάρχει δίκαιη μεταχείριση για τους συμμετέχοντες στην διαδικασία της πιστοποίησης. Αυτό σημαίνει βασικά ότι: Είναι όλοι ενήμεροι πριν την διαδικασία για τη μεθοδολογία της πιστοποίησης, τις προϋποθέσεις, τα στοιχεία που χρειάζονται και τα πιθανά αποτελέσματα της διαδικασίας Όλοι οι συμμετέχοντες ακολουθούν την ίδια διαδικασία και κάτω από τις ίδιες συνθήκες & Το αποτέλεσμα της διαδικασίας βασίζεται αποκλειστικά στα αξιολογούμενα προσόντα Οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να συμμετάσχουν στην καθιέρωση των συστημάτων πιστοποίησης Είναι αναγκαίο το σύστημα πιστοποίησης για τους συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού να συσταθεί μέσα από τη συνεργασία των ενδιαφερόμενων φορέων που δραστηριοποιούνται στον τομέα. Σε όλα τα επίπεδα, Ευρωπαϊκό, εθνικό ή τοπικό, οι φορείς θα πρέπει να εμπλέκονται στην διαδικασία κάθε φορά που συστήνεται ένα σύστημα πιστοποίησης. Σημαντικοί φορείς που θα πρέπει να συμμετέχουν είναι: Πολιτικοί και δημόσιοι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον τομέα του Ε.Π. Δίκτυα Επαγγελματικού Προσανατολισμού Εργοδότες και επαγγελματικές ενώσεις Επαγγελματικοί σύλλογοι Οργανισμοί που ασχολούνται με την εκπαίδευση και κατάρτιση συμβούλων Ε.Π. Άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς του τομέα
Τα συστήματα πιστοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνουν μηχανισμούς για την καθοδήγηση και την συμβουλευτική των ατόμων Το σύστημα πιστοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνει μηχανισμούς και δυνατότητες για παροχή καθοδήγησης και συμβουλευτικής βάσει των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν. Αυτή η υποστήριξη προς τους συμμετέχοντες θα πρέπει να παρέχεται αμερόληπτα και να έχει επικοινωνηθεί πριν την έναρξη της διαδικασίας. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να γνωρίζουν πριν αποφασίσουν να συμμετάσχουν στην διαδικασία τα ακόλουθα: Ποια είναι η προστιθέμενη αξία που θα προκύψει από τη διαδικασία (π.χ. σε όρους πρόσθετων εκπαιδευτικών ή επαγγελματικών επιλογών ), Τι μπορούν να περιμένουν (π.χ. σε όρους υποστήριξης και αποτελεσμάτων) Ποια πρότυπα πρέπει να πληρούνται (π.χ. τα προσόντα που θα αξιολογηθούν, οι μέθοδοι αξιολόγησης που θα χρησιμοποιηθούν) Τι στοιχεία ή μαθησιακά αποτελέσματα θα χρειαστεί να προσκομίσουν (π.χ. παρουσίαση των στοιχείων) Πως θα υλοποιηθεί η διαδικασία (π.χ. χρονοδιαγράμματα, κόστος, διαδικασίες) Τι ποιοτικό αποτέλεσμα μπορούν να αναμένουν (π.χ αναφορά στοιχείων, ποιότητα και πρότυπα). Οι Οδηγίες του CEDEFOP προτείνουν να δέχονται οι συμμετέχοντες σύμβουλοι πληροφόρηση και συμβουλές για πιθανές περαιτέρω ενέργειες για την απόκτηση πρόσθετων προσόντων και επαγγελματικών ευκαιριών, είτε μετά τη λήξη της διαδικασίας πιστοποίησης, είτε κατά την διάρκειά της. Η πληροφόρηση μπορεί να προσφερθεί σε προσωπικές επαφές με τον συμμετέχοντα είτε από κοντά, είτε από απόσταση μέσω τηλεδιάσκεψης ή άλλου πλαισίου (βλ. CEDEFOP 2009: 53). Χρειάζεται να επισημανθεί ότι απαιτούνται διαφορετικές δεξιότητες για την καθοδήγηση που αφορά σε θέματα της αξιολόγησης, διαφορετικές για την καθοδήγηση σε περισσότερο τεχνικά θέματα και διαφορετικές για την καθοδήγηση σε πιο προσωπικά θέματα.
Τα συστήματα πιστοποίησης θα πρέπει να υποστηρίζονται από αντίστοιχα συστήματα διασφάλισης ποιότητας Όταν διαμορφώνεται ένα σύστημα πιστοποίησης, θα πρέπει να προσδιορίζεται το σύστημα διασφάλισης ποιότητας που από τη μια θα καλύπτει την δέσμευση σε ποιοτικά κριτήρια (οδηγίες πιστοποίησης) κι από την άλλη τις διαδικασίες για την διασφάλιση ποιότητας και την ποιοτική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, οι διαδικασίες αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν: Σαφείς αρμοδιότητες για την διασφάλιση ποιότητας Προσδιορισμένους μηχανισμούς διασφάλισης ποιότητας Δομές αξιολόγησης και ανατροφοδότησης Συχνή αναθεώρηση των διαδικασιών Συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση όσων διενεργούν την πιστοποίηση Υψηλή διαφάνεια για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το μοντέλο διασφάλισης ποιότητας και τις αντίστοιχες δράσεις. Η ποιοτική διασφάλιση του συστήματος αποτελεί κύριο μέλημα για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στην πιστοποίηση, τόσο σε εθνικό-πολιτικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο οργανισμού και μεμονωμένων επαγγελματιών που διενεργούν την πιστοποίηση. Στην έκθεση του CEDEFOP παρουσιάζονται όλες οι οδηγίες για την διασφάλιση ποιότητας στις δραστηριότητες πιστοποίησης. Η διαδικασία και τα κριτήρια πιστοποίησης θα πρέπει να είναι δίκαια, διαφανή και να υποστηρίζονται από σύστημα διασφάλισης ποιότητας: Ό,τι αναφέρθηκε για την διασφάλιση ποιότητας των συστημάτων πιστοποίησης ισχύει και για την διαδικασία και τα κριτήρια της πιστοποίησης. Ωστόσο, γι αυτά τα θέματα υπάρχουν κι άλλες επαγγελματικές και τεχνικές οπτικές. Για την διασφάλιση ποιότητας των πρακτικών πιστοποίησης οι Οδηγίες του CEDFOP προτείνουν τους ακόλουθους δείκτες ποιότητας: αξιοπιστία εγκυρότητα ασφάλεια, εχεμύθεια και εμπιστευτικότητα πρότυπα/σημεία αναφοράς για τα μετρώμενα προσόντα που
αποδεικνύουν ικανότητα άσκησης επαγγέλματος βιωσιμότητα & διάρκεια συστήματος διαφάνεια αποτελεσματικότητα βάσει του σκοπού που εξυπηρετεί αποτελεσματικότητα βάσει κόστους Αξιοπιστία «Αξιοπιστία» σημαίνει ότι η διαδικασία πιστοποίησης πρέπει να αποφέρει τα ίδια αποτελέσματα όταν εφαρμόζεται σε διαφορετικούς συμβούλους Ε.Π. ίδιου επιπέδου απόδοσης. Αυτό είναι σημαντικό καθώς η διαδικασία πιστοποίησης πρέπει να οδηγεί σε αξιόπιστα αποτελέσματα. Αν τα πλαίσια μάθησης και πιστοποίησης διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό, η διαδικασία της πιστοποίησης πρέπει να επιτρέπει την διαπίστωση αυτών των διαφορών κι όταν η διαδικασία χρειαστεί να επαναληφθεί τα αποτελέσματα θα πρέπει να είναι τα ίδια (CEDEFOP 2009: 78). Εγκυρότητα Ο όρος «Εγκυρότητα» περιγράφει την απαίτηση η διαδικασία και μεθοδολογία της πιστοποίησης να αξιολογούν πράγματι τα περιγραφόμενα προσόντα-κριτήρια. Τα στοιχεία που εξετάζονται για το άτομο θα πρέπει να σχετίζονται άμεσα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την πιστοποίηση. Τα στοιχεία αυτά δεν θα πρέπει να επιτρέπουν να αλλάξει το νόημα των κριτηρίων (CEDEFOP 2009: 78). Ασφάλεια, εχεμύθεια και εμπιστευτικότητα Η αρχική και συνεχής εμπλοκή του συμμετέχοντα στην διαδικασία της πιστοποίησης, από το αρχικό σημείο της ενημέρωσης μέχρι και το τέλος-την παροχή πιστοποίησης, δεν θα πρέπει να διακυβεύεται λόγω έλλειψης
εμπιστοσύνης, ώστε να μειωθεί στη συνέχεια και η κινητοποίησης για συνέχιση της διαδικασίας. Κριτήρια/σημεία αναφοράς για την πιστοποίηση Ο όρος «Κριτήρια» αναφέρεται στο πλαίσιο που περιγράφει τα προσόντα που θα πρέπει να πιστοποιηθούν, και αποτελεί τη βάση και τον σκοπό της διαδικασίας και της αξιολόγησης. Ένα τέτοιο πλαίσιο προσόντων θα πρέπει να παρουσιάζει μια ξεκάθαρη και λειτουργική περιγραφή των σχετικών προσόντων που αφορούν συγκεκριμένους εργασιακούς ρόλους και βασικές εργασιακές δραστηριότητες. Το πλαίσιο προσόντων θα πρέπει να έχει σαφή και ξεκάθαρη μορφή, που χαίρει της εμπιστοσύνης των βασικών φορέων, π.χ. των εθνικών επαγγελματικών ενώσεων, των δικτύων συμβούλων ή των εργοδοτών. Το πλαίσιο των προσόντων-κριτηρίων λειτουργεί επίσης, «οργανωτικά» για την καταγραφή των αποτελεσμάτων. Χωρίς ένα σαφές πλαίσιο η διαδικασία αξιολόγησης δεν μπορεί να περάσει το στάδιο της αναγνώρισης των ατομικών προσόντων. Βιωσιμότητα-Διάρκεια εφαρμογής μεθοδολογίας Η βιωσιμότητα αναφέρεται στη συνεχή ύπαρξη και εφαρμογή της διαδικασίας πιστοποίησης. Η βιωσιμότητα είναι σημαντική καθώς οι διαδικασίες πιστοποίησης μπορεί να είναι απαιτητικές σε πηγές, ιδίως για τα άτομα που επιθυμούν να συμμετάσχουν στην διαδικασία. Επίσης, η εμπιστοσύνη στη διαδικασία εξαρτάται και από τη διάρκεια που εφαρμόζεται το σύστημα πιστοποίησης και ο τρόπος που έχει γίνει γνωστό και αποδεκτό στο κοινωνικό σύνολο. Επομένως, η βιωσιμότηταδιάρκεια του συστήματος αποτελεί βασικό στοιχείο προς σκέψη κατά την σύστασή του (CEDEFOP 2009: 79).
Διαφάνεια Ο τρόπος που διεξάγεται η αξιολόγηση και λειτουργεί η διαδικασία της πιστοποίησης πρέπει να αποπνέει εμπιστοσύνη για τα αποτελέσματα. Η διαφάνεια της πιστοποίησης αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης (CEDEFOP 2009: 79). Είναι σημαντική σε Ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο και αναφέρεται στην διαφάνεια του οργανισμού που διεξάγει την πιστοποίηση, του συστήματος πιστοποίησης και του καθιερωμένου πλαισίου προτύπων-κριτηρίων. Επομένως, η προώθηση και η δικτύωση είναι ύψιστης σημασίας. Αποτελεσματικότητα βάσει του σκοπού που εξυπηρετεί Η ποικιλία των μεθόδων και πλαισίων για την εκτίμηση του επιπέδου και της επάρκειας των αποδεικτικών στοιχείων είναι μεγάλη. Οι μέθοδοι που επιλέγονται θα πρέπει να ανταποκρίνονται στο πλαίσιο των προσόντων-κριτηρίων, που αποτελεί τη βάση για την πιστοποίηση, αλλά και σε συνδυασμό μεταξύ τους θα πρέπει επίσης να συνιστούν ένα αποτελεσματικό και έμπιστο εργαλείο αξιολόγησης (CEDEFOP 2009:79). Αποτελεσματικότητα βάσει κόστους Είναι κοινή τακτική, οι διαδικασίες πιστοποίησης για την άτυπη εκπαίδευση να είναι κυρίως ατομικές και να μην απολαμβάνουν εφαρμογής σε ευρεία κλίμακα. Επομένως, το κόστος χρειάζεται να αξιολογείται σε σχέση με τα αναμενόμενα οφέλη για τους εμπλεκόμενους φορείς (CEDEFOP 2009:79). Τα συστήματα πιστοποίησης θα πρέπει να σέβονται τα έννομα συμφέροντα των εμπλεκόμενων φορέων και να επιδιώκουν ισόρροπη συμμετοχή: Οι φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα του Ε.Π. και συμμετέχουν
υποστηρικτικά στην διαδικασία, θα πρέπει να εμπλέκονται και στην διαδικασία δημιουργίας και διατήρησης του συστήματος πιστοποίησης. Οι εμπλεκόμενοι φορείς μπορεί να είναι άτομα ή οργανισμοί που δεν συμβουλεύουν, δεν αξιολογούν ή δεν διαχειρίζονται το σύστημα πιστοποίησης, αλλά που ενδιαφέρονται για την επιτυχή λειτουργία της πιστοποίησης. Τέτοιοι φορείς για παράδειγμα είναι: Υπεύθυνα άτομα σε δημόσιους οργανισμούς που έχουν θεσπίσει πολιτική για την πιστοποίηση Διευθυντές ανθρώπινου δυναμικού ιδιωτικών εταιρειών Ειδικοί που επιδιώκουν την προώθηση ατόμων ή ομάδων στην εκπαίδευση ή την εργασία εκπαιδευτικοί οργανισμοί διάφοροι χορηγοί Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα, ώστε οι φορείς αυτοί να συμμετάσχουν σε μια συμβουλευτική επιτροπή. Μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη, ανάπτυξη και διατήρηση του συστήματος πιστοποίησης συμβούλων Ε.Π. και να αποτελέσουν σημαντικούς συνδέσμους με διάφορες ομάδες που ωφελούνται από τα αποτελέσματα της πιστοποίησης. Η σύνθεση της εν λόγω επιτροπής θα πρέπει να είναι καλά ισορροπημένη ως προς τη μορφή των συμμετεχόντων (βλ. CEDEFOP 2009: 69). Η διαδικασία της πιστοποίσης θα πρέπει να είναι αμερόληπτη και να αποτρέπει τη σύγκρουση συμφερόντων Η πιστοποίηση προσόντων αποτελεί μια ευκαιρία για το σύμβουλο Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Όπως ήδη αναφέρθηκε,το άτομο θα ξεκινά την διαδικασία ύστερα από επιθυμία του κι όχι με την επιβολή τρίτων. «Τα συμφέροντα του ατόμου δεν θα έρχονται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα του οργανισμού που διεξάγει την πιστοποίηση και τους σχετιζόμενους φορείς» (CEDEFΟP 2009: 79). Επομένως, ο οργανισμός που υλοποιεί την διαδικασία πιστοποίησης και τα άτομα που συμμετέχουν σ αυτήν θα πρέπει να λειτουργούν ανεξάρτητα και αντικειμενικά.
Χρειάζεται να διασφαλιστεί η διενεργούν τις αξιολογήσεις: επαγγελματική ικανότητα των ατόμων που θα Οι αξιολογητές έχουν την ευθύνη «να διερευνήσουν και να ελέγξουν τα προσόντα των ατόμων και να κρίνουν ποιο πληροί και ποιο όχι τα συγκεκριμένα κριτήρια» (CEDEFOP 2009: 67). Επομένως, τέτοια άτομα θα πρέπει να είναι «εξοικειωμένα με τα κριτήρια και τις μεθόδους αξιολόγησης που ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν ως πηγή αναφοράς για τα εν λόγω κριτήρια» (CEDEFOP 2009: 68). Επιπλέον, οι αξιολογητές θα πρέπει να είναι επαγγελματίες στον τομέα, που αξιολογούν ειδικούς. «Η αυθεντικότητα της αξιολόγησης είναι πιθανόν να βελτιωθεί όταν ειδικοί του τομέα μπορούν να κατευθύνουν τη χρήση ενός εργαλείου αξιολόγησης ή να κρίνουν τα αποτελέσματα της χρήσης του» (CEDEFOP 2009: 68). Τα άτομα που αναλαμβάνουν αυτόν τον ρόλο πρέπει: Να είναι εξοικειωμένα με την διαδικασία της πιστοποίησης (αξιοπιστία και εγκυρότητα) Να μην έχουν προσωπικό συμφέρον από το αποτέλεσμα της πιστοποίησης (διασφάλιση αντικειμενικότητας και αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων) Να είναι εξοικειωμένα με διαφορετικές μεθοδολογίες αξιολόγησης Να μπορούν να αποπνέουν εμπιστοσύνη και να δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για τους υποψηφίους Να δεσμεύονται να παρέχουν ανατροφοδότηση αναφορικά με το ταίριασμα μεταξύ εκπαίδευσης και κριτηρίων αξιολόγησης Να είναι εκπαιδευμένα στις διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης και να γνωρίζουν τους μηχανισμούς διασφάλισης ποιότητας» (CEDEFOP 2009: 68).
Εκτός από τις θεμελιώδεις αρχές του CEDEFOP παρουσιάζονται και ορισμένες πρόσθετες οδηγίες. Οι πιο σχετικές, αναφορικά με την διαδικασία της πιστοποίησης, φαίνεται να είναι εκείνες που αναφέρονται σε πιο πρακτικές εφαρμογές της πιστοποίησης: Η δομή της διαδικασίας της πιστοποίησης Οι μέθοδοι αξιολόγησης Οι ρόλοι στην διαδικασία της πιστοποίησης Η δομή της διαδικασίας πιστοποίησης: Η πιστοποίηση των προσόντων των συμβούλων Ε.Π. ακολουθεί τρία βασικά βήματα: Πληροφόρηση, Αξιολόγηση και (εξωτερικός) Έλεγχος των αποτελεσμάτων. Οι τρεις διαδικασίες του Προσανατολισμού,/Πληροφόρησηςσυμβουλευτικής, της αξιολόγησης και του εξωτερικού ελέγχου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση υφιστάμενων διαδικασιών πιστοποίησης και την υποστήριξη της ανάπτυξης νέων διαδικασιών (CEDEFOP 2009: 72). Οι διαδικασίες της πιστοποίησης μπορεί να φαίνονται σύνθετες, καθώς πολλά στοιχεία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά μπορούν και να απλοποιηθούν για λόγους καλύτερης επικοινωνίας και οργάνωσής τους. Στις Οδηγίες του CEDEFOP προτείνονται τρία διακριτά στάδια για την διαδικασία της πιστοποίησης: Πρώτο στάδιο αποτελεί η ενημέρωση του ατόμου. Το στάδιο περιλαμβάνει: Την παροχή πληροφόρησης, και την αλληλεπίδραση μεταξύ των Συμβούλων Ε.Π. και των ατόμων που διεξάγουν την πιστοποίηση ή άλλων σημαντικών σχετιζόμενων παραγόντων, όπως είναι για π.χ. οι εργοδότες. Το τέλος του σταδίου αυτού σηματοδοτείται με την απόφαση του Συμβούλου Ε.Π. να συμμετάσχει στη διαδικασία και με την εστίαση της διαδικασίας στην αξιολόγηση των προσόντων του συμβούλου.
Το δεύτερο στάδιο σύμφωνα με τις Οδηγίες του CEDEFOP είναι η αξιολόγηση των προσόντων των συμβούλων Ε.Π. Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει: Την κατανόηση των απαιτήσεων και των προτύπων της διαδικασίας αξιολόγησης, Τον προσδιορισμό των μαθησιακών αποτελεσμάτων, Την αναζήτηση στοιχείων που αποδεικνύουν εμπειρία Την οργάνωση της διαδικασίας αξιολόγησης, και Την έναρξη της συμφωνημένης αξιολόγησης και των διαδικασιών πιστοποίησης. Το τέλος της δεύτερης φάσης προσδιορίζεται από την διαπίστωση της ικανότητας ή μη του συμβούλου να ασκεί το επάγγελμα. Το τελευταίο στάδιο είναι ο έλεγχος της διαδικασίας πιστοποίησης. «Το στάδιο αυτό είναι ευκολότερο να προσδιοριστεί και αναπαριστά ένα στάδιο μετά την την πιστοποίηση, που περιλαμβάνει μια εξωτερική και αντικειμενική επισκόπηση των σταδίων της πληροφόρησης και της αξιολόγησης. Στο στάδιο αυτό, όλη η διαδικασία της πληροφόρησης και της αξιολόγησης τίθενται υπό ανεξάρτητο έλεγχο» (CEDEFOP 2009: 56). Αυτό σημαίνει ότι το δεύτερο και το τρίτο στάδιο θα πρέπει να διεξάγονται από δύο διαφορετικούς φορείς, π.χ. τον φορέα που παρέχει την ενημέρωση και διεξάγει την αξιολόγηση και τον φορέα που ελέγχει το αποτέλεσμα και παρέχει την πιστοποίηση Μέθοδοι Αξιολόγησης: Στην περίπτωση της πιστοποίησης, οι μέθοδοι αξιολόγησης θα πρέπει να επιλέγονται, να συνδυάζονται και να εφαρμόζονται κατά τρόπο που αναπαριστά την ιδιαιτερότητα του ατόμου και τον μην προσδιορισμένο χαρακτήρα των προσόντων συμβούλων Ε.Π. Οι μέθοδοι αξιολόγησης θα πρέπει να ανταποκρίνονται στον σκοπό για τον οποίο προορίζονται (CEDEFOP 2009: 72).
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι που μπορούν να εφαρμοσθούν για την αξιολόγηση των προσόντων των συμβούλων Ε.Π. Οι Οδηγίες του CEDEFOP επισημαίνουν ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να επιλέγονται, να συνδυάζονται και να εφαρμόζονται κατά τρόπο που αντικατοπτρίζει την ιδιαιτερότητα του είδους της πιστοποίησης που θα διενεργηθεί. Επομένως, η πιστοποίηση των προσόντων των συμβούλων Ε.Π. χρειάζεται μεθόδους που ανταποκρίνονται στις προϋποθέσεις της. Ορισμένα κριτήρια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο της καταλληλότητας της μεθοδολογίας είναι: Το εύρος γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων προς αξιολόγηση Το επίπεδο μάθησης που απαιτείται για την απόκτηση των απαιτούμενων προσόντων Το πόσο πρόσφατες είναι οι γνώσεις, οι δεξιότητες και τα προσόντα του συμβούλου Η επάρκεια των πληροφοριών για τον αξιολογητή, ώστε να μπορεί να καταλήξει σε κρίση για το αποτέλεσμα Η αυθεντικότητα των στοιχείων που προκύπτουν από την αξιολόγηση, ώστε να αποτελέσουν αποτέλεσμα μάθησης για τους συμβούλους (CEDEFOP 2009: 59). Στο κεφάλαιο 3 θα αναφερθούν οι μέθοδοι πιστοποίησης με περισσότερα στοιχεία. Στο κεφάλαιο 4 θα παρουσιαστεί η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε στην πιλοτική φάση του IMPROVE. Ρόλοι στην διαδικασία της πιστοποίησης: Η πιστοποίηση δεξιοτήτων διεξάγεται σε μια διαδικασία μεταξύ ενός επαγγελματία που επιθυμεί την πιστοποίηση και διαφορετικών ειδικών που τον υποστηρίζουν ή που υποστηρίζουν τη διαδικασία και την ποιότητα του αποτελέσματός της. Για την υποστήριξη του συμβούλου που λαμβάνει μέρος στη διαδικασία, κατά έναν περισσότερο αποτελεσματικό και βοηθητικό τρόπο, χρειάζεται να διακρίνουμε διαφορετικούς ρόλους. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις ακόλουθες αρχές. Η
αποτελεσματικότητα της διαδικασίας πιστοποίησης εξαρτάται ουσιαστικά από την επαγγελματική δραστηριότητα ατόμων, όπως είναι οι: Καθοδηγητές/Επαγγελματίες Σύμβουλοι Ε.Π. παρέχουν πληροφόρηση, συμβουλευτική και καθοδήγηση στους συμμετέχοντες Αξιολογητές διεξάγουν την διαδικασία της αξιολόγησης Επόπτες της διαδικασίας πιστοποίησης διευθύνουν και οργανώνουν την διαδικασία Εξωτερικοί παρατηρητές διασφαλίζουν την δικτύωση με σχετικούς παράγοντες (π.χ. επαγγελματικούς φορείς, εθνικά δίκτυα, συλλόγους), την επικοινωνία της διαδικασίας και την ποιότητα του αποτελέσματος. Η προετοιμασία και η συνεχής εκπαίδευση των ατόμων αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η δικτύωση που επιτρέπει την ανταλλαγή εμπειριών και η πλήρης λειτουργία μιας ομάδας εξάσκησης χρειάζεται να είναι αναπόσπαστα μέρη του προγράμματος ανάπτυξης των επαγγελματιών. Χρειάζεται να έχει διασφαλιστεί ότι οι σύμβουλοι που θα διεξάγουν την αξιολόγηση διαθέτουν τις απαιτούμενες επαγγελαμτικές δεξιότητες. Η αποτελεσματική λειτουργία των διαδικασιών αξιολόγησης εξαρτάται από την επαγγελματική δραστηριότητα διαφορετικών ατόμων. Θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι και εκπαιδευμένοι σε μόνιμοι βάση. Τα άτομα που θα λάβουν ενεργό μέρος στην διαδικασία αξιολόγησης θα πρέπει να εμπλέκονται σε δραστηριότητες δικτύωσης που θα τους επιτρέπει να μοιράζονται εμπειρίες. Η καθιέρωση μιας «κοινότητας εξάσκησης» θα πρεπε να αποτελεί μέρος ενός αναπτυξιακού προγράμματος για επαγγελματίες (βλ. CEDEFOP 2009:66). Η αλληλεπίδραση μεταξύ των επαγγελματιών σε μια ατομική διαδικασία πιστοποίησης είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε περισσότερο επαρκείς και αποτελεσματικές πρακτικές για τα άτομα που επιζητούν την πιστοποίηση (CEDEFOP 2009: 66). Θέλουμε να τονίσουμε ότι είναι απολύτως πιθανό να διαφοροποιήσουμε αυτούς τους ρόλους/λειτουργίες, και ίσως να υπάρχουν αλληλο-επικαλύψεις στην πράξη. Ίσως πρόσθετοι ρόλοι/λειτουργίες να χρειάζονται ή το ίδιο άτομο να πρέπει να πάρει περισσότερους από έναν ρόλους σε
διαφορετικά στάδια της διαδικασίας. «Κάθε διαδικασία πιστοποίησης είναι μοναδική και οι ρόλοι (λειτουργίες) ( ) μπορεί να διαφέρουν ( )» (CEDEFOP 2009: 66). Φαίνεται σημαντικό και για τον επαγγελματία που επιθυμεί την πιστοποίηση, αλλά και για τους εξωτερικούς παράγοντες, η ποιότητα και η διάχυση των αποτελεσμάτων της διαδικασίας να είναι καλή. Γι αυτό, η εκπαίδευση, η τεκμηρίωση και οι πληροφορίες για τους εμπλεκόμενους ρόλους και τις σχετικές δράσεις κρίνονται απαραίτητα. 2.3 ISO 17024: Αξιολόγηση προσόντων Γενικές απαιτήσεις για τους Φορείς Πιστοποίησης ατόμων Εκτός από τις Οδηγίες του CEDEFOP, η φόρμα ISO 17024 7 αποτελεί σημαντική πηγή για τις απαιτήσεις των διαδικασιών πιστοποίησης (Evangelista 2011: 31). Η φόρμα ISO 17024 εστιάζει περισσότερο στην πιστοποίηση παρά στην επικύρωση 8, αλλά ο όρος της πιστοποίησης είναι σχεδόν όμοιος με εκείνον της επικύρωσης προσόντων. Η πιστοποίηση ορίζεται ως εξής: «Η πιστοποίηση ατόμων αποτελεί ένα μέσο για την διασφάλιση ότι ένα πιστοποιημένο πρόσωπο πληροί τις προϋποθέσεις της πιστοποίησης. Η εμπιστοσύνη στα κριτήρια της πιστοποίησης επιτυγχάνεται μέσω διεθνώς αποδεκτών διαδικασιών αξιολόγησης, επαρκούς εποπτείας και περιοδικών επαναξιολογήσεων των προσόντων των πιστοποιημένων επαγγελματιών» (ISO 17024, 2003:V). Η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι η φόρμα ISO εστιάζει πιο ξεκάθαρα στα προσόντα και τις Οδηγίες του CEDEFOP σε κάθε μορφή αποτελέσματος μάθησης (βλ. ISO 17024, 2003:V). Αυτή η φόρμα ISO αναφέρει διάφορες απαιτήσεις για τους φορείς πιστοποίησης. «Η πιστοποίηση ατόμων είναι ένα μέσο διασφάλισης ότι το πιστοποιημένο άτομο πληροί τα κριτήρια της μεθόδου πιστοποίησης. Επομένως, η φόρμα ISO 17024 μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια σειρά οδηγιών πρόσθετων των οδηγιών 7 http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=29246 (2011-03-03) 8 Η επιβεβαίωση από έναν αναγνωρισμένο φορέα ότι τα αποτελέσματα μάθησης (γνώσεις, δεξιότητες και/ή προσόντα) που απέκτησε το άτομο μέσω επίσημων ή άτυπων πλαισίων εκπαίδευσης έχουν αξιολογηθεί βάσει προκαθορισμένων κριτηρίων και είναι σύμφωνα με τις απαιτήσεις που θέτει μια διαδικασία πιστοποίησης. Η πιστοποίηση τυπικά οδηγεί σε επικύρωση προσόντων» (CEDEFOP, 2009: 71).
CEDEFOP, που παρέχουν μια πρόσθετη βάση για την βελτίωση των υπαρχόντων μεθοδολογιών πιστοποίησης στον τομέα του επαγγελματικού προσανατολισμού. «Σύμφωνα με το ISO (2003:5 9 ), τα κριτήρια ISO 17024 διαμορφώθηκαν με σκοπό την επίτευξη και προώθηση ενός παγκοσμίως αποδεκτού σημείου αναφοράς για τους φορείς πιστοποίησης ατόμων. Η πιστοποίηση ατόμων είναι ένα μέσο διασφάλισης ότι το πιστοποιημένο άτομο πληροί τα κριτήρια της μεθόδου πιστοποίησης. Η εμπιστοσύνη στη μέθοδο πιστοποίησης επιτυγχάνεται μέσω μιας παγκοσμίως αποδεκτής διαδικασίας αξιολόγησης, μιας επακόλουθης εποπτείας και περιοδικής επαναξιολόγησης της ικανότητας του πιστοποιημένου ατόμου ( ) μια από τις χαρακτηριστικές λειτουργίες ενός φορέα πιστοποίησης ατόμων είναι να αξιολογεί βάσει αντικειμενικών κριτήριων για την απόδειξη και την βαθμολόγηση των αξιολογούμενων ικανοτήτων Πίνακας 4: Η λογική πίσω από το ISO 17024 (2003): V
Η Φόρμα ISO δίνει σαφείς οδηγίες για τα ακόλουθα σημεία: Ανεξαρτησία και αμεροληψία των φορέων πιστοποίησης. Το σύστημα της πιστοποίησης θα πρέπει να αναπτυχθεί από μια επιτροπή που θα οριστεί από τον φορέα πιστοποίησης Η «επιτροπή για την διαμόρφωση του συστήματος» είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη και διατήρηση της μεθοδολογίας πιστοποίησης Η επιτροπή θα πρέπει να εκφράζει δίκαια και ισότιμα τα ενδιαφέροντα όλων των συμμετεχόντων. Οι μέθοδοι και οι μηχανισμοί που θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των προσόντων των υποψηφίων προσδιορίζονται από τον φορέα πιστοποίησης σε συμφωνία με την επιτροπή. Ο φορέας πιστοποίησης θα πρέπει να αξιολογεί τις μεθόδους εξέτασης των υποψηφίων. Οι αξιολογήσεις θα πρέπει να είναι δίκαιες, αξιόπιστες και έγκυρες. Η κατάλληλη μεθοδολογία και οι διαδικασίες (όπως είναι η συλλογή και καταχώρηση στατιστικών δεδομένων) θα πρέπει να διευκρινίζονται ώστε να επιβεβαιώνεται, τουλάχιστον σε ετήσια βάση, η αμεροληψία, η αξιοπιστία, η εγκυρότητα και γενικά η απόδοση κάθε αξιολόγησης και να διορθώνονται τυχόν ελλείψεις που θα προκύπτουν. Η επιτυχής ολοκλήρωση ενός αποδεκτού εκπαιδευτικού προγράμματος μπορεί να αποτελεί προϋπόθεση για ένα σύστημα πιστοποίησης Ο φορέας πιστοποίησης θα πρέπει να αξιολογήσει τα προσόντα βάσει των κριτηρίων του συστήματος πιστοποίησης, μέσω παρατήρησης, γραπτών, προφορικών ή άλλων μέσων. (Evangelista 2011: 31f.; ISO 17024:2003) Πίνακας 5: Κριτήρια του ISO 17024:2003 (ISO 17024:2003: 2ff.; Evangelista 2011: 31f.) Ανεξαρτησία και αμεροληψία των φορέων πιστοποίησης: Ο φορέας πιστοποίησης είναι ο οργανισμός που έχει πάρει την εντολή να διεξάγει αξιολογήσεις, να υλοποιεί την διαδικασία πιστοποίησης και να παρέχει τα