Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού Παρουσίαση

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Συγγραφή Αδαμαντία Σπανακά Επιμέλεια Έκδοσης Γεώργιος Βορβυλάς Καλλιτεχνική Επιμέλεια Χαρούλα Σερεμετίδη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ 5 Αχιλλέας Καμέας Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας

Ο παρών οδηγός αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Υποέργου 5 με τίτλο «Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ)» της Πράξης «Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο» η οποία έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» (ΕΠΕΔΒΜ) του ΕΣΠΑ (2007-2013), Άξονας Προτεραιότητας 7: «Ενίσχυση της Δια Βίου Εκπαίδευσης Ενήλικων στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης» με κωδικό MIS 29και η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)

Πρόλογος Ο παρών Οδηγός περιλαμβάνει μια σειρά από παιδαγωγικές και τεχνικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί ένα εκπαιδευτικό υλικό του τύπου παρουσίαση για να είναι κατάλληλο για εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), όπως αυτές έχουν αναπτυχθεί σε προηγούμενες δράσεις. O Οδηγός που ακολουθεί επιμερίζεται σε τρία μέρη: Το πρώτο μέρος αφορά στις προδιαγραφές ανάπτυξης μίας παρουσίασης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ) στο πλαίσιο, δηλαδή, της εκπαίδευσης όπου ο εκπαιδευόμενος βρίσκεται απομακρυσμένος γεωγραφικά, χρονικά και όχι μόνο- από τον διδάσκοντα και τους συνεκπαιδευμένους του. Το δεύτερο μέρος αφορά στις οδηγίες για καλύτερη εκπαιδευτική αξιοποίηση μίας παρουσίασης, οι οποίες αφορούν στη διαδικασία τροποποίησης και συμπλήρωσης του περιεχομένων της. Σε αυτό το πλαίσιο δράσης, ο Επιστήμονας-Δημιουργός σε πρώτη φάση, και κατ' επέκταση οι εκάστοτε εκπαιδευτές, αναμένεται να ενεργήσουν ως διευκολυντές και σύμβουλοι προς τους φοιτητές που θα εμπλακούν στη μαθησιακή αυτή διεργασία με τρόπο ποιοτικό, καινοτόμο και συνεργατικό. Το τρίτο μέρος προσδιορίζει τις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές που ορίζει το ΕΑΠ στην ανάπτυξη αυτού του είδους ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού (ΨΕΥ). O οδηγός αφορά τόσο στον Επιστήμονα-Δημιουργό, όσο και στον Τεχνικό Ανάδοχο αλλά και στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους στην ανάπτυξη του ΨΕΥ, φιλοδοξώντας να καλύψει τις όποιες απορίες τους δημιουργηθούν σχετικά με τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίησή του από την έναρξη της δημιουργίας του μέχρι και την ολοκλήρωσή του. 7

8 Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού

Πίνακας Περιεχομένων ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (PRESENTATION) 11 1. Σκοπός του οδηγού ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού τύπου... 11 2. Ορισμός παρουσίασης... 11 Μέρος Α: Προδιαγραφές Ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ)... 13 3. Προδιαγραφές δομής και περιεχομένου... 13 4. Προδιαγραφές μορφής και εμφάνισης... 15 5. Προδιαγραφές διάδρασης... 21 Μέρος Β: Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης... 22 6. Προδιαγραφές εκπαιδευτικής αξιοποίησης... 22 7. Λίστα ελέγχου... 23 Μέρος Γ: Τεχνικές Προδιαγραφές... 24 8. Περιεχόμενο... 24 9. Πρότυπα και μορφότυποι... 24 10. Προδιαγραφές μέσου... 26 11. Παραδοτέα... 26 11.1 Αρχεία επιστημονικού περιεχομένου... 26 11.2 Εγχειρίδια χρήσης... 28 12. Τεχνικές δεξιότητες συντελεστών... 28 13. Προτεινόμενα εργαλεία... 29 14. Βιβλιογραφία... 30 9

10 Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (PRESENTATION) 1. Σκοπός του οδηγού ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού τύπου Η "ευελιξία" και κατ επέκταση η "πολυμορφικότητα" συνιστούν λέξεις που εκφράζουν τον σχεδιασμό ενός εξ αποστάσεως εκπαιδευτικού υλικού ψηφιακής μορφής. Αυτό σημαίνει ότι από την έναρξη της δημιουργίας ενός Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού (ΨΕΥ) μορφής ς μέχρι και την ολοκλήρωσή του, θα πρέπει να επιδιώκεται η προσφορά στους εκπαιδευόμενους όσο περισσότερων επιλογών γίνεται και ταυτόχρονα η ενθάρρυνσή τους να κάνουν τις δικές τους επιλογές. Με τη λογική αυτή και με την πρόθεση να διευκολυνθεί ο Επιστήμονας-Δημιουργός, ο Τεχνικός Ανάδοχος, καθώς και κάθε εμπλεκόμενος στην ανάπτυξη μίας ς, συντάχθηκε ο παρόν Οδηγός, ο οποίος σκοπεύει με απλό τρόπο να παρουσιάσει τις βασικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί μία για εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). 2. Ορισμός παρουσίασης Η αρχική ιδέα των Παρουσιάσεων αναπτύχθηκε το 1984, ενώ η Microsoft δημιούργησε το αντίστοιχο πρόγραμμα PowerPoint το 1987. Πλέον γίνονται πάνω από 30 εκατομμύρια παρουσιάσεις κάθε μέρα παγκοσμίως (Williams, 2010). Ουσιαστικά, η αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο για να προσφέρει πληροφορίες σε μία ομάδα φοιτητών. Όλες οι παρουσιάσεις, είτε δημιουργηθούν με το πρόγραμμα της Microsoft PowerPoint, είτε με ένα επαγγελματικό πρόγραμμα δημιουργίας υπερμέσων, όπως είναι το Director, ή οποιοδήποτε άλλο, αποτελούνται από τρία στοιχεία τα οποία θα πρέπει να θεωρούνται ως ένα αδιαίρετο σύνολο (Κομνηνού, 2012): τις σελίδες της ς στην οθόνη, το έντυπο, δηλαδή, την εκτυπωμένη έκδοση της ς, επιλογή που γίνεται από Αρχείο> Εκτύπωση, κι έπειτα στο πλαίσιο του διαλόγου εκτύπωσης επιλογή: 'Σημειώσεις για το Ακροατήριο' (Handouts), τη ζωντανή παρουσίαση από έναν ομιλητή. 11

O προβληματισμός του σχεδιαστή μιας ς περιέχει αρκετά κοινά στοιχεία με το σχεδιαστή μίας αντίστοιχης οπτικοακουστικής εφαρμογής, όπως είναι για παράδειγμα το βίντεο. Αυτό σημαίνει ότι ο προβληματισμός σχετικά με τη σύνθεση της κάθε σελίδας και της ροής των σελίδων μιας ς θα μπορούσε να παραλληλιστεί με τον προβληματισμό πάνω στη σύνθεση του πλάνου και του μοντάζ των πλάνων σε ένα βίντεο. Επομένως, όπως στην περίπτωση του βίντεο, έτσι και στο σχεδιασμό μίας ς χρειάζεται να προσδιοριστούν -πέρα από τις ανάγκες των συγκεκριμένων εκπαιδευομένων στους οποίους απευθύνεται και τα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: τα μέσα σύνθεσης της κάθε σελίδας, ο τρόπος εισαγωγής των στοιχείων της σελίδας, η σειρά τοποθέτησης των σελίδων, ο συγχρονισμός των διαθέσιμων εκφραστικών μέσων, η διάρκεια της εμφάνισης κάθε σελίδας, ο τρόπος και ο ρυθμός μετάβασης από σελίδα σε σελίδα, οι δυνατότητες υπερσύνδεσης, οι επιλογές δράσης του φοιτητή-χρήστη, στοιχεία που αναλύονται στη συνέχεια. Ποιο είναι όμως το σημαντικότερων όλων; Πριν το ξεκίνημα για τη δημιουργία της ς θα πρέπει κάθε Επιστήμονας- Δημιουργός να έχει δώσει σαφείς απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα όπως: Σε ποιους φοιτητές απευθύνεται η ; Ποιες οι προϋπάρχουσες γνώσεις τους; Πόση πληροφορία θα παρουσιαστεί; 12

Σε τι μορφές, πότε και σε ποια σειρά; Και τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι μία αποτελεσματική κι επιτυχημένη σχεδίαση δεν απαιτεί μόνο να ξέρουμε τι θα χρησιμοποιήσουμε, αλλά και τι θα απορρίψουμε. Μέρος Α: Προδιαγραφές Ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ) 3. Προδιαγραφές δομής και περιεχομένου Οδηγία 1η: Περιγραφή: Επάρκεια πληροφοριών Είναι σημαντικό να διατηρείται η ποσότητα των πληροφοριών σε κάθε σελίδα στο ελάχιστο δυνατό. Υλοποίηση: Είναι πολύ καλύτερο να υπάρχουν περισσότερες σελίδες, παρά λίγες και δυσανάγνωστες. Σε αυτή την κατεύθυνση, χρήσιμο είναι να ακολουθεί κανείς τον κανόνα του 72. Τι σημαίνει αυτό; Η μνήμη της εργασίας μας επεξεργάζεται τις πληροφορίες βήμα προς βήμα και δεν μπορεί να διαχειριστεί περισσότερες από 5 έως 9 μονάδες πληροφορίας κάθε φορά (Κομνηνού, 2012). Με άλλα λόγια, το 7 είναι ο μέσος όρος που καλό είναι να χρησιμοποιούμε ως κατευθυντήρια γραμμή. Εάν παρέχουμε λιγότερες από 5 μονάδες πληροφορίας, δεν εκμεταλλευόμαστε σε επαρκή βαθμό όλες τις δυνατότητες της μνήμης, ενώ εάν υπερβούμε τις 9 μονάδες, οι πληροφορίες θα είναι υπερβολικά πολλές για να τις επεξεργαστεί η μνήμη εξού ο κανόνας του 72. Παρατήρηση: Προφανώς, η έννοια "μονάδα πληροφορίας" είναι ασαφής. Συνδέεται με τις προϋπάρχουσες γνώσεις του ατόμου και με τον τρόπο ς των πληροφοριών. Για παράδειγμα, για κάποιον που δεν έχει δει ποτέ ξανά υπολογιστή, η έννοια του ποντικιού είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και θα χρειαστεί να επεξεργαστεί διάφορα στοιχεία πληροφοριών προκειμένου να την κατανοήσει. Αντίθετα, για κάποιον που χρησιμοποιεί καθημερινά τον υπολογιστή, η έννοια του ποντικιού αποτελεί μία μόνο μονάδα πληροφορίας. 13

Τα χρώματα και οι εικόνες είναι επίσης πληροφορίες. Επομένως, κάθε εικόνα πρέπει να σχετίζεται με ένα λεκτικό περιεχόμενο, ώστε να μην αποτελεί μία άσκοπη πρόκληση για τη μνήμη εργασίας, ενώ είναι σημαντικό ο αριθμός των χρωμάτων να είναι περιορισμένος σε κάθε σελίδα ς. Οδηγία 2η: Περιγραφή: Επάρκεια διαφανειών Οι διαφάνειες θα πρέπει να επαρκούν για να κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον και την προσοχή των φοιτητών. Υλοποίηση: Μία καλή οδηγία αναφορικά με τον αριθμό (δηλαδή, την ποσότητα) των διαφανειών σε μία που γίνεται κατά την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο με τους φοιτητές είναι να τηρείται κατά μέσο όρο μία διαφάνεια γραφικών για κάθε 2-3 λεπτά του χρόνου ς. Αυτό διατηρεί την προσοχή του κοινού προς τον ομιλητή και όχι προς τις διαφάνειες. Όταν όμως η παρουσίαση γίνεται από απόσταση, η οδηγία αυτή διαφοροποιείται, καθώς οι θεατές έχουν πλέον μόνο τις διαφάνειες να παρακολουθούν και όχι τον ομιλητή. Επομένως, για να διατηρηθεί η προσοχή τους, χρειάζεται να δημιουργηθούν πιο ενδιαφέροντα γραφικά και να συνδεθεί η παρουσίαση στενά με τις ανάγκες των θεατών/ φοιτητών. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται να υπάρχει κάποιο είδος αλλαγής των διαφανειών κάθε 20-45 δευτερόλεπτα. Παρατήρηση: Ξεπεράστε τις παραδοσιακές παρουσιάσεις, όπου οι διαφάνειες είναι γεμάτες από λίστες με κουκκίδες. Οραματιστείτε την κάθε διαφάνεια της ς σχεδιάζοντάς την σε μία λευκή σελίδα. Έπειτα, ανασχεδιάστε την με ένα πρόγραμμα σχεδίασης Παρουσιάσεων, όπως το PowerPoint. Οδηγία 3η: Περιγραφή: Εγκυρότητα περιεχομένου Η εγκυρότητα του περιεχομένου διασφαλίζεται με τον έλεγχο των δεδομένων και των πηγών του. 14

Υλοποίηση: Η βιβλιογραφική τεκμηρίωση με παράθεση των πηγών σύμφωνα με το σύστημα ΑΡΑ, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα εγκυρότητας και αξιοπιστίας του περιεχομένου. Για το λόγο αυτό, μία καλό είναι να περιλαμβάνει: Μία λίστα βιβλιογραφικών αναφορών στις οποίες έχει παραπεμφθεί ο φοιτητής στη διάρκεια της ς. Μία λίστα σχετικών βιβλίων, άρθρων ή άλλων δημοσιεύσεων που δεν χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές στην, αλλά μπορούν να προταθούν στο φοιτητή ως Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη. Στην περίπτωση αυτή, καλό είναι κάθε προτεινόμενη πηγή να συνοδεύεται από μία σύντομη και συνοπτική περιγραφή της. 4. Προδιαγραφές μορφής και εμφάνισης Οδηγία 4η: Περιγραφή: Λειτουργικότητα γραφιστικού σχεδιασμού Η οθόνη είναι ένας 'ζωντανός οργανισμός', στον οποίο διαδραματίζονται ορισμένα γεγονότα με πολλαπλούς τρόπους αναπαράστασης, ερμηνείας και επικοινωνίας. Υλοποίηση: Η οργάνωση της οθόνης σε λειτουργικές περιοχές ή ζώνες, όπως και σε ένα θεατρικό σκηνικό, κρίνεται σημαντική στο σχεδιασμό των Παρουσιάσεων. Οι λειτουργικές περιοχές πρέπει να εμφανίζονται σε σταθερά σημεία, όπως και οι μηχανισμοί πλοήγησης. Πριν το σχεδιασμό μίας οθόνης θα ήταν προτιμότερο να προετοιμάζουμε το σχέδιο το οποίο περιλαμβάνει τις λειτουργικές περιοχές της οθόνης, οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν για διαφορετικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, ποιες θα είναι οι θέσεις των σταθερών χαρακτηριστικών (π.χ. κουμπιά πλοήγησης) που εμφανίζονται συχνά στην οθόνη; Παρατήρηση: Η τοποθέτηση μίας περιοχής με πολύ απαλή υφή πάνω σε μία περιοχή με πολύ τραχιά υφή παρακινεί το φοιτητή να συγκρίνει τα στοιχεία και να συνθέσει τα 15

αντιτιθέμενα μέρη, αναγνωρίζοντας τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ τους. Οδηγία 5η: Περιγραφή: Οικονομία των εκφραστικών μέσων Όλα τα εκφραστικά μέσα πρέπει να χρησιμοποιούνται με οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι η χρήση των διαφόρων εφέ, είτε στα περάσματα από σελίδα σε σελίδα, είτε στην εισαγωγή ενός στοιχείου στη σελίδα, θα πρέπει να γίνονται με μέτρο, καθώς η άσκοπη χρήση τους ενδέχεται να μπερδέψει το φοιτητή και να τον αποπροσανατολίσει από το περιεχόμενο. Υλοποίηση: Παρατήρηση: Η χρήση πολλών διαφορετικών στοιχείων στη δημιουργία μίας εικόνας μπορεί να αποδυναμώσει το συμβολικό της περιεχόμενο. Συνήθως, τα δίχρωμα ή τα μονόχρωμα σύμβολα είναι τα πιο αποτελεσματικά στη μετάδοση σαφών μηνυμάτων. Η χρήση πολύ μεγάλων εικόνων σε συνδυασμό με μικρότερες εικόνες που προκαλούν την περιέργεια του φοιτητή, αποτελεί έναν τρόπο για τη δημιουργία συνθέσεων. Επιπλέον, όταν συνδέονται εικόνες με κείμενο, θα πρέπει να τοποθετηθούν όσο πιο κοντά γίνεται στο κείμενο. Οδηγία 6η: Περιγραφή: Σαφήνεια των εκφραστικών μέσων Αναφέρεται στην τήρηση βασικών αρχών οπτικής επικοινωνίας, στη σύνθεση της σελίδας και στο μοντάζ. Υλοποίηση: Είναι σημαντικό να διευκολύνουμε το φοιτητή στη χρήση των κουμπιών μιας υπερσύνδεσης. Για παράδειγμα, ένα κόκκινο κουμπί που αναβοσβήνει σε ένα ψυχρό μπλε περιβάλλον, μπορεί να οδηγήσει τη σκέψη του θεατή στην υπόθεση ότι κάποιο σημαντικό ρόλο παίζει αυτό το κουμπί στην παρουσίαση, όπως ότι οδηγεί σε μία υπερσύνδεση. Είναι, επίσης, απαραίτητο να εξασφαλίζουμε μια ισορροπημένη διάταξη των μέσων που θα χρησιμοποιήσουμε. Η χρήση έτοιμων μοντέλων σύνθεσης της 16

σελίδας, μπορεί να λειτουργήσει ως χρήσιμος οδηγός. Χρειάζεται ακόμη να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες της συνδεσμολογίας των σελίδων και του ελέγχου του ρυθμού στη δημιουργία περισσότερο κατανοητού περιβάλλοντος μάθησης. Για παράδειγμα, έπειτα από μία γρήγορη εναλλαγή σελίδων θα ήταν καλό να ακολουθούσε μια πιο αργή παράθεση των πληροφοριών σε μία στατική σελίδα, με τη σύνοψη των πληροφοριών των σελίδων που προηγήθηκαν. Οδηγία 7η: Περιγραφή: Αιτιότητα των εκφραστικών μέσων Η χρήση των εκφραστικών μέσων μόνο για διακοσμητικό ρόλο μπορεί ενδεχομένως να συμβάλλει στην ελκυστικότητα μιας υπερμεσικής ς. Ωστόσο, η χρήση τους μπορεί να συμβάλλει σημαντικά και στην επίτευξη πιο ουσιαστικών μαθησιακών αποτελεσμάτων. Υλοποίηση: Η χρήση γραφικών, κινούμενης εικόνας (animation) και βίντεο θα πρέπει να συνδέονται, να παραπέμπουν και να αιτιολογούν τη χρήση τους σε σχέση με τις πληροφορίες του περιεχομένου. Για παράδειγμα: Η μουσική μπορεί να προετοιμάζει το φοιτητή για την ενέργεια που θα ακολουθήσει, να σηματοδοτεί μία λειτουργία υπερσύνδεσης, να συγχρονίζεται με μία κίνηση κλπ. Η επανάληψη του ίδιου στοιχείου μπορεί να πληροφορεί το φοιτητή για τη λειτουργία του στην εφαρμογή. Βιντεοσκοπημένα παραδείγματα θα μπορούσαν να φέρουν το φοιτητή σε επαφή με εργαλεία έρευνας, να δίνουν παραδείγματα χρήσης αυτών των ερευνητικών εργαλείων, οδηγώντας έτσι σε ενέργειες ανακαλυπτικής μάθησης. Παρατήρηση: Αναφορικά με τη χρήση του βίντεο σε περιβάλλον ς που έχει 17

δημιουργηθεί π.χ. με το PowerPoint, χρειάζεται να δοθεί προσοχή, καθώς ενδέχεται να παρατηρηθεί δυσλειτουργία της προβολής του, όταν το μέγεθος του αρχείου είναι πολύ μεγάλο, λόγω της χρονικής διάρκειας του βίντεο, αλλά και της ανάλυσής του. Συνεπώς, καλό είναι η διάρκεια του βίντεο στην να κυμαίνεται γύρω στα 5 λεπτά. Εξάλλου, και σε πλατφόρμες προβολής βίντεο στο διαδίκτυο, όπως είναι η You Tube, ο χρόνος των 7 λεπτών είναι το χρονικό όριο για την αποτελεσματική αναπαραγωγή του βίντεο. Αναφορικά, δε, με την ανάλυση του βίντεο, η πιο αποτελεσματική αναπαραγωγή γίνεται στα βίντεο που έχουν ανάλυση 320x260 pixel (Σιάκας, 2011). Οδηγία 8η: Περιγραφή: Έκταση κειμένου Το κείμενο μπορεί να προσθέσει αξία σε μία παρουσίαση, αλλά μόνο αν συντάσσεται με τρόπο συνοπτικό, κατανοητό, σύντομο και απλό. Υλοποίηση: Δεν υπάρχει λόγος για ολοκληρωμένες προτάσεις, εκτός και αν παραθέτετε κάποια αυτολεξεί αναφορά. Καταγράψτε μόνο 3-5 γραμμές κειμένου ανά σελίδα. Παρατήρηση: Μην ξεχνάτε να χρησιμοποιείτε τους τίτλους των διαφανειών, προκειμένου να κάνετε μία δήλωση, με τον ίδιο τρόπο που θα τους χρησιμοποιούσε και μία εφημερίδα. Οδηγία 9η: Περιγραφή: Χρήση ευανάγνωστων στην οθόνη γραμματοσειρών Είναι σημαντικό να διευκολύνουμε το φοιτητή στην ανάγνωση των λέξεων, καθώς η ανάλυση της οθόνης είναι πολύ μικρότερη από εκείνη του χαρτιού. Υλοποίηση: Χρησιμοποιείστε για τα πεζά γράμματα μέγεθος γραμματοσειράς τουλάχιστον 18 και για τα κεφαλαία τουλάχιστον 24. Όταν χρησιμοποιούμε αυτά τα μεγέθη 18

γραμματοσειράς, είναι εύκολο να ακολουθήσουμε τον κανόνα του 7 2. Πολύ απλά, διότι δεν υπάρχει χώρος για περισσότερες από 5 σειρές, κι αυτό είναι το ιδανικό. Χρησιμοποιήστε γραμματοσειρές san serifs, όπως: Arial Tahoma Verdana Franklin Gothik Book ή άλλες παρόμοιες γραμματοσειρές. Αποφύγετε γραμματοσειρές όπως: Times New Roman Bernard Condensed Παρατήρηση: Οι γραμματοσειρές sans serif είναι οι κατάλληλες για παρουσιάσεις, επειδή η ανάλυση της οθόνης είναι πολύ μικρότερη από εκείνη του χαρτιού. Επομένως, οι γραμματοσειρές με "ουρές" ή "πόδια" είναι περισσότερο δυσανάγνωστες στην οθόνη. Πχ: ευκρίνεια (Αrial) ευκρίνεια (Times New Roman) Οδηγία 10η: Περιγραφή: Αξιοποίηση δυνατοτήτων χρώματος Τα χρώματα, αλλά και άλλα γραφιστικά, όπως ρίγες και πλαίσια, συνιστούν ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για τις παρουσιάσεις σε PowerPoint, καθώς χρησιμοποιούνται συχνά για να τονίσουν τη σημασία ορισμένων στοιχείων στην οθόνη. Μία διάταξη χρωμάτων πάνω σε μία επιφάνεια έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει διάφορα μηνύματα, να προσελκύει την προσοχή και να προκαλεί 19

διάφορα συναισθήματα (Μακράκης, 2000). Γι' αυτό και δεν μπορεί να επιλέγονται τυχαία. Υλοποίηση: Τα πολλά χρώματα προκαλούν σύγχυση και κάνουν το μάτι να μετακινείται σε διάφορα σημεία. Άρα, η χρήση πολλών χρωμάτων κουράζει το φοιτητή και γι' αυτό, καλό είναι να αποφεύγεται. Ωστόσο, εάν τα χρώματα χρησιμοποιούνται σταθερά, μπορεί να επιτευχθούν πολύ καλά αποτελέσματα. Να θυμάστε ακόμη, ότι τα χρώματα συνιστούν κι αυτά μονάδες πληροφορίας, συνεπώς χρειάζεται προσοχή για να την τήρηση του κανόνα 72. Παρατήρηση: Χρήσιμα μπορούν να σας φανούν τα ακόλουθα σημεία (Μακράκης, 2000. Σιμάτος, 1997. Rivlin et al, 1990): Δύο ή τρία χρώματα είναι αρκετά σε μία οθόνη. Περισσότερα χρώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν όταν συνεισφέρουν στη σαφήνεια και τη λογική δομή της πληροφορίας. Με τη χρήση των πιο φωτεινών χρωμάτων επιτυγχάνουμε την υπογράμμιση των πιο σημαντικών πληροφοριών. Το λευκό σαν φόντο είναι πολύ καλό, καθώς διευκολύνει στην ανάγνωση, όχι όμως και το κίτρινο. Το μπλε σαν φόντο δεν ταιριάζει με το πορτοκαλί. Το σκούρο μπλε φόντο ταιριάζει με το κίτρινο, το πορτοκαλί και το άσπρο. Το απαλό πράσινο ταιριάζει με το μαύρο και το σκούρο πράσινο. Το κόκκινο, το ματζέντα, το πράσινο και το μπλε ταιριάζουν με το κίτρινο και το κυανό. Το κίτρινο και το άσπρο ταιριάζει με το πράσινο. Το άσπρο, το κίτρινο, το κυανό και το πράσινο ταιριάζει με το κόκκινο. 20

Το άσπρο ταιριάζει με το μπλε και το μαύρο. Με τη χρησιμοποίηση της έντονης (bold) και της πλάγιας (italic) μορφοποίησης, καθώς και της υπογράμμισης (underline) μπορούμε να δώσουμε έμφαση σε μία σημαντική πληροφορία, ωστόσο καλό είναι να χρησιμοποιούνται με φειδώ. 5. Προδιαγραφές διάδρασης Η έννοια της διάδρασης και αλληλεπίδρασης του φοιτητή με την αφορά στον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Χαρακτηριστικά όπως η προσβασιμότητα, η ευχρηστία, η απλότητα, η ελκυστικότητα, η αναγνωσιμότητα, η γλώσσα, η φιλικότητα προς το φοιτητή από πλευράς σχεδιασμού και δόμησης μίας ς κρίνονται αναγκαία, προκειμένου να διασφαλιστεί η αξιοποίηση της ς από τον φοιτητή με τον πιο εύκολο και άνετο τρόπο. Οδηγία 11η: Περιγραφή: Κάλυψη διαφοροποιημένων αναγκών των φοιτητών Μία παρουσίαση μπορεί να καλύψει διαφορετικά μαθησιακά στυλ, τα οποία αναφέρονται στη μόνιμη και χαρακτηριστική προδιάθεση αντίληψης, μνήμης, οργάνωσης, επεξεργασίας, σκέψης κι επίλυσης προβλήματος. Αν κι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί ορισμοί αλλά και διαφορετικός αριθμός των στοιχείων που περιγράφουν τα ποικίλα μαθησιακά στυλ, για τις ανάγκες του παρόντος Οδηγού θα αναφερθούμε σε δύο περιπτώσεις: σε εκπαιδευόμενους που έχουν αναλυτική αντίληψη, και σε εκείνους που έχουν σφαιρική αντίληψη και στο πώς μπορεί μία παρουσίαση να καλύψει τις διαφοροποιημένες τους ανάγκες. Υλοποίηση: Στην περίπτωση, λοιπόν, που ένας εκπαιδευόμενος έχει αναλυτική αντίληψη, αξίζει να θυμάται ο σχεδιαστής Παρουσιάσεων ότι: μία παρουσίαση στην οποία οι πληροφορίες παρουσιάζονται βήμα προς βήμα, βοηθά τον αναλυτικό εκπαιδευόμενο, σε αυτή την περίπτωση, καλό είναι να χρησιμοποιούνται κουκκίδες και 21

εφέ κίνησης, για παράδειγμα "είσοδο" με κατεύθυνση "από αριστερά", ένας γενικός κανόνας είναι να μη χρησιμοποιούνται διαφορετικά κινούμενα εφέ στην ίδια σελίδα. Στην περίπτωση, δε, του φοιτητή που έχει μία σφαιρική αντίληψη των πληροφοριών, αξίζει να θυμάται ο δημιουργός μίας ς ότι τα χρώματα κι οι εικόνες υποστηρίζουν τη μάθηση. Επομένως: καλό είναι να χρησιμοποιείται κείμενο, το οποίο επεξηγεί ή συμπληρώνει εικόνες και γραφήματα, προσθέτοντας ετικέτες, επίπεδα, κινούμενα εφέ κλπ. Παρατήρηση: Ενώ οι φοιτητές που διαθέτουν σφαιρική αντίληψη δεν κουράζονται ποτέ από τις διασκεδαστικές μορφές και τα ποικίλα χρώματα, ωστόσο, όλα αυτά τα στοιχεία μπερδεύουν έναν αναλυτικό εκπαιδευόμενο. Συνεπώς, όταν σχεδιάζει κανείς παρουσιάσεις με στόχο να αρέσουν και στους δύο μαθησιακούς τύπους, χρειάζεται να προσπαθεί να επιτύχει τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην υπερβολική και στην ελλιπή χρήση των ποικίλων εφέ. Μέρος Β: Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης 6. Προδιαγραφές εκπαιδευτικής αξιοποίησης Η συνιστά το πιο αποτελεσματικό συμπληρωματικό εργαλείο μίας ομιλίας, και με αυτή τη λογική παρουσιάζονται στη συνέχεια έξι καλές και κακές πρακτικές που μπορούν να βελτιώσουν μία ομιλία με χρήση Παρουσιάσεων. Οδηγία 12η: Περιγραφή: Ικανός ομιλητής με χρήση ς Παρουσιάζονται έξι βασικά σημεία που μπορούν να βελτιώσουν τη δυνατότητα ενός ομιλητή που παράλληλα χρησιμοποιεί μία. Υλοποίηση: 1. Ελέγχετε τη ροή των διαφανειών: Ο ομιλητής χρειάζεται να βλέπει συχνά τις διαφάνειες, ώστε να γνωρίζει ότι βρίσκεται στη σωστή, αλλά να επικεντρώνεται περισσότερο στο κοινό. 22

2. Αλληλεπιδράστε με το κοινό: Χρειάζεται να γίνονται αλληλεπιδραστικές οι παρουσιάσεις, θέτοντας ερωτήματα και αντιδρώντας στη γλώσσα του σώματος του κοινού. 3. Αποφύγετε να μιλάτε στην οθόνη: Έχετε δει ποτέ ομιλητή που να σας γυρίζει την πλάτη και να διαβάζει τις διαφάνειες από την οθόνη; Θυμηθείτε το αίσθημα που σας δημιουργήθηκε. 4. Η δεν πρέπει να πλατιάζει: Είναι καλή πρακτική να κρατάτε την ποσότητα της πληροφορίας σε κάθε διαφάνεια στο ελάχιστο, γιατί έτσι το κοινό θα ακούει περισσότερο, χωρίς να χρειάζεται να διαβάζει συνέχεια τη διαφάνεια. 5. Δώστε προσοχή στη γλώσσα του σώματος: Αξιοποιήστε τα πλεονεκτήματα της γλώσσας του σώματος για να τονίσετε το λόγο σας. 6. Προβάρετε την Ομιλία με την ξανά και ξανά: Ακόμη και αν έχετε δώσει την ίδια ομιλία άπειρες φορές χωρίς τη χρήση ς διαφανειών, να θυμάστε ότι με την θα είναι λίγο διαφορετικά. Εξασκηθείτε αλλά και χρονομετρήστε την ομιλία σας. 7. Λίστα ελέγχου Για να διατηρήσουμε σε μία την προσοχή και το ενδιαφέρον του κοινού αμείωτο, αλλά και να μεταφέρουμε τις πληροφορίες με ξεκάθαρο τρόπο, ελέγχουμε κατά πόσο: Το υλικό έχει μία λογική δομή; Αυτό βοηθά τόσο το φοιτητή που ξεκινά τη μελέτη του κοιτώντας πρώτα το σύνολο, όσο και το φοιτητή που προχωρά στη μελέτη του σταδιακά, βήμα προς βήμα. Η δομή αυτή γίνεται αμέσως ξεκάθαρη στο φοιτητή με τη χρήση τίτλων, σαφών περιεχομένων, εισαγωγών και συνόψεων; Η χωρίζεται σε μικρές, σαφείς ενότητες που μπορούν να μελετηθούν με διαφορετικούς τρόπους; Αν, για παράδειγμα, οι φοιτητές έχουν μία ευρεία επιλογή ως προς τη μελέτη τους και τη σειρά με την οποία θα προσεγγίσουν διάφορα ζητήματα, τότε έχουν περισσότερες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν το υλικό τους κατά τον τρόπο που 23

τους εξυπηρετεί καλύτερα. Κάποιοι φοιτητές θα μελετήσουν το υλικό γρήγορα, ενώ κάποιοι άλλοι αργά και μεθοδικά. Η είναι αλληλεπιδραστική; Η πληροφορία παρουσιάζεται με δημιουργικό τρόπο; Ο γραφιστικός σχεδιασμός είναι λειτουργικός; Τα εκφραστικά μέσα είναι σαφή και επαρκή; Γίνεται χρήση "διαγνωστικών εργαλείων", όπως είναι οι ασκήσεις κι οι δραστηριότητες που βοηθούν το φοιτητή να αξιολογήσει τις δικές του ανάγκες σε σχέση με το υλικό; Μέρος Γ: Τεχνικές Προδιαγραφές 8. Περιεχόμενο Η παρουσίαση (presentation), όπως αναφέρθηκε και στην ενότητα 2, αποτελείται από ένα σύνολο διαφανειών (slides) καθεμία από τις οποίες μπορεί να περιλαμβάνει κείμενο, εικόνες, διαγράμματα, συνδέσμους υπερκειμένου, εφαρμογές, κλπ. Η προσπέλαση είναι συνήθως ακολουθιακή αλλά επιτρέπεται και η τυχαία προσπέλαση. Το συγκεκριμένο ψηφιακό υλικό μπορεί να περιλαμβάνει: Κείμενο (σε απλή μορφή ή ως υπερκείμενο). Ήχους. Εικόνες, γραφήματα, φωτογραφίες, χάρτες. Βίντεο. Animation. 9. Πρότυπα και μορφότυποι Τα αποδεκτά πρότυπα και αντίστοιχοι μορφότυποι (καταλήξεις) για αυτό το ψηφιακό υλικό είναι: 24

Office Open XML (OOXML ή OpenXML), αυτό είναι tο προτεινόμενο πρότυπο με μορφότυπους (καταλήξεις/επεκτάσεις).ppt,.pptx. Adobe PDF (open standard, με μορφότυπο (κατάληξη/επέκταση).pdf. OASIS Open Document for Office Applications TC (OASIS ODF TC),, με μορφότυπο (κατάληξη/επέκταση).odp Adobe Flash (open standard),, με μορφότυπους (καταλήξεις/επεκτάσεις).swf,.fla για το πρότυπο Adobe Flash. Αν η παρουσίαση δοθεί με αυτόν τον μορφότυπο τότε υποχρεωτικά θα πρέπει να δοθεί και το αντίστοιχο σύνολο αρχείων με μορφότυπους.fla ώστε να μπορέσει να υπάρξει επεξεργασία από τρίτους. Για τις εικόνες που περιέχονται στην παρουσίαση ισχύουν τα εξής πρότυπα και μορφότυποι: o Tagged Image File Format, με μορφότυπο.tif o Joint Photographic Experts Group και JPEG2000, με μορφότυπους.jpeg,.jpg o Portable Network Graphics, με μορφότυπο.png o Bitmap Picture, με μορφότυπο.bmp Για τα βίντεο που περιέχονται στην παρουσίαση ισχύουν τα εξής πρότυπα και μορφότυποι: o MPEG-4 AVC (H.264), με μορφότυπους.mp4,.mov,.flv o Windows Media Video, με μορφότυπους.avi,.wmv. Για τους ήχους που περιέχονται στην παρουσίαση ισχύουν τα εξής πρότυπα και μορφότυποι: o MPEG-1 επιπέδου 3, με μορφότυπο.mp3 o WAVE, με μορφότυπο.wav 25

o Windows Media Audio, με μορφότυπο.wma Αναλυτική περιγραφή των παραπάνω προτύπων και μορφοτύπων παρέχεται στις «Προδιαγραφές Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού». 10. Προδιαγραφές μέσου Το τελικό αποτέλεσμα που θα παραδοθεί θα πρέπει να είναι σε ψηφιακή μορφή. Θα πρέπει να ακολουθηθούν συγκεκριμένα πρότυπα (Ενότητα 9). Το τελικό αποτέλεσμα θα πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον μια εφαρμογή προβολής παρουσιάσεων ή αναπαραγωγής βίντεο που διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο ή παρέχεται στους εκπαιδευομένους από το ΕΑΠ. 11. Παραδοτέα Τα παραδοτέα που θα συντελούν στη δημιουργία του τελικού αρχείου συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές παραδοτέων για τον τεχνικό τύπο του ψηφιακού υλικού που θα υλοποιηθεί καθώς και με τις γενικές προδιαγραφές παραδοτέων που προσδιορίζονται στο έγγραφο «Λοιπές Προδιαγραφές Ανάπτυξης» που είναι κοινό για όλες τις κατηγορίες Ψηφιακού Υλικού. Παρακάτω ακολουθούν οι ενότητες που διαφοροποιούνται για το συγκεκριμένο ψηφιακό υλικό. 11.1 Αρχεία επιστημονικού περιεχομένου Το αρχείο αυτό θα παραδοθεί στο ΕΕΥΕΜ σε 2 φάσεις. Στην πρώτη φάση, όπου θα φέρει τον αριθμό έκδοσης «1.0» και θα είναι ολοκληρωμένο κατά 30% και στη δεύτερη φάση όπου θα φέρει τον αριθμό «2.0» και θα είναι πλήρως ολοκληρωμένο. Ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να παραδώσει ένα αρχείο χωρισμένο σε ενότητες στο οποίο θα καταγράφει λεπτομέρειες για τη δημιουργία του ψηφιακού υλικού όπως φαίνεται παρακάτω ή να συμπληρώσει το πρότυπο ανάπτυξης παρουσιάσεων που αντιστοιχεί στη σχολή που αφορά η παρουσίαση. Το αρχείο αυτό θα περιέχει τις εξής ενότητες: 26

«Περιγραφή», στην οποία θα καταγράφεται μια γενική περιγραφή για την παρουσίαση που θα δημιουργηθεί. «Εισαγωγή», το οποίο θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον τα εξής στοιχεία: o Ονοματεπώνυμο επιστήμονα. o Ιδιότητα επιστήμονα. o Τίτλος παρουσίασης. o Αύξων αριθμός παρουσίασης-μαθήματος. o Ημερομηνία παράδοσης μαθήματος-παρουσίασης. «Κείμενο και λεπτομέρειες», το οποίο θα περιέχει το κυρίως κείμενο αλλά θα λειτουργεί και ως βοηθητικό για τη δημιουργία της παρουσίασης και θα προσδιορίζει: o Τους ήχους που θα χρησιμοποιηθούν και θα παρέχει λεπτομέρειες ως προς τη χρονική στιγμή έναρξης της αναπαραγωγής, ως προς τη διάρκεια αναπαραγωγής, την ένταση, κλπ o Το τέλος μιας διαφάνειας και την έναρξη μιας άλλης με ευδιάκριτο τρόπο, για παράδειγμα με επικεφαλίδες ανάμεσα στο κείμενο (Διαφάνεια 1, Διαφάνεια 2, κλπ). «Δείκτες», η οποία θα περιέχει πληροφορίες ευρετηρίου. Στην ενότητα αυτή θα ορίζονται χρονικά σημεία που μπορεί να παρακολουθήσει ο εκπαιδευόμενος ως υποενότητα. Για παράδειγμα το αρχείο αυτό μπορεί να γράφει: o Διαφάνεια 1 Γνωριμία με τις γλώσσες προγραμματισμού o Διαφάνεια 3 Ανάλυση της γλώσσας Java. o Διαφάνεια 6 Ανάλυση της γλώσσας C++. o Διαφάνεια 10 Βιβλιογραφία. 27

«Βιβλιογραφία», η οποία θα περιέχει πληροφορίες για τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία της παρουσίασης. Η βιβλιογραφία που καταγράφεται στην ενότητα αυτή θα πρέπει να υπάρχει και στην παρουσίαση στις τελευταίες διαφάνειες. «Διάφορα», η οποία θα περιέχει διάφορες πληροφορίες προς τον Τεχνικό Ανάδοχο ή/και το ΕΕΥΕΜ οι οποίες δε μπορούν να καταγραφούν σε καμία από τις προηγούμενες ενότητες. 11.2 Εγχειρίδια χρήσης Στο αρχείο αυτό ο Τεχνικός Ανάδοχος θα παρέχει στον εκπαιδευόμενο πληροφορίες σχετικές με μια ενδεικτική εφαρμογή προβολής παρουσιάσεων. Για παράδειγμα το αρχείο αυτό θα πρέπει τουλάχιστον να αναφέρει: Τον ιστότοπο όπου είναι διαθέσιμη μια ενδεικτική εφαρμογή. Οδηγίες για τη λήψη της εφαρμογής. Οδηγίες εγκατάστασης της εφαρμογής. Τις μη λειτουργικές απαιτήσεις όπως προσδιορίζονται στο έγγραφο «Λοιπές Προδιαγραφές Ανάπτυξης». 12. Τεχνικές δεξιότητες συντελεστών Ο Τεχνικός Ανάδοχος που θα αναλάβει την επεξεργασία των παρουσιάσεων ή τη δημιουργία τους από την αρχή θα πρέπει: Να έχει βασικές γνώσεις γραφιστικής ώστε να αποφευχθούν δύσκολα αναγνώσιμες παρουσιάσεις. Για παράδειγμα να αποφευχθεί κίτρινο φόντο (που είναι από μόνο του κουραστικό) σε συνδυασμό με πράσινους χαρακτήρες. Να έχει γνώση και εμπειρία τουλάχιστον στη χρήση των εργαλείων που περιγράφονται στην Ενότητα 13. 28

13. Προτεινόμενα εργαλεία Τα προτεινόμενα εργαλεία επεξεργασίας και δημιουργίας παρουσιάσεων είναι: MS PowerPoint Εναλλακτικά εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους Τεχνικούς Ανάδοχους για τη δημιουργία παρουσιάσεων είναι: Open Office Impress Adobe Flash Professional CS5.5 29

14. Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Adobe Dreamweaver CC (2010, February, 9). Retrieved in 13th July 2011 from http://www.adobe.com/products/dreamweaver/. Articulate (2009, March, 8). Retrieved in 22 July 2011 from http://www.articulate.com/. Audacity- A free track multy editor and recorder (2007, April 18). Retrieved in 27 July 2011 from http://audacity.sourceforge.net/. Creative Cloud (2010, February 16). Retrieved in 27 July 2011 from http://www.adobe.com/. Davis, Α., (1993). Software Requirements: Οbjects, Functions and States. Prentice Hall Press. Upper Saddle River. N.J., USA. DokuWiki (2008, September, 7). Retrieved in 26 June 2011 from http://www.dokuwiki.org/dokuwiki. Extensible Mark Up Language (XML) 1.0 fifth Edition ( 2005, May, 2). Retrieved in 20 March 2011 from: http://www.w3.org/tr/rec-xml/. GIMP : GNU Image Manipulation Program. Retrieved in 27 July 2011 from http://www.gimp.org/. Hot Potatoes v.6 (2005, January 14). Retrieved in 22 July 2011 from http://hotpot.uvic.ca/. HTML5: Α Vocabulary and associated APIs for HTML and XHTML. (2004, February, 5). Retrieved 20 Μarch 2011 from http://www.w3.org/tr/html5/. Information Technology Digital Compression and Coding of Continuous-Tone Still Images- Requirements and Guidelines (1992, September, 8). Retrieved 12 Αpril 2011 from http://www.w3.org/graphics/jpeg/itu-t81.pdf. Li, V.O.K. (1999). Hints on Writing Technical Papers and Making Presentations. Transactions on Education, Vol. 42 (2), pp. 134-137. IEEE 30

Media Wiki (2004, August, 6). Retrieved in 26 June 2011 from http://www.mediawiki.org/wiki/mediawiki. Ogg Vorbis- Professional Audio Recording and Streaming Techonology (2009, Mαιος 2003). Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2011 από http://www.vorbis.com/ Portable Network Graphics Specification, (Second Edition). (2003, November, 10).Retrieved 12 Αpril 2011 from http://www.w3.org/tr/png/. Rivlin, C., Lewis, R. & Davies-Cooper, R. (1990). Guidelines for Screen Design. Oxford: Blackwell Scientific Publications. The HTML Editor (2005, January, 8). Retrieved in 13 July 2011 from http://www.coffeecup.com/html-editor/. TIFF. Revision 6.0 (1992, June 6): Retrieved 12 April 2011 from http://partners.adobe.com/public/developer/en/tiff/tiff6.pdf. Victor O. K. Li, Fellow, (1999). IEEE Hints on Writing Technical Papers and Making Presentations IEEE TRANSACTIONS ON EDUCATION, NO. 2 / VOL. 42, σελ. 135-136 Vorbis (2001, Οctober, 1). Retrieved in 3 Μay 2011 from http://en.wikipedia.org/wiki/vorbis. Wave Pad Audio Editing Software (2008 May, 3). Retrieved in 27 July 2011 from http://www.nch.com.au/wavepad/. Williams, R. (2010). PowerPoint in 3D. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου από http://www.knowledgevision.com/powerpoint-in-3d XHTML 2.0 (2010, December, 6). Retrieved 20 March 2011 from http://www.w3.org/tr/xhtml2/ 31

Ελληνόγλωσση Desjardins, J. «10 παρουσιάσεις για να μάθετε πώς σχεδιάζεται μία καλή παρουσίαση» (2010). Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2011 από http://pliroforikiatschool.blogspot.com/2010/12/10.html Γιακουμάτου Τ., Tυπικοί Ευρετικοί Κανόνες Ευχρηστίας» (2003, Οctober, 15). Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2011 από http://users.sch.gr/tgiakoum/epimorfosi/soft.html. Διάγραμμα (2007, 12 Ιουλίου). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από http://el.wikipedia.org/wiki/διάγραμμα. Εγχειρίδιο: Tι είναι το Media Wiki ( 2014, Φεβρουάριος 26). Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2014. http://www.mediawiki.org/wiki/how_does_mediawiki_work%3f/el= Eικόνα (2010, 4 Μαρτίου). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από http://el.wikipedia.org/wiki/εικόνα. Κόκκινος, Δ., (2006). Επισκόπηση Διαδικτυακού Εκπαιδευτικού Λογισμικού για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με εξειδίκευση στην πλατφόρμα E-class. (Διπλωματική εργασία). Πάτρα. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Κομνηνού, Ι. (2012). H παιδαγωγική χρήση εργαλείων παρουσίασης. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου από http://e-learning.sch.gr/course/view.php?id=502 Μακράκης, Β. (2000). Υπερμέσα στην εκπαίδευση. Αθήνα: Μεταίχμιο. Παζαρλή, Μ. (2011). «Πώς κάνουμε μία (καλή ) παρουσίαση στο PowerPoint ακόμη καλύτερη». Ανακτήθηκε από http://www.aristotelio.edu.gr/education/images/stories/pazarli.pdf Παναγιωτακόπουλος, Χ., Πιερρακέας, Χ., Πιντέλας, Π. (2003).Το εκπαιδευτικό λογισμικό και η αξιολόγησή του. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. 32

Πιερρακέας, Χ., Αμπατζόγλου, Π., Μητρόπουλος, Κ., (2007). Τεχνικές προδιαγραφές και παραδοτέα Επιστημόνων Δημιουργών Αυτεπιστασίας και Ανάθεσης ΕΔΥ μορφής υπερκειμένου. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Πληροφορική, Θεματική Ενότητα ΠΛΗ37: Πληροφορική και Εκπαίδευση, (2001). Γ Τόμος: Σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικο. Σημειώσεις πτυχιακού προγράμματος. Πάτρα: Ε.Α.Π. Σιάκας, Σ. (2011). Αξιοποίηση της κινούμενης εικόνας και της κινηματογραφικής αφήγησης στη διαμόρφωση πολυμεσικού εκπαιδευτικού υλικού για διδακτικούς/μαθησιακούς στόχους. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Τι είναι το MP3; (2008, Μάρτιος 15): Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2011 από http://www.gadgetlife.gr/displayitm1.asp?itmid=2902. Υπερκείμενο (Οκτώβριος, 18, 2008): Aνακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2011 από http://el.wikipedia.org/wiki/υπερκείμενο. Χάρτης (2008, 7 Νοεμβρίου). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από http://el.wikipedia.org/wiki/χάρτης. 33

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο