ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ 2010

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ 2010 ΕΚΤΕΝΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ Κωδικός Έργου: 2010-4749 Α. ΤΙΤΛΟΣ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ STRESS ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΛΙΠΩΔΟΥΣ ΙΣΤΟΥ-Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ NRF2 Β. ΣΤΟΧΟΣ Στόχος της προτεινόμενης μελέτης αποτελεί η διερεύνηση του ρόλου του μεταγραφικού παράγοντα Nrf2 α) στη διαδικασία διαφοροποίησης του λιποκυττάρoυ β) στη βιολογία του λιποκυττάρoυ με έμφαση στην πιθανή εμπλοκή του στην ανάπτυξη αντίστασης στην δράση της ινσουλίνης σε καταστάσεις οξειδωτικού stress, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την παθογένεια του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Γ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ (Α+Β+Γ= 1 σελίδα) Αντικείμενο του έργου αποτελεί ο μεταγραφικός παράγοντας Nrf2 στο λιποκύτταρο. Ο Nrf2 διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό stress. Σημαντικό ρόλο στην παθογένεια του ΣΔ2 παίζει ο λιπώδης ιστός και το οξειδωτικό stress. Προκαταρκτικά πειράματά μας έδειξαν ότι τα επίπεδα του Nrf2 μεταβάλλονται κατά τη διαφοροποίηση του λιποκυττάρου. Διαθέτουμε ποντίκια με απάλειψη του Nrf2 που θα χρησιμοποιηθούν για πρωτογενείς καλλιέργειες λιποκυττάρων. Στόχο της προτεινόμενης μελέτης αποτελεί η διερεύνηση του ρόλου του Nrf2: α) στη διαδικασία διαφοροποίησης του λιποκυττάρoυ β) στη βιολογία του λιποκυττάρου με έμφαση στην εμπλοκή του στην ανάπτυξη αντίστασης στην ινσουλίνη σε καταστάσεις οξειδωτικού stress. Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιηθούν πρωτογενείς καλλιέργειες λιποκυττάρων (από Nrf2(+/+) και Nrf2(-/-) ποντίκια), καθώς και η σειρά 3T3- L1.και: Α) θα ελεγχθεί αν η διαδικασία διαφοροποίησης του λιποκυττάρου επηρεάζεται από την υπερέκφραση του Nrf2 ή την αποσιώπησή του Β) θα μελετηθεί ο ρόλος του Nrf2 στη λιπογένεση και τη λιπόλυση. Για το σκοπό αυτό θα μελετηθεί i) κατά πόσο η έκφραση/ενεργότητα του Nrf2 επηρεάζει το μονοπάτι της ινσουλίνης, και ii) εάν το σήμα της ινσουλίνης στοχεύει τον Nrf2 και iii)κατά πόσο η αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης που προκαλείται από τα FFA,TNFa, υπεργλυκαιμία, μεσολαβείται ή όχι από τον Nrf2. 1

Β ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΘΕΜΑ Το οξειδωτικό stress παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεια πολλών ασθενειών αποτελώντας μια από τις κυρίες αιτίες για την εκδήλωσή τους. Οι οξειδωτικές βλάβες που προκαλούνται από το οξειδωτικό stress θεωρείται ως ένας από τους κύριους μηχανισμούς που οδηγούν στην εκδήλωση σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ (ΣΔ2) 1 Η παχυσαρκία η οποία σχετίζεται με το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 χαρακτηρίζεται από αυξημένο οξειδωτικό stress στο λιπώδη ιστό και αυτό αποτελεί ενα σημαντικό παθογενετικό μηχανισμό για την ανάπτυξη τής αντίστασης στη δράση της ινσουλίνης 2 Στο σακχαρώδη διαβήτη το οξειδωτικό stress έχει σαν αποτέλεσμα μειωμένη πρόσληψη της γλυκόζης στους μυς και στον λιπώδη ιστό ενώ επιπλέον μειώνει την έκκριση ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος 3. Αρκετές μελέτες υποστηρίζουν πως η υπεργλυκαιμία όπως και η υπερλιπιδαιμία, συμβάλει στην παραγωγή ελευθέρων ριζών (ROS :reactive oxygene species ) τα οποία στην συνέχεια προκαλούν μεταξύ των άλλων περιφερειακή αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης στον μυικό και τον λιπώδη ιστό. Χρόνια έκθεση των κυττάρων σε υψηλές συγκεντρώσεις γλυκόζης έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη ενδοκυττάρια παραγωγή ROS, τα οποία οδηγούν σε αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης 4, 5. Ο μηχανισμός όμως με τον οποίο το οξειδωτικό stress προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη δεν είναι πλήρως γνωστός. Από τα μέχρι τώρα βιβλιογραφικά δεδομένα το οξειδωτικό stress επηρεάζει το σηματοδοτικό μονοπάτι της ινσουλίνης 6, 7.καθώς και την έκφραση των μεταφορέων γλυκόζης GLUT1 και GLUT4 8. Τα κύτταρα στους ανώτερους οργανισμούς, για να αντιμετωπίσουν τις βλάβες που προκαλούνται από το οξειδωτικό stress, έχουν αναπτύξει αποτελεσματικούς μηχανισμούς άμυνας. Κεντρικό ρόλο σε αυτούς τους μηχανισμούς διαδραματίζει ο μεταγραφικός παράγοντας Nrf2 (nuclear transcription factor erythroid 2p45 (NF-E2)-related factor 2) 9. Ο Nrf2 έκφράζεται σχεδόν σε όλους τους ιστούς και κάτω από φυσιολογικές συνθήκες εντοπίζεται στο κυτταρόπλασμα συνδεδεμένος με την πρωτεΐνη Keap1(Kelch-like ECHassociated protein 1). Όταν το κύτταρο υφίσταται οξειδωτικό stress ο Nrf2 ελευθερώνεται από την πρωτεΐνη Keap1 και μεταναστεύει στον πυρήνα όπου προσδένεται σε ρυθμιστικά στοιχεία ARE (antioxidant responsive element) στους υποκινητές μιας σειράς αντιοξειδωτικών γονιδίων 10. 2

Ο κύριος ρόλος της πρωτείνης Nrf2 αφορά την προστασία του κυττάρου από το οξειδωτικό stress και βλάβες που προκαλούνται από εξωγενείς κυτταροτοξικές ουσίες. Το γεγονός αυτό υποστηρίζεται από τον φαινότυπο ποντικών στα οποία έχει γίνει απάλειψη του Nrf2. Τα ποντίκια αυτά είναι πολύ ευαίσθητα σε καταστάσεις που προκαλούν οξειδωτικό stress επειδή οι μηχανισμοί προστασίας του κυττάρου είναι ελλιπείς 11. Η διαδικασία της διαφοροποίησης των λιποκυττάρων απο προ-λιποκύτταρα είναι μια περίπλοκη διεργασία, που περιλαμβάνει την ενεργοποίηση διαφόρων 12, 13 μεταγραφικών παραγόντων (C/EBPδ, C/EBPβ, C/EBPα, PPARγ, SREBP1c) με την κατάλληλη σειρά τη σωστή χρονική στιγμή. Κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αυτή διαδραματίζει ο PPARγ, ο οποίος εκφράζεται κυρίως στο λιπώδη ιστό. Προσδέτες του (θειαζολιδινεδιόνες) χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση του ΣΔ2. Οι θειαζολιδινεδιόνες, τροποποιώντας ευνοϊκά τη βιολογία του λιποκυττάρου, ελαττώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη σε επίπεδο οργανισμού. 14 Η διαδικασία της διαφοροποίησης έχει μελετηθεί κυρίως στις κυτταρικές σειρές 3Τ3-LI και 3Τ3-F442A αλλά και σε πρωτογενείς καλλιέργειες λιποκυττάρων. H κυτταρική σειρά 3Τ3-LI είναι η πλέον διαδεδομένη και αντιπροσωπευτική σειρά προ-λιποκυττάρων ποντικού. Τα κύτταρα αυτά είναι δυνατόν μετά από επαγωγή με ινσουλίνη, δεξαμεθαζόνη, και methylisobutylxanthine (ενεργοποιητής του camp) να διαφοροποιηθούν σε ώριμα λιποκύτταρα μέσα σε περίοδο 6-10 ημερών. Η λιπογένεση μαζί με τη λιπόλυση αποτελούν τις πιο βασικές λειτουργίες του λιποκυττάρου. Κατά τη λιπογένεση, ελεύθερα λιπαρά οξέα (FFAs) εισέρχονται απο την κυκλοφορία με την ευοδωτική δράση της ινσουλίνης στο λιποκύτταρο και στη συνέχεια εστεροποιούνται, με τελική κατάληξη την αποθήκευσή τους υπο μορφή τριγλυκεριδίων. Κεντρικό, ευοδωτικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία παίζει η ινσουλίνη. Αντίθετα, κατά τη διαδικασία της λιπόλυσης τα αποθηκευμένα τριγλυκερίδια διασπώνται κάτω από τη δράση της ορμονοευαίσθητης λιπάσης, η οποία υπόκειται σε αρνητική ρύθμιση από την ινσουλίνη. Πρόσφατα μάλιστα, έχει αναφερθεί ότι η ινσουλίνη σε νεφρικά κύτταρα αδενώματος επάγει την μεταγραφική ενεργότητα του Nrf2 και είναι πολύ πιθανό κάτι ανάλογο να συμβαίνει και στο λιποκύτταρο 15. Αρκετοί παράγοντες έχουν αναφερθεί να προκαλούν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης, Ανάμεσα σε αυτούς οι υψηλές συγκεντρώσεις ελεύθερων λιπαρών 3

οξέων (ΕΛΟ στο πλάσμα), υπεργλυκαιμία, φλεγμονώδεις κυτταροκίνες θεωρούνται από τους πιο σημαντικούς και τυπικά συνδέονται με την παχυσαρκία και την μειωμένη ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη 16-18. Παράλληλα όλες αυτές οι ουσίες οι οποίες είτε προκαλούν είτε συνδέονται με καταστάσεις οξειδωτικού stress είναι πιθανόν να ενεργοποιούν τον Nrf2 2, 18, 19. Δεδομένου του κεντρικού ρόλου που παίζει ο Nrf2 στο οξειδωτικό stress αλλά και της σημασίας του τελευταίου στην παθογένεια του ΣΔ2 η αξία της μελέτης του Nrf2 είναι προφανής. Από προκαταρκτικά πειράματα στο εργαστήριό μας φαίνεται ότι ο Nrf2 εκφράζεται τόσο σε κυτταρικές σειρές 3T3-L1 και ST-2 όσο και σε πρωτογενείς καλλιέργειες λιποκυττάρων, καθώς και στο λιπώδη ιστό ποντικών και ανθρώπου. Η έκφραση αυτή επιβεβαιώθηκε με RT-PCR και δοκιμασίες στυπώματος Western. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα επίπεδα του Nrf2 καθώς και η ενεργότητά του ελαττώνονται κατά τη αρχική φάση της διαφοροποίησης (1-3 ημέρες) και στη συνέχεια επανέρχονται στα βασικά επίπεδα. Τα δεδομένα αυτά υποστηρίζουν ότι ο Nrf2, έχει λειτουργικό ρόλο στη λιπογένεση, ο οποίος αξίζει να διερευνηθεί Γ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Αντικείμενο του έργου αποτελεί ο μεταγραφικός παράγοντας Nrf2 στο περιβάλλον του λιποκυττάρου. Ο Nrf2 εκφράζεται σε πάρα πολλούς ιστούς και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό stress. Σημαντικό ρόλο στην παθογένεια του ΣΔ2 παίζει ο λιπώδης ιστός ενώ αρκετές πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν πως η σύνδεση της παχυσαρκίας με την εμφάνιση ΣΔ2 σε μεγάλο βαθμό μπορεί να οφείλεται στο χρόνιο οξειδωτικό stress που αυτή προκαλεί. Προκαταρκτικά πειράματα στο έργαστήριό μας έδειξαν ότι τα επίπεδα έκφρασης και η ενεργότητα του Nrf2 φαίνεται να μεταβάλλονται κατά τη διαδικασία διαφοροποίησης του λιποκυττάρου. Πρόσφατα αποκτήσαμε από το ινστιτούτο RIKEN ποντίκια με απάλειψη του γονιδίου Nrf2 τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε πρώτη φάση για πρωτογενείς καλλιέργειες λιποκυττάρων. Στα πλαίσια αυτά, στόχος της προτεινόμενης μελέτης αποτελεί η διερεύνηση του ρόλου του μεταγραφικού παράγοντα Nrf2: α) στη διαδικασία διαφοροποίησης του λιποκυττάρoυ β) στη βιολογία του λιποκυττάρoυ με έμφαση στην πιθανή εμπλοκή του στην ανάπτυξη αντίστασης στην δράση της ινσουλίνης σε καταστάσεις 4

οξειδωτικού stress, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με την παθογένεια του ΣΔ2. Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιηθούν ποντικίσιες πρωτογενείς καλλιέργειες λιποκυττάρων (από αγρίου τύπου και από Nrf2 knock out ποντίκια), καθώς και η ποντικίσια σειρά 3T3-L1, που αποτελεί ευρύτατα χρησιμοποιούμενο μοντέλο για τη διασαφήνιση μηχανισμών που αφορούν στη λειτουργία του λιποκυττάρου. Γνωρίζοντας από τα προκαταρκτικά μας πειράματα ότι η έκφραση και η ενεργότητα του Nrf2 μεταβάλλεται κατά τη διαφοροποίηση θα ελεγχθεί κατά πόσο Α) η διαδικασία διαφοροποίησης του λιποκυττάρου επηρεάζεται η όχι από την υπερέκφραση του Nrf2 είτε από την υπερέκφραση μιας επικρατούς-αρνητικής μορφής του, Δ- Nrf2. Για το σκοπό αυτό θα γίνει εκτίμηση του βαθμού διαφοροποίησης με τη χρήση oil red και θα εξετασθεί το πρότυπο έκφρασης και η μεταγραφική μεταγραφικών παραγόντων με τεκμηριωμένο ρόλο στη διαδικασία αυτή (C/EBPs, SREBP1c, PPARγ). Ανάλογα με τα αποτελέσματα των ανωτέρω πειραμάτων θα διερευνηθεί περαιτέρω ο μηχανισμός αυτός.β) Θα μελετηθεί ο ρόλος του Nrf2 στις λειτουργίες της λιπογένεσης και της λιπόλυσης στις οποίες καθοριστικό ρόλο παίζει το σηματοδοτικό μονοπάτι της ινσουλίνης. Για το σκοπό αυτό θα μελετηθεί i) κατά πόσο η έκφραση ή η ενεργότητα του Nrf2 επηρεάζει το μονοπάτι της ινσουλίνης, και ii) εάν το σήμα της ινσουλίνης στοχεύει τον μεταγραφικό παράγοντα Nrf2 και κατά πόσο καταστάσεις οι οποίες προκαλούν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης(ελεύθερα λιπαρά οξέα,tnfa, υπεργλυκαιμία) σχετίζονται η όχι με την έκφραση ή ενεργότητα του Nrf2. 5

Δ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ, ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ο μεταγραφικός παράγοντας Nrf2 διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στους μηχανισμούς προστασίας από το οξειδωτικό stress ελέγχοντας πολλά αντιοξειδωτικά ένζυμα. Η σημασία του οξειδωτικού stress ως παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2 υποστηρίζεται πλέον ισχυρά από την πρόσφατη βιβλιογραφία. Ωστόσο ο ρόλος του Nrf2 στους μοριακούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στην παθογένεια του ΣΔ2 δεν έχει διερευνηθεί. Η παρούσα μελέτη φιλοδοξεί να διερευνήσει :α) τους μοριακούς μηχανισμούς μέσω των οποίων ο Nrf2 επηρεάζει τη λειτουργία του λιποκυττάρου και β) την πιθανή εμπλοκή του στην ανάπτυξη αντίστασης στην δράση της ινσουλίνης.σε καταστάσεις οξειδωτικού stress. Η σπουδαιότητά της προτεινόμενης μελέτης έγκειται στο γεγονός ότι διερευνάται ο ρόλος του Nrf2 στο λιπώδη ιστό ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο οξειδωτικό stress και την παθογένεια του ΣΔ 2 για πρώτη φορά. Έτσι είναι δυνατόν να κατανοηθούν μηχανισμοί ρύθμισης που επιτρέπουν στο λιποκύτταρο να αποκρίνεται αποτελεσματικά η όχι σε καταστάσεις οξειδωτικού stress. Η αποκάλυψη τέτοιων μηχανισμών είναι σημαντική για το ενδεχόμενο ανάπτυξης φαρμάκων, που θα επηρεάσουν ευνοϊκά την ικανότητα του λιποκυττάρου να αποκρίνεται αποτελεσματικά σε καταστάσεις χρόνιου οξειδωτικού stress. Η συμμετοχή του Nrf2 στο μηχανισμό αντίστασης στην ινσουλίνη σε επίπεδο οργανισμού πρόκειται να μελετηθεί σε επόμενη φάση και δεν αφορά αυτό το έργο. Ο λόγος είναι ότι αποκτήσαμε ποντίκια Nrf2(+/-) πρόσφατα και θα απαιτηθεί περίπου ένας χρόνος έως ότου έχουμε ικανό αριθμό ποντικών Nrf2(-/-) για την εκτέλεση των πρώτων πειραμάτων σε επίπεδο οργανισμού. Είναι προφανές ότι τα αποτελέσματα από αυτό το έργο θα βοηθήσουν στο σχεδιασμό πειραμάτων με Nrf2(-/-) ζώα και στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων τους. 6

Ε ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΦΑΣΗ Α (ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΙ) Πλασμίδια έκφρασης του Nrf2 και της μεταλλαγμένης μορφής του Nrf2 χωρίς την περιοχή πρόσδεσης στο DNA (DBD) σε οχήματα μεταφοράς pbluescript είναι ήδη κατασκευασμένα στο εργαστήριο μας. Οι ανωτέρω μεταλλαγμένη μορφή Δ- Nrf2 στερείται της DBD και συμπεριφέρεται ως αρνητικά επικρατούσα μορφή. Με βάση τα ανωτέρω, τα πλασμίδια Nrf2 και Δ- Nrf2 θα υποκλωνοποιηθούν σε οχήματα μόνιμης έκφρασης σε κύτταρα θηλαστικών (p cdna Nrf2) και (p cdna Δ-Nrf2), Για τον έλεγχο της μεταγραφικής ενεργότητας του Nrf2 θα χρησιμοποιηθεί ένας τεχνητός υποκινητής που θα φέρει την αλληλουχία πρόσδεσης του Nrf2 στο DNA γνωστή ως ARE μπροστά από το γονίδιο αναφοράς της λουσιφεράσης. Για το σκοπό αυτό στο φορέα p GL3-Luc έχουν κλωνοποιηθεί 3 θέσεις πρόσδεσης του Nrf2 (pgl3-3x-αre-luc). ΦΑΣΗ : B Μόνιμη έκφραση Nrf2, Δ-Nrf2 σε καλλιέργεια 3T3-L1 λιποκυττάρων Δημιουργία κυτταρικής σειράς 3Τ3-LI με μόνιμη έκφραση είτε του Nrf2 (3Τ3-L1- Nrf2) είτε της μεταλλαγμένης μορφής του Δ- Nrf2, που δρα σαν αρνητικά επικρατών μεταγραφικός παράγοντας (3Τ3-L1- Δ Nrf2). Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιηθούν οι κατασκευές p CDNA Nrf2 και p CDNA Δ- Nrf2. Η επιλογή των κλώνων που εκφράζουν Nrf2 θα γίνει με Hygromycin. Πρωτογενής καλλιέργεια λιποκυττάρων από αγρίου τύπου ποντίκια (wild type mice), όπως και από ποντίκια με ολική απάλειψη του NRF2(Nrf2 Knock out mice). Τα ανωτέρω ζώα τα έχουμε προμηθευτεί από το ινστιτούτο RIKEN 20. ΦΑΣΗ : Γ. Στην πρώτη φάση των πειραμάτων θα διερευνηθεί εκτενέστερα η μεταβολή της έκφρασης αλλά και της μεταγραφικής ενεργότητας του Nrf2 κατά την εξέλιξη της διαφοροποίησης του λιποκυττάρου, καθώς από προκαταρτικά πειράματα που έχουν γίνει στο εργαστήριο μας φαίνεται ότι αυτή μεταβάλλεται. Για το σκοπό αυτό: 7

1) Θα μελετηθεί η έκφραση του Nrf2 σε επίπεδο πρωτεΐνης (Western) και σε επίπεδο mrna (Northern) σε πρωτεϊνικά (ολικά και πυρηνικά) εκχυλίσματα και ολικό RNA κατά την εξέλιξη της διαφοροποίησης 3Τ3-LI προλιποκυττάρων καθώς και πρωτογενών ποντικίσιων λιποκυττάρων. 2) Θα μελετηθεί η μεταγραφική ενεργότητά του Nrf2 μετρώντας την DNA δεσμευτική ικανότητά του με δοκιμασίες EMSA (electrophoretic mobilityshift assay), χρησιμοποιώντας κατάλληλο ραδιενεργό ιχνηθέτη ΑRE αλλά και σε μονάδες λουσιφεράσης χρησιμοποιώντας προλιποκύτταρα σταθερά διαμολυσμένα με το φορέα pgl3-3xare. 3) Για την παρακολούθηση της εξέλιξης της διαφοροποίησης, θα γίνει παράλληλα με τον έλεγχο της έκφρασης του Nrf2 και παρακολούθηση του γνωστού προτύπου έκφρασης των προαναφερθέντων παραγόντων στα εξής χρονικά διαστήματα: χρόνος 0 h (βασική τιμή), χρόνος 24 h (μέγιστο της έκφρασης του C/EBPδ και C/EBPβ ), χρόνος 48 h, χρόνος 72 h (μέγιστο της έκφρασης του C/EBPα), χρόνος 96 h (μέγιστο της έκφρασης του SREBP1c, επιστροφή του C/EBPδ στα πολύ χαμηλά βασικά του επίπεδα), χρόνος 6 ημερών (μέγιστο της έκφρασης του PPARγ), χρόνος 10 ημερών (ώριμο λιποκύτταρο-μικροσκοπική παρακολούθηση και ποσοτικοποίηση του ποσοστού διαφοροποίησης με oil red). 4) Για να διαπιστωθεί κατά πόσο και πώς ο Nrf2 επηρεάζει τη διαφοροποίηση του λιποκυττάρου, τα ίδια πειράματα που περιγράφονται παραπάνω θα επαναληφθούν σε καλλιέργεια 3Τ3-L1 προ-λιποκυττάρων με μόνιμη υπερέκφραση α) του Nrf2 και β) του Δ-Nrf2 γ) πρωτογενείς καλλιέργειeς λιποκυττάρων από ποντίκια Nrf2(-/-). Τα δεδομένα από τα ανωτέρω πειράματα θα μας δώσουν σαφή εικόνα για το αν η διαφοροποίηση επηρεάζεται θετικά η αρνητικά από τον Nrf2. Επιπλέον, θα ελέγξουμε πώς αλλάζει είτε το πρότυπο έκφρασης των C/EBPδ, C/EBPβ, C/EBPα, PPARγ, SREBP1c είτε η μεταγραφική τους ενεργότητα με δοκιμασίες ΕΜSA. Από την παρουσία η μη του Nrf2,κατά την διάρκεια της διαφοροποίησης θα προσεγγισθεί ο πιθανός μηχανισμός με τον οποίο ο Nrf2 επηρεάζει θετικά η αρνητικά τη διαφοροποίηση του λιποκυττάρου. Τα δεδομένα από αυτά τα πειράματα θα μας δώσουν πληροφορίες: 8

α) εάν ο Nrf2 επηρεάζει θετικά η αρνητικά τη διαφοροποίηση του λιποκυττάρου και κατά πόσο παίζει ειδικό ρόλο σε κάποιο συγκεκριμένο στάδιο της διαφοροποίησης β) εάν κάποιος/οι από τους μεταγραφικούς παράγοντες που η έκφρασή τους προηγείται άμεσα χρονικά, εμπλέκεται πιθανά στον έλεγχο της έκφρασης του η της ενεργότητάς του. γ) εάν κάποιοι από τους μεταγραφικους παράγοντες που παιζουν σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση ή στη λειτουργία του λυποκυττάρου ενέχονται στον έλεγχο είτε της έκφρασής του είτε της ενεργότητας του Nrf2. ΦΑΣΗ : Δ i) Θα μελετηθεί κατά πόσο το σήμα της ινσουλίνης επηρεάζει τον Nrf2 σε επίπεδο έκφρασης και ενεργότητας.για το σκοπό αυτό, θα γίνει διέγερση σε πρώιμα καθώς και ώριμα λιποκύτταρα (3Τ3-LI και πρωτογενής καλλιέργεια ποντικίσιων λιποκυττάρων) με ινσουλίνη γιά χρόνους 0, 30, 60, 180 min και θα μελετηθεί: α) η έκφραση του Nrf2 σε επίπεδο πρωτείνης και RNA β) η DNA δεσμευτική ικανότητα του Nrf2 με τον ραδιενεργό ιχνηθέτη ΑRE γ) η μεταγραφική ενεργότητα του Nrf2 σε κατασκευές λουσιφεράσης p GL3-3X ΑRE Luc. μόνιμα εκφρασμένες σε κύτταρα 3Τ3-LI. Από τα αποτελέσματα των ανωτέρω πειραμάτων θα αξιολογηθεί κατά πόσο το μονοπάτι της ινσουλίνης στοχεύει τον Nrf2 και επηρεάζει τη δράση του. ii) Θα διερευνηθεί κατά πόσο ο Nrf2 επηρεάζει το μονοπάτι της ινσουλίνης και κατά πόσο η απορρύθμιση της έκφρασης του οδηγεί σε αδυναμία του λιποκύτταρου να αποκρίνεται αποτελεσματικά στο σήμα της ινσουλίνης. Για το σκοπό αυτό οι κυτταρικές σειρές 3Τ3-L1, 3Τ3-L1- Nrf2, 3Τ3-L1-Δ Nrf2 και πρωτογενείς καλλιέργεις λιποκυττάρων από Nrf2(+/+) και Nrf2(-/-) θα διαφοροποιηθούν προς ώριμα λιποκύτταρα και ακολούθως θα γίνει διέγερση με ινσουλίνη όπως προηγούμενα αναφέρθηκε. Η πιθανή σημασία του Nrf2 στο μονοπάτι της ινσουλίνης θα εκτιμηθεί: α) με western blot σε κυτταρικά εκχυλίσματα ανιχνεύοντας με ειδικά αντισώματα την έκφραση και ενεργοποίηση(φωσφορυλίωση) των IR, IRS-1, Akt, PKCλ τα οποία αποτελούν σηματοδοτικά μόρια κλειδιά στη δράση της ινσουλίνης 6. 9

β) με εκτίμηση της μετατόπισης των GLUT4 υποδοχέων γλυκόζης με ανοσοφθορισμό. γ) με μέτρηση τής μεταφοράς γλυκόζης με τη χρήση 2-[ 3 H] deoxyglucose ΦΑΣΗ : E Θα μελετηθει ο ρόλος του Nrf2 σε καταστάσεις που προκαλούν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης και οξειδωτικό stress. Για το σκοπό αυτό σε διαφοροποιημένα 3Τ3-L1 και πρωτογενή ποντικίσια λιποκύτταρα, θα μελετηθεί η δράση διαφορετικών συγκεντρώσεων γλυκόζης 19, μίγματος ελεύθερων λιπαρών οξέων ή TNFα 18 αναφορικά με την έκφραση και ενεργότητα του Nrf2 με μεθόδους που περιγράφτηκαν αναλυτικά στη φάση Γ. Επιπλέον επαναλαμβάνοντας τα παραπάνω πειράματα με τις προαναφερθείσες ουσίες, στις κυτταρικές σειρές 3Τ3-L1- Nrf2, 3Τ3-L1-Δ Nrf2 και πρωτογενείς καλλιέργεις λιποκυττάρων από Nrf2(+/+) και Nrf2(-/-), θα διευκρινιστεί εάν η κατάσταση έκφρασης ή ενεργότητας του Nrf2 μετά από διέγερση με sulforaphane 21, 22 επηρεάζει την ικανότητα των προαναφερθέντων ουσιών να προκαλούν αντίσταση. Η αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης θα μελετηθεί με τον τρόπο που περιγράφεται σε πειράματα της φάσης Δ. 1 Brownlee, M., Biochemistry and molecular cell biology of diabetic complications, Nature, 2001, 414: 813-820. 2 Furukawa, S., Fujita, T., Shimabukuro, M., Iwaki, M., Yamada, Y., Nakajima, Y., Nakayama, O., Makishima, M., Matsuda, M. and Shimomura, I., Increased oxidative stress in obesity and its impact on metabolic syndrome, J Clin Invest, 2004, 114: 1752-1761. 3 Kaneto, H., Nakatani, Y., Kawamori, D., Miyatsuka, T., Matsuoka, T. A., Matsuhisa, M. and Yamasaki, Y., Role of oxidative stress, endoplasmic reticulum stress, and c-jun N-terminal kinase in pancreatic beta-cell dysfunction and insulin resistance, Int J Biochem Cell Biol, 2006, 38: 782-793. 4 Ceriello, A., Postprandial hyperglycemia and diabetes complications: is it time to treat?, Diabetes, 2005, 54: 1-7. 5 Marfella, R., Quagliaro, L., Nappo, F., Ceriello, A. and Giugliano, D., Acute hyperglycemia induces an oxidative stress in healthy subjects, J Clin Invest, 2001, 108: 635-636. 6 Draznin, B., Molecular mechanisms of insulin resistance: serine phosphorylation of insulin receptor substrate-1 and increased expression of p85alpha: the two sides of a coin, Diabetes, 2006, 55: 2392-2397. 7 Shoelson, S. E., Lee, J. and Goldfine, A. B., Inflammation and insulin resistance, J Clin Invest, 2006, 116: 1793-1801. 8 Rudich, A., Kozlovsky, N., Potashnik, R. and Bashan, N., Oxidant stress reduces insulin responsiveness in 3T3-L1 adipocytes, Am J Physiol, 1997, 272: E935-940. 10

9 Moi, P., Chan, K., Asunis, I., Cao, A. and Kan, Y. W., Isolation of NF-E2- related factor 2 (Nrf2), a NF-E2-like basic leucine zipper transcriptional activator that binds to the tandem NF-E2/AP1 repeat of the beta-globin locus control region, Proc Natl Acad Sci U S A, 1994, 91: 9926-9930. 10 Ishii, T., Itoh, K. and Yamamoto, M., Roles of Nrf2 in activation of antioxidant enzyme genes via antioxidant responsive elements, Methods Enzymol, 2002, 348: 182-190. 11 Enomoto, A., Itoh, K., Nagayoshi, E., Haruta, J., Kimura, T., O'Connor, T., Harada, T. and Yamamoto, M., High sensitivity of Nrf2 knockout mice to acetaminophen hepatotoxicity associated with decreased expression of AREregulated drug metabolizing enzymes and antioxidant genes, Toxicol Sci, 2001, 59: 169-177. 12 Rosen, E. D., Walkey, C. J., Puigserver, P. and Spiegelman, B. M., Transcriptional regulation of adipogenesis, Genes Dev, 2000, 14: 1293-1307. 13 Gesta, S., Tseng, Y. H. and Kahn, C. R., Developmental origin of fat: tracking obesity to its source, Cell, 2007, 131: 242-256. 14 Evans, R. M., Barish, G. D. and Wang, Y. X., PPARs and the complex journey to obesity, Nat Med, 2004, 10: 355-361. 15 Harrison, E. M., McNally, S. J., Devey, L., Garden, O. J., Ross, J. A. and Wigmore, S. J., Insulin induces heme oxygenase-1 through the phosphatidylinositol 3-kinase/Akt pathway and the Nrf2 transcription factor in renal cells, Febs J, 2006, 273: 2345-2356. 16 Bays, H., Mandarino, L. and DeFronzo, R. A., Role of the adipocyte, free fatty acids, and ectopic fat in pathogenesis of type 2 diabetes mellitus: peroxisomal proliferator-activated receptor agonists provide a rational therapeutic approach, J Clin Endocrinol Metab, 2004, 89: 463-478. 17 Yu, C., Chen, Y., Cline, G. W., Zhang, D., Zong, H., Wang, Y., Bergeron, R., Kim, J. K., Cushman, S. W., Cooney, G. J., Atcheson, B., White, M. F., Kraegen, E. W. and Shulman, G. I., Mechanism by which fatty acids inhibit insulin activation of insulin receptor substrate-1 (IRS-1)-associated phosphatidylinositol 3-kinase activity in muscle, J Biol Chem, 2002, 277: 50230-50236. 18 Nguyen, M. T., Satoh, H., Favelyukis, S., Babendure, J. L., Imamura, T., Sbodio, J. I., Zalevsky, J., Dahiyat, B. I., Chi, N. W. and Olefsky, J. M., JNK and tumor necrosis factor-alpha mediate free fatty acid-induced insulin resistance in 3T3-L1 adipocytes, J Biol Chem, 2005, 280: 35361-35371. 19 Lin, Y., Berg, A. H., Iyengar, P., Lam, T. K., Giacca, A., Combs, T. P., Rajala, M. W., Du, X., Rollman, B., Li, W., Hawkins, M., Barzilai, N., Rhodes, C. J., Fantus, I. G., Brownlee, M. and Scherer, P. E., The hyperglycemia-induced inflammatory response in adipocytes: the role of reactive oxygen species, J Biol Chem, 2005, 280: 4617-4626. 20 Itoh, K., Chiba, T., Takahashi, S., Ishii, T., Igarashi, K., Katoh, Y., Oyake, T., Hayashi, N., Satoh, K., Hatayama, I., Yamamoto, M. and Nabeshima, Y., An Nrf2/small Maf heterodimer mediates the induction of phase II detoxifying enzyme genes through antioxidant response elements, Biochem Biophys Res Commun, 1997, 236: 313-322. 21 Morimitsu, Y., Nakagawa, Y., Hayashi, K., Fujii, H., Kumagai, T., Nakamura, Y., Osawa, T., Horio, F., Itoh, K., Iida, K., Yamamoto, M. and Uchida, K., A sulforaphane analogue that potently activates the Nrf2-dependent detoxification pathway, J Biol Chem, 2002, 277: 3456-3463. 22 Thimmulappa, R. K., Mai, K. H., Srisuma, S., Kensler, T. W., Yamamoto, M. and Biswal, S., Identification of Nrf2-regulated genes induced by the 11

chemopreventive agent sulforaphane by oligonucleotide microarray, Cancer Res, 2002, 62: 5196-5203. 23 Habeos, I. G., Ziros, P. G., Chartoumpekis, D., Psyrogiannis, A., Kyriazopoulou, V. and Papavassiliou, A. G., Simvastatin activates Keap1/Nrf2 signaling in rat liver, J Mol Med, 2008, 86: 1279-1285. Ε. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 1ο έτος Φάση Α και Β όπως περιγράφονται στην πρόταση 2ο έτος Φάση Γ, Δ, Ε όπως περιγράφονται στην πρόταση 3ο έτος Φάση Ολοκλήρωση των τελευταίων φάσεων του έργου και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. ΣΤ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 82% του ποσού θα χρησιμοποιηθεί ως υποτροφία του μεταπτυχιακού φοιτητή. Το υπόλοιπο ποσό θα χρησιμοποιηθεί για την αγορά κυρίως υλικών κυτταροκαλλιέργειας, αντισωμάτων και ραδιενέργειας, όπως αναλυτικά αναφέρεται. Επικουρική χρηματοδότηση για τις ανάγκες αντιδραστηρίων θα προέλθει από ιδιώτες οι οποίοι έχουν καταθέσει ποσό στην επιτροπή ερευνών του Πανεπιστημίου Πατρών. Ζ. ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΘΕ ΜΕΛΟΥΣ (Επισυνάπτονται πλήρη βιογραφικά) 1.ΧΑΜΠΑΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ επιστημονικός υπεύθυνος. Λέκτορας παθολογίαςμεταβολικών νοσημάτων. 2.ΠΑΝΟΣ ΖΗΡΟΣ μεταδιδακτορικός ερευνητής στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών με σημαντική ερευνητική εμπειρία στίς κυτταροκαλλιέργειες, τη μελέτη διαφοροποίησης των λιποκυττάρων και γενικώτερα τεχνικές μοριακής βιολογίας. 3. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΧΑΡΤΟΥΜΠΕΚΗΣ Μεταπτυχιακός φοιτητής 4. Υποψήφιος διδάκτορας που θα ανακοινωθεί. Η ερευνητική ομάδα συγκροτείται από τους Ιωάννη Χαμπαίο, Π Ζήρο και συνεπικουρείται από τον μεταπτυχιακό φοιτητή Δ.Χαρτουμπέκη. Οι Ι Χαμπαίος,Π. Ζήρος και Δ.Χαρτουμπέκης συνεργάζονται από το 2000 με βασικό αντικείμενο τη ρύθμιση μεταγραφικών από εξωκυττάρια σήματα, όπως φαίνεται και από την επισυναπτόμενη βιβλιογραφία. Τα τελευταία χρόνια το επιστημονικό ενδιαφέρον του εργαστηρίου έχει επικεντρωθεί στη μελέτη του ρόλου του οξειδωτικού stress και ως μοντέλο χρησιμοποιείται ο μεταγραφικός παράγονταςnrf2. Αποτέλεσμα αυτού του έργου αποτελεί και η πρόσφατη ανακοίνωση στο Πανελλήνιο Ενδοκρινολογικό συνέδριο που αφορά την αντιοξειδωτική δράση τωνστατινών μέσω του Nrf2 και η προσφάτως δημοσιευθείσα εργασία 23. Η. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΤΡΙΕΤΙΑΣ 12

Ο επιστημονικός υπεύθυνος Ι Χαμπαίος είναι επίκουρος καθηγητής και δεν έχει λάβει πρόγραμμα Κ.Καραθεοδωρή 13

Π Ρ Ο Υ Π Ο Λ Ο Γ Ι Σ Μ Ο Σ Δ Α Π Α Ν Ω Ν 1. ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ (72 %) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ O Υποψήφιος διδάκτορας θα ανακοινωθεί ΜΗΝΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗ ΣΗΣ ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΑΜΟΙΒΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ 36 751 27060 2. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΟΣΟ Αγορά αντισωμάτων 2000 Μεμβράνες νάιλον 300 Aκρυλαμίδη 400 Αγαρόζη 300 Υλικά κυτταροκαλλιέργειας 1000 Αντιβιοτικά 140 Αγορά ολιγονουκλεοτιδίων 200 Protein markers 200 Ραδιενέργεια 1000 Ένζυμα ραδιενεργού σήμανσης 400 ολιγονουκλεοτιδίων Σύνολο 5940 3. ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΟΣΟ 14

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ ΕΡΓΟΥ 33000 15

Βιογραφικό Επιστημονικού Υπευθύνου Προσωπικά στοιχεία Επώνυμο Όνομα Θέση στο Ίδρυμα Τμήμα Email ΧΑΜΠΑΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ihabeos@med.upatras.gr Τηλέφωνο επικοινωνίας 2610969130 και 6944700248 Έτος Ίδρυμα Τίτλος (πτυχίο, διδακτορικό) 1983 Πανεπιστήμιο Αθηνών Πτυχίο 2003 Πανεπιστήμιο Πατρών Διδακτορικό Κύρια ερευνητική δραστηριότητα Ο ρόλος μεταγραφικών παραγόντων στη βιολογία του λιποκυττάρου Οξειδωτικό stress και Nrf2 Επιστημονικές εργασίες τα τελευταία 7 χρόνια (σε διεθνή περιοδικά με κριτές) Ioannis Habeos and Athanasios G. Papavassiliou.: Type 2 diabetes mellitus and worm longevity: a transcriptional link to cure? Trends in Endocrinology and metabolism 2001, May/June; 12(4): 139-140. Ziros PG, Gil AP, Georgakopoulos T, Habeos I, Kletsas D, Basdra EK, Papavassiliou AG.The bone-specific transcriptional regulator Cbfa1 is a target of mechanical signals in osteoblastic cells. J Biol Chem. 2002 Jun 28; 277(26):23934-41 Ioannis G Habeos, Agathoklis Psyrogiannis, Venetsana Kyriazopoulou, A Psilopanagiotou, Athanasios G Papavasiiliou, Apostolos G Vagenakis. The role of Hemochromatosis C282Y and H63D mutations in the development of type 2 diabetes mellitus in Greece.Hormones 2003, 2(1): 55-60 Αgathoklis Psyrogiannis, Ioannis Habeos, Venetsana Kyriazopoulou. Insulin Sensitivity and Lp(α) Concentrations in Normoglycemic Offspring of Type 2 Diabetic Parents. Lipids in health and disease 2003. 16

Ziros PG, Georgakopoulos T, Habeos I, Basdra EK, Papavassiliou AG. Growth hormone attenuates the transcriptional activity of Runx2 by facilitating its physical association with Stat3beta J Bone Miner Res. 2004 Nov; 19(11):1892-904. Habeos IG, Theodoropoulou A, Michalaki M, Kyriazopoulou V, Vagenakis AG, Psyrogiannis A. Insulin sensitivity and fibrinogen concentrations in normoglycaemic offspring of Type 2 diabetic parents Diabet Med. 2005 Aug;22(8):1122-3 Habeos I, Ziros PG, Psyrogiannis A, Vagenakis AG, Papavassiliou AG. Statins and transcriptional regulation: the FXR connection. Biochem Biophys Res Commun. 2005 Aug 26; 334(2):601-5. Koutras AK, Habeos IG, Vagenakis AG, Kalofonos HP. Capecitabine-induced hypertriglyceridemia: a report of two cases. Anticancer Res. 2006 May- Jun;26(3B):2249-51 Michalaki MA, Vagenakis AG, Leonardou AS, Argentou MN, Habeos IG, Makri MG, Psyrogiannis AI, Kalfarentzos FE, Kyriazopoulou VE.Thyroid function in humans with morbid obesity. Thyroid. 2006 Jan;16(1):73-8. Tian H, Mahajan MA, Wong CT, Habeos I, Samuels HH. The N-Terminal A/B domain of the thyroid hormone receptor-beta2 isoform influences ligand-dependent recruitment of coactivators to the ligand-binding domain Mol Endocrinol. 2006 Sep; 20(9):2036-51 Fibrocalculous pancreatic diabetes in patient residing in the Mediterranean region. Habeos I, Kyriazopoulou V, Chartoumpekis D, Psyrogiannis.A. Hormones (Athens). 2006 Jan-Mar; 5(1):64-6 Maroulis JC, Fourtounas C, Vlachojannis JG, Siasos N, Karavias D, Chartoumpekis D, Habeos I. Calciphylaxis: a complication of end-stage renal disease improved by parathyroidectomy. Hormones (Athens). 2006 Jul-Sep; 5(3):210-3. Habeos, I. G., Ziros, P. G., Chartoumpekis, D., Psyrogiannis, A., Kyriazopoulou, V. and Papavassiliou, A. G., Simvastatin activates Keap1/Nrf2 signaling in rat liver, J Mol Med, 2008, 86: 1279-1285. Επιστημονικές εργασίες στο αντικείμενο της πρότασης τα τελευταία 10 χρόνια (σε διεθνή περιοδικά με κριτές, συμπεριλαμβανομένων σχετικών επίσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, βιβλίων, βραβείων, κ.ά.) Habeos, I. G., Ziros, P. G., Chartoumpekis, D., Psyrogiannis, A., Kyriazopoulou, V. and Papavassiliou, A. G., Simvastatin activates Keap1/Nrf2 signaling in rat liver, J Mol Med, 2008, 86: 1279-1285. Βραβείο εις μνήμην Δ. Ικκου, κατά τη διάρκεια του 36 Πανελληνίου Συνεδρίου Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού,.καλύτερης εργασίας που δημοσιεύτηκε το 2008 17

Ο Νrf2 ως μεσολαβητής της αντιοξειδωτικής δράσης των στατινών Χαρτουμπέκης Διονύσιος., Ζήρος Πάνος., Παπαβασιλείου Αθανάσιος., Κυριαζοπούλου Βενετσάνα., Ψυρόγιαννης Αγαθοκλής., Χαμπαίος Ιωάννης. 35 πανελλήνιο συνέδριο Ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού, Μάρτιος 2008. Προφορική παρουσίαση. Αριθμός ετεροαναφορών και σημαντικές διεθνείς συνεργασίες 128 Συνολικός αριθμός δημοσιεύσεων σε περιοδικά 16 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΙΩΑΝΝΗ ΧΑΜΠΑΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Γυμνάσιο Αγρινίου Ιατρική σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών από το οποίο απεφοίτησα το 1984 με βαθμό λίαν καλώς. ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ Αγγλικά ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1984-1987 Στρατιωτική θητεία σαν δόκιμος αξιωματικός ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ Ιωάννης Χαμπαίος ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ 06 Δεκεμβρίου 1958 ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ Σκουρτού Αιτωλοακαρνανίας ΟΙΚΟΓ. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Έγγαμος και πατέρας δυο παιδιών ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Φολεγάνδρου 6 Κάτω Καστελόκαμπος, Πάτρα ΤΗΛΕΦΩΝΟ 2610-454868 18 του υγειονομικού. Επί ένα έτος εξασκήθηκα στην εσωτερική παθολογία στο 401 ΓΣΝΑ υπο την εποπτεία του κ. Κ.Τέγου. 1987-1988 Υπηρεσία υπαίθρου σε αγροτικό ιατρείο 1988-1989 Eρευνητική δραστηριότητα στο εργαστήριο του Κ Τέγου στο 401 ΓΣΝΑ με αντικείμενο την ενζυμολογία των κυττάρων του αίματος. 1989-1990 Ειδικότητα εσωτερικής παθολογίας στο Λαϊκό Νοσοκομείο Aθηνών. 1990-1993 Ειδικότητα εσωτερικής παθολογίας στο Morristown memorial hospital (Columbia University) U.S.A. 1993-1997 Ειδικότητα ενδοκρινολογίας και σακχαρώδους διαβήτου στο New York University-medical center, N.Y, U.S.A. 1997 Απόκτηση τίτλου ειδικότητος εσωτερικής παθολογίας κατόπιν εξετάσεων στην επιτροπή του υπουργείου υγείας της Ελλάδος. 18

1998 Απόκτηση τίτλου ειδικότητος ενδοκρινολογίας κατόπιν εξετάσεων στην επιτροπή του υπουργείου υγείας της Ελλάδος. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ Η σχέση της κλινικής και υποκλινικής μορφής αιμοχρωματώσεως με το σακχαρώδη διαβήτη Βαθμός: Άριστα Ιατρικό τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών 2003 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ 1. Eκπαίδευση φοιτητών στη φυσική εξέταση απο το 1999 μέχρι σήμερα. 2. Eκπαίδευση των ειδικευόμενων ιατρών στην ενδοκρινολογία απο το 1999 μέχρι σήμερα. 19 3. Εκπαίδευση φοιτητών στην παθολογία με γνωστικό αντικείμενο Σακχαρώδης διαβήτηςεπιπλοκές από το 1999 μέχρι σήμερα. 4. Συμμετοχή στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες του ενδοκρινολογικού τμήματος (βιοβλιογραφική ενημέρωση, κλινικοπαθολογοανατομικές συζητήσεις) της Πανεπιστημιακής Παθολογικής κλινικής απο το 1999 μέχρι σήμερα. 5.Διδασκαλία στους φοιτητές της απαρτιωμένης διδασκαλίας με αντικείμενα α) Οξείες επιπλοκές σακχαρώδους διαβήτη β) Υπονατριαιμία-Σύνδρομο απρόσφορης έκκρισης αντιδιουρητικής ορμόνης-υπερνατριαιμία-αποιος Διαβήτης. γ) Μεταβολισμός ασβεστίου-υπερασβεστιαιμία δ) Ενδοκρινικά αίτια υπέρτασης ε) Μεταβολισμός λιποπρωτεινών Δυσλιπιδαιμίες. 6. Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα των βασικών επιστημών στο γνωστικό αντικείμενο «ερευνητικά θέματα». ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΡΓΟ 1997-1999 Εξάσκηση ενδοκρινολογίας ως ιδιώτης 1999-2004 Επιμελητής Β με ειδικό αντικείμενο τον σακχαρώδη διαβήτη στο περιφερειακό πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Ρίου. Συμμετοχή στις εφημερίες του νοσοκομείου Συνεργάτης Διαβητολογικού κέντρου Υπεύθυνος εκ περιτροπής των διαβητολογικών και ενδοκρινολογικών εκτιμήσεων σε όλες τις κλινικές του νοσοκομείου. Συνεργάτης του ιατρείου παχυσαρκίας στα πλαίσια του διαβητολογικού κέντρου 2004-Σήμερα Λέκτορας παθολογίας με γνωστικό αντικείμενο Μεταβολικά νοσήματα. 20 ΜΕΛΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 1. Ελληνική ενδοκρινολογική εταιρεία 2. Αμερικανική διαβητολογική εταιρεία 3. Ευρωπαική διαβητολογική εταιρεία ΟΜΙΛΙΕΣ 1. Στα πλαίσια εκπαιδευτικού σεμιναρίου (εξελίξεις στην κλινική ογκολογία 2000) που διοργάνωσε το ογκολογικό τμήμα της παθολογικής κλινικής του πανεπιστημιακού 19

νοσοκομείου Πατρών με θέμα «Ογκογονίδια και καρκίνος θυρεοειδους». 2. Στα πλαίσια του 2oυ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2001 με θέμα «Μεταγραφικοί παράγοντες στον σακχαρώδη διαβήτη». 2. Στα πλαίσια του 3oυ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ με θέμα «Ρόλος πυρηνικών υποδοχέων και μεταγραφικών παραγόντων στο μεταβολισμό των λιπιδίων» 3. Συμμετοχή στα πλαίσια των Grand rounds του νοσοκομείου το 2002 με θέμα «διαφορική διάγνωση νοσημάτων υποθαλάμου-υπόφυσης». 4. Στα πλαίσια επιστημονικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε στο Ναύπλιο το 2002 με γενικό θέμα «Αντίσταση στην ινσουλίνη και σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 Νεώτερες θεραπευτικές παρεμβάσεις». Θέμα της ομιλίας μου «PPAR απο το μοριακό επίπεδο στην κλινική πράξη της θεραπείας του διαβήτη». 5. Στα πλαίσια επιστημονικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε στο συνεδριακό κέντρο του πανεπιστημίου Πατρών 27 Νοεμβριου 2002με θέμα «μοριακοί μηχανισμοί δράσης των αντιλιπιδαιμικών φαρμάκων». 6. Στα πλαίσια επιστημονικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε από την παθολογική κλινική του νοσοκομείου Ρίου το 2003 με θέμα «Φυσιολογία της παχυσρκίαςμηχανισμοί δράσης των φαρμάκων». 7. Συμμετοχή στα πλαίσια των Grand rounds του νοσοκομείου το 2003 με θέμα «μονογονιδιακές μορφές σακχαρώδη διαβήτη.(m.o.d.y-μιτοχονδριακοί τύποι σακχαρώδους διαβήτη». 21 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ 1o ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ με θέμα ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΧΡΟΝΙΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ-ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 19-20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2000. 2o ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ με θέμα ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ 23-25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2001. 3o ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ με θέμα ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 21-23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2003. Οργανωτική επιτροπή Α. Βαγενάκης Α. Ψυρόγιαννης Β. Κυριαζοπούλου Ι. Χαμπαίος 4o ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ 2005 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΘΕΝΤΑ 20

1. Θέμα: «Στατίνες και μεταβολισμός λιποπρωτεινών: Επαγωγή των υποδοχέων PPARs μέσω του μεταγραφικού παράγοντα SREBP», πρόγραμμα «Καραθεοδωρή». Ερευνητική ομάδα Α. Παπαβασιλείου-Α. Βαγενάκης- I. Χαμπαίος 22 2. Θέμα: «Κληρονομική αιμοχρωμάτωση και σακχαρώδης διαβήτης», πρόγραμμα «Καραθεοδωρή». Ερευνητική ομάδα: Α. Ψυρόγιαννης - Α. Βαγενάκης- I. Χαμπαίος. 3. Θέμα: «Στατίνες και μεταβολισμός λιποπρωτεϊνών. Επαγωγή των υποδοχέων PPARγ μέσω των μεταγραφικών παραγόντων SREBP», Ελληνική ενδοκρινολογική εταιρεία. Ερευνητική ομάδα: Α. Παπαβασιλείου - Β. Κυριαζοπούλου- I. Χαμπαίος. 4. 4. Θέμα: The role of HNF-4alpha in adipocyte biology and atherosclerosis Philip Morris research grant. Ερευνητική ομάδα: Α. Παπαβασιλείου - I. Χαμπαίος, Π. Ζήρος. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕΙ ΣΕ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 1. I Χαμπαίος, Α. Ψυρόγιαννης, Β. Κυριαζοπούλου, Α Ψηλοπαναγιώτη, Α.Παπαβασιλείου. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΑΙΜΟΧΡΩΜΑΤΩΣΗ ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 2. 29ο πανελλήνιο συνέδριο Ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού, Μάιος 2002. Προφορική παρουσίαση. 2.Ziros PG, Rojas Gil AP, Georgakopoulos T, Habeos I, Kletsas D, Basdra EK, Papavassiliou AG. The bone-specific transcriptional regulator Cbfa1 is a target of mechanical signals in osteoblastic cells. 29th European Symposium on Calcified Tissues. Zagreb Croatia 25-29 May 2002 3. Habeos I, Ziros PG, Georgakopoulos T, Rojas-Gil P, Vagenakis A, Papavassiliou AG. Mechanism of statin action on triglyceride metabolism 12th Balkan Congress of Endocrinology and 30th Congress of the Greek Endocrine Society Thessaloniki May 21-25, 2003. 4. P.G. Ziros, T. Georgakopoulos, I. Habeos, E.K. Basdra, A.G. Papavassiliou "Growth hormone action on bone cells: modulator of a functional Runx2/Cbfa1-Stat3b interaction?" Internatinal Conference on Bone and Mineral Research. 5. Panos Ziros, Ilina Micheva, Ioannis Habeos, Athanasios Papavasiliou, and Nicholas Zoumbos Expression and Activation of the Farnsesoid X Receptor in Human Dendritic Cells.Blood (ASH Annual Meeting Abstracts), Nov 2005; 106: 2220 6. Ziros P, Micheva I, Papapetrou E, Hambaios I, Papavassiliou A, Zoumbos N Expression and activation of FXR (farnesoid X receptor) in human dendritic cells National 15 th Hellenic Congress of Hematology, Thessaloniki, Greece, 2005 (oral pre sentation award) 21

7.Χαρτουμπέκης Διονύσιος., Ζήρος Πάνος., Παπαβασιλείου Αθανάσιος., Κυριαζοπούλου Βενετσάνα., Ψυρόγιαννης Αγαθοκλής., Χαμπαίος Ιωάννης Ο Νrf2 ως μεσολαβητής της 23 αντιοξειδωτικής δράσης των στατινών. 35 πανελλήνιο συνέδριο Ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού, Μάρτιος 2008. Προφορική παρουσίαση. 8. Χαρτουμπέκης Δ., Ζήρος Π., Παπαβασιλείου Α., Κυριαζοπούλου Β., Ψυρόγιαννης Α., Χαμπαίος Ι. O ρόλος του ΗΝF-4α στη βιολογία του λιποκυττάρου. 34 πανελλήνιο συνέδριο Ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού, Μάρτιος 2007. Αναρτημένη παρουσίαση.(βραβείο καλύτερης αναρτημένης ανακοίνωσης). ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΣΕ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 1: Theodoropoulou A, Psyrogiannis A, Metallinos IC, Habeos I, Vgenakis AG, Kyriazopoulou V. Ghrelin response to oral glucose load in hyperthyroidism, before and after treatment with antithyroid drugs. J Endocrinol Invest. 2009 Feb;32(2):94-7. PubMed PMID: 19411802. 2: Karkoulias K, Habeos I, Charokopos N, Tsiamita M, Mazarakis A, Pouli A, Spiropoulos K. Hormonal responses to marathon running in non-elite athletes. Eur J Intern Med. 2008 Dec;19(8):598-601. Epub 2008 Apr 11. PubMed PMID: 19046725. 3: Habeos IG, Ziros PG, Chartoumpekis D, Psyrogiannis A, Kyriazopoulou V, Papavassiliou AG. Simvastatin activates Keap1/Nrf2 signaling in rat liver. J Mol Med. 2008 Nov;86(11):1279-85. Epub 2008 Sep 2. PubMed PMID: 18787804. 4: Habeos IG, Psyrogiannis A, Kyriazopoulou V, Psilopanagiotou A, Papavassiliou AG, Vagenakis AG. The role of Hemochromatosis C282Y and H63D mutations in the development of type 2 diabetes mellitus in Greece. Hormones (Athens). 2003 Jan-Mar;2(1):55-60. PubMed PMID: 17003003. 5: Maroulis JC, Fourtounas C, Vlachojannis JG, Siasos N, Karavias D, Chartoumpekis D, Habeos I. Calciphylaxis: a complication of end-stage renal disease improved by parathyroidectomy. Hormones (Athens). 2006 Jul-Sep;5(3):210-3. PubMed PMID: 16950756. 6: Koutras AK, Habeos IG, Vagenakis AG, Kalofonos HP. Capecitabine-induced hypertriglyceridemia: a report of two cases. Anticancer Res. 2006 May-Jun;26(3B):2249-51. PubMed PMID: 16821596. 7: Tian H, Mahajan MA, Wong CT, Habeos I, Samuels HH. The N-Terminal A/B domain of the thyroid hormone receptor-beta2 isoform influences ligand-dependent recruitment of coactivators to the ligand-binding domain. Mol Endocrinol. 2006 Sep;20(9):2036-51. Epub 2006 Apr 27. PubMed PMID: 16645037. 8: Michalaki MA, Vagenakis AG, Leonardou AS, Argentou MN, Habeos IG, Makri MG, Psyrogiannis AI, Kalfarentzos FE, Kyriazopoulou VE. Thyroid function in humans 22

with morbid obesity. Thyroid. 2006 Jan;16(1):73-8. PubMed PMID: 16487017. 9: Habeos IG, Theodoropoulou A, Michalaki M, Kyriazopoulou V, Vagenakis AG, Psyrogiannis A. Insulin sensitivity and fibrinogen concentrations in normoglycaemic offspring of Type 2 diabetic parents. Diabet Med. 2005 Aug;22(8):1122-3. PubMed PMID: 16026385. 10: Habeos I, Ziros PG, Psyrogiannis A, Vagenakis AG, Papavassiliou AG. Statins and transcriptional regulation: the FXR connection. Biochem Biophys Res Commun. 2005 Aug 26;334(2):601-5. PubMed PMID: 16009343. 11: Psyrogiannis A, Habeos I, Kyriazopoulou V. Insulin sensitivity and Lp(alpha) concentrations in normoglycemic offspring of type 2 diabetic parents. Lipids Health Dis. 2003 Oct 29;2:8. PubMed PMID: 14613579; PubMed Central PMCID: PMC272939. 12: Ziros PG, Gil AP, Georgakopoulos T, Habeos I, Kletsas D, Basdra EK, Papavassiliou AG. The bone-specific transcriptional regulator Cbfa1 is a target of mechanical signals in osteoblastic cells. J Biol Chem. 2002 Jun 28;277(26):23934-41. Epub 2002 Apr 17. PubMed PMID: 11960980. 13: Habeos I, Papavassiliou AG. Type 2 diabetes mellitus and worm longevity: a transcriptional link to cure? Trends Endocrinol Metab. 2001 May-Jun;12(4):139-40. PubMed PMID: 11295562. 14: Hadzic E, Habeos I, Raaka BM, Samuels HH. A novel multifunctional motif in the amino-terminal A/B domain of T3Ralpha modulates DNA binding and receptor dimerization. J Biol Chem. 1998 Apr 24;273(17):10270-8. PubMed PMID: 9553079. 15: Ziros PG, Georgakopoulos T, Habeos I, Basdra EK, Papavassiliou AG. Growth hormone attenuates the transcriptional activity of Runx2 by facilitating its physical association with Stat3beta. J Bone Miner Res. 2004 Nov;19(11):1892-904. Epub 2004 Jul 7. PubMed PMID: 15476590. 16: Habeos I, Kyriazopoulou V, Chartoumpekis D, Psyrogiannis A. Fibrocalculous pancreatic diabetes in patient residing in the Mediterranean region. Hormones (Athens). 2006 Jan-Mar;5(1):64-6. PubMed PMID: 16749187. Ερευνητική δραστηριότητα Το ερευνητικά μου ενδιαφέροντα εστιάζονται στην κατανόηση της δράσης μεταγραφικών παραγόντων στη βιολογία του λιπώδους ιστού στα πλαίσια της συνεισφοράς του στο μεταβολικό σύνδρομο-σακχαρώδη διαβήτη-δυσλιπιδαιμία-αθηρωμάτωση. Συγκεκριμένα στο εργαστήριο αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη τα παρακάτω έργα: 1. Μελέτη του μηχανισμού αντιοξειδωτικής δράσης των στατινών μέσω του 23

μεταγραφικού παράγοντα Nrf2. Η μελέτη αφορά πειραματόζωα, κυτταρικές σειρές και πρωτογενείς καλλιέργειες. 2. Ο ρόλος του Nrf2 στη βιολογία του λιποκυττάρου. Η μελέτη αφορά κυτταρικές σειρές, πρωτογενείς καλλιέργειες,πειραματικά μοντέλα παχυσαρκίας και knock out Nrf2 ποντίκια. Ο Nrf2 αποτελεί μεταγραφικό παράγοντα κλειδί της αντιμετώπισης του οξειδωτικού stress από το κύτταρο. 3. Ο ρόλος του HNF4a στη βιολογία του λιποκυττάρου. Η μελέτη αφορά κυτταρικές σειρές, πρωτογενείς καλλιέργειες, και πειραματικά μοντέλα παχυσαρκίας 4. Ο ρόλος του FXR στη αθηρωμάτωση. Η μελέτη αφορά κυτταρικές σειρές μονοκυττάρων που διαφοροποιούνται σε μακροφάγα, όπως και ανθρώπινα μονοκύτταρα που διαφοροποιούνται σε μακροφάγα. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΑΝΟΥ ΖΗΡΟΥ ΟΝΟΜΑ: ΠΑΝΟΣ ΖΗΡΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ: 05/04/ 1967 ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ: YΠΗΚΟΟΤΗΤΑ ΑΝΓΡΩΝΙ /ΠΥΡΓΟΣ/ΗΛΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΥΛΛΟ: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: e-mail: Άρρεν Άγαμος zir@med.upatras.gr ΠΑΡΟΥΣΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: α)eργαστήριο Βιολογικής Χημείας (Διευθυντής: Καθηγητής Α.Γ. Παπαβασιλείου) Τμήμα Ιατρικής, Παν/μιο Πατρών Τηλ. 2610 996144 β) Αιματολογικό Τμήμα Παθολογικής Κλινικής(Διευθυντής: Καθηγητής Ν. Ζούμπος ) Τμήμα Ιατρικής, Παν/μιο Πατρών Τηλ. 2610 999255 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1995 Σπουδές Βιολογίας και απόκτηση πτυχίου Βιολογίας στο αντίστοιχο τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. 1997 1997-1999 24

Εκπλήρωση στρατιωτικής θητείας Υπεύθυνος ποιοτικού ελέγχου στην βιομηχανία τροφίμων ΑΣΤΕΡΙΣ 1999-2001 Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στις Εφαρμογές των Βασικών Ιατρικών Επιστημών (Παθοβιοχημεία). Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Ιατρικής. 2000 2003 12/11/2003 Εκπόνηση Διδακτορικής Διατριβής. Παρουσίαση Διδακτορικής Διατριβής με θέμα: «Μηχανικά και Χημικά Σήματα που Στοχεύουν στον Οστεο-ειδικό Μεταγραφικό Παράγοντα Cbfa1. Μεταγωγικά Μονοπάτια και Μεταγραφική Ρύθμιση» ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ Αγγλικά, Ισπανικά. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2003 2000 Μελέτη του ρόλου της μηχανικής διέγερσης στη ρύθμιση της έκφρασης και λειτουργίας του οστεοβλαστικού μεταγραφικού παράγοντα Runx2/Cbfa1σε πρωτογενείς ανθρώπινους οστεοβλάστες (διδακτορική έρευνα) 26 2003 2000 Μοριακή μελέτη του μεταγωγικού άξονα της αυξητικής ορμόνης σε ινοβλάστες παιδιών με «βιοανενεργή» αυξητική ορμόνη. 2003 2004 Το σηματοδοτικό μονοπάτι της αυξητικής ορμόνης στους οστεοβλάστες και η σχέση του με το μεταγραφικό παράγοντα Runx2/Cbfa1. 2003 2005 Στατίνες και μεταβολισμός λιποπρωτεινών: Επαγωγή των υποδοχέων PPARs μέσω του μεταγραφικού παράγοντα SREBP. 2003 2006 Μελέτη επισωματικών φορέων στη γονιδιακή θεραπεία 2004... Διερεύνηση του ρόλου του μεταγραφικού παράγοντα FXR στη βιολογία των δενδριτικών κυττάρων. 2006... Διερεύνηση του ρόλου του οξειδωτικού stress στο σηματοδοτικό μονοπάτι της ινσουλίνης. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ Publications 1. Ziros PG, Rojas-Gil P, Georgakopoulos T, Habeos I, Kletsas D, Basdra EK, Papavassiliou AG.«The bone-specific transcriptional regulator Cbfa1 is a target of mechanical signals in osteoblastic cells. J. Biol. Chem. 2002 Jun 28; 277(26):23934-41. 2. Ziros PG, Georgakopoulos T, Habeos I, Basdra EK, Papavassiliou AG. Growth hormone attenuates the transcriptional activity of Runx2 by facilitating its physical association with Stat3beta.J Bone Miner Res. 2004 Nov;19(11):1892-904. 2004 Jul 7. 3. Habeos I, Ziros PG, Psyrogiannis A, Vagenakis AG, Papavassiliou AG. Statins and transcriptional regulation: The FXR connection. Biochem Biophys Res Commun. 2005 Jul 8; 25

4. Papapetrou EP, Ziros PG, Micheva ID, Zoumbos NC, Athanassiadou A. Gene transfer into human hematopoietic progenitor cells with an episomal vector carrying an S/MAR element. Gene Ther. 2006 Jan;13(1):40-51. 5. Rojas-Gil AP, Ziros PG, Diaz L, Kletsas D, Basdra EK, Alexandrides TK, ZadikZ, Frank SJ, Papathanassopoulou V, Beratis NG, Papavassiliou AG, Spiliotis BE. Growth hormone/jak-stat axis signal-transduction defect. A novel treatable cause of growth failure. FEBS J. 2006 Aug;273(15):3454-66. 6. Rojas-Gil AP*, Ziros PG*, Kanetsis E, Papathanassopoulou V, Nikolakopoulou NM,He K, Frank SJ, Papavassiliou AG, Spiliotis BE. Combined effect of mutations of the GH1 gene and its proximal promoter region in a child with growth hormone neurosecretory dysfunction (GHND).J Mol Med. 2007 Sep;85(9):1005-13. *Equal contribution 7. Ziros PG, Basdra EK, Papavassiliou AG. Runx2: of bone and stretch.int J Biochem Cell Biol. 2007 Jun 26; review article 8. Eleni D Lagadinou, Panos G Ziros, Olga A Tsopra, Dimitra Kokkinou, Eleni Thanopoulou, Kostas Dimas, Marina Karakantza, Panagiotis Pantazis, Alexandros Spyridonidis, and Nicholas C Zoumbos. c- Jun N-terminal Kinase (JNK) activation failure is a new mechanism of anthracycline resistance in acute myeloid leukaemia submitted to Blood, under revision 9. Ziros PG*, D Chartoubekis* Psyrogiannis A, Vagenakis AG, Papavassiliou AG Habeos I. Activation of Nrf2-ARE pathway in liver of rats treated with simvastatin. *Equal contribution, submitted to Endocrinology 10. O. Tsopra, P. Ziros, E. Lagadinou, E. Thanopoulou, A. Spyridonidis, L. Phearson, M. Angelopoulou, G. Pangalis, N. Zoumbos. No intrinsic defect of bone marrow erythroid 27 cells in acute lymphocytic leukaemia submitted to Hematol J Abstracts presented in International Conferences Ziros P.G. Gil A.P., Georgakopoulos T, Basdra E.K., Papavassiliou A.G. Targeting of Mechanical Signals to the Osteoblast-Specific Transcriptional Regulator Cbfa1. 9th Workshop on Cell Biology of Bone and Cartilage in Health and Disease Davos Switzerland, March 16-19, 2002. Ziros PG, Rojas Gil AP, Georgakopoulos T, Habeos I, Kletsas D, Basdra EK, Papavassiliou AG. The 26

bone-specific transcriptional regulator Cbfa1 is a target of mechanical signals in osteoblastic cells. 29th European Symposium on Calcified Tissues. Zagreb Croatia 25-29 May 2002 Rojas AP, Ziros PG, Diaz L., Kletsas D, Basdra E, Alexandridis T, Beratis N, Papavassiliou AG., Spiliotis BE. Molecular profiles of the GH/IGF-I axis in cultured fibroblast of chlindren with bioinactive GH: New insights into the defect European Society of Pediatric Endocrinology. Madrid, Spain, September 25-28, 2002 Habeos I, Ziros PG, Georgakopoulos T, Rojas-Gil P, Vagenakis A, Papavassiliou AG. Mechanism of statin action on triglyceride metabolism 12th Balkan Congress of Endocrinology and 30th Congress of the Greek Endocrine Society Thessaloniki May 21-25, 2003. Rojas-Gil P, Ziros PG, Diaz L, Kletsas D, Basdra EK, Alexandridis TK, Stuart F, Probona AK, Papathanasopoulou B, Beratis NG, Papavassiliou AG. Spiliotis BE. GH signal transduction defect: Opening the black box of Idiopathic Short Stature The Endocrine s Society 85th Annual Meeting Pennsylvania USA June 19-21, 2003 P.G. Ziros, T. Georgakopoulos, I. Habeos, E.K. Basdra, A.G. Papavassiliou "Growth hormone action on bone cells: modulator of a functional Runx2/Cbfa1-Stat3b interaction?" Internatinal Conference on Bone and Mineral Research. Papapetrou E, Ziros P, Micheva I, Zoumbos N, Athanassiadou A 3rd European Conference and Course Advanced Methods for Industrial Production, Purification and Characterization of Gene Vectors Université d Evry-Val Essonne EVRY-Genopole, France - June 14-26, 2004 (selected oral presentation) Panos G Ziros, Nikoleta M Nikolakopoulou, Andrea Paola Rojas Gil, Kokkona Chatzantoni, Athanasia Mouzaki, Maria I Eliopoulou, Theodore K Alexandrides, Bessie E Spiliotis Novel Mutations of the melanocortin 4 receptor gene ESPE 43nd Annual Meeting 10-13 September 2004, Bassel, Switzerland. (poster) Eirini Papapetrou, Panos Ziros, Ilina Micheva, Aglaia Athanassiadou, Nicholas Zoumbos.Gene Transfer in Hematopoietic Progenitor Cells Mediated by an SV40 Based Episomal Vector Carrying a S/MAR Element. Blood, 2004; 104(11) Abstract #5264 E Papapetrou, P Ziros, I Micheva, N Zoumbos, Α Athanassiadou EMBO Gene transfer in hematopoietic progenitor cells with a chromosome-based episomal vector Workshop on Nuclear 27