ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 20 Δεκεμβρίου 2013 Ομιλία Γ.Γ Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος, Σωκράτη Αλεξιάδη, για τον Χωροταξικό Σχεδιασμό της Δυτικής Ελλάδας «Κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας εδώ σήμερα. Συγκεντρωθήκαμε για ένα πολύ σημαντικό έργο που έχει αναλάβει το ΥΠΕΚΑ την παρούσα κομβική, για πολλούς λόγους, χρονική στιγμή, αυτό της αναθεώρησης του Χωροταξικού Σχεδιασμού σε Περιφερειακό επίπεδο που επηρεάζει και την Περιφέρεια σας. Τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού, όπως γνωρίζετε καταρτίζονται για τις 12 Περιφέρειες της Ελλάδος μια και στην Αττική ο χωροταξικός σχεδιασμός εφαρμόζεται μέσα από το Ρυθμιστικό Σχέδιο της, το οποίο μάλιστα βρίσκεται, επίσης, υπό επικαιροποίηση. Συνοπτικά αναφέρω ότι μέσα από τον Περιφερειακό χωρικό σχεδιασμό: αξιολογείται η θέση της Περιφέρειας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο και στο εθνικό επίπεδο καταγράφονται οι παράγοντες που επηρεάζουν την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και διάρθρωση του χώρου της Περιφέρειας εκτιμώνται οι χωρικές επιπτώσεις των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών πολιτικών και προγραμμάτων στο επίπεδο της Περιφέρειας προσδιορίζονται οι βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές επιλογές για την ολοκληρωμένη και αειφόρο ανάπτυξη του Περιφερειακού χώρου. Τα Περιφερειακά Πλαίσια που ισχύουν και εφαρμόζονται σήμερα θεσμοθετήθηκαν το 2003, εδώ και μια δεκαετία δηλαδή. Αυτό και μόνο αποτελεί το σημαντικότερο λόγο για την αναθεώρησή τους, αφού πλέον είναι ανεπίκαιρα ως προς τις κατευθύνσεις που δίνουν. Πέρα όμως από αυτόν τον το λόγο προκύπτουν και άλλες αναγκαιότητες για την αναθεώρησή τους, οι οποίες αποτελούν και κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό αυτό καθ εαυτό εξαιτίας του ότι: απαιτείται ανανέωση και ευελιξία στην προσέγγιση του χωρικού σχεδιασμού, σε σχέση με την παραδοσιακή θεώρηση του, λόγω των σημαντικών εξελίξεων στην οικονομική πορεία της χώρας, επιζητείται η εναρμόνιση των κατευθύνσεων των Περιφερειακών Πλαισίων με το νεώτερο, όπως προαναφέρθηκε, εθνικό σχεδιασμό, όπως επίσης και η εναρμόνιση τους με νεώτερες θεσμικές αναπτυξιακές ρυθμίσεις και Ευρωπαϊκές πολιτικές που επηρεάζουν τη χωρική ανάπτυξη κάθε Περιφέρειας,
είναι αναγκαίο να επαναπροσδιοριστεί η αναπτυξιακή φυσιογνωμία κάθε περιφέρειας και να αναδειχθεί η ιδιαίτερη ταυτότητά της απαιτείται να αξιοποιηθούν κρίσιμοι τομείς για την ενδυνάμωση και ανάπτυξη της Περιφέρειας, όπως ο τουρισμός, ο ορυκτός πλούτος, η γεωργική εκμετάλλευση, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η βιομηχανία κ.α. τέλος, είναι ευκαιρία να δοθούν κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση θεμάτων που έχουν ανακύψει και άπτονται του υποκείμενου σχεδιασμού (αναθεώρηση ΖΟΕ, ΓΠΣ κ.α.). Η διαδικασία της αναθεώρησης περιλαμβάνει δύο φάσεις, αυτή της αξιολόγησης της εφαρμογής των θεσμοθετημένων Πλαισίων και αυτή της ουσιαστικής αναθεώρησης τους. Στην πρώτη φάση, ο στόχος είναι να εντοπιστούν οι αδυναμίες και τα προβλήματα που εντοπίστηκαν κατά την εφαρμογή του ισχύοντος σχεδιασμού, αλλά ταυτόχρονα και να εντοπιστούν οι δυνατότητες ανάπτυξης και προώθησης σημαντικών τομέων ανά Περιφέρεια. Η πρώτη φάση περιλαμβάνει δύο στάδια, αυτό της καθ αυτής αξιολόγησης της εφαρμογής του ισχύοντος Πλαισίου, η οποία υπόκειται σε διαβούλευση και σε γνωμοδότηση του οικείου Περιφερειακού Συμβουλίου και αυτό της οριστικοποίησης της λαμβάνοντας υπόψη τα σχόλια της διαβούλευσης και της αποστολής της στους καθ ύλην αρμόδιους φορείς άσκησης χωρικής πολιτικής (όπως Υπουργεία, Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, Περιφέρειες). Στη δεύτερη φάση ο στόχος είναι να καθοριστεί το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης για κάθε Περιφέρεια, να δοθούν οι στρατηγικές κατευθύνσεις για τη χωρική ανάπτυξη, να εξειδικευτούν αυτές οι κατευθύνσεις σε χωρικές υποενότητες και τέλος να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα δράσης που θα θέτει τις προτεραιότητες για τις παραπάνω ενέργειες. Και αυτή η φάση ακολουθεί τη διαδικασία της διαβούλευσης των παραδοτέων, σημειώνεται δε ότι σε αυτή τη φάση είναι υποχρέωση και η κατάρτιση και διαβούλευση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Η διαδικασία, με τις φάσεις και τα στάδια της, όπως τα περιέγραψα πολύ γρήγορα, είναι πολυσύνθετη και πολυσυμμετοχική. Δημιουργήθηκαν ομάδες εργασίας μεταξύ στελεχών του ΥΠΕΚΑ και άλλων συναρμόδιων Υπουργείων, ώστε να εξειδικευτούν οι τομεακές πολιτικές. Επίσης συνεργαστήκαμε πολύ στενά με εκπροσώπους της Περιφέρειας προκειμένου να ληφθούν υπόψη τα τοπικά χαρακτηριστικά της κάθε Περιφέρειας και δράττομαι της ευκαιρίας να τους ευχαριστήσω για την πολύτιμη συνεισφορά τους. Σήμερα έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση για τις περισσότερες Περιφέρειες της χώρας πλην της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, όπου εξαιτίας δικαστικών προσφυγών, η μελέτη ανατέθηκε προσφάτως. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω ότι το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του έργου είναι αρκετά πιεστικό, διότι αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση της χώρας και εκτιμώ ότι έως τον Απρίλιο του 2014 θα έχουμε επικαιροποιημένο Περιφερειακό σχεδιασμό στις περισσότερες Περιφέρειες της χώρας.
Αυτό που είναι, όμως, πολύ σημαντικό και απολύτως αναγκαίο να δούμε είναι ο τρόπος που ο χωρικός σχεδιασμός μπορεί να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη στις Περιφέρειες και να γίνει ο μοχλός εκκίνησής της. Γιατί μόνη της η ανάπτυξη οδηγεί σε χωρικές ανισότητες και σε μη αειφορική διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Αντίστοιχα, μόνη της η ισορροπία κινδυνεύει να υπονομεύσει τη συνολική ανταγωνιστικότητα του ελληνικού χώρου, ενώ μόνη της η προστασία ενέχει τον κίνδυνο της αδράνειας. Μόνο η συνδυασμένη επίτευξη των στόχων αυτών μπορεί να εξασφαλίσει την προώθηση μιας ολοκληρωμένης χωροταξικής στρατηγικής για τον ελληνικό χώρο. Ο σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει στην εύρεση πρωτοβουλιών που μπορούν να προωθήσουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Όταν θέτει ολοκληρωμένα τις κατευθυντήριες γραμμές και τους στόχους για την οργάνωση των χρήσεων γης, δημιουργεί τη βάση για ένα ευνοϊκό περιβάλλον διαβίωσης και την προώθηση της ανάπτυξης που είναι οικολογικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά βιώσιμη. Ο χωρικός σχεδιασμός μπορεί δημιουργήσει νέα πλαίσια και να προάγει το δυναμικό για την ανάπτυξη της Περιφέρειας, προτείνοντας πρωτότυπες και έξυπνες επιλογές, όπως π.χ. την αναζωογόνηση παλαιών βιομηχανικών χώρων με τη μετατροπή τους σε νέες αστικές λειτουργίες και η ανάπτυξη να ξεκινήσει μέσα από εγκαταλελειμμένες βιομηχανικές περιοχές. Τέλος η διαδικασία σχεδιασμού μπορεί να εμπνεύσει νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων όπως π.χ. συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στην υλοποίηση έργων αστικής αναζωογόνησης. Ας δούμε τώρα τους βασικούς στρατηγικούς τομείς προτεραιότητας για την ανάδειξη και την ανάπτυξη της Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος, όπως αυτοί προέκυψαν από την πρώτη φάση της μελέτης και που οι μελετητές είναι οι πλέον αρμόδιοι να μας παρουσιάσουν στη συνέχεια πιο αναλυτικά. Προτεραιότητα αιχμής αποτελεί ο εκσυγχρονισμός και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του πρωτογενή τομέα. Δυναμικοί κλάδοι αποτελούν τα γεωργικά προϊόντα, οι ιχθυοκαλλιέργειες και η βιολογική γεωργία. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην εκτεταμένη αξιοποίηση του ενεργειακού δυναμικού και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή. Πρέπει επίσης να αξιοποιηθούν και να αναδειχθούν οι σημαντικές υποδομές της ευρύτερης περιοχής Πατρών στην έρευνα και τεχνολογία και την κοινωνία της πληροφορίας με κατεύθυνση τη διάχυση της καινοτομίας στις επιχειρήσεις της περιφέρειας. Σημαντική συνιστώσα αποτελεί η ανάδειξη των υπηρεσιών διεθνούς εμπορίου και μεταφορών μέσα από την υλοποίηση σημαντικών μεταφορικών έργων. Επίσης η προώθηση νέων οργανωμένων υποδοχέων της βιομηχανίας - βιοτεχνίας ταυτόχρονα με τη συμπλήρωση - αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών.
Τέλος ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην επέκταση και ποιοτική ενίσχυση του τουρισμού με παράλληλο έλεγχο των συγκρούσεων γης και της διασφάλισης των περιβαλλοντικών πόρων και στην συνεχή ενίσχυση ήπιων εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην ορεινή ενδοχώρα και στις παραλίμνιες ζώνες. Μιλώντας για τον Τουρισμό είναι η κατάλληλη ευκαιρία να πούμε λίγα πράγματα για το νέο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, το οποίο τροποποιήθηκε προσφάτως. Στη διαφάνεια παρατηρούμε την εικόνα που παρουσίαζε η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας στο προϋφιστάμενο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό και στο ισχύον. Δύο βασικά συμπεράσματα μπορεί να εξάγει κανείς με μια πρώτη ματιά. Το πρώτο είναι η αύξηση περιοχών της κατηγορίας «πεδινές ημιορεινές», αφού επανακαθορίστηκαν τα κριτήρια οριοθέτησης του «ορεινού χώρου» (από 600 μ. στα 800 μ.) και το δεύτερο ο χαρακτηρισμός του παράκτιου μετώπου ως περιοχή με δυνατότητες ανάπτυξης του Τουρισμού (αναπτυσσόμενη). Όσον αφορά τώρα στις στρατηγικές κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης που θέτει το νέο Πλαίσιο, αυτές είναι: Η προστασία της εκτός σχεδίου περιοχής, άρα και της αγροτικής γης αυξάνοντας την αρτιότητα σε κάθε περίπτωση. Η ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος Η προώθηση ολοκληρωμένων τουριστικών παρεμβάσεων με αναπτυξιακό χαρακτήρα. Η παροχή κινήτρων για εκσυγχρονισμό υφιστάμενων τουριστικών μονάδων. Η προώθηση νέων ήπιων μορφών οργάνωσης του τουρισμού, όπως είναι οι οργανωμένοι υποδοχείς ήπιας ανάπτυξης και τα σύνθετα τουριστικά ήπιας ανάπτυξης στις ορεινές περιοχές. Η ενίσχυση των ειδικών μορφών τουρισμού, π.χ. ο ιαματικός, συνεδριακός πολιτιστικός, γαστρονομικός, θρησκευτικός κ.α. Η αξιοποίηση ανενεργών τουριστικών πόρων, όπως ο τουρισμός κρουαζιέρας, σκαφών αναψυχής, αλιευτικού κλπ. Η εξειδίκευση των κατευθύνσεων για τη σύνδεση του τουρισμού με άλλες παραγωγικές χρήσεις όπως είναι η βιομηχανία και οι υδατοκαλλιέργειες. Ανέφερα στην αρχή ότι είναι κομβική η χρονική στιγμή που αναθεωρείται ο Περιφερειακός χωρικός σχεδιασμός. Δεν εννοούσα μόνο την οικονομική κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η χώρα τα τελευταία χρόνια και τη δυνατότητα που δίνεται μέσα από αυτή την αναθεώρηση να βοηθήσουμε στην ανάκαμψη της ανταγωνιστικότητάς των Περιφερειών. Εννοούσα επίσης ότι είναι μοναδική ευκαιρία που καταρτίζεται παράλληλα και ταυτόχρονα η επόμενη αναπτυξιακή προγραμματική περίοδος της χώρας. Είναι μοναδική ευκαιρία τα αναπτυξιακά σχέδια που θα υλοποιηθούν σε περιφερειακό επίπεδο τα επόμενα χρόνια, να προσανατολιστούν σε κοινούς στόχους και συνέργειες με το χωρικό σχεδιασμό, αλληλοσυμπληρώνοντας ο ένας σχεδιασμός τον άλλο.
Γιατί πιστεύω ότι όλοι μας οραματιζόμαστε τις Περιφέρειες της χώρας μας οικονομικά αυτόνομες, ανταγωνιστικές με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές, με κοινωνική και χωρική συνοχή, με δυνατή παραγωγική δραστηριότητα, χωρίς ανισότητες σε κανένα επίπεδο συγκρατώντας έτσι τον πληθυσμό τους. Και αυτό μπορεί να το πετύχει ένα μοντέλο χωρικού σχεδιασμού που είναι ολοκληρωμένο και καινοτόμο, περιβαλλοντικά ορθό αλλά συνάμα και λειτουργικό. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.»