Η χρήση ενεργητικών τεχνικών στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ΣΕΠ για την ενίσχυση της ενσυναίσθησης Κατσιούλα Παναγιώτα, Εκπαιδευτικός, Σύμβουλος ΣΕΠ, ΚΕΣΥΠ Κιλκίς Σιάνου Χατζηκαμάρη Παναγιώτα, Εκπαιδευτικός, Υπεύθυνη ΣΕΠ, ΚΕΣΥΠ Κιλκίς
ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ Το να μπορούμε να βλέπουμε με τα μάτια του άλλου και να ακούμε με τα αυτιά του (Adler (1931) Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς β/θμιας εκπαίδευσης οι οποίοι ασχολούνται με τον Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό
Ενσυναισθηση 1 Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα της εμβίωσης της κατάστασης του άλλου, δηλώνει συναισθηματική συμμετοχή και έχει σχέση με την εσωτερική βαθιά εμπειρία του συμμερίζομαι και κατανοώ ένα άλλο πρόσωπο (Μαλικιώση-Λοίζου ) Carl Rogers: να αντιληφθεί το άτομο το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του άλλου με ακρίβεια με τα συναισθηματικά συστατικά και τις έννοιες που αναφέρονται σαν να ήταν το ίδιο το πρόσωπο, αλλά χωρίς ποτέ να ξεχάσει τον όρο «σαν».
Ενσυναίσθηση 2 Goleman (συναισθηματική νοημοσύνη) Είναι το κοινωνικό μας ραντάρ, η επίγνωση των συναισθημάτων, των αναγκών και των ανησυχιών των άλλων Σημαίνει: Να είσαι σε θέση να δεις την πραγματικότητα από την οπτική των άλλων, να καταλάβεις πώς νιώθουν, πώς αντιδρούν Η ενσυναίσθηση υπ αυτή τη έννοια αφορά τον/την σύμβουλο στη σχέση του με τους ανήλικους ή ενήλικες συμβουλευόμενους καθώς οφείλει να είναι σε θέση να δει την πραγματικότητα από την οπτική των άλλων, να καταλάβει πως νιώθουν, πως αντιδρούν, έτσι ώστε να μπορέσει να αναπτύξει τη συμβουλευτική σχέση και να προσφέρει πραγματικό έργο. Επίσης αφορά την πολυπολιτισμική διάσταση της δουλειάς του/της συμβούλου
Η πολυπολιτισμική διάσταση της ενσυναίσθησης Να αποδέχεσαι τη διαφορετικότητα. Να κατανοείς την πραγματικότητα των άλλων, τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους και να δρας ανάλογα
Βοηθητικά στοιχεία Η γνώση σχετικά με το άτομο Περιβάλλον / κατάσταση Παρατήρηση και Αυτο-παρατήρηση Έκφραση του προσώπου/στάση του σώματος
Συνεργατικές τεχνικές στην επιμόρφωση Η εκπαίδευση ενηλίκων αφορά άτομα ώριμα, υπεύθυνα με κοινωνική εμπειρία, χαρακτηριστικά, τα οποία οφείλει να σεβαστεί. Υιοθετεί επομένως εκπαιδευτικές μεθόδους που προωθούν την αυτονομία τους. Επιπλέον οφείλει να είναι αποτελεσματική οπότε και συνδυάζεται με τις απαιτήσεις του γνωστικού αντικειμένου. Επίσης κάθε μαθησιακή εμπειρία οφείλει να έχει μετασχηματιστικό χαρακτήρα και να δίνει τη δυνατότητα στους ενήλικες επιμορφούμενους να αλλάξουν τη ζωή τους (Mezirow,2000).
Ενεργητικές τεχνικές Για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης αλλά και της κριτική σκέψης που οδηγεί στον αναστοχασμό προτείνονται για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ΣΕΠ εμπειρίες που προέρχονται από την επαφή με έργα τέχνης τα οποία συμπυκνώνουν την ανθρώπινη εμπειρία και τεχνικές από την θεατρική πράξη (Γκανά & ά., 2014) με έντονα κοινωνικό χαρακτήρα. Η αισθητική εμπειρία (νοείται ως η συστηματική εξερεύνηση των έργων τέχνης) μπορεί να συμβάλει στην αποκάλυψη της ολοκληρωμένης γνώσης, που θα περιλαμβάνει κριτικές, στοχαστικές και συναισθηματικές διαστάσεις στη μάθηση (Κόκκος, 2011). Η ένταξη έργων τέχνης στην διδακτική πρακτική οδηγεί στην ανατροπή στερεοτυπικών αντιλήψεων μέσα από την παρατήρηση και το σχολιασμό τους.
Βιωματικό μέρος Το πρόγραμμα που προτείνεται στο εργαστήριο χρησιμοποιείται μέρος της μεθοδολογίας που έχει αναπτυχθεί από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Καινοτόμων Μεθόδων για την Εκπαίδευση των Εκπαιδευτών, ARTiT», με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Κόκκο. Σε αυτό αρχικά προσδιορίζεται η ανάγκη επεξεργασίας ενός θέματος και οι εκπαιδευόμενοι απαντούν γραπτά σε ανοιχτές ερωτήσεις, οπότε γίνεται μια πρώτη καταγραφή του προβληματισμού. Στη συνέχεια, γίνεται προσδιορισμός των επιμέρους θεμάτων (από κοινού) και διατυπώνονται οι πρώτες κριτικές ερωτήσεις (κρίσιμα ερωτήματα) στο θέμα που θα πρέπει να προσεγγιστεί
Βλέπω μέσα από τον πίνακα: (Αναλύουμε το περιεχόμενο του πίνακα του Winslow the county school και τοποθετούμαστε «μέσα σε αυτόν»)
Ερωτήματα Για την επεξεργασία του έργου τέχνης σε αυτό το στάδιο αρχικά προτείνεται η παρατήρηση με ενδεικτικές ερωτήσεις: Τι βλέπετε; Ποια ερωτήματα αναδύονται; Τι βρίσκετε ενδιαφέρον; Δώστε έναν τίτλο. Σε μια δεύτερη ανάγνωση προωθούνται διαφορετικού τύπου ερωτήματα: Τι συμβαίνει εδώ; υπάρχει ένα γεγονός ή μια ιστορία που ξεδιπλώνεται ή είναι κρυμμένη; Αναζητήστε εκπλήξεις (μια απροσδόκητη σχέση). Ψάξτε για τη διάθεση και τα συναισθήματα. Ψάξτε για συμβολισμούς και νοήματα. Ο καλλιτέχνης έχει ένα μήνυμα; Αναζητήστε για πολιτιστικές και ιστορικές συνδέσεις».
Στη συνέχεια στην πρότασή μας χρησιμοποιούνται στοιχεία του εκπαιδευτικού δράματος Το Εκπαιδευτικό Δράμα, (μετάφραση του όρου «Drama in Education»), είναι μια δομημένη παιδαγωγική διαδικασία (Αυδή & Χατζηγεωργίου, 2007) που υιοθετεί στοιχεία από το κοινωνικό θέατρο - δηλαδή τεχνικές και εργαλεία της δραματικής τέχνης - με σκοπό την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των συμμετεχόντων, καθώς και την αποτελεσματικότερη αφομοίωση της γνώσης μέσα στο κοινωνικό της πλαίσιο. Στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας βρίσκεται η αναζήτηση και η εκτίμηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, η κατανόηση του εαυτού και της σχέσης του με τον κόσμο.
Δραστηριότητες Γνωριμία της ομάδας (παιχνίδι με μπάλες) Εισαγωγή στο θέμα Συζήτηση σε ζευγάρια (περπατώ και συζητώ) Ομάδες: Τι σημαίνει για μένα ο όρος «ενσυναίσθηση»; Αν ήμουν.. (αν ήμουν χαρταετός., αν ήμουν μυρμήγκι..) Βλέπω με τα μάτια του άλλου.. (παιχνίδι ρόλων ή η καρέκλα των ερωτήσεων: πως θα ένοιωθες αν.., γιατί έδρασες έτσι όταν.)
Δραστηριότητες Αν ήμουν καπέλο Η/ο παιδαγωγός προκαλεί τους μαθητές να μπούνε στη θέση κάποιων αντικειμένων και να φανταστούν ποια πλεονεκτήματα και ποια μειονεκτήματα θα είχαν μέσα από αυτή την εμπειρία. Στην αρχή, τους βοηθά με παραδείγματα: αν ήμουν καπέλο...μπορεί να ζαλιζόμουν από τόσο ψηλά,...μπορεί να στεναχωριόμουν γιατί θα έμενα πάντα κρεμασμένο στο χολ και δεν θα έμπαινα στα άλλα δωμάτια,...μπορεί να χαιρόμουν που θα πήγαινα συχνά βόλτα,...(δραστηριότητα από το αρχείο της Καλλιτεχνικής Παιδαγωγικής Ομάδας «ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΠΑΙΞΟΥΜΕ»)
Δραστηριότητες Βλέπω με τα μάτια του άλλου (ανακριτική καρέκλα) Η ανακριτική καρέκλα επιτρέπει στους συμμετέχοντες να κάνουν ερωτήσεις σε ένα ρόλο ή τον εκπαιδευτικό σε ρόλο είτε για να συλλέξουν πληροφορίες είτε να εκφραστούν οι χαρακτήρες σχετικά με τα κίνητρά, συναισθήματα και τις αποφάσεις τους.
Ελληνικό σχολείο 1910-1950 Διερευνώντας την εικόνα
Γ. Ιακωβίδης, Παιδική συναυλία Καλή συνέχεια.
Επιπλέον υλικό
Επιπλέον υλικό
Επιπλέον υλικό
Διερευνώντας την εικόνα: σκέψεις, συναισθήματα, στάσεις των προσώπων. Ποια είναι η σχέση τους με το σήμερα;
Ελληνικό σχολείο 1910-1950 Διερευνώντας την εικόνα
Προτεινόμενα έργα Winslow, Homer (1871), The country school, Saint Louis Αrt Museum http://www.slam.org/ Steen, Jan (1663 1665) The Village School, National Gallery of Ireland, http://www.nationalgallery.ie/ Bromley, William III (1868), A Village School, Private Collection / Photo Bonhams, London, UK, Bridgeman Images