ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Σαράντος Καπιδάκης 0_CONT_Ω.indd iii
τίτλος: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ συγγραφέας: Καπιδάκης Σαράντος 2014 Εκδόσεις Δίσιγμα Για την ελληνική γλώσσα σε όλον τον κόσμο. ISBN: 978-960-9495-35-6 Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται βάσει του Νόμου 2121/93 που ισχύει έως σήμερα καθώς και κατά τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το Νόμο 100/1975). ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή του παρόντος έργου, με οποιονδήποτε τρόπο ή μορφή, τμηματικά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. www.disigma.gr / e-mail: info@disigma.gr Find us on: 0_CONT_Ω.indd iv
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οι ψηφιακές τεχνολογίες στην πληροφόρηση... 1 Ιστορικό της Μετάβασης...1 Πλεονεκτήματα της ψηφιακής πληροφόρησης...3 Οι εμπλεκόμενοι στην ψηφιακή πληροφόρηση...6 Ψηφιακές Βιβλιοθήκες...7 Μεταδεδομένα...8 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 10 Διαδικασία Ψηφιοποίησης...11 Κίνητρα και Προϋποθέσεις Ψηφιοποίησης...11 Κύκλος ζωής της ψηφιοποίησης... 13 Σχεδιασμός του Έργου Ψηφιοποίησης... 14 Επιλογή περιεχομένου για ψηφιοποίηση... 15 Συμβατικά Αντικείμενα και Ψηφιακή Αποθήκευση... 17 Συμβατική ή Ψηφιακή Αποθήκευση... 17 Αποθηκευτικά μέσα... 19 Διαφορά Συμβατικής Ψηφιακής Αναπαράστασης... 21 Δημιουργία Ψηφιακής Αναπαράστασης... 25 Επιλογές Ψηφιακής Αναπαράστασης... 29 Κβαντοποίηση... 29 Οι Επιπτώσεις της Ψηφιοποίησης Οπτικά... 32 Επιλογές Ψηφιακής Διαδικασίας... 36 Εξοπλισμός ψηφιοποίησης... 36 Μορφότυπα αρχείων για αποθήκευση... 39 Μετέπειτα Επεξεργασία και Οπτική Αναγνώριση Χαρακτήρων... 42 Επεξεργασία ψηφιοποιημένης εικόνας... 42 Οπτική Αναγνώριση Χαρακτήρων... 43 Βέλτιστες Επιλογές Ψηφιοποίησης... 45 Μέτρηση της ποιότητας στην ψηφιοποίηση... 45 Καλές πρακτικές ψηφιοποίησης... 48 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 52 0_CONT_Ω.indd v
vi Εισαγωγή στις Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ψηφιακά Αντικείμενα... 55 Πλεονεκτήματα Διαχείρισης Ψηφιακής... 55 Αναπαράστασης... 55 Αντιγραφή Αντικειμένων... 57 Αναπαράσταση της Ψηφιακής Πληροφορίας... 60 Δόμηση και Εμφάνιση Ψηφιακών Αντικειμένων... 63 Περιορισμοί των Ψηφιακών Αντικειμένων... 65 Ψηφιακό περιεχόμενο... 68 Ψηφιακά και ηλεκτρονικά βιβλία... 69 Ορολογία ψηφιακών αντικειμένων... 71 Τρόποι ψηφιακής εμφάνισης και παρουσίασης... 75 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 75 Ορισμός και Σημασία των Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 77 Ψηφιακό περιεχόμενο σήμερα... 77 Ρυθμός υιοθέτησης της τεχνολογίας... 79 Τι είναι ψηφιακή βιβλιοθήκη... 81 Ορισμοί ψηφιακών βιβλιοθηκών... 82 Απόψεις για τις Ψηφιακές Βιβλιοθήκες... 86 Διαφορές με βάσεις δεδομένων... 87 Διαφορές με τον Ιστό... 88 Ομοιότητες με τον Ιστό... 90 Μεταξύ Ιστού και Βάσεων Δεδομένων... 91 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 94 Δημιουργία και Χρήση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 95 Εφαρμογές Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 95 Πεδία Εφαρμογής Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 97 Υβριδική βιβλιοθήκη... 97 Οργάνωση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 98 Δημιουργία Τοπικής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης... 99 Άλλες Πτυχές των Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 100 Παραδείγματα Χρήσης Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 102 Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης... 103 Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης... 111 Άλλες Ψηφιακές Βιβλιοθήκες... 114 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 115 Συστατικά και Έννοιες Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 117 Τα βασικά υποσυστήματα μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης... 121 Αποθήκευση και αποθετήρια δεδομένων (repositories)... 125 Αναγνωριστικά... 128 Άλλα Υποσυστήματα μιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης... 129 0_CONT_Ω.indd vi
Περιεχόμενα vii Συλλογές... 131 Υπηρεσίες βιβλιοθήκης... 134 Ψηφιακές Βιβλιοθήκες σε Λειτουργία... 140 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 143 Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Πολυμέσων... 145 Παράδειγμα Ψηφιακής Βιβλιοθήκης βίντεο με Ειδήσεις... 145 Νέες δυνατότητες σε περιεχόμενο τύπου βίντεο... 146 Αναγνώριση φωνής... 146 Ανάκτηση Πληροφορίας... 148 Ομοιότητα Εικόνων... 148 Ανίχνευση Κειμένου... 151 Ανίχνευση Αυτοκινήτου... 153 Ανίχνευση Προσώπου... 153 Αυτόματος Χαρακτηρισμός Βίντεο... 154 Αναζήτηση των βίντεο... 155 Εξαγωγή Χωρικής Πληροφορίας από Άρθρα... 155 Εκκολαπτόμενες Δυνατότητες των Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 160 Πρόσφατα Επιτεύγματα Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 161 Σημειώσεις σε Ψηφιακή Πληροφορία... 166 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 167 Μελέτη περίπτωσης: NSDL... 169 To περιεχόμενο της NSDL... 169 Αρχικές υπηρεσίες της NSDL... 174 Πολιτική ανάπτυξης συλλογών NSDL και τρόπος δημιουργίας του περιεχομένου.... 177 Συλλογές... 178 Αρχιτεκτονική της NSDL... 182 Το σχεδιαζόμενο μέγεθος της NSDL... 182 Βασική αρχιτεκτονική... 184 Συνιστώσες της διαλειτουργικότητας... 185 Μεταδεδομένα στην NSDL... 189 Συλλογή των συλλογών... 189 Συλλογή των συλλογών - προσπάθειες συνεργασίας... 191 Μεταδεδομένα για συλλογές και περιεχόμενο... 192 Πρότυπα μεταδεδομένων... 193 Οι Χρήστες στην NSDL... 194 Εξυπηρετούμενο κοινό... 195 Μία βιβλιοθήκη με πολλές πύλες... 195 Τόπος επίδειξης της NSDL... 196 Οργάνωση και ανάπτυξη της διεπαφής του χρήστη... 198 Ερωτήσεις εμπέδωσης...200 0_CONT_Ω.indd vii
viii Εισαγωγή στις Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Μελέτη περίπτωσης: Europeana... 201 To περιεχόμενο της Europeana... 206 Αρχικές υπηρεσίες της Europeana... 208 Τεχνολογίες και Εργαλεία στην Europeana... 210 Περιεχόμενο και Συλλογές στην Europeana... 215 Αρχιτεκτονική της Europeana... 224 Βασική αρχιτεκτονική... 226 Μεταδεδομένα στην Europeana... 228 Μεταδεδομένα στους παρόχους... 229 Οι Χρήστες στην Europeana... 230 Δικτυακός Τόπος της Europeana... 230 Άλλες Διεπαφές της Europeana... 235 Ανοικτή Πρόσβαση και Στρατηγική της Europeana... 236 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 237 Διαχείριση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών... 239 Διαχείριση Πρόσβασης σε Ψηφιακά Αντικείμενα... 241 Πνευματικά Δικαιώματα στην Πληροφόρηση... 242 Πληροφορία Ελεύθερης Πρόσβασης... 243 Νέα Οικονομικά Μοντέλα Πληροφόρησης... 244 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 245 Αυτοματοποίηση σε Ψηφιακές Βιβλιοθήκες... 247 Αυτοματοποίηση διαδικασιών... 247 Το κόστος της βιβλιοθήκης... 247 Ικανότητες βιβλιοθηκονομίας... 250 Παραδείγματα αυτοματοποίησης... 251 Ο ρόλος της υπολογιστικής ισχύος... 255 Το κόστος της αυτοματοποίησης... 257 Αυτοματοποιήσιμες διαδικασίες... 259 Μη αυτοματοποιήσιμες διαδικασίες... 260 Ανακάλυψης της πληροφορίας... 263 Εξέλιξη της αναζήτησης... 263 Αποτελεσματικότητα της αναζήτησης... 266 Ιεράρχηση αποτελεσμάτων... 269 Αδυναμίες αναζήτησης στον Ιστό... 272 Οι αλλαγές μιας δεκαετίας... 272 Η επίδραση των ψηφιακών τεχνολογιών... 274 Τρέχουσες τάσεις πληροφόρησης... 276 Προβληματισμοί αυτοματοποίησης... 277 Ο ρόλος της οικονομικής υποστήριξης... 279 0_CONT_Ω.indd viii
Περιεχόμενα ix Ο ρόλος του επιστήμονα της πληροφορίας... 281 Καταλογογράφηση και αναζήτηση... 282 Κωδικοποίηση της πληροφορίας...284 Ο επιστήμονας της πληροφορίας... 286 Ερωτήσεις εμπέδωσης... 288 Βιβλιογραφία... 289 Ηλεκτρονικές Παραπομπές... 293 Ψηφιακό περιεχόμενο... 293 Καταστάσεις συμβατικών ή ψηφιακών βιβλιοθηκών... 293 Διεθνείς ψηφιακές βιβλιοθήκες... 293 Ελληνικές Ψηφιακές Βιβλιοθήκες... 294 Ανάπτυξη Συλλογών... 295 Βιβλιογραφία... 295 Διατήρηση... 296 Λογισμικό... 297 Οικονομικές Απόψεις... 298 Πρόσβαση... 298 Πρότυπα... 299 Πρωτοβουλίες...300 Συνέδρια... 301 Σχεδιασμός... 302 Χάρτες... 303 Διάφορα...304 Ακρωνύμια και Αρκτικόλεξα... 305 Γλωσσάριο...309 0_CONT_Ω.indd ix