Φαινόµενα µεταφοράς φορέων

Σχετικά έγγραφα
Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Φυσική Συμπυκνωμένης Ύλης. Ενότητα 5. Βασίλειος Γιαννόπαπας

Φαινόμενα μεταφοράς φορέων

Εισαγωγή στη Μικροηλεκτρονική 1. Στοιχειακοί ηµιαγωγοί

ΣΧΟΛΗ ΕΜΦΕ ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Ηµιαγωγοί και Ηµιαγώγιµες οµές (7 ο Εξάµηνο Σπουδών)

ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ. Γ. Λευθεριώτης Αναπλ. Καθηγητής Γ. Συρροκώστας Μεταδιδακτορικός Ερευνητής

ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ. Γ. Λευθεριώτης Αναπλ. Καθηγητής Γ. Συρροκώστας Μεταδιδακτορικός Ερευνητής

ΑΡΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Αγωγιμότητα σε ημιαγωγούς

Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n

Ένταση Ηλεκτρικού Πεδίου υναµικό

Ορθή πόλωση της επαφής p n

Περιεχόμενο της άσκησης

Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n

Βρέντζου Τίνα Φυσικός Μεταπτυχιακός τίτλος: «Σπουδές στην εκπαίδευση» ΜEd stvrentzou@gmail.com

Ορθή πόλωση της επαφής p n

Κεφάλαιο 3 ο. Γ. Τσιατούχας. VLSI Technology and Computer Architecture Lab. Ημιαγωγοί - ίοδος Επαφής 2

ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΑ ΥΛΙΚΑ. Ενότητα 10: ΗΜΙΑΓΩΓΟΙ ΛΙΤΣΑΡΔΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΗΜΜΥ

ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ. Γ. Λευθεριώτης Αναπλ. Καθηγητής Γ. Συρροκώστας Μεταδιδακτορικός Ερευνητής

ΣΧΟΛΗ ΕΜΦΕ ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Φυσική Συμπυκνωμένης Ύλης (Ενότητα: Ημιαγωγοί) Ασκήσεις Ι. Ράπτης

Επαφές μετάλλου ημιαγωγού

Ηλεκτρικη αγωγιµοτητα

ΒΑΣΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΙΚΡΟΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ Ηµιαγωγοί VLSI T echnol ogy ogy and Computer A r A chitecture Lab Γ Τσ ιατ α ο τ ύχ ύ α χ ς ΒΑΣΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΤΕΧΝΙΚΑ Υλικα 3ο μεροσ. Θεωρητικη αναλυση

Αγωγιμότητα στα μέταλλα

Ημιαγωγοί. Ημιαγωγοί. Ενδογενείς εξωγενείς ημιαγωγοί. Ενδογενείς ημιαγωγοί Πυρίτιο. Δομή ενεργειακών ζωνών

Περιεχόμενο της άσκησης

Αγωγιμότητα στα μέταλλα

Ηλεκτρονική. Ενότητα: 2 Η επαφή pn. Αγγελική Αραπογιάννη Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών

Διατάξεις ημιαγωγών. Δίοδος, δίοδος εκπομπής φωτός (LED) Τρανζίστορ. Ολοκληρωμένο κύκλωμα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Σχήμα 1 Σχήμα 2 Σχήμα 3

/personalpages/papageorgas/ download/3/

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ Ι Ενότητα 2

Φυσική Στερεάς Κατάστασης η ομάδα ασκήσεων Διδάσκουσα Ε. Κ. Παλούρα

Η επαφή p n. Η επαφή p n. Υπενθύμιση: Ημιαγωγός τύπου n. Υπενθύμιση: Ημιαγωγός τύπου p

ΑΝΑΛΟΓΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ

Ξεκινώντας από την εξίσωση Poisson για το δυναμικό V στο στατικό ηλεκτρικό πεδίο:

12. Εάν ένα κομμάτι ημιαγωγού τύπου n και ένα κομμάτι ΟΧΙ

ΙΑΧΥΣΗ. Σχήµα 1: Είδη διάχυσης

ΗΜΙΑΓΩΓΟΙ. Σπύρος Νικολαΐδης Καθηγητής Τομέας Ηλεκτρονικής & ΗΥ Τμήμα Φυσικής

Ηλεκτρονική. Ενότητα 2: Η επαφή pn. Αγγελική Αραπογιάννη Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών

ΑΡΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Αγωγιμότητα σε ημιαγωγούς

Ε. Κ. ΠΑΛΟΎΡΑ Ημιαγωγοί 1. Ημιαγωγοί. Το 1931 ο Pauli δήλωσε: "One shouldn't work on. semiconductors, that is a filthy mess; who knows if they really

ΑΡΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Αγωγιμότητα σε ημιαγωγούς

ηλεκτρικό ρεύµα ampere

ΑΡΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Θέµατα που θα καλυφθούν

ΒΑΣΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ 11 Μαρτίου 2004

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ Ι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο :ΗΜΙΑΓΩΓΟΙ

ΣΧΟΛΗ ΕΜΦΕ ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Ηµιαγωγοί και Ηµιαγώγιµες οµές (7 ο Εξάµηνο Σπουδών)

1. Ρεύμα επιπρόσθετα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΛΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΥΛΙΚΩΝ. Δρ. M.Χανιάς Αν.Καθηγητής Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΤΕ, ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

ηλεκτρικό ρεύμα ampere

1.1 Ηλεκτρονικές ιδιότητες των στερεών. Μονωτές και αγωγοί

αγωγοί ηµιαγωγοί µονωτές Σχήµα 1

Θεωρία του Sommerfeld ή jellium model (συνέχεια από το 1 ο μάθημα).

ΑΝΑΛΟΓΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ

Σύµφωνα µε την προσέγγιση << Ιδεατού Κρυστάλλου>> για κράµατα έχουµε:

Εισαγωγή στη Μικροηλεκτρονική (ΕΤΥ-482) 1 Η ΙΟ ΟΣ ΕΠΑΦΗΣ

Αστρικές Ατμόσφαιρες Ισορροπίες Βασικοί Ορισμοί

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ Ι ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Φαινόμενα μεταφοράς σε ηλεκτρονικές διατάξεις. Από την εξίσωση του Boltzmann στις εξισώσεις ολίσθησης-διάχυσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Περιληπτική θεωρητική εισαγωγή

Γραπτή εξέταση «Επιστήμη και Τεχνολογία Υλικών ΙI»-Σεπτέμβριος 2016

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ- ΑΝΤΙΣΤΑΤΕΣ

Φυσική ΙΙΙ. Ενότητα 4: Ηλεκτρικά Κυκλώματα. Γεώργιος Βούλγαρης Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής

Κεφάλαιο 9: Κίνηση των Ηλεκτρονίων και Φαινόμενα Μεταφοράς

Οι ηµιαγωγοι αποτελουν την πλεον χρησιµη κατηγορια υλικων απο ολα τα στερεα για εφαρµογες στα ηλεκτρονικα.

6η Εργαστηριακή Άσκηση Μέτρηση διηλεκτρικής σταθεράς σε κύκλωµα RLC

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Διεργασίες και Τεχνολογία Προηγμένων Υλικών ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ B ΕΞΑΜΗΝΟΥ ( )

ΑΡΧΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Ηλεκτρονική Φυσική (Εργαστήριο) ρ. Κ. Ι. ηµητρίου ΙΟ ΟΙ

4. Παρατηρείστε το ίχνος ενός ηλεκτρονίου (click here to select an electron

Ηλεκτρικό ρεύμα Αντίσταση - ΗΕΔ. Ηλεκτρικό ρεύμα Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος Αντίσταση Ειδική αντίσταση Νόμος του Ohm Γραμμικοί μή γραμμικοί αγωγοί

2η Εργαστηριακή Άσκηση Εξάρτηση της ηλεκτρικής αντίστασης από τη θερμοκρασία Θεωρητικό μέρος

ΙΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012 ΘΕΜΑΤΑ Α

ΕΝΟΤΗΤΑ Ι ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΟ ΠΕ ΙΟ

ΦΥΣΙΚΗ ΗΜΙΑΓΩΓΩΝ. Βοήθημα μελέτης. Τεύχος 2 ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Δ. ΤΡΙΑΝΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ. 4. Επαφή p n και δίοδοι Φυσική Ημιαγωγών & Διατάξεων

ΣΧΟΛΗ ΕΜΦΕ ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Ηµιαγωγοί και Ηµιαγώγιµες οµές (7 ο Εξάµηνο) Απαντήσεις στην 1 η Σειρά ασκήσεων

7.a. Οι δεσμοί στα στερεά

Χαρακτηρισμός και μοντέλα τρανζίστορ λεπτών υμενίων βιομηχανικής παραγωγής: Τεχνολογία μικροκρυσταλλικού πυριτίου χαμηλής θερμοκρασίας

Θέμα 1 ο (30 μονάδες)

ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ. Γ. Λευθεριώτης Επικ. καθηγητής

Περιεχόμενο της άσκησης Προαπαιτούμενες γνώσεις

Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά.

ΠΕΙΡΑΜΑ 8 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΗΛΙΑΚΟΥ ΦΩΤΟΚΥΤΤΑΡΟΥ

Ηλεκτρονική Φυσική & Οπτικοηλεκτρονική

ΝΑΝΟΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΕΛΛΑ ΚΕΝΝΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ. Εργαστήριο Φυσικής IΙ. Μελέτη της απόδοσης φωτοβολταϊκού στοιχείου με χρήση υπολογιστή. 1. Σκοπός. 2. Σύντομο θεωρητικό μέρος

11 η Διάλεξη Κινητική θεωρία των αερίων, Κίνηση Brown, Διάχυση. Φίλιππος Φαρμάκης Επ. Καθηγητής. Εισαγωγικά

ΑΝΑΛΟΓΙΚΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ

Δίοδοι εκπομπής φωτός Light Emitting Diodes

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΗΜΙΑΓΩΓΙΚΗ ΙΟ ΟΣ 1

Αρχές φωτοβολταϊκών διατάξεων

ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΗΜΙΑΓΩΓΩΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ ΗΜΙΑΓΩΓΟΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Σύγxρονη Φυσική II. Στατιστική Φυσική Διδάσκων : Επίκ. Καθ. Μ. Μπενής

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ & ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΤΕΧΝΙΑ

Ημιαγώγιμα και διηλεκτρικά υλικά. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ i.

Ηλεκτρική και Μηχανική ταλάντωση στο ίδιο φαινόμενο

ΑΣΚΗΣΗ 7 Μέτρηση ωμικής αντίστασης και χαρακτηριστικής καμπύλης διόδου

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΟΠΤΟΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ» ΤΟΥ SINGH 2.6. Η πυκνότητα καταστάσεων δίδεται από τον τύπο:

Transcript:

Φαινόµενα µεταφοράς φορέων 1. Ολίσθηση φορέων (ρεύµα αγωγιµότητας). ιάχυση φορέων (ρεύµα διάχυσης) 3. Έγχυση φορέων 4. ηµιουργία-επανασύνδεση φορέων 1

Φαινόµενα Μεταφοράς και Σκέδασης Φορέων στους Ηµιαγωγούς {Φορείς σε Θερµοδυναµική Ισορροπία} + {Θεώρηµα Ισοκατανοµής της Ενέργειας} {Ενέργεια ανά βαθµό ελευθερίας: ½ ()} Τρεις βαθµοί ελευθερίας (x,y,z) ½ m * υ th = (3/)() T=300K υ th 10 7 cm/s Θερµική Κίνηση: ιαδοχικές κρούσεις µε i) Πλεγµατικές Ταλαντώσεις (Τ 0) ii) Ατοµα προσµείξεων iii)πλεγµατικές ατέλειες iv) Όρια κρυσταλλιτών 5 3 Μέση ελεύθερη διαδροµή: l 10 cm= 10 Α o Μέσος ελεύθερος χρόνος: τ l / υ 10 th 1 s

1. Ολίσθηση φορέων (ρεύµα αγωγιµότητας) {Φορείς, παρουσία µόνο Ηλεκτρικού Πεδίου} m * dυ x /dt =ee x υ x ~t {Πειραµατική παρατήρηση: Ι=jA=(neυ)A=σταθ. } {Σταθερό ρεύµα Αγωγιµότητας, παρουσία σταθ. Ηλ/κού Πεδίου Άρα: m * dυ x /dt =ee x - m * υ x /τ οριακή ταχύτητα «ολίσθησης: (υ x ) ορ =(eτ/m * )E x Όπου τ: Μέσος ελεύθερος χρόνος (µεταξύ δύο διαδοχικών κρούσεων) Άρα: j=neυ ορ =(ne τ/m * )E (1) Επίσης (Ν. Ohm: j=σe () Εποµένως: σ=en(eτ/m * )= enµ (3) όπου µ=eτ/m * :ευκινησία (mobility) των φορέων Ισοδύναµα: µ=υ ορ /E j=neυ ορ = σe= enµε 3

ηλαδή: η ευκινησία των φορέων εκφράζει (µ=υ ορ /E): την οριακή ταχύτητα ολίσθησης των φορέων, ανά µονάδα εφαρµοζόµενου εξωτερικού πεδίου. Μονάδες : (cm/s)/(v/cm) = cm /(Vs) και εξαρτάται (µ=eτ/m * ) από : i) τ : (Στατιστική και διαδικασίες σκέδασης) ii) m * :( οµή Ζώνη:ενεργός µάζα αγωγιµότητας m * os ) Συνολικά : σ = σ e +σ h = e (nµ e + pµ h ) Χαρακτηριστικές Τιµές Ευκινησίας (cm /sv) 300Κ µ e µ h Si 1350 475 Ge 3900 1900 GaAs 8500 400 GaP 110 75 4

Εξάρτηση του µέσου ελεύθερου χρόνου από τη θερµοκρασία Εστω: l =η µέση ελεύθερη διαδροµή η µέση απόσταση ανάµεσα σε δύο διαδοχικά κέντρα σκέδασης S=ενεργός διατοµή των κέντρων σκέδασης Άρα: l=υ th τ και, µέσος όγκος ανά κέντρο σκέδασης: V=Sl=Sτυ th, Αν Ν : η πυκνότητα (συγκέντρωση) κέντρων σκέδασης: Ν (1/V)=1/(Sυ th τ) όπου: Σχέση υπολογισµού του µέσου ελεύθερου χρόνου : τ(t)=1/[ν(t)υ th (T)S(T)] υ = th 3 m 0 η θερµική ταχύτητα των φορέων Τύποι κέντρων σκέδασης: i) Πλεγµατικές Ταλαντώσεις (Τ 0) ii) Ατοµα προσµείξεων iii)πλεγµατικές ατέλειες iv) Όρια κρυσταλλιτών 5

Συνολικός µέσος ελεύθερος χρόνος Αν, τ i ο µέσος ελεύθερος χρόνος για κάθε διαδικασία σκέδασης τότε : (1/τ i )=µέτρο της πιθανότητας σκέδασης τύπου-i Οπότε: συνολική πιθανότητα σκέδασης = άθροισµα των επιµέρους πιθανοτήτων 1 1 = τ i τ i Στην περίπτωση τέλειου-άπειρου κρυστάλλου, αποµένουν: i)θερµικές ταλαντώσεις, ii) ιονισµένες προσµείξεις 1 1 1 = + τ τ τ phonon ionized dopants 6

i) Σκέδαση από θερµικές ταλαντώσεις (phonons) 1 1 M redω a 1 E phonon = M redυ = M redω a cos( ωt) E phonon = = a = 4 M ω Ενεργός διατοµή σκέδασης από φωνόνια: = π = S phonon a S phonon π M ω Μέσος ελεύθερος χρόνος από σκέδαση σε θερµικές ταλαντώσεις: 1 τ phonon = = υ ( T ) S ( T ) th phonon red 1 m M redω 1 = AT 3 π τ phonon 3 red 7

ii) Σκέδαση από ιονισµένες προσµείξεις (ionized dopants) EK > E Εκτός εµβέλειας σκέδασης EK E Συνθήκη Σκέδασης: As + r 0 1 E E mυ E K K e th 4 4πε rε0r 0 πe Sion dop = π r0 = (6 πε rε0 ) 3 Μέσος ελεύθερος χρόνος από σκέδαση σε ιονισµένες προσµείξεις: 1 τ ion dop = = υ ( T ) S ( T ) th ion dop 1 m (6 πε rε ) 1 = 3 πe 3 0 BT 4 τ ion dop 8

Θερµοκρασιακή εξάρτηση της ευκινησίας των ηλεκτρονίων στο πυρίτιο για διαφορετικές συγκεντρώσεις προσµείξεων τύπου «ΟΤΕΣ» Για χαµηλές συγκεντρώσεις προσµείξεων : 10 14-10 17 cm -3, επικρατεί η σκέδαση από φωνόνια (µ ~ Τ -3/ ) Προσµείξεις - Φωνόνια Για υψηλές συγκεντρώσεις προσµείξεων : >10 18 cm -3, i) στις χαµηλές θερµοκρασίες επικρατεί η σκέδαση από ιονισµένες προσµείξεις (µ ~ Τ 3/ ) ii) στις υψηλές θερµοκρασίες επικρατεί η σκέδαση από φωνόνια επειδή αυξάνει το πλάτος των πλεγµατικών ταλαντώσεων 9

Υπολογισµός της ενεργού µάζας αγωγιµότητας (π.χ., στο Si) 3 4 5 1 6 Αν ορίσουµε : 1 1 1 1 1 = + + m 3 m m m αγωγ 1 3 Στο Si και το Ge : 1 1 1 = + m αγωγ 3 mt ml σ E j = E= E ( ν ) 6 6 1 x ( ν ) ( ν ) σ σ ɶ y ν= 1 ν= 1 ( ν ) σ 3 Ez Κατά συνιστώσες (επειδή: n (ν) =n/6, ν=1-6) (1) (4) () (5) (3) (6) ( σ σ ) ( σ σ ) ( σ σ ) j = + E + + E + + E = x x x x x x x x x x 1 1 1 = ( σ + σ + σ ) E = e n τ + + E Όµοια : (1) () (3) ( ν ) x x x x x m1 m m3 1 1 1 j = ( σ + σ + σ ) E = e n τ + + E (1) () (3) ( ν ) 1 1 1 j = ( σ + σ + σ ) E = e n τ + + E m3 m mz (1) () (3) ( ν ) y y y y y y m m1 m3 z z z z z z Παίρνουµε: ( ν ) 6e n τ e nτ j = E= E m m αγωγ αγωγ 10

. ιάχυση φορέων (ρεύµα διάχυσης) Όταν έχουµε χωρικά ανοµοιογενή συγκέντρωση φορέων, n, η οποία µεταβάλλεται µόνο κατά τη διεύθυνση x: n=n(x), n(x-l) n(x) n(x+l) «Καθαρή» Ροή Σωµατιδίων στην θέση : x F(x)=F (x-l)-f (x+l)= (½)n(x-l)υ th,x - (½)n(x+l)υ th,x υ th, x F = n( x) l n( x) l = th, xl F = dn dn υ dn dn dx dx dx dx Όπου: =υ th,x l : Συντελεστής διάχυσης 11

Ρεύµα ιάχυσηςκαισχέσηκινητικώνσυντελεστών ( ιάχυσης ~ Ευκινησίας) dn J = qf J = q dx Σχέση κινητικών συντελεστών ( ιάχυσης ~ Ευκινησίας) eτ * µ = * υth, xl * mυth, x m m = = µ eτ e = υth, xl = :Σχέση Einstein µ e 1 * mυ th = Θεώρηµα ισοκατανοµής για κίνηση σε µία δεύθυνση (x) 1

Si Ε υ κ ι ν η σ ί α [cm /Vs] µ p, p µ n, n µ p, p µ n, n GaAs Συντελεστής ιάχυσης [ cm /s] Συγκέντρωση Προσµείξεων [cm -3 ] Συντελεστές Ευκινησίας και ιάχυσης του Si και του GaAs, σε θερµοκρασία δωµατίου, ως συνάρτηση της συγκέντρωσης προσµείξεων 13

Στην περίπτωση που έχουµε : i) φορείς τύπου n ii) φορείς τύπου p iii) ανοµοιογενείς πυκνότητες, n(x), p(x) iv) εξωτερικό ηλεκτρικό πεδίο Ε Το συνολικό ρεύµα είναι J ολ =J n +J p, όπου : dn J n = e nµ ne+ n dx Ρεύµα αγωγιµότητας Ρεύµα διάχυσης dp J p = e pµ pe p dx 14

3. Έγχυσηφορέων Εισαγωγή πλεονάσµατος φορέων, ώστε np>n i 10 0 cm -3 (αποµάκρυνση από θερµοδυναµική ισορροπία) Παράδειγµα: n-si (n =10 15 cm -3, σε ολικό ιονισµό) α) σε θερµοδυναµική ισορροπία: np=n i p=n i / =10 5 cm -3 β) οπτική έγχυση φορέων χαµηλής έντασης: n= p=10 1 cm -3 n n =10 15 +10 1 10 15 cm -3 p n =10 5 +10 1 10 1 cm -3 γ) οπτική έγχυση φορέων υψηλής έντασης: n= p=10 17 cm -3 n n =10 15 +10 17 10 17 cm -3 p n =10 5 +10 17 10 17 cm -3 15

4. ηµιουργία-επανασύνδεσηφορέων α) ηµιουργία : i) θερµική (G th ) ii) οπτική (G Light ) iii) ηλεκτρική β) Επανασύνδεση: i) άµεση ii) έµµεση (κέντρα επανασύνδεσης) iii) επιφανειακή (εντοπισµένες ενδοχασµατικές ενεργειακές καταστάσεις λόγω διακοπής της πλεγµατικής δοµής στην επιφάνεια E C ιέγερση E t E V Θερµικές απώλειες Παγίδες φορέων Κέντρο επανασύνδεσης 16

Χρονική εξέλιξη της συγκέντρωσης φορέων κατά την έναρξη και τη διακοπή της διέγερσης Έστω : τ= µέσος χρόνος επανασύνδεσης α) Έναρξη: d pn pn pn t = G ln G C dt τ = + τ τ { } t= 0, p = 0 C= lng n t Τελικά : pn( t) = τg 1 exp π, 0 t< toff τ β) ιακοπή την t off >>τ: d p n p n pn pn(0)exp t = = dt τ τ n Ασθενής έγχυση e-h σε υλικό τύπου n (Βλ. και διαφ. 15(β)) p φωτοδιέγερση (on-off) 17 t 10 15 10 10 10 5

1 Ν 1 (Ε) f 1 (E) Στάθµη Fermi ανοµοιογενών ηµιαγωγών σε θερµοδυναµική ισορροπία Ν (Ε) f (E) [ ] ( ) F1 ( E) = 1( E) f1( E) ( E) 1 f( E) [ ] ( ) F 1( E) = ( E) f( E) 1( E) 1 f1( E) Σε θερµοδυναµική ισορροπία:f 1 (Ε)=F 1 (Ε) f f f = f f f 1 1 1 1 1 1 1 f = f f ( E) = f ( E) 1 1 1 1 1 1 ( E EF ) ( E E ) 1 F 1+ e = 1+ e EF = E F 1 Γενικώτερα,σε θερµοδυναµική ισορροπία ισχύει : de F dx = 0 18

1) Χρήσιµες σχέσεις που συνδέουν τις συγκεντρώσεις φορέων και τα επίπεδα Fermi εξωγενών (α) και ενδογενών (β) ηµιαγωγών σε κατάσταση Θερµοδυναµικής Ισορροπίας (ΘΙ) α ) n 1 β ) n 1 ΘΙ i EC EF = Ce n EC E ΘΙ = i Ce = n e i EF E i α ) β ) p ΘΙ p i EF EV = Ve p Ei E ΘΙ = V Ve = p e i Ei E F ) Σχέσεις ορισµού για τις ψευδοστάθµες Fermi (Imref) που συνδέουν τις συγκεντρώσεις εξωγενών φορέων σε στάσιµη κατάσταση µη-θερµοδυναµικής Ισορροπίας, µε τις αντίστοιχες ενδογενείς παραµέτρους σε κατάσταση ΘΙ n = ΣΚ µ ΘΙ n e i E Fn E i p ΣΚ µ ΘΙ = p e i E i E Fp 19

Εφαρµογή εξωτερικού Ηλεκτρικού πεδίου σε οµογενή ηµιαγωγό (Ι) Έστω ότι εφαρµόζουµε διαφορά δυναµικού V ανάµεσα στα δύο άκρα ενός επιµήκους οµογενούς ηµιαγωγού, το ηλεκτρικό πεδίο θα είναι : E=-dV/dx=-(1/q)(dE/dx) όπου: E, η ηλεκτρική ενέργεια των φορέων για τα ηλεκτρόνια: Ε Ε C, για τις οπές: Ε Ε V, Αντιπροσωπευτική ενέργεια για όλο το σύστηµα (e & h): E i, (Ενδογενής Στάθµη Fermi: E i // E V // E C ):E=-(1/q)(dE i /dx) 0

Εφαρµογή εξωτερικού Ηλεκτρικού πεδίου σε οµογενή ηµιαγωγό (ΙΙ) ιπλή ερµηνεία της: E =-(1/q)(dE i /dx) : Παρουσία ηλεκτρικού πεδίου έχουµε µεταβολή της ενδογενούς στάθµης Fermi (E i =E i (x)), και, εποµένως και των ζωνών σθένους και αγωγιµότητας Ή Μεταβολές (λόγω ανοµοιογένειας) της ενδογενούς στάθµης Fermi (ως προς το πραγµατικό επίπεδο Fermi, που είναι σταθερό σε όλο το υλικό, σε Θερµ/κή Ισορροπία, βλ. και διαφάνεια 0), προκαλούν την ανάπτυξη εσωτερικών ηλεκτρικών πεδίων [Βλ. επόµενη διαφάνεια] E C E i E V 1

Ηλεκτρικό πεδίο που αναπτύσσεται σε ηµιαγωγούς µε ανοµοιογενή συγκέντρωση συγκέντρωση φορέων, σε κατάσταση Θερµοδυναµικής Ισορροπίας Αν, π.χ., n = n(x), (αλλά, Ε F =σταθ., λόγω ΘΙ) : E ( x) E E ( x) E i C F i F n( x) = e = n e C E C ( x ) E F n ( x ) n ( x ) k T = e E C ( x ) = E F k T l n C C E i ( x ) E F n ( x ) n ( x ) k T = e E i ( x ) = E F k T l n n i n i 1 dn( x) E =(1/q)(dE i /dx)= q n( x) dx

ιαφορά δυναµικού λόγω ανοµοιογενούς συγκέντρωσης φορέων και αλληλοαναίρεσης των ρευµάτων διάχυσης και ολίσθησης dn n 1 dn J = 0 nµ ne= n E= dx µ n( x) dx 1 dn( x) dn( x) E= dv = q n( x) dx q n( x) V V = q dv 1 1 q dn( x) n( x) V V1 = ln n 1 n n n 3

Φυσική προέλευση του Ηλεκτρικού πεδίου, λόγω ανοµοιογενούς συγκέντρωσης φορέων, σε κατάσταση ΘΙ π.χ.: ανοµοιογενής (κατά βάθος) εµφύτευση προσµείξεων, = 0 e -ax, αλλλά τέτοια ώστε να έχουµε ολικό ιονισµό, σε όλη την έκταση του υλικού α) αρχικά: ανοµοιογενής συγκέντρωση ιονισµένων δοτών + = 0+ e - ax, και ελεύθερων ηλεκτρονίων n=n 0 e -ax, (n 0 = 0+ ) β) d + /dx 0, dn/dx 0 τείνουν να προκαλέσουν ρεύµα διάχυσης, στο οποίο αποκρίνονται (πρακτικά) µόνο τα ελεύθερα ηλεκτρόνια (λόγω πολύ µεγαλύτερης αδράνειας των ιόντων) γ) το ρεύµα διάχυσης προκαλεί συσσώρευση αντίθετων φορτίων (λόγω διαχωρισµού των + (x)= και n(x) ) δ) το επαγόµενο πεδίο προκαλεί αντίθετο ρεύµα αγωγιµότητας που αναιρεί το ρεύµα διάχυσης, µε αποτέλεσµα την επίτευξη ΘΙ 4

Εξίσωση συνέχειας κατά την περίπτωση ταυτόχρονης : γ) ιάχυσης φορέων [ q n (dn/dx), -q p (dp/dx) ] δ) Ολίσθησης φορέων[ qµ n nε, qµ p pε ] α) ηµιουργίας φορέων [ G n, G p ] β) Επανασύνδεσης φορέων [ R n, R p ] J(x) J(x+dx) n e Adx = [ J n( x) A J n( x+ dx) A] + ( Gn Rn ) Adx t n 1 J = + ( G R ) µ µ n t x x x J n( x) = e µ nnε+ n x Στην περίπτωση χαµηλής έγχυσης σε υλικό τύπου-p,ενδιαφέρουν οι φορείς µειονότητας n p (φορείς πλειονότητας, p p σταθεροί), όπου R n =(n p -n p0 )/τ n, οπότε : n n n t e x n E n n = n n + ne + n G + n Rn G dx R 5 A

Η εξίσωση συνέχειας στη µία διάσταση γράφεται : n n n n n p E p p p p0 = npµ n + µ ne + n + G n τ n t x x x Η αντίστοιχη σχέση, για τους φορείς µειονότητας (p n ) σε υλικό τύπου-n, στην περίπτωση ασθενούς έγχυσης, γράφεται : p E p p p p t x x x n n n n n0 = pnµ p µ pe + p + G p τ p Κάθε µία από αυτές τις εξισώσεις (κατά περίπτωση) πρέπει να συναληθεύει µε την εξίσωση Poisson : de dx ρ e = = + ε ε s s ( + p n ) A 6

Η εξίσωση συνέχειας, σε τρείς διαστάσεις, για τους φορείς µειονότητας, στην περίπτωση χαµηλής έγχυσης, γράφεται : n n n = n µ E + µ E n + n + G t ( ) 0 p p p p n n p n p n τ n p p p = p µ E µ E p + p + G t ( ) 0 n n n n p p n p n p τ p για υλικό τύπου-p και υλικό τύπου-n αντίστοιχα. Κάθε µία από αυτές τις εξισώσεις (κατά περίπτωση) πρέπει να συναληθεύει µε την εξίσωση Poisson. Το αντίστοιχο σύστηµα επιλύεται (λόγω αλγεβρικής πολυπλοκότητας) συνήθως αριθµητικά, αποτελώντας τη βάση κατάλληλων προσοµοιώσεων. Αναλυτική επίλυση είναι δυνατή όταν ελλείπουν κάποιοι όροι και ισχύουν απλουστευτικές προσεγγίσεις. 7

Επαφή Schottky (Φ m >Φ n ) Φραγµός Schottky Φ m Φ n χ Στάθµη κενού Ε c E F(n) Κανόνες σχηµατισµού επαφής : Μέταλλο ΕF(m) Ηµιαγωγός E V 1)Κοινό επίπεδο Fermi παντού ) Συνεχής στάθµη κενού Φ m -χ=φ Β Μέταλλο Φ m -Φ n =ev 0 Ηµιαγωγός Ε c E F E V 3) ιατήρηση χαρακτηριστικών µακριά από την επαφή Τάση Επαφής : V 0 = (Φ m -Φ n )/e Μέταλλο Περιοχή Απογύµνωσης Περιοχή ουδέτερου ηµιαγωγού ΦB 1= 1, = J C e J C e J = J C = C e 1 1 ev0 Φ ev B o 8

Επαφή Schottky σε ευθεία πόλωση e(v 0 -V) Στάθµη κενού Φ m -χ=φ Β (+) Μέταλλο Ε c E V Ηµιαγωγός (-) Φ Β Φ Β V 0 V 0 -V I ΦB 1= 1, = J C e J C e e( Vo V ) e( Vo V ) ΦB evo ev J = J J1= Ce C1e = Ce e 1 ev J = J 0 e 1 V 9

Επαφή Schottky σε ανάστροφη πόλωση V Φ m -χ=φ Β (-) Μέταλλο I e(v 0 +V) Ηµιαγωγός (+) Φ B e( Vo+ V ) 1= 1, = J C e J C e Στάθµη κενού Ε c E V Φ Β Φ Β V 0 V 0 +V e( Vo+ V ) ΦB evo ev J = J J1= Ce C1e = Ce e 1 ev J = J 0 e 1 30

Επαφή Schottky (Φ m <Φ n ) ΩµικήΕπαφή Ε F Μέταλλο Ηµιαγωγός πριν την επαφή Μέταλλο Ηµιαγωγός µετά την επαφή 31

Ηλιακή Κυψελίδα Επαφής Schottky hν>ε g Λεπτή (φωτοδιαπερατή) µεταλλική επίστρωση ιαχωρισµός φορτίων λόγω κάµψης των ενεργειακών ζωνών Μείωση της πιθανότητας επανασύνδεσης φορέων Λειτουργία µε εξωτερικό φορτίο 3

Επαφή p-n Πριν την επαφή (διαφορετικές E F ) Μετά την επαφή (σε ΘΙ, κοινή E F ) Κατανοµή φορτίου χώρου Κατανοµή συγκέντρωσης φορέων 33

E F(p) E A J p p p υναµικό επαφής p-n, χωρίς εξωτερική τάση J p (διαχ) J p (ολίσθ) ( ολισθ ) + J ( διαχ ) = 0 p Ε C E V w J n (διαχ) J n (ολίσθ) -x p0 x n0 n n E E F(n) α) Ρεύµα διάχυσης κατά µήκος της επαφής λόγω των dn/dx και dp/dx β) ηµιουργία φορτίου χώρου από τις µηαντισταθµιζόµενες ιονισµένες προσµείξεις γ) Ανάπτυξη εσωτερικού ηλεκτρικού πεδίου λόγω φορτίου χώρου δ) Ρεύµα ολίσθησης λόγω του εσωτερικού ηλεκτρικού πεδίου ε) Σε ΘΙ, αλληλοαναίρεση ρευµάτων διάχυσης και ολίσθησης Συνθήκη υπολογισµού του δυναµικού επαφής p-n dp( x) q µ p p( x) E( x) p = 0 dx µ p dp( x) ( E( x) dx) = V ( ) n p n p p x q dp( x) dp( x) pp dv = dv Vn Vp ln µ p q p( x) = q = p( x) q p V n p pp σχ. Einstein : = p 34

υναµικόεπαφής p-n, συναρτήσειτων N A καιν Έστω: προσµείξεις πλευράς p: Ν Α Ν Α- p προσµείξεις πλευράς n: Ν Ν + n Λόγω θερµοδυναµικής Ισορροπίας: p, p p0 A n0 V n V = p q ni n i = nn0 A Vn Vp = ln V 0 : pp0 q ni ln p n0 υναµικό Επαφής Επίσης, λόγω θερµοδυναµικής ισορροπίας, ισχύει ο νόµος δράσης των µαζών, σε κάθε περιοχή (p και n), οπότε : p n p n n n p e qv0 p0 n0 p0 p0 = i = n0 n0 = = pn0 np0 35

Φορτίο Χώρου και Περιοχή απογύµνωσης σε επαφή p-n Αν, Α η διατοµή της επαφής p-n, και w 0 =x p0 +x n0 το συνολικό µήκος της περιοχής απογύµνωσης και ο επιµερισµός του στις επιµέρους περιοχές (p και n) αντίστοιχα, έχουµε : α) συνθήκη ουδετερότητας : q Axn0+ ( q A) Axp0 = 0 xn0 = Axp0 β) Εξίσωση Poisson : w = x + x x = w, x = w A 0 n0 p0 p0 n0 A+ A+ de dx q A, xp0 < x 0 ε = q +, 0< x< xn0 ε Λύση µηδενιζόµενη στα x=-x p0, x=+x n0 και συνεχής στο x=0 q A q A E0 x, xp0< x 0 C E0x x, xp0< x 0 ε ε E = V ( x) = q q E0+ x, 0 < x< x n0 C E0x+ x, 0< x< xn0 ε ε q x q x q w E = =, V V ( x) V ( x) = ( ) A p0 n0 A 0 0 x=+ xn 0 x= xp 0 ε ε ε A+ 36

V q w εv 1 1 ε 1 1 = = + = + + A 0 A 0 w0 ln ε ( A ) q A q A ni Επιµέρους µήκη απογύµνωσης ανά περιοχή (p και n) : x Πλάτος (w) της περιοχής απογύµνωσης εv εv =, x =, ( ) ( ) 0 0 A p0 n0 q A A+ q A+ -x p0 +x n0 Προσέγγιση απότοµων άκρων περιοχή απογύµνωσης Ουδέτερη περιοχή Τύπου-p Μεταβατική ζώνη Ουδέτερη περιοχή Τύπου-n Μεταβατική ζώνη Περιοχές µη-αντισταθµισµένων Ιονισµένων προσµείξεων 37

Επαφή p-n χωρίς εξωτερική τάση Κατανοµή φορτίου Κατανοµή Ηλεκτρικού πεδίου Κατανοµή δυναµικού 38