ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «XHMIKH ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Όταν αναφερόμαστε στον όρο «Χημική Σύσταση του Κυττάρου», τί νομίζετε ότι εννοούμε;... 2. Σας δίνονται οι έννοιες: βιομόρια, κύτταρο, οργανισμός, οικοσύστημα, κυτταρικά οργανίδια. Να τοποθετήσετε τις παραπάνω έννοιες σε επίπεδα αυξανόμενης πολυπλοκότητας και οργάνωσης. 3. Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i. i 4. Τα μόρια που αποτελούν βασικά δομικά ή λειτουργικά συστατικά των οργανισμών χαρακτηρίζονται από δύο ιδιότητες: i. 5. Ποια στοιχεία χαρακτηρίζονται ως ιχνοστοιχεία; 1 Σ ε λ ί δ α
6. Το εξωτερικό περιβάλλον των κυττάρων είναι υδατικό. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους αυτό είναι σημαντικό. i. 7. Το εσωτερικό περιβάλλον των κυττάρων είναι επίσης υδατικό. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους αυτό είναι σημαντικό. i. 8. Οι χημικές ενώσεις που συναντάμε μέσα στο κύτταρο ανάλογα με το μοριακό τους βάρος διακρίνονται σε δύο γενικές κατηγορίες: i. 9. Οι χημικές ενώσεις που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο ερώτημα μπορούν να τοποθετηθούν σε μία ιεραρχική κλίμακα, στην οποία κάθε σκαλί προκύπτει από το προηγούμενο μέσω των αντιδράσεων του μεταβολισμού. Να αναφέρετε τα επίπεδα της κλίμακας κατά σειρά αυξανόμενου μοριακού βάρους και πολυπλοκότητας. i. i Επίπεδα οργάνωσης της ζωής Ιχνοστοιχεία Ιεραρχική κλίμακα βιομορίων Κατανοείς τα επίπεδα οργάνωσης της ζωής. Αντιλαμβάνεσαι τη σχέση δομής και λειτουργίας των συστατικών του κυττάρου. Γνωρίζεις τις τρεις κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα χημικά στοιχεία που συνθέτουν τους οργανισμούς ανάλογα με το % κ.β. ποσοστό. 2 Σ ε λ ί δ α
Αντιλαμβάνεσαι τις έννοιες της σταθερότητας και της ποικιλομορφίας και τη σημασία τους για τους οργανισμούς. Κατανοείς την ιεραρχία ανάμεσα στα βιομόρια. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΑ ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Να αναφέρετε τις τέσσερις μεγάλες κατηγορίες στις οποίες διακρίνονται τα μακρομόρια: i. i 2. Τα μακρομόρια (πολυμερή) αποτελούνται από απλούστερους δομικούς λίθους, τα μονομερή. Η γενική δομή ενός μονομερούς περιλαμβάνει δύο ελεύθερες χημικές ομάδες που είναι οι εξής: i. 3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις. Η συμπύκνωση αποτελεί το βασικό χημικό μηχανισμό.. των μονομερών μεταξύ τους προκειμένου να σχηματιστεί ένα πολυμερές. Τα μονομερή συνδέονται με.. δεσμό. Κατά τη συμπύκνωση έχουμε.. μορίων νερού. Η υδρόλυση αποτελεί το βασικό χημικό μηχανισμό των πολυμερών στα μονομερή τους. Η διάσπαση αυτή γίνεται με την νερού. 4. Να αναφέρετε τέσσερα είδη δεσμών που συναντώνται στα μακρομόρια. i. i... 3 Σ ε λ ί δ α
Μακρομόρια Συμπύκνωση, Υδρόλυση Ομοιοπολικοί δεσμοί, δεσμοί υδρογόνου, δυνάμεις Van der Waals, υδρόφοβοι δεσμοί Απαριθμείς τις τέσσερις μεγάλες κατηγορίες μακρομορίων. Σχεδιάσεις τη γενική δομή ενός μονομερούς. Κατανοείς τις έννοιες της συμπύκνωσης και της υδρόλυσης. Γνωρίζεις τους δεσμούς που συμμετέχουν στη συνένωση των μονομερών. Γνωρίζεις τους δεσμούς που παίζουν σημαντικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση των μακρομορίων. ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ 1. Να καταγράψετε στον παρακάτω πίνακα παραδείγματα πρωτεϊνών που γνωρίζετε και τις λειτουργίες τους στον οργανισμό του ανθρώπου. 1. Παραδείγματα Πρωτεϊνών Λειτουργίες 2. 3. 4. 5. 2. Ποιος είναι ο δομικός λίθος των πρωτεϊνών; 3. Η γενική δομή ενός αμινοξέος περιλαμβάνει τέσσερις χημικές ομάδες ενωμένες σε ένα κοινό άτομο άνθρακα. Να ονομάσετε τις χημικές αυτές ομάδες. i. 4 Σ ε λ ί δ α
i Ποια ή ποιες από τις παραπάνω χημικές ομάδες ανήκουν στο σταθερό τμήμα του αμινοξέος και ποια ή ποιες ανήκουν στο μεταβλητό τμήμα του αμινοξέος; 4. Πώς επιτυγχάνεται η σύνδεση δύο αμινοξέων; Πώς ονομάζεται ο ομοιοπολικός δεσμός που τα συνδέει; 5. Να ονομάσετε τα τέσσερα επίπεδα οργάνωσης των πρωτεϊνών. i. i Ποιο από τα παραπάνω επίπεδα συναντάται σε ορισμένες μόνο πρωτεϊνες; 6. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις. Η διαμόρφωση του πρωτεϊνικού μορίου στο χώρο.. από την αλληλουχία των.. στην πολυπεπτιδική αλυσίδα και.. από τους δεσμούς που σχηματίζονται ανάμεσα στις..... των αμινοξέων. Η. δομή μίας πρωτεϊνης καθορίζει τη λειτουργία που αυτή επιτελεί. 7. Όταν μία πρωτεϊνη εκτεθεί σε ακραίες τιμές θερμοκρασίας και ph τότε υφίσταται μετουσίωση. Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη μετουσίωση. 5 Σ ε λ ί δ α
i. i Πρωτεϊνες, Αμινοξέα Πεπτιδικός δεσμός Πολυπεπτιδική αλυσίδα Πρωτοταγής δομή, Δευτεροταγής δομή, Τριτοταγής δομή, Τεταρτοταγής δομή Μετουσίωση Κατανοείς τους σημαντικούς δομικούς και λειτουργικούς ρόλους που έχουν οι πρωτεϊνες στα κύτταρα και κατ επέκταση στους οργανισμούς. Αναγνωρίζεις ως δομικό λίθο των πρωτεϊνών τα αμινοξέα. Σχεδιάσεις τη γενική δομή ενός αμινοξέος. Αποδόσεις σχηματικά τη σύνδεση δύο αμινοξέων με πεπτιδικό δεσμό. Κατανοείς τα τέσσερα επίπεδα οργάνωσης των πρωτεϊνών. Αντιλαμβάνεσαι τη σχέση δομής και λειτουργίας στα πρωτεϊνικά μόρια. Κατανοείς το φαινόμενο της μετουσίωσης. ΝΟΥΚΛΕΪΚΑ ΟΞΕΑ 1. Να ονομάσετε τα νουκλεϊκά οξέα. i. 2. Ποιος είναι ο δομικός λίθος των νουκλεϊκών οξέων; 3. Τα νουκλεοτίδια προέρχονται από τη σύνδεση με ομοιοπολικό δεσμό τριών διαφορετικών μορίων. Να ονομάσετε τα μόρια αυτά. i. i. 6 Σ ε λ ί δ α
4. Να ονομάσετε τις αζωτούχες βάσεις που συναντάμε στα νουκλεϊκά οξέα. i.. i... v.... 5. Πώς ονομάζεται ο ομοιοπολικός δεσμός που συνδέει μεταξύ τους τα νουκλεοτίδια προς σχηματισμό πολυνουκλεοτιδικών αλυσίδων; 6. Να αναφέρετε επιγραμματικά τα βασικά χαρακτηριστικά του DNA σύμφωνα με το μοντέλο της διπλής έλικας. i. i 7. Να αναφέρετε επιγραμματικά τον ρόλο του DNA στο κύτταρο. i. i 8. Να αναφέρετε δύο βασικά δομικά χαρακτηριστικά του RNA. i. 9. Οι τρεις διαφορετικοί τύποι του RNA είναι: i. i 7 Σ ε λ ί δ α
Νουκλεϊκά οξέα, Δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ (DNA), Ριβονουκλεϊκό οξύ (RNA) Nουκλεοτίδια, Δεσοξυριβονουκλεοτίδια, Ριβονουκλεοτίδια Πεντόζη, Δεσοξυριβόζη, Ριβόζη Αζωτούχος βάση, Αδενίνη, Θυμίνη, Ουρακίλη, Γουανίνη, Κυτοσίνη 3 5 φωσφοδιεστερικός δεσμός Πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα, Δίκλωνο μόριο, Μονόκλωνο μόριο Συμπληρωματικές αζωτούχες βάσεις Γενετικό υλικό Αγγελιοφόρο RNA, Μεταφορικό RNA, Ριβοσωμικό RNA Ονομάζεις τα νουκλεϊκά οξέα και να αναγνωρίζεις ως δομικό τους λίθο τα νουκλεοτίδια. Σχεδιάσεις τη γενική δομή ενός νουκλεοτιδίου. Αναγνωρίζεις τις διαφορές μεταξύ δεσοξυριβονουκλεοτιδίων και ριβονουκλεοτιδίων. Κατανοείς το σχηματισμό του 3 5 φωσφοδιεστερικού δεσμού. Γνωρίζεις τα βασικά χαρακτηριστικά του DNA σύμφωνα με το μοντέλο της διπλής έλικας. Περιγράφεις το ρόλο του DNA στο κύτταρο και κατ επέκταση στον οργανισμό. Γνωρίζεις τα βασικά χαρακτηριστικά του RNA. Διακρίνεις τους διαφορετικούς τύπους RNA καθώς και το βιολογικό τους ρόλο. Συγκρίνεις και να εντοπίζεις τις βασικές διαφορές μεταξύ του DNA και του RNA. YΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ 1. Να ονομάσετε τους υδατάνθρακες που αποτελούν πηγή ενέργειας για το κύτταρο. i. i 2. Να ονομάσετε το δομικό υδατάνθρακα που αποτελεί το βασικό συστατικό του κυτταρικού τοιχώματος των φυτικών κυττάρων. 3. Να αναφέρετε τις τρεις μεγάλες κατηγορίες στις οποίες διακρίνονται οι υδατάνθρακες. i.. i.... 8 Σ ε λ ί δ α
4. Οι μονοσακχαρίτες διακρίνονται σε επιμέρους κατηγορίες ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων άνθρακα (C) που περιέχουν. Οι κατηγορίες αυτές είναι: i. i 5. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις που αναφέρονται στον βιολογικό ρόλο των μονοσακχαριτών. Οι μονοσακχαρίτες αποτελούν πηγή.. για τα κύτταρα. Συμμετέχουν στη σύνθεση και. Ειδικά οι.. λειτουργούν ως ενδιάμεσα προϊόντα της φωτοσύνθεσης και της κυτταρικής αναπνοής. Ειδικά οι.. ριβόζη και δεσοξυριβόζη συμμετέχουν στη σύνθεση του. και του.. αντίστοιχα. 6. Να ονομάσετε τους κυριότερους δισακχαρίτες. Δίπλα να γράψετε τους μονοσακχαρίτες από τη συνένωση των οποίων προκύπτουν. i. i 7. Πώς ονομάζεται ο ομοιοπολικός δεσμός που συνδέει μεταξύ τους τους μονοσακχαρίτες προς σχηματισμό δισακχαριτών και πολυσακχαριτών; 8. Οι κύριοι πολυσακχαρίτες είναι οι εξής: i. i 9. Οι τρεις πολυσακχαρίτες οικοδομούνται από το ίδιο μονομερές δηλαδή τη γλυκόζη αλλά διαφέρουν μεταξύ τους ως προς: i. i 9 Σ ε λ ί δ α
Μονοσακχαρίτες, Δισακχαρίτες, Πολυσακχαρίτες Τριόζες, Πεντόζες, Εξόζες Μαλτόζη, Σακχαρόζη, Λακτόζη Κυτταρίνη, Άμυλο, Γλυκογόνο Γλυκοζιτικός δεσμός Κατανοείς τον ρόλο των υδατανθράκων για το κύτταρο. Ονομάζεις τις γενικές κατηγορίες των υδατανθράκων. Γνωρίζεις τις κατηγορίες των μονοσακχαριτών και το βιολογικό τους ρόλο. Γνωρίζεις τους κυριότερους δισακχαρίτες. Γνωρίζεις τους κυριότερους πολυσακχαρίτες και το ρόλο τους στα κύτταρα. ΛΙΠΙΔΙΑ 1. Να περιγράψετε τον βιολογικό ρόλο των λιπιδίων. i. 2. Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων των λιπιδίων; 3. Να ονομάσετε τις τρεις σημαντικότερες κατηγορίες λιπιδίων. i. i 4. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις που αφορούν στα ουδέτερα λίπη (τριγλυκερίδια). Ένα μόριο ουδέτερου λίπους αποτελείται από τρία μόρια. που είναι ενωμένα με ένα μόριο Διακρίνονται σε λίπη που είναι πιο συχνά στα φυτά και στις συνήθεις συνθήκες είναι και σε λίπη που είναι πιο συχνά στα ζώα και στις συνήθεις συνθήκες είναι Τα ουδέτερα λίπη αποτελούν για τους οργανισμούς σπουδαίες αποθήκες. καθώς, για το ίδιο βάρος με τους υδατάνθρακες, περικλείουν.. ποσό ενέργειας. Σε ορισμένα ζώα, τα ουδέτερα λίπη παίζουν και. ρόλο. 10 Σ ε λ ί δ α
5. Τα περισσότερο διαδεδομένα φωσφολιπίδια είναι αυτά που αποτελούνται από: i. i 6. Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των φωσφολιπιδίων σε σχέση με το νερό; 7. Ποιο είναι το αποτέλεσμα της ύπαρξης αυτού του χαρακτηριστικού για τα κύτταρα; 8. Ποιο είναι το γνωστότερο στεροειδές και ποια είναι η σημασία του για τον οργανισμό; Ουδέτερα λίπη (Τριγλυκερίδια), Φωσφολιπίδια, Στεροειδή Λιπαρά οξέα, Γλυκερόλη, Φωσφορικό οξύ, Χολίνη Ακόρεστα λίπη, Κορεσμένα λίπη Υδρόφιλη κεφαλή, Υδρόφοβη ουρά φωσφολιπιδίων Χοληστερόλη Περιγράφεις το βιολογικό ρόλο των λιπιδίων. Αναγνωρίζεις τις σημαντικότερες κατηγορίες λιπιδίων. Διακρίνεις τις διαφορές μεταξύ ακόρεστων και κορεσμένων ουδέτερων λιπών. Αποδόσεις σχηματικά ένα μόριο τριγλυκεριδίου και ένα μόριο φωσφολιπιδίου. Κατανοείς το λόγο αυθόρμητης συγκρότησης διπλοστιβάδας από τα φωσφολιπίδια. Γνωρίζεις το σημαντικότερο στεροειδές και τη σημασία του για τον οργανισμό. 11 Σ ε λ ί δ α