Λευκωσία, 12/06/2015 Ομιλία για το Συνέδριο στην Κύπρο, «Εμπορία Γυναικών με σκοπό την Εργασιακή Εκμετάλλευση στην Οικιακή Εργασία» Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση Είμαι χαρούμενη που βρίσκομαι εδώ, στη Λευκωσία, παρ ότι το θέμα που έχουμε να συζητήσουμε είναι αληθινά θλιβερό. Και ανυπομονώ να ακούσω μαζί σας τα αποτελέσματα της έρευνας που έχει γίνει στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στην Ισπανία και στην Λιθουανία για την εμπορία και εκμετάλλευση γυναικών στην οικιακή εργασία. Θα σας εξομολογηθώ ότι το ενδιαφέρον μου έχει και μια ιδιοτέλεια. Τα στοιχεία της έρευνάς σας θα μου φανούν σίγουρα πολύτιμα. Γιατί σαν μέλος της Επιτροπής Γυναικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχω αναλάβει να συντάξω μια έκθεση για την κατάσταση του οικιακού προσωπικού στην Ευρώπη. Μιλάμε για έναν κλάδο σχεδόν αποκλειστικά γυναικείο. Ένα κομμάτι του, δυστυχώς, τροφοδοτείται από την παράνομη εμπορία και διακίνηση ανθρώπων. Οι κρατικές αρχές στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης σπάνια χτυπάνε την πόρτα των σπιτιών όπου δουλεύουν γυναίκες που φροντίζουν το σπίτι, τους ηλικιωμένους, τους αρρώστους ή τα παιδιά. Και γι αυτό, στην πραγματικότητα ξέρουμε λίγα πράγματα για το πώς βρέθηκαν εκεί, σε ποιες συνθήκες δουλεύουν, πώς τους φέρονται τα αφεντικά τους, που και οι ίδιοι συχνά είναι φτωχοί άνθρωποι. Δυστυχώς, ακόμη και φτωχοί άνθρωποι μπορούν να γίνουν άγρια θηρία. Το μαθαίνουμε αυτό όταν κάποιο περιστατικό κακοποίησης εργαζόμενης γυναίκας φτάσει στην αστυνομία και στα ΜΜΕ. Όπως συνέβη πριν από μερικούς μήνες στην Εύβοια, με μια συμπατριώτισσά μου που κατέληξε ξυλοκοπημένη στο νοσοκομείο. Νομίζω, λοιπόν, ότι όσα θα ακούσουμε σήμερα στο συνέδριό σας θα γίνουν υλικό και για τη δική μας δουλειά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η φιλοδοξία είναι να ρίξουμε φως σε ένα κλάδο που βρίσκεται σε γκρίζα ζώνη. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας ( ILO), υπάρχουν πάνω από 55 εκατομμύρια οικιακοί εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο. Περίπου 4 εκατομμύρια βρίσκονται στην Ευρώπη ως νόμιμοι μετανάστες, αλλά, σύμφωνα με
διεθνείς οργανώσεις, ο αριθμός αυτός φαίνεται να ξεπερνά τα 7,7 εκατομμύρια. Είναι ένας πραγματικά αόρατος κόσμος, στον οποίο διασταυρώνονται η μετανάστευση, αλλά και- δυστυχώς- το φαινόμενο της παράνομης εμπορίας ανθρώπων. Ας έρθουμε στο θέμα μας, λοιπόν. Ξέρουμε ότι το trafficking, η εμπορία ανθρώπων, αφορά πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ξέρουμε ότι το 25% από τα θύματα της εμπορίας κατευθύνονται σε εργασιακή εκμετάλλευση. Στην Ευρώπη, σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία, οι άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, που είναι θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης ξεπερνούν τις 880.000. Ένα μέρος τους προέρχεται ακόμη και από χώρες της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η πατρίδα μου η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Πολωνία και η Ουγγαρία. Κι ένας άγνωστος αριθμός από αυτούς τους ανθρώπους καταλήγουν οικιακοί εργαζόμενοι- ή οικιακοί σκλάβοι. Τα στοιχεία που έχουμε είναι πολύ φτωχά για να βγάλουμε συμπεράσματα. Σε όλη την Ευρώπη κάθε χρόνο οι υποθέσεις trafficking που φτάνουν στην αστυνομία και στις άλλες κρατικές αρχές δεν ξεπερνούν τις 8.000. Στην Ελλάδα, το 2013, έφτασαν στη δικαιοσύνη καταγγελίες για μόνο 99 θύματα trafficking. Και οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούσαν σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών. Σ αυτό τον χώρο της πορνείας και τα θύματα και οι διακινητές εκτίθενται περισσότερο κι είναι πιο εύκολο να πέσουν στα χέρια της αστυνομίας και της δικαιοσύνης. Αλλά, τι γίνεται όταν το θύμα της διακίνησης είναι μια γυναίκα που θα φύγει από τη χώρα της και θα κλειστεί κατευθείαν σε ένα σπίτι, χωρίς χαρτιά, χωρίς να ξέρει τη γλώσσα, με τον κίνδυνο να βρεθεί και η ίδια στη φυλακή ή να απελαθεί; Ειδικά στο χώρο της οικιακής εργασίας πολλές φορές είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις την εμπορία ανθρώπων από την παράτυπη μετανάστευση και την αδήλωτη εργασία. Μερικές φορές δεν χρειάζεται να υπάρξει σωματική βία, κακοποίηση, απειλή, απαγωγή των θυμάτων για να μιλήσουμε για trafficking. Δεν χρειάζεται πάντα ο διακινητής να διακινδυνεύσει να τον πιάσουν. Κάνει μια χαρά τη δουλειά του από ένα γραφείο που δημοσιεύει παραπλανητικές αγγελίες και εξαπατά τις γυναίκες που αναζητούν μια δουλειά μακριά από την πατρίδα τους. Κι όταν φτάνουν στον προορισμό τους, στο σπίτι που υποτίθεται ότι τους προσφέρει δουλειά, όταν ανακαλύπτουν ότι η δουλειά είναι περίπου σκλαβιά, λένε με απορία και με απελπισία αυτό που λέει και ο τίτλος του συνεδρίου σας: «Νόμιζα ότι έκανα αίτηση για οικιακή βοηθός». Αλλά χωρίς ασφάλιση, με ελάχιστα χρήματα ή μερικές φορές χωρίς καθόλου χρήματα, για ένα πιάτο φαί και μια τρύπα για να κοιμούνται το βράδυ. Ας μην πάμε πολύ μακριά.
Την εποχή που ξεκίνησε το μεγάλο ρεύμα μετανάστευσης από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όταν τα καθεστώτα εκεί κατέρρευσαν και τα κράτη και οι οικονομίες τους διαλύθηκαν, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι μετακινήθηκαν, άλλοι νόμιμα και άλλοι παράνομα, ψάχνοντας για δουλειά. Πολλές γυναίκες έπεσαν θύματα trafficking, ακολουθώντας διακινητές που τους υπόσχονταν καλές δουλειές. Αλλά κατέληγαν θύματα σεξουαλικής ή εργασιακής εκμετάλλευσης. Μάθαμε περιστατικά απίστευτης φρίκης στην πολιτισμένη, υποτίθεται, Δύση. Αλλά υπήρχαν και γυναίκες που έφτασαν στην ίδια κατάσταση εκμετάλλευσης σε νοικοκυριά πλούσια, μεσαία ή φτωχά, εξαπατημένες από γραφεία εργασίας που υπόσχονταν καλή δουλειά και καλά λεφτά. Πολλές συμπατριώτισσές μου είχαν τέτοιες άσχημες εμπειρίες. Ωστόσο, η περίπτωσή τους δεν θεωρείται trafficking. Μήπως όμως στην ουσία είναι; Κι έχω το ίδιο ερώτημα ακόμη και σήμερα. Ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία υπάρχουν ηλεκτρονικές σελίδες που διαφημίζονται σαν γραφεία εύρεσης εργασίας στην οικιακή εργασία και στη φροντίδα ηλικιωμένων και αρρώστων. Υπόσχονται δουλειές και αναγκάζουν γυναίκες να μετακινηθούν από την πατρίδα τους για εργασία σε συνθήκες άθλιες. Ανασφάλιστες, με ελάχιστα χρήματα,με πολλές ώρες δουλειάς, κλεισμένες ακόμη και 24 ώρες τη μέρα σε ένα σπίτι και εκτεθειμένες σε πολλούς κινδύνους. Ο μεσολαβητής παίρνει την προμήθειά του για τη δουλειά, αλλά κανείς δεν θα τον θεωρήσει διακινητή. Το πολύ πολύ να θεωρηθεί απατεώνας, ή συνεργός σε αδήλωτη εργασία. Βλέπετε, τα σύνορα ανάμεσα στη μία παρανομία και στην άλλη γίνονται πολύ θολά. Να έρθουμε τώρα και στο πώς παρεμβαίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο φαινόμενο. Νομίζω ότι οι περισσότεροι από σας ξέρετε την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ίσως και καλύτερα από μένα. Υπάρχει η Οδηγία 2011/36 για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Έχει γίνει νόμος σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ένωσης. Δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερο νομικό πλαίσιο προστασίας για τα θύματα της εμπορίας ανθρώπων. Και τα χρήματα που έχουν δοθεί τα τελευταία χρόνια για τη στήριξη προγραμμάτων καταπολέμησης του trafficking και βοήθειας στα θύματά του είναι πολλά. Υπάρχει και το Πρωτόκολλο του Παλέρμο του ΟΗΕ και η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Υπάρχει και η Στρατηγική 2012-2016 της Ευρωπαϊκής Ένωσης που βάζει φιλόδοξους στόχους για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Έχουμε πάρα πολλά ωραία νομικά κείμενα και πολλές καλές προθέσεις. Αλλά, έχουμε αναρωτηθεί γιατί έχουμε τόσο φτωχά αποτελέσματα; Τα θύματα του trafficking που βοηθούνται από τα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι ελάχιστα μπροστά στον όγκο των ανθρώπων που πέφτουν κάθε χρόνο θύματα διακίνησης. Γιατί άραγε; Έχουμε εμείς, σαν Ευρωπαϊκή Ένωση, κάποια ευθύνη γι αυτό;
Φυσικά και έχουμε. Δεν ξέρω αν θα κακοκαρδίσω κανένα εδώ, αλλά θέλω να υπογραμμίσω ότι η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέμα του trafficking είναι αντιφατική. Και σε μεγάλο βαθμό υποκριτική. Ενώ η Ευρώπη θέλει να φαίνεται γενναιόδωρη με τα θύματα διακίνησης, ταυτόχρονα με τη μεταναστευτική της πολιτική τροφοδοτεί το φαινόμενο. Όταν κάνεις τόση προσπάθεια για να κλείσεις κάθε νόμιμη οδό μετακίνησης των ανθρώπων από τρίτες χώρες στην Ευρώπη, είναι σαν να τους σπρώχνεις στην αγκαλιά των παράνομων διακινητών. Οι άνθρωποι που θέλουν να μεταναστεύσουν είναι απελπισμένοι και αναγκασμένοι να φύγουν από τις χώρες τους. Κι όταν δεν έχουν καμιά ευκαιρία να το κάνουν με νόμιμο τρόπο, θα το κάνουν με τον παράνομο. Εκεί όμως δεν περιμένει μόνο αυτός που θα τους μεταφέρει με τη βάρκα του στις ακτές της Ευρώπης. Εκεί υπάρχει και ο διακινητής ανθρώπων, ο δουλέμπορος. Στον στενό χώρο της παράτυπης μετανάστευσης θα βρουν έδαφος για να δράσουν και οι έμποροι γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση ή οι προμηθευτές της μαύρης αγοράς εργασίας. Μας αρέσει ή όχι, από αυτή την κατάσταση προκύπτει μια συνενοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην άνθηση του φαινόμενου του trafficking. Στη στρατηγική 2012-2016 για την καταπολέμηση του trafficking η Κομισιόν υπόσχεται ότι θα ενεργοποιήσει χιλιάδες ανθρώπους από τις κρατικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες- αστυνομικούς, συνοριοφύλακες, δικαστές, δικηγόρους, επιθεωρητές εργασίας, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, εθελοντές, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Συνδικάτα, Επιχειρήσεις- σε μια μεγάλη εκστρατεία για τον εντοπισμό των θυμάτων του trafficking και τη δίωξη των κυκλωμάτων διακίνησης. Πολύ καλά όλα αυτά. Αλλά η Κομισιόν λέει ακόμη σ αυτή τη φιλόδοξη στρατηγική της ότι πρέπει να ενισχύσει και τη συνοχή των πολιτικών της. Αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα. Ότι δεν υπάρχει συνοχή ανάμεσα στην ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση και την πολιτική για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, κυρίως λόγω της αντίδρασης των κρατών-μελών και μάλιστα των πιο ισχυρών! Δεν μπορείς από τη μια μεριά να φτιάχνεις μια Ευρώπη Φρούριο, να κλείνεις κάθε νόμιμο δρόμο μετακίνησης, και από την άλλη μεριά να αναρωτιέσαι γιατί οι άνθρωποι πέφτουν θύματα των εγκληματιών που ανοίγουν τους παράνομους δρόμους. Στο έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής, στις 23 Απριλίου, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρότεινε στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων την επανεγκατάσταση προσφύγων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η καλύτερη κατανομή των ανθρώπων αυτών θα επέτρεπε σε πολύ περισσότερους να αποκτήσουν καθεστώς νόμιμων μεταναστών και άρα να ξεκινούν την καινούρια τους ζωή υπό καθεστώς μεγαλύτερης ασφάλειας. Δυστυχώς το μόνο που δέχτηκαν
οι περισσότερες χώρες ήταν ένα πιλοτικό σχέδιο προς αυτήν την κατεύθυνση. Αν δεν ξεπεραστεί αυτή η αντίφαση κάθε χρόνο θα μαζευόμαστε και θα θρηνούμε πάνω από τους τραγικούς αριθμούς των θυμάτων του trafficking. Εύχομαι όλα αυτά να φωτίσουμε και με το συνέδριό σας. Κι εγώ υπόσχομαι ότι ως ευρωβουλευτής θα φροντίσω τα συμπεράσματά σας να φτάσουν στις Βρυξέλλες και να αξιοποιηθούν και στη δουλειά που θα κάνω εγώ στην Επιτροπή Γυναικών και στην Επιτροπή Απασχόλησης για τις οικιακές εργαζόμενες. Πρέπει να καταλήξουμε σε μια έκθεση που θα φωτίζει και αυτές τις σκοτεινές πλευρές όπου συναντιούνται η κακή κατάσταση του οικιακού προσωπικού με το φαινόμενο του trafficking, το μεταναστευτικό και τη μαύρη εργασία. Σας ευχαριστώ