ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων.
Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα διαρκές και δυσεπίλυτο φαινόμενο. Οισυνέπειέςτουπλήττουνευρύτερατουςεργαζόμενουςκαιπολύ περισσότερο, τα χαμηλά και μεσαία στρώματα καθώς και εκείνους οι οποίοι απειλούνται με εκπαιδευτικό και κατ επέκταση κοινωνικό αποκλεισμό Ηδιαβίουμάθησηόπωςαυτήεμφανίστηκεμέσααπότηνεκπαίδευση ενηλίκων, συνδέθηκε με ριζοσπαστικά και παιδαγωγικά ρεύματα ενάντια στηφτώχειακαιτοναναλφαβητισμό. Ειδικότεραηεκπαίδευσηενηλίκωναναπτύχθηκεμέσαστουςκόλπουςτου εργατικού κινήματος και προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες σε κοινωνικές ομάδες οι οποίες ήταν αποκλεισμένες από την πρόσβαση στο αγαθό της γνώσης. Ηδιαβίουμάθησηστησύγχρονηεποχήμπορείνανοηματοδοτήσειεκνέου τη συλλογική προσπάθεια για την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων
Σκοπός είναιηευαισθητοποίησησεθέματακοινωνικώνκαιεκπαιδευτικών ανισοτήτων. ανάδειξητουρόλουπουμπορείηδιαβίουμάθησηναδιαδραματίσει στην άμβλυνση και την καταπολέμηση των ανισοτήτων, σε μια εποχή που το κοινωνικό και οικονομικό χάσμα διευρύνεται σημαντικά με συνέπειατηνπεριθωριοποίησησημαντικώνκοινωνικώνκατηγοριών.
Η έννοια της κοινωνικής ανισότητας Είναιγενικήηπαραδοχήότιηκοινωνίαδενείναισυμπαγήςκαιμονολιθική, αλλά ότι συγκροτείται από διαφορετικά μέρη. Ηδιαίρεσητηςκοινωνίαςσεδιαφορετικάμέρημπορείναγίνεταιμε διαφορετικά κριτήρια, ανάλογα με ειδικά ή γενικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού. Για παράδειγμα, βιολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία μπορεί να επηρεάζουν τον τρόπο που δομείται ή που λειτουργεί μια κοινωνία Τοφύλο, γιαπαράδειγμα, συνιστάένασημαντικόκριτήριοδιαίρεσηςστις ισλαμικές κοινωνίες, αφού οι άντρες και οι γυναίκες δεν ζουν με τον ίδιο τρόπο. Ηφυλή, ωςβιολογικόχαρακτηριστικό, σεπολυπολιτισμικέςκοινωνίεςόπου υφίστανται κοινωνικές διακρίσεις βλέπε το σύστημα των καστών στην Ινδία ή την προεμφυλιακή Αμερική είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας κοινωνικήςδιάκρισης. Ακόμακαιηηλικίαωςβιολογικόςχαρακτήραςσυνιστάκριτήριοκοινωνικής διάκρισης.
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ Οικοινωνικέςδιαιρέσειςκαιδιακρίσειςπολλέςφορέςσυνιστούνπηγές κοινωνικώνσυγκρούσεων. Οικοινωνικέςομάδεςανταγωνίζονταιμεταξύτουςγιατηναπόκτηση κοινωνικών προνομίων που θα τους επιτρέψουν να διαβιώνουν καλύτερα, να διατηρούνται, νααναπαράγονταικαινααποκτούνεξουσία. Τιςπερισσότερεςφορέςστοεπίκεντροτηςσύγκρουσηςβρίσκεταιη διασπάθιση κοινωνικών προνομίων, οικονομικών πόρων και της εξουσίας, η οποία συνδέεται ευθέως με τα κοινωνικά προνόμια και τους οικονομικούς πόρους. Οικοινωνικέςομάδεςπουδιαθέτουνκοινωνικάπρονόμιακαιοικονομικούς πόρους είναι αυτές που νέμονται την εξουσία στην κοινωνία. Οι υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες αγωνίζονται να αποκτήσουν κι αυτές προνόμια και πόρους αισθανόμενες ότι αδικούνται από το κοινωνικό σύστημα και την κατανομή τωνπόρωνκαιτηςεξουσίας.
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ οικοινωνικάκαιοικονομικάπρονομιούχεςκοινωνικέςομάδεςαγωνίζονται γιαναδιατηρήσουνταπρονόμιάτουςκαιτηνομήτηςεξουσίας. Σεαυτήτην λογική η κοινωνική σύγκρουση είναι αναπόφευκτη και διαρκής. Σύμφωναόμωςμεμιαάλληλογικήοικοινωνικέςδιαιρέσειςκαιοιδιακρίσεις που απορρέουν από αυτές αποτελούν αναπόφευκτες συνέπειες της κοινωνικής τάξης και της κοινωνικής ισορροπίας. Η κοινωνία συγκροτείται από αλληλεξαρτούμενα μέρη τα οποία λειτουργούν συμπληρωματικά ώστε να επιτυγχάνεται σταθερότητα και ισορροπία. Ηεκπαίδευσηείναιμιαεπένδυσηστομέλλοντωνπολιτώνκαιτωνκοινωνιών. Στην αυγή του 21ου αι., το δικαίωμα στην εκπαίδευση δεν είναι τίποτε άλλο παρά το δικαίωμα της συμμετοχής στη ζωή του σύγχρονου κόσμου». [Εκπαίδευση για τον 21ο αι. UNESCO]
Έννοια και μορφές της κοινωνικής διαστρωμάτωσης Κάθεκοινωνίαείναιδιαστρωματωμένηήστρωματοποιημένη. Δηλαδή, κάθε κοινωνία χωρίζεται σε διαστρωματώσεις ή στρώματα τα οποία συνίστανται από κοινωνικές ομάδες, οι οποίες έχουν κοινά χαρακτηριστικά(κοινές αξίες, σχέσεις με ταμέσαπαραγωγής, πολιτισμικέςταυτότητεςκ.λπ.). Ταστρώματααυτά, είναισαφώςιεραρχημένα, συγκροτώνταςμιακοινωνική πυραμίδα η οποία αντικατοπτρίζει τόσο την πληθυσμιακή κατανομή στα κοινωνικά στρώματα όσο και την κοινωνική ιεράρχηση που υφίσταται σε κάθε δεδομένη χρονικήστιγμή. Διαστρωμάτωσηείναι«κάθειεραρχικήδιάταξητωνκοινωνικώνομάδωνή στρωμάτων σε μια κοινωνία». Κοινωνική διαστρωμάτωση λοιπόν η κατανομή των ανθρώπων σε ομάδες ανάλογα με την πρόσβαση σε κοινωνικούς πόρους. Βασικοί κοινωνικοί πόροι θεωρούνται η εκπαίδευση, η σταθερή εργασία κ.λπ. Στα καπιταλιστικάσυστήματαόλοιοιπόροισχετίζονταιμετοχρήμα.
Μορφές της κοινωνικής διαστρωµάτωσης Ηπιοκοινήδιαστρωμάτωσηείναιαυτήπουλαμβάνειυπόψητηνκοινωνική τάξη. Η κοινωνική τάξη συνήθως προσδιορίζεται από το εισόδημα, το επίπεδο εκπαίδευσης και το γόητρο του επαγγέλματος. Οι βασικές μορφές κοινωνικής διαστρωμάτωσης είναι οι εξής: Τοσύστηματηςδουλείας Τοσύστηματωνκαστών(π.χ. Ινδία) Τοσύστηματωννομοκατεστημένωντάξεων-estates(λόρδοι, ιερείς, ιππότες) Τοσύστηματωνκοινωνικώντάξεων(κοινωνικήαναρρίχηση) Τοσύστηματωνομάδωνκύρους(status groups)
Η διαστρωμάτωση σε κάθε κοινωνία διέπεται από πέντε βασικές αρχές: 1.Είναι κοινωνικό και όχι φυσικό φαινόμενο. Η διαστρωμάτωση είναι ένα χαρακτηριστικότηςκοινωνίαςκαιδενείναιαπλώςκάποιεςατομικέςδιαφορές. Προκύπτει από την κοινωνική δομή και επηρεάζει τους πάντες. 2.Είναι διαρκής, ακόμα και όταν οι κοινωνίες αλλάζουν. Η διαστρωμάτωση συνεχίζει να υπάρχει στο πέρασμα των γενεών. Κληρονομείται μέσω των οικογενειακών δομών και τα παιδιά αποκτούν την κοινωνική θέση των γονέων τους. 3.Είναι πανταχού παρούσα ακόμα και σε κοινωνικά συστήματα που διέπονται από σοσιαλιστικές ή κομμουνιστικές αρχές οργάνωσης. Η διαστρωμάτωση είναι παγκόσμιο φαινόμενο αλλά διαφέρουν οι μορφές της. 4.Στη βάση κάθε κοινωνικής διαστρωμάτωσης υπάρχει μια ιδεολογία η οποία και υποστηρίζει θεωρητικά την υφιστάμενη δομή της. Η ιδεολογία αυτή είναι και η κυρίαρχη ιδεολογία που επικρατεί σε έναν κοινωνικό σχηματισμό. Η διαστρωμάτωση δεν περιλαμβάνει απλώς την ανισότητα, αλλά και το σύστημα των πεποιθήσεων που την νομιμοποιεί. 5.Η κοινωνική διαστρωμάτωση ισχύει τόσο σε μικροεπίπεδο όσο και στο κοινωνικό μακροεπίπεδο.
Στενάσυνδεδεμένημετηνκοινωνικήανισότηταβρίσκεταικαιηανισότητα ευκαιριών. Στο παρελθόν το ζήτημα της κοινωνικής ανισότητας αντιμετωπίστηκε ως πρόβλημα ισότητας ευκαιριών και η θέσπιση του κοινωνικού κράτους και η εν γένει βοήθεια και οι ενισχύσεις προς τις ευπαθείς κοινωνικέςομάδεςδενεπέδωσετελικάτααναμενόμενααποτελέσματα. Δηλαδή, παρά το γεγονός ότι δημιουργήθηκε ακόμα και το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο τα αποτελέσματα συνέχισαν να παραμένουν άνισα Προφανώς, ηεξασφάλισητηςισότηταςτωνευκαιριώνσυνιστάμιαεπίπλαστη συνθήκη, ηοποίαδενέχειπρακτικόνόημαόταντοαποτέλεσμαδενείναιτο αναμενόμενο. Οικυρίαρχεςκοινωνικέςτάξεις, αυτέςδηλαδήπουείχανεξασφαλίσειτοντρόπο να κυριαρχήσουν στον κοινωνικό ιστό, να διατηρούν τα προνόμια και να τα αναπαράγουν κατάφεραν να διατηρούν την πρωτοκαθεδρία τους και να εξασφαλίζουν την αναπαραγωγή των προνομίων τους ακόμα και μέσα από ένα καθεστώςισότηταςευκαιριών.
Ίσωςτοσημαντικότεροπρόβλημαπουδημιουργείησυνεχώςαυξανόμενη ανισότητα είναι η αναπαραγωγή της ιδεολογίας και της ρητορικής της ίδιας της ανισότητας. Ηρητορικήαυτήπαρουσιάζειτηνανισότηταωςσυγκριτικόπλεονέκτημα αυτών που διαθέτουν περισσότερες ικανότητες ή δεξιότητες σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν Οι«προσοντούχοι»είναικαιαυτοίπουεπωφελούνταιαπότονκοινωνικόκαι τον οικονομικό ανταγωνισμό. Η ανισότητα παρουσιάζεται ως κάτι αναπόφευκτο, ως κάτι που δεν μπορεί να αποτραπεί αφού σε τελική ανάλυση είναιαπολύτωςφυσιολογική. Δύοβασικοίπαράγοντεςσυντηρούνένασύστημαδιαστρωμάτωσης: 1. Η ιδεολογία, ειδικά η κυρίαρχη ιδεολογία. 2. Ο έλεγχος της ελίτ πάνω σε βασικούς κοινωνικούς πόρους
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ Ιδεολογίαείναιένασύνολοαξιωμάτωνπουοιάνθρωποι χρησιμοποιούν για να κατανοούν την κοινωνία και για να αποφασίζουνγιατοπώςθαπρέπειναφέρονται. Οιιδεολογίεςείναιοιβασικέςαξίεςκαιοιπεποιθήσειςμιας κοινωνικής ομάδας. Οιιδεολογίεςσχετίζονταιστενάμετηναυτοαντίληψητων ανθρώπων Οιιδεολογίεςβρίσκονταισεσυνεχήροή Οιαξίεςβρίσκονταισεδιαρκήένταση Οιιδεολογίεςερμηνεύονταιστοπλαίσιοτηςκαθημερινήςπρακτικής Οιιδεολογίεςείναικυρίωςπλαίσιακοινωνικήςστρατηγικήςπαρά αμετάβλητες αρχές
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ Ότανμιαιδεολογίααμφισβητείταιήτείνεινααντικατασταθείαπόμιαάλλη. Ότανκάποιοιεπιχειρούννααλλάξουνκάτιβασιζόμενοισεμιαιδεολογία Κυρίαρχη ιδεολογία εννοούμε την πιο ισχυρή ή την πιο διαδεδομένη ιδεολογία σε μια κοινωνία. Ενδεικτικά και για να γίνουμε πιο κατανοητοί στην Ελλάδα για παράδειγμαοικυρίαρχεςιδεολογίεςείναι: ορθοδοξία(ηκυρίαρχηθρησκευτικήιδεολογία), ατομικότητακαιελευθερία(ηκυρίαρχηκοινωνικήιδεολογία), αντιπροσωπευτικήδημοκρατία(ηκυρίαρχηπολιτικήιδεολογία) και καπιταλισμός(ηκυρίαρχηοικονομικήιδεολογία).
Κυρίαρχη ιδεολογία και ταξικό σύστημα ΈναμεγάλοποσοστότωνΕλλήνωνζουνκάτωαπόταόριατηςφτώχειας. Το υφιστάμενο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα φαίνεται πώς δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους εντείνοντας τις υπάρχουσες διαφορές και ανισότητες. Γιατί δεν οργανώνουν ένα κίνημα αλλαγής; Έναςαπότουςβασικούςλόγουςείναιότιηκυρίαρχηιδεολογίαπροωθείτηνάποψηότι όλοι μπορούν να γίνουν σημαντικοί και πλούσιοι αρκεί να εργαστούν σκληρά. Αρκεί λοιπόνναπροσπαθήσουνπερισσότερο. Ηκυρίαρχηιδεολογίαέχειπείσειγιατοότιηαξιοκρατίαπροσδιορίζειτηνπροσωπική μας επιτυχία, και γι αυτό θα πρέπει να προσπαθήσουμε σκληρότερα. Τοοικονομικόκαιτοκοινωνικόμαςσύστημαυποστηρίζειότιυπάρχουνίσεςευκαιρίες για όλους, έτσι όλοι μπορούμε να επωφεληθούμε από τις ίσες αυτές ευκαιρίες. Είμαστεμιακοινωνίαατομιστική. Έτσιεάναποτύχουμετείνουμενακατηγορήσουμε τους εαυτούς μας και όχι την κοινωνία. Η δημιουργία ενός κοινωνικού και πολιτικού κινήματος αλλαγής είναι μια πολυσύνθετη υπόθεση η οποία αποτελεί τη συνισταμένη πολλών παραμέτρων όπως η ιδεολογική και πολιτική πάλη, οι κοινωνικές συμμαχίες, ο βαθμός ωρίμανσης της κοινωνικής συνείδησης, το επίπεδο της παιδείας ενός λαού κ.α
Μια επιγραμματική επισκόπηση της εκπαιδευτικής ανισότητας Παγκόσμιαδεδομένα:Περισσότερααπό100 εκατομμύριαπαιδιάδενέχουνήέχουν περιορισμένη πρόσβαση στο σχολείο. Περισσότεροι από 860 εκατομμύρια ενήλικες είναι αναλφάβητοι Δομολειτουργικήθεώρηση:Ηεκπαίδευσηυπηρετείσημαντικέςκοινωνικές λειτουργίες: Διδασκαλία Κοινωνικοποίηση Κατανομήτωνκοινωνώνσεδιαφορετικέςκοινωνικέςθέσεις Συγκρουσιακήθεώρηση Οιεκπαιδευτικοίθεσμοίενδυναμώνουντηνυφιστάμενηκατανομήτωνκοινωνικών θέσεωνσεμιακοινωνία. Ηεκπαιδευτικήποιότητακαιοιεκπαιδευτικέςευκαιρίεςδενκατανέμονταιισότιμασε μια κοινωνία Ηεκπαίδευσηενδυναμώνειτηνκυρίαρχηιδεολογία Ερμηνείεςτηςσχολικήςαποτυχίας-Οικογένειεςμεχαμηλόεισόδημα έχουνχαμηλέςπροσδοκίεςγιατοεκπαιδευτικόμέλλοντωνπαιδιώντους. δενεμπλέκονταιστηνεκπαίδευσητωνπαιδιώντους(μικρόενδιαφέρον, αδυναμία προσφοράςβοήθειαςκ.λπ.) έχουνκατάκανόνακαιχαμηλόμορφωτικόεπίπεδο.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Επιβάλλεταινα συνδεθείηδιαβίουμάθησησετοπικόκαιπεριφερειακό επίπεδο με την καταπολέμηση των ανισοτήτων, αφού όταν οι σχολικοί δείκτες είναι χαμηλοί το πρόβλημα δεν είναι μόνο του σχολείου, αλλά της τοπικής κοινωνίας και της περιφέρειας μέσα στην οποία εντάσσεται και το σχολείο. Είναισαφέςότι, απόμόνητης, δενμπορείναλύσειτοπρόβληματων κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων. Ωστόσο μπορεί να τις μειώσει και να τις αμβλύνει σημαντικά, αφού μέσω αυτής, μπορούν να ενισχυθούν οι κοινωνικά ασθενέστεροι και οι κοινωνικές ομάδες που πλήττονται ευθέως απότονκοινωνικόαποκλεισμό. Είναικατανοητό, ότιηαισθητήμείωσητωνκοινωνικώνανισοτήτωνξεπερνά κατά πολύ, το πεδίο της εκπαίδευσης και αφορούν νευραλγικά πεδία της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής πολιτικής που αναπτύσσεται και εφαρμόζεται σε μία κοινωνία.