ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ. ΟΡΟΣ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 30 Χρόνια προσπάθεια Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά ακούγεται και συζητείται από διάφορες πλευρές η έννοια του σχεδιασμού του χώρου και η αναγκαιότητά του. Συμπληρώνουμε σήμερα 31χρόνια από όταν ψηφίστηκε ο Ν. 360/76 περί χωροταξίας και περιβάλλοντος και ακόμη ψάχνουμε να βρούμε τους τρόπους χωροταξικής παρέμβασης, να πείσουμε και να πεισθούμε για την αναγκαιότητα και τα ωφελήματα του. Όλα αυτά τα χρόνια όμως πλήθος κειμένων, νόμων εξαγγελιών για αναμόρφωση, αναβάθμιση, ανάδειξη, ανάπλαση, ανασυγκρότηση, αναδιάρθρωση, αναβίωση του ελληνικού χώρου, αποκέντρωση και περιφερειακή ανάπτυξη, αειφόρο ανάπτυξη, προστασία του περιβάλλοντος κ.λ.π., δίνουν την εντύπωση ότι ο Ελλαδικός χώρος χαρακτηρίζεται από την άψογη λειτουργία του και από τα θαύματα τα οποία έχουν συντελεστεί. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική και την αντιλαμβανόμαστε καθημερινά στους τόπους που διαμένουμε ή επισκεπτόμαστε. Άναρχη οικιστική ανάπτυξη, έλλειψη καθορισμού χρήσεων γης, ανεπαρκή και σε πολλές περιπτώσεις ασύνδετα μεταξύ τους έργα υποδομής, συνύπαρξη ασυμβίβαστων χρήσεων, κανενός είδους προγραμματισμός, μονομερή μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης κ.λ.π. Στο παραπάνω πλαίσιο εντάσσονται και τα νησιά του Νομού μας, τα οποία στήριζαν και στηρίζουν το παρόν και το μέλλον της ανάπτυξής τους στον τουρισμό και τις τουριστικές δραστηριότητες που τους προσφέρονται. Δυστυχώς όμως σε αρκετές περιπτώσεις οι δυνατότητες που τους προσφέρονται αντιμετωπίζονται στενόκαρδα και κερδοσκοπικά, θυσιάζοντας στο βωμό του κέρδους το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον τους με συνέπειες που ήδη σε αρκετά νησιά έχουν γίνει ορατές. Τελευταία πυκνώνουν οι συζητήσεις γύρω από τον χωροταξικό - πολεοδομικό σχεδιασμό, με ημερίδες, συνέδρια, αρθρογραφίες κ.λ.π., όχι μόνο από τεχνικούς, αλλά με την συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας) και της κεντρικής εξουσίας.
2 Είναι γνωστά τα μνημόνια συνεργασίας τα οποία έχουν υπογραφεί μεταξύ του Τ.Ε.Ε. και της τοπικής αυτοδιοίκησης Α και Β βαθμού, καθώς και οι επιστημονικές εκθέσεις οι οποίες έχουν συνταχθεί και αντιμετωπίζουν τα χωροταξικά και πολεοδομικά θέματα. Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κέρκυρας έχει θέσει σαν βασικό της στόχο την προώθηση του χωροταξικού σχεδιασμού και δημιούργησε Διεύθυνση Χωροταξίας Περιβάλλοντος με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των θεμάτων ρύθμισης του χώρου, στο σύνολο του Νομού. Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και η σημερινή μας συνάντηση με θέμα τον χωροταξικό σχεδιασμό, προκειμένου να αναδειχθεί η αναγκαιότητά του και οι δυνατότητες που παρέχονται για την προώθηση ενός τόσο σοβαρού εγχειρήματος. Για την καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων ας επιχειρήσουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στις προσπάθειες (νομοθετικές και μελετητικές) που έχουν γίνει στον Ελλαδικό χώρο από την μεταπολίτευση έως σήμερα και αφορούν τον χωροταξικό σχεδιασμό. Μετά την μεταπολίτευση για πρώτη φορά κατοχυρώνεται συνταγματικά στην Ελλάδα ο χωροταξικός σχεδιασμός και ψηφίζεται ο Ν. 360/76 περί χωροταξίας και περιβάλλοντος που θέτει τα θεμέλια του σχεδιασμού, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την επίθεση της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Στη συνέχεια ψηφίζεται ο Ν. 947/79 περί οικιστικών περιοχών, ο Ν. 1337/83, ο Ν. 2242/94 πολεοδόμηση περιοχών δεύτερης κατοικίας, ο Ν. 2508/97 βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη πόλεων, για να φθάσουμε στο Ν. 2742/99 χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη. Κοινό γνώρισμα όλων των ανωτέρω νόμων και των συνοδευτικών τους νομοθετημάτων (Π.Δ., εγκύκλιοι κ.λ.π.) αποτελεί η προσδοκία για οργάνωση του χώρου σε όλα τα επίπεδα. Δυστυχώς όμως παρ όλες τις νομοθετικές ρυθμίσεις πολύ μικρά αποτελέσματα έχουμε δει έως σήμερα, και αυτό οφείλεται στη μη εφαρμογή των νόμων, την αποσπασματική εφαρμογή του σχεδιασμού, την άρνηση θεσμοθέτησης των προτάσεων των μελετών και την εξαγγελία μεγαλεπήβολων προγραμμάτων, από πλευράς πολιτείας, τα οποία δεν μπορούν να υλοποιηθούν. Διότι πως διαφορετικά εξηγείται το βάλτωμα της Ε.Π.Α. 82-84 με έμφαση στις Ζ.Ο.Ε., η συνέχειά της με τα προγράμματα πολεοδομικών μελετών οικισμών, η ανευθυνότητα που επιδείχθηκε στις Ε.Χ.Μ. κ.λ.π., η σύνταξη και έγκριση των χωροταξικών μελετών των περιφερειών της χώρας, χωρίς προηγούμενα την σύνταξη του εθνικού χωροταξικού σχεδίου;
3 Ας δούμε όμως αναλυτικά τι έχει γίνει όλο αυτό το διάστημα. 1975-1978: Κατοχυρώνεται συνταγματικά ο σχεδιασμός ο οποίος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και ψηφίζεται ο Ν. 360/76, ο οποίος μένει ουσιαστικά κενό γράμμα, όσο ίσχυσε, διότι όπως αποδείχθηκε οι προτεραιότητες και πρακτικές της Διοίκησης ήταν άλλες. 1979: Ψηφίζεται ο 947/79 περί οικιστικών περιοχών ο οποίος είναι βασικά πολεοδομικός νόμος και στα θετικά του καταγράφεται η εισαγωγή σημαντικών εννοιών και εργαλείων για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την ρύθμιση του χώρου. (Δικαίωμα προτίμησης, Αστικό αναδασμό, Ενεργό πολεοδομία, πρόβλεψη εισφορών, εταιρείες μικτής οικονομίας κ.λ.π.) 1982-1984: Εξαγγέλλεται η Ε.Π.Α. (Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης) και ψηφίζεται ο Ν. 1337/83, ο οποίος ήρθε να καλύψει θεσμικά την Ε.Π.Α., αλλά και τις Ζ.Ο.Ε., χαρακτηρίζεται μεταβατικός και επιχειρεί να βάλει σε νέες στέρεες βάσεις το σχεδιασμό του χώρου αντιμετωπίζοντας την πλειονότητα των πολεοδομικών ζητημάτων με σχετικό ορθολογισμό. Με την εξαγγελία των μελετών της Ε.Π.Α. (για την οποία δεν θα αναφερθούμε συνολικά σήμερα), προβλέπονταν και ο καθορισμός Ζ.Ο.Ε. των περιαστικών περιοχών που εκπονούσαν Γ.Π.Σ., με μόνο στόχο να προλάβει την άναρχη επέκταση των οικισμών στον περιαστικό χώρο. Θεωρούνταν το πρώτο μέλημα των μελετητών, αλλά δυστυχώς ο στόχος αυτός ελάχιστα επιτεύχθηκε αν κρίνουμε από τον αριθμό των Ζ.Ο.Ε. στις οποίες εκδόθηκε Π.Δ.. Την ίδια περίοδο με μέριμνα του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. τότε ΥΧΟΠ συντάσσονται σε κάθε Νομό στοιχειώδη σχέδια χωροταξικής οργάνωσης, τα οποία θα συμβάλουν στην αρτιότερη εκπόνηση των μελετών Γ.Π.Σ. της Ε.Π.Α.. 1985: Ψηφίζεται το Π.Δ. 181/85 που αφορά την οριοθέτηση οικισμών. 1986-1990: Προκηρύσσονται και ανατίθενται ειδικές χωροταξικές μελέτες σε αρκετές περιοχές της χώρας με έμφαση τις νησιωτικές περιοχές. Επειδή δεν υπήρχε θεσμικό πλαίσιο, για την θεσμοθέτησή τους στηρίχτηκαν στις προβλέψεις του 1337/83 για τις Ζ.Ο.Ε., όσες εξ αυτών έλαβαν Π.Δ. Την ίδια περίοδο αρχίζουν να εκπονούνται πολεοδομικές μελέτες οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων σύμφωνα με το Π.Δ. 414/85, όπως και μελέτες για παραθεριστική κατοικία σύμφωνα με το Π.Δ. 416/85. Πολύ μικρός αριθμός μελετών απέκτησαν Π.Δ. 1990-1993: Σε διάφορους νόμους (1947/91, 2052/92) γίνονται αποσπασματικές ρυθμίσεις για ζητήματα του χώρου.
4 1994-1997: Ψηφίζεται ο Ν. 2242/94 που αφορά την πολεοδόμηση περιοχών Β κατοικίας σε Ζ.Ο.Ε.. Στα πλαίσια αυτού του νόμου ανατέθηκαν τα γνωστά πακέτα των πολεοδομικών μελετών, τα οποία όμως καρκινοβατούν μέχρι σήμερα. 1997-2006: Ψηφίζεται ο Ν. 2508/97, ο οποίος έρχεται να τροποποιήσει το Ν. 1337/83 και να χαρακτηρισθεί ως οριστικός. Στα πλαίσια του νέου νόμου μετά την έγκριση των σχετικών προδιαγραφών ανατίθενται μελέτες Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., εκ των οποίων καμία μέχρι σήμερα δεν έχει εγκριθεί. Το 1997 ανατίθενται οι χωροταξικές μελέτες των περιφερειών της χώρας (πλην Αττικής), οι οποίες εγκρίνονται με το θεσμικό πλαίσιο των Ζ.Ο.Ε. Το 1999 ψηφίζεται ο Ν. 2742/99 χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη. Είναι ο νέος νόμος ο οποίος καθορίζει την χωροταξική διάσταση στα ζητήματα ρύθμισης του χώρου, η οποία είχε ουσιαστικά εγκαταλειφθεί. Μέχρι σήμερα ελάχιστα έχει λειτουργήσει ουσιαστικά. Μειονέκτημα του νόμου αυτού θεωρείται η μη πρόβλεψη χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο Νομού. Επειδή χρήσιμα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν, μελετώντας το τι έχει γίνει μέχρι σήμερα στο κάθε Νομό ξεχωριστά, θα αναφερθούμε με συντομία στις μελέτες που έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί στο Νομό της Κέρκυρας. Η αναφορά γίνεται για τις χωροταξικές μελέτες, τα Γ.Π.Σ. του Ν. 1337/83 και τα Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. του Ν. 2508/97. Την περίοδο που ξεκίνησε η Ε.Π.Α. το νησί της Κέρκυρας είχε δεχθεί ήδη την επίθεση του τουρισμού και την άναρχη οικοδομική ανάπτυξη τόσο στην παραλιακή της ζώνη, όσο και στην ενδοχώρα. Ενώ στήριζε το μέλλον της στην τουριστική ανάπτυξη δεν έλαβε υπ όψη της ότι ο τρόπος ανάπτυξης θα επέφερε μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις των τουριστικών πόρων, φυσικών και ανθρώπινων. Τότε εκπονήθηκαν στα πλαίσια των Γ.Π.Σ. Κέρκυρας, Λευκίμμης και Καρουσάδων Κασιώπης οι πρώτες Ζ.Ο.Ε., εκ των οποίων καμία δεν έλαβε Π.Δ.. Στη συνέχεια εκπονήθηκε η μελέτη προστασίας της Παλαιοκαστρίτσας, η οποία έλαβε διάταγμα και αργότερα εγκρίθηκε με Π.Δ. η Ζ.Ο.Ε. των Αργυράδων με στόχο να μπορέσει να πολεοδομηθεί η παραλιακή περιοχή αυθαιρέτων. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η ανωτέρω Ζ.Ο.Ε. καταστρατηγήθηκε, διότι μέσω του Π.Δ. 181/85, οριοθετήθηκε ο οικισμός, οπότε δεν υπήρχε αναγκαιότητα πολεοδόμησής του.
5 Το 1990 ανατέθηκε μελέτη χωροθέτησης οχλουσών χρήσεων, η οποία ουδέποτε ολοκληρώθηκε. Αργότερα εκπονήθηκαν οι Ε.Χ.Μ. Κέρκυρας και Παξών, οι οποίες είχαν την τύχη να μείνουν στα συρτάρια υπηρεσιών και ποτέ να μην θεσμοθετηθούν, για να εκπονηθεί και να εγκριθεί αργότερα η χωροταξική μελέτη της περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Σήμερα εκπονούνται στο νησί της Κέρκυρας δύο μελέτες Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και μάλιστα σε μη όμορους Δήμους.
6 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΕΚΠΟΝΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ 1983 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Α. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Ζ.Ο.Ε. Ν.1337/83 α/α Τίτλος Μελέτης Χρόνος Φορέας Μελέτες που έχουν εγκριθεί Ανάθεσης Ανάθεσης 1 Ειδική χωροταξική μελέτη προστασίας 1988 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. του Κερκυραϊκού τοπίου 2 Ειδική χωροταξική μελέτη νήσου Παξών 1989 Εκπονήθηκε από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 3 Μελέτη προστασίας Παλαιοκαστρίτσας 1984 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΦΕΚ 123Δ /29--3-85 4 Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Αργυράδων Ν. 1337/83 1985 Εκπονήθηκε από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Υπάρχει ΦΕΚ 5 Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Κέρκυρας 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Λευκίμμης Άνω Λευκίμμης Μπενιτσών στα πλαίσια του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) Ν. 1337/83 Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου 1983 Καρουσάδων Κασιόπης στα πλαίσια του Γ.Π.Σ. Ν. 1337/83 6 Μελέτη οχλουσών χρήσεων Κέρκυρας 1990 Νομαρχία 7 Χωροταξική μελέτη περιφέρειας Ιονίων Νήσων Κερκύρας 1997 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΦΕΚ 56 Β /19-1-04 Β. ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Ν. 1337/83 1 Γ.Π.Σ. Κέρκυρας Λευκίμμης Άνω Λευκίμμης Μπενιτσών 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΦΕΚ 55Δ/5-2-87 Κέρκυρας Υπάρχει ΦΕΚ Λευκίμμης 2 Γ.Π.Σ. Καρουσάδων Κασιόπης 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 3 Γ.Π.Σ. Κομπιτσίου 1986 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Υπάρχει ΦΕΚ 4 Τροποποίηση Γ.Π.Σ. πόλεως Κέρκυρας 1998 Ν.Α. Κερκύρας Γ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. Ν. 2508/97 1 ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Εσπερείων 2004 Δήμος Εσπερείων 2 ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Παλαιοκαστριτών 2006 Δήμος Παλαιοκαστριτών
7 Από όσα προαναφέραμε, διαπιστώνουμε ότι θεωρητικά και νομικά καλύπτονται όλα τα επίπεδα χωροταξικού - πολεοδομικού σχεδιασμού, αλλά είναι ασύνδετα μεταξύ τους σε αρκετές περιπτώσεις χαοτικά, με ασάφειες και αναποτελεσματικότητα. Συγχέουμε την χωροταξία με την πολεοδομία. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε τα Γ.Π.Σ. - Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. που σύμφωνα με το νόμο 2508/97 αποτελούν το α επίπεδο πολεοδομικού σχεδιασμού, ενώ στις προδιαγραφές και στην εκπόνησή τους θεωρούνται τοπικά χωροταξικά σχέδια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το 1997 ψηφίζεται ο πολεοδομικός νόμος 2508, το 1999 ο νόμος για την χωροταξία, ο οποίος δεν προβλέπει χωροταξικό νομού, το 2000 εγκρίνονται οι προδιαγραφές εκπόνησης των Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και το 2004 εγκρίνονται τα πολεοδομικά σταθερότυπα για την εκπόνηση μελετών Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και πολεοδομικών μελετών. Παρ όλο που πολλά μπορούσαν να ειπωθούν για το θεσμικό πλαίσιο, εκτιμάμε ότι με αυτό που διαθέτουμε σήμερα, προτείνοντας τις αναγκαίες τροποποιήσεις και προσαρμογές, μπορούμε να προχωρήσουμε. Εκείνο το οποίο υπολείπεται είναι η βούληση για ολοκλήρωση και θεσμοθέτηση των μελετών που αφορούν τη ρύθμιση του χώρου, και η αναγνώριση από πλευράς μας τουλάχιστον, ότι οι όποιες προσπάθειες έγιναν μέχρι σήμερα, έχουν αποτύχει σε μεγάλο βαθμό. Δικαιολογίες για αυτήν την αποτυχία βρίσκουμε πολλές όπως π.χ. τις χρονοβόρες διαδικασίες, τις κακές μελέτες, την αδιαφορία του κόσμου, την έλλειψη χρημάτων, την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στις υπηρεσίες, την αδράνεια της κεντρικής διοίκησης του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. κ.λ.π. προσπαθώντας να αποδώσουμε ευθύνες προς διαφορετικές κατευθύνσεις και όχι στα πραγματικά αίτια που είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης και θάρρους για σχεδιασμό. Εξ αιτίας αυτής της έλλειψης όμως τα νησιά μας καταστρέφονται, το τοπίο υποβαθμίζεται, ο χώρος αλλοιώνεται με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα και γι αυτήν την κατάσταση ευθυνόμαστε όλοι και πρέπει άμεσα χωρίς μεμψιμοιρία να αντισταθούμε. Έχουμε υποχρέωση απέναντι στις νέες γενιές να σταματήσουμε την καταστροφή που ήδη καταφέραμε, με αποτέλεσμα τα νησιά μας να παραμορφωθούν. Τελευταία ένα καινούριο πρόγραμμα, μία νέα προσπάθεια για ρύθμιση του χώρου βρίσκεται σε εξέλιξη με την προκήρυξη και ανάθεση αρκετών μελετών Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.. Τι είναι όμως τα Γ.Π.Σ. - Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., θα αποδώσουν, είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι
8 για να αντιμετωπίσουμε την καινούρια πρόκληση και να μην αποτύχουμε για μία ακόμη φορά; Η ψήφιση του Νόμου 2508/97, ο οποίος τροποποίησε το Ν. 1337/83, καθορίζει την εκπόνηση των μελετών Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και τα διαφοροποιεί ως προς το περιεχόμενό τους από αυτά του Ν. 1337/83, και πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τα νέα εργαλεία σχεδιασμού. Ίσως να εναποτίθενται σε αυτά οι ελπίδες μας, επειδή είναι ακόμη άφθαρτα. Πρόκειται για ένα νέο θεσμό, ο οποίος πρέπει να δοκιμαστεί και να δούμε τα αποτελέσματά του. Σύμφωνα με το Ν. 2508/97 τα Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. προκηρύσσονται από τους Δήμους ή την ΠΕ.ΧΩ., επιβλέπονται από τις υπηρεσίες των Ο.Τ.Α. - Τ.Υ.Δ.Κ. ή την ΠΕ.ΧΩ.. Το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. έχει την επιτελική αρμοδιότητα, ενώ η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση έχει την θεσμική κατοχύρωση για την παρακολούθηση των εγκεκριμένων Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., ιδρύοντας για τον σκοπό αυτό ειδικό οργανισμό. Η έγκριση των μελετών γίνεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας. Τα νέα Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. σχετίζονται άμεσα με τον χωροταξικό σχεδιασμό και ρυθμίζουν τα θέματα χωρικής ανάπτυξης του συνόλου της έκτασης του Δήμου και εκπονούνται με βάσει τις κατευθύνσεις των χωροταξικών μελετών των περιφερειών. Αποτελούν δηλαδή το στρατηγικό σχέδιο και καθορίζουν πως πρέπει να αναπτυχθεί κάθε δραστηριότητα, τι πρέπει να προστατευθεί, τι να ενισχυθεί, πως θα αναπτυχθεί ο κάθε οικισμός ή άλλου είδους χρήση και πως θα λειτουργεί με την ευρύτερη περιοχή και τους άλλους οικισμούς που τον περιβάλλουν. Συνοπτικά οι βασικές του ρυθμίσεις είναι: προσδιορίζει τις σχέσεις του Δήμου με το Περιφερειακό, Εθνικό και Κοινοτικό Πλαίσιο του σχεδιασμού του χώρου και των προγραμμάτων ανάπτυξης καθορίζει τα μεγέθη της οικιστικής ανάπτυξης σε όλη την έκταση του δήμου με βάση τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, τις τοπικές καταλληλότητες, δυνατότητες και ανάγκες καθώς και τις κατευθύνσεις που προκύπτουν από υπερκείμενα σχέδια υποδεικνύει τις περιοχές για πολεοδόμηση και τους τρόπους ανάπτυξής τους προσδιορίζει τις Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) που δεν πρόκειται να πολεοδομηθούν και τις περιοχές όπου απαιτείται έλεγχος ή και περιορισμοί της οικιστικής εξάπλωσης
9 υποδεικνύει ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων με βάση τις ανάγκες των παραγωγικών τομέων και τις σχετικές προγραμματικές κατευθύνσεις δίνει τέλος τις κατευθύνσεις πολεοδομικής οργάνωσης των θεσμοθετημένων και προς πολεοδόμηση οικιστικών υποδοχέων προσδιορίζοντας και τις περιοχές μέσα στις πόλεις και τους οικισμούς που απαιτούν παρεμβάσεις αναβάθμισης κυρίως μέσω του νέου θεσμού των αναπλάσεων Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο 2508/97 τα Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τις προτεινόμενες χρήσεις κι εγκρίνονται με απόφαση Γ.Γ. Περιφέρειας. Οφείλουμε στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι ο αποσπασματικός τρόπος εκπόνησης των Γ.Π.Σ. - Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. δεν θα επιφέρει τα αποτελέσματα τα οποία επιθυμούμε και αυτό διότι παρ όλο που ρυθμίζει τα θέματα χωρικής ανάπτυξης στο σύνολο της έκτασης του Δήμου, θα υπάρξουν αντικρουόμενες απόψεις με όμορους ή μη Δήμους που δεν εκπονούν Γ.Π.Σ. ή Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. Ενδεικτικά αναφέρουμε: με ποια κριτήρια θα χωροθετηθούν οχλούσες χρήσεις (π.χ. Χ.Υ.Τ.Α.) ο ένας Δήμος θα απαγορεύσει την παρόδια δόμηση και ο άλλος θα την επιτρέπει πως θα προκύψουν διαδημοτικές συνεργασίες ένας παραλιακός Δήμος δεν θα εκπονήσει Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και θα εκπονήσει ο Δήμος που είναι στην ενδοχώρα ένας προβλεπόμενος άξονας πως θα συνδέεται μεταξύ του, όταν στον ένα Δήμο καθορίζεται συγκεκριμένη θέση από το Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και στον άλλο όχι; Πολλά τέτοια προβλήματα θα μπορούσαν να αναφερθούν, τα οποία προκύπτουν από τον τρόπο ανάθεσης των Γ.Π.Σ. - Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.. Εκτός των παραπάνω προβλημάτων η ίδια η Διοίκηση (σε όλες τις βαθμίδες) δεν είναι έτοιμη να αναλάβει τον συντονισμό και την προώθηση ενός τέτοιου προγράμματος. Επειδή όμως σήμερα έχουν ανατεθεί και εκπονούνται δύο Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. στο νησί μας, ένας μεγάλος αριθμός Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. πρόκειται να ανατεθεί προκειμένου να μην έχουμε μία καινούργια αποτυχία και έναν όγκο μελετών που θα μείνουν σε κάποια συρτάρια, οφείλουμε να συμβάλλουμε με θετικές προτάσεις για την ολοκλήρωση και θεσμοθέτησή τους. Στο σημείο το οποίο βρισκόμαστε σήμερα, οφείλουμε να αντισταθούμε στην επιδείνωση της καταστροφής των νησιών μας καταθέτοντας ρεαλιστικές προτάσεις στα πλαίσια του εφικτού. Θα πρέπει να διδαχθούμε από τα μεγαλεπήβολα σχέδια και
10 προγράμματα του παρελθόντος, ούτως ώστε το νέο πρόγραμμα που θα προταθεί να μην απέχει από την σημερινή πραγματικότητα. Η βασική μας κατεύθυνση θα πρέπει να είναι ένα στοιχειώδες συμμάζεμα της σημερινής ανεξέλεγκτης κατάστασης που να μπορέσει να δώσει και άμεσα αποτελέσματα. Με αυτό το σκεπτικό συμφωνούμε με την προσπάθεια που καταβάλλεται από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κέρκυρας για την ενημέρωση των Δημοτικών Αρχόντων και την αναγκαιότητα εκπόνησης Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. στο σύνολο των Δήμων του Νομού μας, καθώς επίσης και με την ανάθεση εκπόνησης της μελέτης Χωροθέτησης δραστηριοτήτων στο Νομό Κέρκυρας. Πρόκειται για χωροταξική μελέτη Νομού η οποία θα δίνει τις βασικές αναπτυξιακές κατευθύνσεις, θα καθορίζει τους άξονες εκπόνησης των μελετών Γ.Π.Σ. Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και τις προτεραιότητες που οφείλουν να ληφθούν υπ όψη. Πρέπει να επισημανθεί ότι η ανωτέρω μελέτη δεν προβλέπεται από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο του Ν. 2742/99. ούτε υπάρχουν προδιαγραφές για την εκπόνησή της. Εξ αιτίας αυτής της έλλειψης δεν μπορεί να θεσμοθετηθεί. Για να επιτευχθούν όμως οι παραπάνω προτάσεις, εκτός των αναγκαίων θεσμικών αλλαγών και προδιαγραφών που απαιτούνται, θα πρέπει να επιδιωχθούν τα παρακάτω: Σε κεντρικό επίπεδο και σε περιφερειακό να αναδειχθεί η αναγκαιότητα του χωροταξικού σχεδιασμού σε πρωταρχική επιλογή. Η εξεύρεση των αναγκαίων πιστώσεων για την εκπόνηση μελετών. Η ενίσχυση του στελεχιακού δυναμικού των εμπλεκομένων υπηρεσιών. Η ενεργοποίηση των Νομαρχιών και Δήμων για ενημέρωση των πολιτών για τη σημασία και αναγκαιότητα του σχεδιασμού. Για τις μελέτες Γ.Π.Σ. - Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. ενιαία επίβλεψη από Τ.Υ.Δ.Κ ή ΠΕ.ΧΩ. περιφέρειας, άσχετα από τον φορέα Ανάθεσης, και ανάληψης επιτελικού ρόλου από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Τελειώνοντας, παρ όλο που ξεφεύγει από τα πλαίσια της σημερινής ημερίδας, θα πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί ιδιαίτερα από την Νομαρχία και το Δήμο Κερκυραίων το πρόβλημα του πολεοδομικού σχεδιασμού, με την ολοκλήρωση των μελετών που βρίσκονται σε εξέλιξη ή πρόκειται να ανατεθούν με στόχο τη σύντομη ολοκλήρωσή τους και την απόδοση πολεοδομημένης γης στο κοινωνικό σύνολο. Για την κατανόηση του προβλήματος επιγραμματικά αναφέρω τις μελέτες που έχουν εκπονηθεί ή εκπονούνται:
11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ 1 Πολεοδομική Μελέτη Αναθεώρησης Επέκτασης πόλεως Κέρκυρας (Αφορούσε τις 13 γειτονιές της πόλης) Παλιά πόλη (Γειτονιές Σπηλιά Καμπιέλο Πόρτα Ρεμούνδα) : Αναθεώρηση Γειτονιές Σαρόκο Νέα πόλη : Αναθεώρηση - Επέκταση Μανδούκι : Αναθεώρηση - Επέκταση Γειτονιά: Γαρίτσα Ανεμόμυλου : Αναθεώρηση - Επέκταση 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΦΕΚ 150Δ/28-2-97 απ. Νομάρχη ΦΕΚ 3Δ-13-1-99 απ. Περιφερειάρχη 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Καθολικές Καλόγριες : Επέκταση 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΦΕΚ 792Δ/28-8-87 23-1-96 απ. Νομάρχη ΦΕΚ 124Δ/26-2-97 απ. Νομάρχη 3-7-98 ΦΕΚ απ. Γ.Γ. Π.Ι.Ν. Άγιος Σπυρίδωνας Κωτσέλα : Επέκταση 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Παγκρατέικα : Επέκταση 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ΦΕΚ 554Δ/19-6-87 ΦΕΚ 848Δ/24-11-88 ΦΕΚ 330Δ/21-4-97 απ. Δημοτικού Συμβουλίου 46094/25-10-02 απ. Νομάρχη Κανόνι : Επέκταση 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Π.Δ. ΦΕΚ 377Δ /12-6-89 Π.Δ. ΦΕΚ 129Δ /15-3-90 ΦΕΚ 640Δ /28-9-95 13 Πολεοδομική μελέτη Λευκίμμης 1983 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 14 Πολεοδομική μελέτη Μπενιτσών Καρουσάδων Κασιόπης 1983 15 Κτηματογράφηση Πολεοδόμική μελέτη Κάβου 1988 Νομαρχία Κερκύρας ΦΕΚ 1392Δ/31-12-92 απ. Νομάρχη
12 Δήμου Λευκιμμαίων 16 Κτηματογράφηση Πολεοδομική μελέτη Κοντόκαλι - Γουβιά Δήμου Κερκυραίων 17 Κτηματογράφηση Πολεοδομική μελέτη Αλεπού Κανάλια (παλιά κοινότητες, σήμερα Δ.Δ. Δήμου Κερκυραίων 18 Οικισμών νήσου Παξών (Γάιος Λογγός Λάκκα) Πολεοδομική μελέτη 19 Πολεοδομική μελέτη ΟΣΔΥΝΚ κοινότητας Κομπιτσίου 20 Πολεοδομική μελέτη Αγίου Γεωργίου κοινότητας Αργυράδων 21 Κτηματογράφηση Πολεοδομική μελέτη και Πράξη εφαρμογής Αστρακερής Δήμου Εσπερείων 22 Κτηματογράφηση Πολεοδομική μελέτη και Πράξη εφαρμογής Μεσογγής Δήμου Μελιτειέων 23 Κτηματογράφηση Πολεοδομική μελέτη και Πράξη εφαρμογής Δασιάς Ύψου Δήμου Φαιάκων 24 Κτηματογράφηση και Πολεοδομική μελέτη Μώλου Αλυκών Δήμου Λευκιμμαίων για παραθεριστική κατοικία 25 Μελέτη Ζ.Ο.Ε. Παλαιοκαστρίτσας Σύνταξη ΣΧΑΠ Κτηματογράφιση Πολεοδομική Μελέτη και Πράξη εφαρμογής για Β κατοικία 26 Κτηματογράφηση Πολεοδομική μελέτη Ποταμού Δήμου Κερκυραίων (Πολεοδομικής μελέτης) 1988 1988 Νομαρχία Κέρκυρας 1991 Νομαρχία Κερκύρας 1996 ΔΕΠΟΣ 1986 Εκπονήθηκε από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1995 Νομαρχία Κερκύρας 1995 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1995 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1992 Δήμος Λευκιμμαίων 1999 Ν.Α. Κερκύρας 2000 Δήμος Κερκυραίων ΠΡΑΞΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 27 Κανόνι 1988 Νομαρχία Κερκύρας 28 Καθολικές Καλόγριες 1988 Νομαρχία Κέρκύρας 29 Παγκρατέικα 1988 Νομαρχία Κέρκύρας Πράξεις κύρωσης: 1) 1/96 ΠΕΡ/2521/19-7-86 2) 1-98/5722/31-7-98 Απ. Νομάρχη Πράξη κύρωσης 2/03/ ΔΧΠΠ/29405/30-7-03
13 30 Μανδούκι (Επέκταση) 1998 Ν.Α. Κερκύρας 31 Κάβος 1993 Ν.Α. Κερκύρας Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα. Χωρίς καμία διάθεση κριτικής και απόδοσης ευθυνών για την ολιγωρία όλων αυτών των χρόνων, λαμβάνοντας υπ όψη τη διάθεση και την πολιτική βούληση της σημερινής Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κέρκυρας, θεωρούμε ότι άμεσα θα πρέπει να γίνει καταγραφή του συνόλου των προβλημάτων, να βγουν τα απαραίτητα συμπεράσματα και να γίνει προγραμματισμός των μελετών που μπορούν να ολοκληρωθούν με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Η νέα προσπάθεια πρέπει να επιτύχει και όλοι μας οφείλουμε να βοηθήσουμε. Μιχάλης Πανδής Αρχιτέκτονας Μέλος Δ.Ε. Τμήματος Τ.Ε.Ε. ΚΕΡΚΥΡΑΣ