Εθνική Στρατηγική για τον Ελαιοκομικό τομέα Σύνοψη Λαμβάνοντας υπόψη: αφενός την διαχρονική, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική σημασία που έχει ο τομέας της ελαιοκαλλιέργειας για την Ελλάδα γενικότερα και για τις αγροτικές περιοχές ειδικότερα, και αφετέρου τα νέα δεδομένα, το νέο περιβάλλον και τις νέες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο τομέας, τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον προσανατολισμό της ΚΑΠ προς τους κανόνες της αγοράς, όσο και εκτός της ΕΕ, με την παγκοσμιοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, καθίσταται προφανές και επιβεβλημένο ότι χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη Εθνική Στρατηγική για τον τομέα, μέσα από την οποία θα μπορέσουν τόσο οι 600.000 και πλέον ελληνικές οικογένειες που αποκτούν εισόδημα και απασχόληση από το ελαιόδεντρο, όσο και οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν να διασφαλίσουν την επιβίωση, την προοπτική και το μέλλον τους. Η Εθνική Στρατηγική για τον ελαιοκομικό τομέα, πρέπει να είναι σαφώς οριοθετημένη, με συγκεκριμένους ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των διαθρωτικών αδυναμιών που παρουσιάζει σε όλο του το εύρος και σε όλα τα επίπεδα. Η Εθνική Στρατηγική θα πρέπει να στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: Ο πρώτος άξονας θα πρέπει να αφορά παρεμβάσεις και μέτρα που θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό και στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας όλων των επιμέρους κλάδων του τομέα (πρωτογενής παραγωγή, ελαιοτριβείο, πυρηνελουργείο, τυποποίηση ελαιολάδου, επεξεργασία και τυποποίηση επιτραπέζιας ελιάς, εμπορία) Ο δεύτερος άξονας θα πρέπει να αφορά τον σχεδιασμό και υλοποίηση μίας μακρόπνοης πολιτικής προώθησης και προβολής των προϊόντων του τομέα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απαιτούμενη ποσοτική, επώνυμη παρουσία των εν λόγω προϊόντων στις αγορές της Ελλάδας και κυρίως του εξωτερικού, ώστε να διασφαλίζεται τόσο η ομαλή απορρόφιση, της σε μόνιμη βάση πλεονάζουσας προσφοράς, όσο και η αποτελεσματική στήριξη και προστασία του εισοδήματος του έλληνα ελαιοπαραγωγού.
Σε κάθε περίπτωση η προοπτική και το μέλλον του Ελληνικού ελαιοκομικού τομέα στην χώρα μας, μπορούν να διασφαλιστούν στα πλαίσια μίας Εθνικής Στρατηγικής που θα υπηρετεί με συνέπεια και συνέχεια τον στόχο της βελτίωσης, της διασφάλισης, της προστασίας, της προβολής και προώθησης, της ποιότητας των προϊόντων του ελαιοκομικού τομέα, έχοντας σαν γνώμονα και λαμβάνοντας πάντα υπόψη τους νόμους και κανόνες της αγοράς και τις προτιμήσεις των καταναλωτών. 1. Εισαγωγή Θεωρούμε ότι η καλλιέργεια της Ελιάς είναι κατά κύριο λόγο οικονομική δραστηριότητα και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Βεβαίως το δέντρο της ελιάς δρα προσθετικά στο περιβάλλον, δημιουργώντας ένα ελκυστικό θέαμα, ενώ το ακολουθεί και μία μεγάλη διαχρονική πολιτιστική κληρονομιά. Είναι το δέντρο της Αθηνάς, το δέντρο που φωτίζει, το δέντρο της ειρήνης, το δέντρο-σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων. Η οικονομική σημασία της ελιάς σε συνδυασμό με την κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική της διάσταση που εμφανίζει, μας υποχρεώνει να προτείνουμε και να ακολουθήσουμε πολιτικές που θα στηρίξουν και θα διευρύνουν την ελληνική ελαικαλλιέργεια στο μέλλον. 2.Διαπιστώσεις 1. Οι νέοι προσανατολισμοί της ΚΑΠ και τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση, προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός τομέα της ελαιοκαλλιέργειας στη χώρα μας ο οποίος να παράγει ποιοτικά, ανταγωνιστικά, ασφαλή και υγιεινά προϊόντα, με φροντίδα και σεβασμό προς το περιβάλλον, με βάση τις ανάγκες και τις τάσεις που διαμορφώνονται στην κοινοτική και τη διεθνή αγορά, εφ όσον θέλουμε να υπάρξει προοπτική και μέλλον για τον τομέα και όλων όσοι δραστηριοποιούνται σ αυτόν. 2. Μέχρι στιγμής ο τομέας της ελαιοκαλλιέργειας στη χώρα μας κινήθηκε χωρίς προσανατολισμό και χωρίς σαφώς προσδιορισμένους στόχους και επιδιώξεις, όσον αφορά κυρίως την επώνυμη διείσδυση και παρουσία των προϊόντων της ελιάς στη Κοινοτική και τη Διεθνή αγορά. 3. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει άμεση αντίδραση για τη λήψη διορθωτικών μέτρων είναι βέβαιο ότι η κατάσταση του τομέα θα καταστεί σύντομα μη αναστρέψιμη και κατά συνέπεια ο διεθνής ανταγωνισμός θα μας υποκαταστήσει σ ένα από τους πλέον δυναμικούς τομείς που διαθέτει η αγροτική μας οικονομία. 4. Το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας στη χώρα μας είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ύπαρξη ενός τομέα ο οποίος:
Θα παράγει ανταγωνιστικά προϊόντα υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Θα εξασφαλίζει ικανοποιητικό εισόδημα σε όλους τους εμπλεκομένους Θα χρησιμοποιεί παραγωγικές διαδικασίες που θα σέβονται θα φροντίζουν και θα προστατεύουν το περιβάλλον Θα διαθέτει σύγχρονες δομές οργάνωσης και λειτουργίας σ όλους τους επί μέρους κλάδους Θα λειτουργεί με κανόνες διαφάνειας και νομιμότητας Θα εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες στους εμπλεκόμενους του τομέα, σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους, στα άλλα ελαιοπαραγωγικά Κράτη-Μέλη της ΕΕ Θα έχει σαν βασική στόχευση την εξωστρέφεια μέσα από συντονισμένες ενέργειες προώθησης και προβολής του ελαιολάδου και της επιτραπέζιας ελιάς, στις μεγάλες αγορές του εξωτερικού 3.Προτάσεις Αναγκαία και ικανή συνθήκη και απαραίτητη προϋπόθεση για την διασφάλιση της προοπτικής και του μέλλοντος του τομέα της ελαιοκαλλιέργειας στην χώρα μας αποτελεί ο σχεδιασμός και υλοποίηση μιας μακρόπνοης πολιτικής σε Εθνικό Επίπεδο η οποία θα κινείται σε σχέση με τους επιμέρους κλάδους του τομέα πάνω στους εξής άξονες: Α. Πρωτογενής Παραγωγή Η παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων υψηλής ποιότητας, μέσα από διαδικασίες φιλικές προς στο περιβάλλον, που να εξασφαλίζει ικανοποιητικό εισόδημα στους ελαιοπαραγωγούς. 1. Συνεχής εκπαίδευση και ενημέρωση του ελαιοπαραγωγού για τους σύγχρονους τρόπους ελαιοκαλλιέργειας με στόχο την μείωση του κόστους παραγωγής, την βελτίωση και προστασία της ποιότητας, την παραγωγή ασφαλών και υγιεινών προϊόντων και την προστασία του περιβάλλοντος, κάτω από την θεσμική κάλυψη της ΕΔΟΕΕ 2. Αύξηση μέσου μεγέθους ελαιώνων με επιδότηση ελαιοπαραγωγών για την αγορά γης
επιδότηση και γενικότερα κίνητρα σε μη κατά κύριο επάγγελμα αγρότες για μεταβίβαση των ελαιώνων που κατέχουν σε κατά κύριο επάγγελμα αγρότες επέκταση ελαιώνων με νέες φυτεύσεις με αξιοποίηση δικαιωμάτων από το Εθνικό απόθεμα των κοινοτικών ενισχύσεων επιδότηση επιτοκίου για δάνεια αγοράς αγροτικής γης από κατά κύριο επάγγελμα αγρότες 3. Μείωση κόστους παραγωγής με την κατασκευή αρδευτικών έργων την επιδότηση του πετρελαίου που προορίζεται για αγροτική χρήση την αύξηση του επιστρεφόμενου ποσοστού ΦΠΑ 4. Ένταξη των ελαιοπαραγωγών σε συστήματα καλλιέργειας που επιτρέπουν την ιχνηλάτηση του παραγόμενου ελαιόκαρπου και των παραγόμενων προϊόντων (ΠΟΠ, ΠΓΕ, Ολοκληρωμένη Διαχείριση, Βιολογικά) με ταυτόχρονη θωράκιση της αξιοπιστίας των ελέγχων Β. Ελαιοτριβείο Η παραγωγή ποιοτικού, υγιεινού και ασφαλούς προϊόντος, με διαδιακασίες που ελαχιστοποιούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις 1. Λειτουργία των ελαιοτριβείων με την τήρηση συγκεκριμένων όρων και κανόνων σύμφωνα με τον Οδηγό Ελαιοτριβείου που έχει επεξεργαστεί η ΕΔΟΕΕ 2. Εφαρμογή της νομοθεσίας σε ότι αφορά: α)την χωροθέτηση των ελαιοτριβείων β) την εγκατάστασή τους (μέγεθος οικοπεδικών χώρων) γ) την θέσπιση και εφαρμογή κατάλληλων περιβαλλοντικών όρων 3. Ένταξη ελαιοτριβείων στους επενδυτικούς νόμους ΜΟΝΟ για μετεγκατάσταση και εκσυγχρονισμό και ΟΧΙ για ίδρυση νέων μονάδων. Εκσυγχρονισμός ελαιοτριβείων στην κατεύθυνση της παραγωγής ανταγωνιστικότερου,ποιοτικότερου και ασφαλέστερου προϊόντος και της βελτιστοποίησης των διαδικασιών διαχείρισης των υποπροϊόντων 4. Ενισχύσεις (εθνικές και κοινοτικές), που θα δρουν προς την ίδια κατεύθυνση και θα αλληλοσυμπληρώνονται και κίνητρα για τον εκσυγχρονισμό των ελαιοτριβείων με βασικό κριτήριο προτεραιότητας την
συνένωση μονάδων, με στόχο την εξυγίανση και τη βιωσιμότητα του κλάδου. (Θέμα περαιτέρω διερεύνησης και διαλόγου αποτελεί στα πλαίσια της ΕΔΟΕΕ, αίτημα του ΣΕΛΕ για καθιέρωση ως αμοιβής του ελαιοτριβείου για τις παρεχόμενες υπηρεσίες μόνο σε χρήμα με βάση την προς έκθλιψη ποσότητα του ελαιοκάρπου) Γ.Τυποποίηση- Διακίνηση Ελαιολάδου Η παραγωγή υγιενού και ασφαλούς επώνυμου τυποποιημένου προϊόντος υψηλής ποιότητας 1. Ιδρυση και λειτουργία τυποποιητικών μονάδων με την τήρηση συγκεκριμένων όρων και κανόνων σύμφωνα με τον Οδηγό Τυποποιητικής Μονάδας που έχει επεξεργαστεί η ΕΔΟΕΕ 2. Αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για τη νοθεία με την επιβολή διοικητικών ποινών οι οποίες θα ανέρχονται σε πρόστιμο 50.000 Ευρώ κατά την πρώτη παράβαση σε πρόστιμο 200.000 Ευρώ και άρση άδειας λειτουργίας για δύο (2) χρόνια σε περίπτωση υποτροπής. 3. Αυστηρή εφαρμογή του ισχύοντος νομικού πλαισίου για την διακίνηση μόνο επώνυμου τυποποιημένου ελαιολάδου στο στάδιο του λιανικού εμπορίου συμπεριλαμβανομένων και των χώρων μαζικής εστίασης 4. Αυστηρή τήρηση της νομοθεσίας που διέπει την σήμανση των προϊόντων (Θέμα περαιτέρω διερεύνησης και διαλόγου στα πλαίσια της ΕΔΟΕΕ αποτελεί αίτημα του ΕΣΒΙΤΕ και του ΣΕΒΙΤΕΛ για την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας και στην Ελλάδα του Καθεστώτος της Ενεργητικής Τελειοποίησης) Δ.Πυρηνελουργείο Η επεξεργασία των υποπροίόντων των ελαιοτριβείων με διαδικασίες που θα ελαχιστοποιούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
1. Διαμόρφωση συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου σε επίπεδο χώρας για τις προδιαγραφές χωροθέτησης και εγκατάστασης και την τυποποίηση των περιβαλλοντικών όρων για την ίδρυση και λειτουργία πυρηνελαιουργείων 2. Δυνατότητα ένταξης των πυρηνελαιουργείων σε αναπτυξιακούς νόμους για επιδότηση, σχεδίων μετεγκαταστάσης, εκσυγχρονισμού και εφαρμογής νέων τεχνολογιών με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την λειτουργία των πυρηνελαιουργείων Ε. Eπιτραπέζιες ελιές Η παραγωγή ανταγωνιστικού προϊόντος υψηλής ποιότητας με διαδιακασίες φιλικές προς το περιβάλλον, που να εξασφαλίζει ικανοποιητικό εισόδημα στους ελαιοπαραγωγούς 1. Καταγραφή ποιοτικών προδιαγραφών, οργανοληπτικών χαρακτηριστικών κλπ., κάθε τύπου ποικιλίας (Καλαμών, Αμφίσσης, Χαλκιδικής κλπ) επιτραπέζιων ελιών, ώστε να μην δημιουργούνται προβλήματα από «εσωτερικό» ανταγωνισμό μεταξύ παρεμφερών τύπων (πχ πράσινη Χαλκιδικής με πράσινη Αμφίσσης) 2. Καθιέρωση συστήματος πιστοποίησης ταυτοποίησης των εξαγόμενων επιτραπέζιων ελιών ως προς την καταγωγή (προέλευση) και την ποιότητα (τύπο ποικιλία) με πιστοποιητικά ΟΠΕΓΕΠ και ελέγχους στα Τελωνεία εξαγωγής και τα σημεία εξόδου από την χώρα 3. Ανάπτυξη συστημάτων υγιεινής και ασφάλειας σε επίπεδο μεταποιητικής επιχείρησης και συστημάτων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης σε επίπεδο πρωτογενούς παραγωγής με σκοπό την ιχνηλάτηση του προϊόντος και την πιστοποίηση της υγιεινής, της ασφάλειας και της ποιότητάς του 4. Έλεγχος των εισαγωγών επιτραπέζιων ελιών από τρίτες χώρες, είτε με μέθοδο DNA για προσδιορισμό ποικιλίας, είτε με διαχειριστικούς ελέγχους, με στόχο οι ελιές τρίτων χωρών να πωλούνται ως ελιές τρίτων χωρών και όχι ως ελληνικές 5. Θεσμοθέτηση αυστηρού νομοθετικού πλαισίου επιβολής διοικητικών ποινών σε περίπτωση νοθείας ( ελιές διαφορετική ποικιλίας ή τύπου ή
διαφορετική χώρα προέλευσης σε σχέση με την αναγραφόμενη στην σήμανση του προϊόντος). Οι ποινές θα ανέρχονται σε πρόστιμο 50.000 Ευρώ κατά την πρώτη παράβαση σε πρόστιμο 200.000 Ευρώ και άρση άδειας λειτουργίας της επιχείρησης για δύο (2) χρόνια σε περίπτωση υποτροπής. ΣΤ.Αγορά Η λειτουργία του κλάδου στα πλαίσια μιας υγιούς αγοράς. 1. Υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων προώθησης των προϊόντων του τομέα τόσο στην εσωτερική αγορά όσο και κύρια στις αγορές της κοινότητας και των τρίτων χωρών. Η ΕΔΟΕΕ θεωρεί ότι οι πόροι που διατίθενται για τα προγράμματα των ΟΕΦ θα πρέπει να κατευθυνθούν προς την προώθηση και προβολή. 2. Εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας και στην χώρα μας σε ότι αφορά τον χρόνο εξόφλησης των τιμολογίων πώλησης προς το λιανικό εμποριο (Super Market κλπ). Ζ. Επίπεδο Τομέα Ένας τομέας ανταγωνιστικός, που να εξασφαλίζει ικανοποιητικό εισόδημα σε όλους τους εμπλεκόμενους, παράγωντας ποιοτικά προϊόντα με διαδικασίες φιλικές προς το περιβάλλον, σε μια οργανωτικά και λειτουργικά υγιή αγορά. 1. Δημιουργία και εφαρμογή συστήματος ιχνηλασιμότητας, το οποίο θα διατρέχει όλα τα επίπεδα της παραγωγικής διαδικασίας από τον τόπο χώρο διάθεσης, την τυποποίηση, την μεταποίηση έως και τον ελαιώνα. Εφαρμογή κανόνων διασφάλισης της ποιότητας, της υγιεινής και της ασφάλειας των προϊόντων του τομέα και της προστασίας του περιβάλλοντος σε όλα τα επίπεδα (παραγωγή, μεταποίηση, τυποποίηση, διακίνηση, αποθήκευση). 2. Δημιουργία Μητρώου Επιχειρήσεων για κάθε επί μέρους κλάδο (ελαιοτριβεία, πυρηνελαιουργεία, τυποποιητήρια ελαιολάδου, επιχειρήσεις
επεξεργασίας και τυποποίησης επιτραπέζιας ελιάς, χύμα διακίνηση κλπ). Θεωρούμε ότι το ξεκίνημα που ήδη γίνεται με τις τυποποιητικές μονάδες του ελαιολάδου στα πλαίσια του κανονισμού ΕΚ 1019/2002 θα πρέπει να επεκταθεί και στους υπόλοιπους κλάδους του τομέα. 3. Η όσο το δυνατόν ταχύτερη αντικατάσταση των χύμα εξαγωγών ελαιολάδου, από εξαγωγές επώνυμου τυποποιημένου προϊόντος υψηλών προδιαγραφών. 4. Υλοποίηση προγραμμάτων προώθησης και σύνδεση τους με δράσεις προώθησης του Τουρισμού