Κριτήρια αξιολόγησης Συστημάτων Αναχαίτισης Οχημάτων Δρυμαλίτου Δέσποινα, Α.Τ.Μ. Συγκοινωνιολόγος, Μέλος του WG1/TC226/CEN για το πρότυπο ΕΝ 1317 "Οδικά Συστήματα Αναχαίτισης Οχημάτων" και του TG2/TC226/WG1 για την αναθεώρηση του ΕΝ 1317-5 Γραφείο Μελετών Συγκοινωνιακών Έργων Δ. Δρυμαλίτου Email: drymalit@otenet.gr Περίληψη Στην ευρωπαϊκή αγορά διατίθενται πολλά πιστοποιημένα συστήματα αναχαίτισης, τα οποία παρουσιάζουν κατασκευαστικές διαφοροποιήσεις. Ως εκ τούτου το στάδιο επιλογής συστημάτων, των οποίων οι επιδόσεις είναι αυτές που προσδιορίζονται κατά την εκπόνηση μελετών, λαμβανομένων υπόψη των κατασκευαστικών διαμορφώσεων της οδού, είναι πολύ σημαντικό για την οικονομία και την συντήρηση των οδικών έργων. Τα βασικά ερωτήματα που ανακύπτουν στο στάδιο επιλογής των συστημάτων σχετίζονται με: τις πηγές παροχής αξιόπιστων πληροφοριών αναφορικά με τα συστήματα αναχαίτισης, το είδος των τεχνικών πληροφοριών, με τις οποίες διαμορφώνεται ολοκληρωμένη εικόνα για τα συστήματα αναχαίτισης και τέλος τα κριτήρια αξιολόγησης, τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την επιλογή των κατάλληλων κάθε φορά για εφαρμογή συστημάτων. Στην παρούσα εργασία καταβάλλεται προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και να επισημανθούν τα σημεία, στα οποία θα πρέπει να δίδεται προσοχή κατά την επιλογή συστημάτων αναχαίτισης και τα κριτήρια της περαιτέρω αξιολόγησής τους. Λέξεις κλειδιά: Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 1317, ΟΜΟΕ-ΣΑΟ, Συστήματα Αναχαίτισης Οχημάτων, Αξιολόγηση Συστημάτων Αναχαίτισης, Βασικές Απαιτήσεις, Οδική Ασφάλεια. Abstract A large number of certified restraint systems are available in European market, albeit having different structural properties. Consequently a selection process that conforms to the performance levels stipulated in a study and takes into account the differences in structural properties of various systems, is crucial for investment decisions both in terms of capital cost and maintenance cost. The most pertinent questions arising during the selection process are related to: The sources of reliable information concerning restraint systems The type(s) of technical information required to form a complete picture of restraint systems The evaluation criteria to be adopted for selecting the appropriate restraint systems to apply. In the present paper an attempt is made to provide answers to the above questions and to identify the particular factors that need to be taken into account in evaluating and selecting restraint systems. Keywords: Standard ELOT EN 1317, OMOE-SAO, Vehicle Restraint Systems, Evaluation of Restraint Systems, Basic Requirements, Road Safety. 1
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εκπόνηση και έγκριση των νέων εθνικών Οδηγιών για τα Συστήματα Αναχαίτισης Οχημάτων (ΟΜΟΕ-ΣΑΟ) και της Εγκύκλιου 17 απετέλεσαν το πρώτο ουσιαστικό βήμα για την εναρμόνιση του Εθνικού Κανονιστικού Πλαισίου που αφορά στα συστήματα αναχαίτισης με το εναρμονισμένο πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 1317 και σηματοδότησε την έναρξη της εφαρμογής αυτού του προτύπου και στην Ελλάδα. Η εφαρμογή του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ 1317 και των εναρμονισμένων με αυτό ΟΜΟΕ-ΣΑΟ αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την βελτίωση των επιπέδων οδικής ασφάλειας στην Ελλάδα. Όμως τα συστήματα αναχαίτισης εκτός του ότι κατ' αρχήν πρέπει να έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο και να φέρουν σήμα CE, θα πρέπει να πληρούν και κάποια περαιτέρω κριτήρια. Είναι σημαντικό για την ασφάλεια της κυκλοφορίας, τα κριτήρια επιλογής των συστημάτων να βασίζονται στην διαθεσιμότητα, την ποιότητα, την κατασκευή, την επισκευή και την αντικατάσταση. Έτσι θα είναι δυνατή η σύναψη συμβάσεων με όσους εμπλέκονται στην υλοποίηση των έργων οδοποιίας, που θα συμβάλλουν σε οικονομικό και τεχνικά εφικτό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα η επιλογή συστημάτων που διαφέρουν κατασκευαστικά, δεν είναι αποτελεσματική. Κατά την εκπόνηση μελετών σύμφωνα με τις ΟΜΟΕ-ΣΑΟ και ειδικότερα μελετών εφαρμογής, διαπιστώθηκε, ότι κατά κανόνα τα κριτήρια αξιολόγησης και κατ' επέκταση επιλογής των πιστοποιημένων συστημάτων αναχαίτισης αποτελούν το βάρος των συστημάτων και οι πληροφορίες που διατίθενται από τους διανομείς τους. Επειδή τα προαναφερόμενα κριτήρια οδηγούν σε αντιοικονομικές λύσεις και μη λειτουργικές αναφορικά με την συντήρηση, είναι απαραίτητο τόσο για τις εθνικές αρχές όσο και για τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία υλοποίησης των οδικών έργων, να συστηματοποιηθούν τα τεχνικά στοιχεία που περιγράφουν πλήρως τα πιστοποιημένα συστήματα αναχαίτισης, ώστε να είναι δυνατή η άμεση σύγκριση μεταξύ των διαφόρων συστημάτων και τα κριτήρια της περαιτέρω αξιολόγησής των συστημάτων αναχαίτισης σε συνάρτηση με τα τεχνικά χαρακτηριστικά και την θέση εγκατάστασης τους, προκειμένου να: Αποφευχθούν οι πολυάριθμοι τύποι συστημάτων αναχαίτισης. Επιλεγούν τα κατάλληλα στηθαία σε σχέση με τις κατασκευαστικές διαμορφώσεις και τις ιδιαιτερότητες του έργου. Επιτευχθεί ομοιοτυπία. Είναι δυνατή η οργάνωση και η συστηματοποίηση της συντήρησης με τρόπο απλό και αποτελεσματικό. Επιτευχθεί οικονομία όχι μόνον κατά την υλοποίηση των μελετών αλλά και κατά τη λειτουργία και τη συντήρηση των οδικών έργων. 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ Η μοναδική αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για τα πιστοποιημένα συστήματα αναχαίτισης είναι τα εγχειρίδια εγκατάστασης, τα οποία αποτελούν την τεχνική προδιαγραφή κάθε συστήματος. Σε αυτά περιλαμβάνεται η περιγραφή του συστήματος και όλα τα σχετικά σχέδια και πληροφορίες. Τα εγχειρίδια αυτά είναι επίσημα έγγραφα, τα οποία συνοδεύουν το 2
κάθε σύστημα και εγκρίνονται από τον φορέα πιστοποίησης (Notify Body), σύμφωνα με την Δήλωση Επίδοσης (Declaration of Performance DoP) του κατασκευαστή. 2.1 Στηθαία ασφαλείας Για τα στηθαία ασφαλείας ισχύει το πρότυπο ΕΝ 1317-2 και το αντίστοιχο πλαίσιο για τη σήμανση τους με CE. Προκειμένου να περιγραφεί πλήρως ένα στηθαίο ασφαλείας πέραν της ονομασίας του, είναι απαραίτητα τα εξής: (1) Το σχέδιο του συστήματος. (2) Οι επιδόσεις, δηλαδή ικανότητα συγκράτησης, κατηγορία λειτουργικού πλάτους, κατηγορία σφοδρότητας πρόσκρουσης. (3) Ο τρόπος τοποθέτησης, δηλαδή με έμπηξη, σε τεχνικό, με αγκύρωση, σε οδηγό έδρασης κλπ. (4) Το μήκος δοκιμής L1. (5) Η κατασκευαστική διαμόρφωση του συστήματος, δηλαδή αν είναι μονόπλευρο ή αμφίπλευρο. (6) Το υλικό κατασκευής, π.χ. χάλυβας, σκυρόδεμα. (7) Το κατασκευαστικό πλάτος του συστήματος. (8) Το βάρος του συστήματος. (9) Η απόσταση των ορθοστατών. (10) Η διατομή του ορθοστάτη. (11) Η ποιότητα χάλυβα του ορθοστάτη. (12) Το μήκος του ορθοστάτη. (13) Η διατομή του αυλακωτού ελάσματος, π.χ. 2n (διπλό αυλακωτό έλασμα), 3n (τριπλό αυλακωτό έλασμα). (14) Η ποιότητα χάλυβα του ελάσματος ή του σκυροδέματος. (15) Το πάχος του αυλακωτού ελάσματος. (16) Παρατηρήσεις σχετικά με την τοποθέτηση του συστήματος κλπ Παράδειγμα συστηματοποίησης των προαναφερόμενων αποτελεί ο πίνακας 1. 2.2 Συναρμογές στηθαίων ασφαλείας Για τις συναρμογές των στηθαίων ασφαλείας ισχύει το πρότυπο ENV 1317-4. Επομένως η πιστοποίηση των συναρμογών των στηθαίων ασφαλείας έως σήμερα είναι προαιρετική. Παρά το γεγονός αυτό διατίθενται στην αγορά συστήματα, τα οποία έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές και επομένως είναι γνωστές οι επιδόσεις τους σε περίπτωση πρόσκρουσης. Επειδή οι συναρμογές των στηθαίων ασφαλείας τοποθετούνται εκεί, όπου πρέπει να συνδεθούν στηθαία ασφαλείας με διαφορετική κατασκευαστική διαμόρφωση ή/και δυναμική λειτουργία, είναι απαραίτητη, για λόγους οδικής ασφάλειας, η επιλογή κατά το δυνατόν συναρμογών, οι οποίες έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο EN 1317-2 σε συνδυασμό με τα εκάστοτε συνδεόμενα στηθαία ασφαλείας. Ειδικότερα οι συναρμογές στηθαίων ασφαλείας από εύκαμπτο σε άκαμπτο σύστημα και το αντίστροφο, που δεν έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές, πρέπει να αποφεύγονται. Για την πλήρη περιγραφή των συναρμογών πέραν της ονομασίας τους, είναι απαραίτητα τα εξής: (1) Τα συστήματα που συνδέονται με την συναρμογή. 3
Πίνακας 1: Περιγραφή των στηθαίων ασφαλείας 4
(2) Σχέδιο. (3) Το μήκος δοκιμής/εφαρμογής L1. (4) Επισήμανση αναφορικά με το αν το σύστημα έχει υποβληθεί σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο ή όχι. (5) Οι επιδόσεις, δηλαδή ικανότητα συγκράτησης, κατηγορία λειτουργικού πλάτους, κατηγορία σφοδρότητας πρόσκρουσης. (6) Το ύψος του συστήματος. (7) Το βάρος του συστήματος. (8) Παρατηρήσεις που σχετίζονται με τα συνδεόμενα συστήματα κλπ. Τα προαναφερόμενα μπορούν να παρουσιαστούν σε πίνακες, όπως ο πίνακας 2. 2.3 Απολήξεις αρχής και πέρατος Για τις απολήξεις των στηθαίων ασφαλείας ισχύει το πρότυπο ENV 1317-4, με συνέπεια έως σήμερα η πιστοποίηση τους να είναι προαιρετική. Παρά το γεγονός αυτό διατίθενται στην αγορά συστήματα, τα οποία έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές και επομένως είναι γνωστές οι επιδόσεις τους σε περίπτωση πρόσκρουσης. Με δεδομένη την επικείμενη έγκριση των μερών 5 και 7 του προτύπου ΕΝ 1317, σύμφωνα με τα οποία θα ισχύσει και για τις απολήξεις το πλαίσιο για τη σήμανση CE, είναι απαραίτητη για λόγους οδικής ασφάλειας η επιλογή κατά το δυνατόν απολήξεων, οι οποίες έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο ENV 1317-4 σε συνδυασμό με το εκάστοτε συνδεόμενο στηθαίο ασφαλείας. Για την πλήρη περιγραφή μιας συναρμογής πέραν της ονομασίας της, είναι απαραίτητα τα εξής: (1) Σχέδιο. (2) Το μήκος δοκιμής/εφαρμογής L1. (3) Αναφορά σχετικά με το αν το σύστημα έχει υποβληθεί σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο ENV 1317-4 ή όχι. (4) Οι επιδόσεις, δηλαδή κατηγορία επίδοσης, κατηγορία ζώνης επαναφοράς οχήματος (exit box), μόνιμη πλευρική μετατόπιση, κατηγορία σφοδρότητας πρόσκρουσης. (5) Το σύστημα που συνδέεται με την απόληξη. Τα προαναφερόμενα συνοψίζονται στον πίνακα 3. 2.4 Συστήματα απορρόφησης ενέργειας πρόσκρουσης (ΣΑΕΠ) Για τα συστήματα απορρόφησης ενέργειας πρόσκρουσης (ΣΑΕΠ) ισχύει το πρότυπο EN 1317-3 και η πιστοποίησή τους είναι υποχρεωτική. Για την πλήρη περιγραφή ενός ΣΑΕΠ πέραν της ονομασίας του, είναι απαραίτητα τα εξής: (1) Σχέδιο. (2) Σχήμα, δηλαδή αν πρόκειται για σύστημα σχήματος παραλληλόγραμμου ή τραπεζοειδούς. (3) Οι επιδόσεις, δηλαδή ικανότητα αναχαίτισης, μόνιμη πλευρική μετατόπιση, ζώνη επαναφοράς οχήματος,, κατηγορία σφοδρότητας πρόσκρουσης. (4) Αναφορές σχετικά με το αν έχουν καταγραφεί στις δοκιμές αποσπώμενα μέρη. 5
Πίνακας 2: Περιγραφή των συναρμογών των στηθαίων ασφαλείας 6
Πίνακας 3: Περιγραφή των απολήξεων 7
(5) Σχέδιο. (6) Σχήμα, δηλαδή αν πρόκειται για σύστημα σχήματος παραλληλόγραμμου ή τραπεζοειδούς. (7) Οι επιδόσεις, δηλαδή ικανότητα αναχαίτισης, μόνιμη πλευρική μετατόπιση, ζώνη επαναφοράς οχήματος,, κατηγορία σφοδρότητας πρόσκρουσης. (8) Αν έχουν καταγραφεί στις δοκιμές αποσπώμενα μέρη. (9) Η γωνία του τραπεζοειδούς. (10) Το μήκος του συστήματος. (11) Το πλάτος W της κεφαλής του συστήματος. (12) Το πλάτος W του πέρατος του συστήματος. (13) Ο όγκος του συστήματος. (14) Το βάρος. (15) Η ποιότητα υλικού. (16) Επισήμανση αναφορικά με το αν το σύστημα αγκυρώνεται σε επιφάνεια οπλισμένου σκυροδέματος χωρίς ρηγματώσεις, (17) Αναφορά σχετικά με το αν το σύστημα μπορεί να αγκυρωθεί σε ασφαλτική επιφάνεια. (18) Αναφορά σχετικά με το αν το σύστημα αγκυρώνεται σε δάπεδο θεμελίωσης από σκυρόδεμα με προκατασκευασμένο οπλισμό. (19) Το ελάχιστο πάχος της επιφάνειας εγκατάστασης. (20) Η ποιότητα σκυροδέματος του δαπέδου θεμελίωσης. Παράδειγμα παρουσίασης των προαναφερόμενων αποτελεί ο πίνακας 4. 2.5 Μετακινητά στηθαία ασφαλείας (Removable Barrier Sections - RBS) Για τα μετακινητά στηθαία ασφαλείας (RBS) ισχύει το πρότυπο ENV 1317-4, οπότε η πιστοποίηση τους έως σήμερα είναι προαιρετική. Παρά το γεγονός αυτό διατίθενται στην αγορά συστήματα, που έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές σύμφωνα με το μέρος 2 του προτύπου ΕΝ 1317. Επομένως είναι γνωστές οι επιδόσεις τους σε περίπτωση πρόσκρουσης. Με δεδομένες τις απαιτήσεις που τίθενται για την παθητική ασφάλεια σε οδούς σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και ότι μετά την έγκριση του μέρους 4 του προτύπου θα ισχύει το πλαίσιο για τη σήμανση CE αυτών των προϊόντων, είναι απαραίτητη για λόγους οδικής ασφάλειας η επιλογή κατά το δυνατόν μετακινητών στηθαίων ασφαλείας, τα οποία έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο EN 1317-2 σε συνδυασμό με τα εκάστοτε συνδεόμενα στηθαία ασφαλείας. Για την πλήρη περιγραφή ενός στηθαίου ασφαλείας πέραν της ονομασίας του, είναι απαραίτητα τα εξής: (1) Σχέδιο. (2) Αν έχει υποβληθεί σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ 1317-2. (3) Αν έχει πιστοποιητικό CE. (4) Οι επιδόσεις, δηλαδή ικανότητα συγκράτησης, κατηγορία λειτουργικού πλάτους, μετρηθέν λειτουργικό πλάτος, κατηγορία σφοδρότητας πρόσκρουσης. (5) Το μήκος δοκιμής L1. (6) Αναφορά σχετικά με την αγκύρωση των απολήξεων του συστήματος. (7) Το μήκος του συστήματος. (8) Το ύψος του συστήματος. (9) Το κατασκευαστικό πλάτος του συστήματος. (10) Το πλάτος σχεδιασμού. (11) Το μήκος του ανοίγματος. 8
Πίνακας 4: Περιγραφή των Σ.Α.Ε.Π. 9
(12) Το βάρος εκάστου μεμονωμένου στοιχείου. (13) Το μήκος εγκατάστασης/συνεργείο. (14) Αν διατίθεται συναρμογή. (15) Ο απαιτούμενος χρόνος για τη δημιουργία του ανοίγματος έκτακτης ανάγκης. (16) Παρατηρήσεις σχετικά με την τοποθέτηση του συστήματος κλπ Τα προαναφερόμενα μπορούν να παρουσιαστούν σε πίνακες όπως ο πίνακας 5. 3. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Τα κριτήρια αξιολόγησης των συστημάτων αναχαίτισης σχετίζονται με τις απαιτήσεις που αυτά πρέπει να πληρούν. Αυτές διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, τις βασικές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις σε σχέση με τη θέση εγκατάστασης του συστήματος. Στις βασικές απαιτήσεις που πρέπει να πληροί ένα σύστημα, περιλαμβάνονται: (Α.1) Η επιτυχής υποβολή των συστημάτων σε δοκιμές, σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ 1317. (Α.2) Ο σπονδυλωτός σχεδιασμός των συστημάτων. Με την τοποθέτηση σπονδυλωτών συστημάτων (modular), αποφεύγεται η εφαρμογή αποσπασματικών λύσεων, οι οποίες είναι κατάλληλες μόνον για μεμονωμένες καταστάσεις. Αυτού του είδους οι λύσεις σε βάθος χρόνου αποβαίνουν προβληματικές αναφορικά την συντήρηση των συστημάτων. Ως σπονδυλωτά θεωρούνται εκείνα τα συστήματα, που αποτελούνται από πανομοιότυπα διαμήκη και εγκάρσια στοιχεία (modular systems), συναρμολογούνται από τα ίδια συστατικά μέρη, με εξαίρεση τα επί πλέον εξαρτήματα, έχουν την ίδια επωνυμία, έχουν τον ίδιο μηχανισμό λειτουργίας κατά την πρόσκρουση, καθώς και οι συνδυασμοί συστημάτων από διαφορετικούς κατασκευαστές που παρουσιάζουν συμβατότητα μεταξύ τους. Έτσι τα συστήματα που θα επιλέγονται θα πρέπει να αποτελούνται από τα ίδια συστατικά μέρη (αυλακωτό έλασμα, ορθοστάτες, παρεμβλήματα και στοιχεία παραμόρφωσης κλπ), να έχουν πανομοιότυπο σύστημα κοχλίωσης και τον ίδιο μηχανισμό λειτουργίας. Για παράδειγμα τα αυλακωτά ελάσματα θα έχουν ίδιες διαστάσεις, το υλικό τους και το πάχος του ελάσματος θα είναι τα ίδιο για όλα τα συστήματα που υπάγονται στην ίδια δομική μονάδα (module). Αντίστοιχη ομοιομορφία θα υπάρχει για τους ορθοστάτες, τα στοιχεία παραμόρφωσης κλπ. Έτσι: η συναρμολόγηση των συστημάτων θα είναι ταχεία και εύκολη, η αποθήκευση, η αντικατάσταση και ο χειρισμός των συστημάτων θα είναι ευχερής και απλή, ο αριθμός των απαιτούμενων συστατικών μερών θα είναι περιορισμένος, οι συνδέσεις θα παρουσιάζουν ομοιογένεια, θα ελαχιστοποιούνται οι συναρμογές, θα επιτυγχάνεται ομοιοτυπία στα έργα, θα μειώνεται το κόστος συντήρησης. 10
Πίνακας 5: Περιγραφή των RBS 11
(Α.3) Η διάθεση στην αγορά συναρμογών και απολήξεων στηθαίων ασφαλείας, που έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές σύμφωνα με το πρότυπο EN 1317, παρά το γεγονός, ότι η πιστοποίησή τους έως σήμερα είναι προαιρετική. (Α.4) Το περιορισμένο μήκος δοκιμής L1 του συστήματος. Μεγάλο μήκος δοκιμής συνεπάγεται και αυξημένο μήκος εφαρμογής του συστήματος, συνεπώς και αυξημένο κόστος προμήθειας, εγκατάστασης και συντήρησης ανά τρέχον m. (Α.5) Το μικρό κατά το δυνατόν βάρος του στηθαίου ασφαλείας ανά τρέχον m. Το αυξημένο βάρος των στηθαίων ασφαλείας συνεπάγεται όχι μόνον αυξημένο κόστος προμήθειας, αλλά και αυξημένο κόστος τοποθέτησης και κατασκευαστικής διαμόρφωσης των τεχνικών. (Α.6) Η κατασκευαστική διαμόρφωση του συστήματος, με τέτοιο τρόπο ώστε όλα τα επί μέρους στοιχεία του να έχουν αμβλυμμένες ακμές για λόγους οδικής ασφάλειας. Για παράδειγμα προτιμούνται συστήματα με ορθοστάτες διατομής C αντί συστημάτων με ορθοστάτες διατομής U ή HEA. (Α.7) Να μην έχουν καταγραφεί κατά την διάρκεια των δοκιμών πρόσκρουσης αποσπώμενα τεμάχια. Αυτά ενδέχεται να προκαλέσουν προβλήματα ασφάλειας, ειδικά σε περιοχές που εμπλέκονται τρίτοι, π.χ. σε κεντρική νησίδα. (Α.8) Η διαθεσιμότητα περιγραφών των συστημάτων, σχεδίων και εγχειριδίων εγκατάστασης και συντήρησης. Αυτά ουσιαστικά είναι οι τεχνικές προδιαγραφές του κάθε πιστοποιημένου συστήματος. Ειδικότερα στα εγχειρίδια εγκατάστασης αναφέρεται, πως πρέπει να εγκατασταθεί δεδομένο σύστημα, ώστε οι επιδόσεις του να είναι ίδιες με εκείνες του συστήματος δοκιμής. Για τις συνθήκες εγκατάστασης εγγυάται ο κατασκευαστής και αναλαμβάνει την ευθύνη με τη Δήλωση Επίδοσης (Declaration of Performance DoP) σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 3 του κανονισμού ΕΕ αριθ. 305/9.3.2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (CPR - Construction Products Regulation). Επομένως η διαθεσιμότητα αυτών των πληροφοριών διευκολύνει την επιλογή των κατάλληλων κάθε φορά συστημάτων αναχαίτισης σε συνάρτηση με τις συνθήκες της περιοχής εγκατάστασης. (Α.9) Η δυνατότητα εκπαίδευσης και πιστοποίησης από τους παραγωγούς συνεργείων για την τοποθέτηση και συντήρηση των συστημάτων. Η εγκατάσταση των συστημάτων αναχαίτισης πρέπει να γίνεται μόνον από πιστοποιημένα συνεργεία, επειδή αυτή αποτελεί μέρος της Δοκιμής Αρχικού Τύπου και επηρεάζει τις επιδόσεις του συστήματος. Οι βασικές απαιτήσεις που θα πρέπει να πληρούν τα Συστήματα Απορρόφησης Ενέργειας Πρόσκρουσης (ΣΑΕΠ) σχετίζονται με τα εξής θέματα: (α) Μηχανική αντοχή και σταθερότητα, δηλαδή να μην αποσπώνται τεμάχια κατά την πρόσκρουση και αγκυρώνονται τα συστήματα σε βάση έδρασης. (β) Προστασία έναντι πυρκαγιάς. Τα συστήματα θα πρέπει να αποτελούνται μόνον από μεταλλικά μέρη και 12
(γ) (δ) (ε) να μην έχουν εύφλεκτα μέρη, π.χ. πλαστικά. Υγιεινή, υγεία και προστασία περιβάλλοντος. Τα συστήματα θα πρέπει να είναι χαλύβδινα στο σύνολό τους, είναι γαλβανισμένα, μην έχουν εύφλεκτα μέρη, είναι ανακυκλώσιμα, μην περιέχουν τοξικές ή επικίνδυνες ουσίες. Αξιοπιστία: Τα συστήματα θα πρέπει να είναι κλειστά σε όλες τις πλευρές. Η απόσταση μεταξύ της επιφάνειας πρόσκρουσης και του δαπέδου εγκατάστασης να είναι μικρή έτσι, ώστε να επιτυγχάνεται και η προστασία των μοτοσικλετιστών. Η διάρκεια ζωής των συστημάτων να είναι μεγάλη, 20 25 έτη ανάλογα με την περιοχή εγκατάστασης. Συντήρηση επισκευή: Θα πρέπει να Μην απαιτείται συντήρηση. Είναι εύκολη η πρόσβαση σε όλα μέρη των συστημάτων. Είναι μικρή η χρονική διάρκεια επισκευής λόγω των προσυναρμολογημένων μερών. Απαιτείται η αντικατάσταση μόνον των κατεστραμμένων συστατικών μερών του συστήματος. Στις απαιτήσεις σε σχέση με τη θέση εγκατάστασης του συστήματος συγκαταλέγονται: (Β.1) Η καταλληλότητα του συστήματος για τοποθέτηση στην οριογραμμή της οδού. (Β.2) Η κατηγορία σφοδρότητας να είναι Α ή Β κατά το δυνατόν. (Β.3) Η πιθανή "συμβατότητα" των συστημάτων με υφιστάμενα στηθαία τύπου ΜΣΟ. Για παράδειγμα, αν τα πιστοποιημένα συστήματα έχουν παρόμοιο αυλακωτό έλασμα με τα υφιστάμενα στηθαία (αυλακωτό έλασμα διατομής Α) ή αν εντοπίζονται κάποιες γενικές ομοιότητες, που θα μπορούσαν να διευκολύνουν την σύνδεση (connection) των υφιστάμενων στηθαίων με τα πιστοποιημένα συστήματα. (Β.4) Η καταλληλότητα του συστήματος για τοποθέτηση στην κεντρική διαχωριστική νησίδα οδού. (Β.5) Η καταλληλότητα του συστήματος για τοποθέτηση στην πλευρική διαχωριστική νησίδα οδού. (Β.6) Η δυνατότητα εγκατάστασης του συστήματος σε περιορισμένες συνθήκες χώρου, για παράδειγμα η διαθεσιμότητα αμφίπλευρων στηθαίων ασφαλείας κατάλληλων για εγκατάσταση σε κεντρική ή πλευρική διαχωριστική νησίδα. (Β.7) Η δυνατότητα συναρμογής με υφιστάμενο στηθαίο σκυροδέματος επί τόπου κατασκευαζόμενο. (Β.8) Η δυνατότητα τοποθέτησης συστήματος στα ανοίγματα έκτακτης ανάγκης της κεντρικής διαχωριστικής νησίδας. (Β.9) Η μειωμένη πιθανότητα, τυχόν αποσπώμενα τμήματα του συστήματος να συνεπάγονται κίνδυνο για τρίτους. Στην αντίθετη περίπτωση δεν συνιστάται η 13
εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος σε περιοχές, όπως η κεντρική νησίδα των αυτοκινητοδρόμων. (Β.10) Η δυνατότητα τοποθέτησης του συστήματος σε γέφυρες και τοίχους αντιστήριξης (οριογραμμή οδού, κεντρική και πλευρική διαχωριστική νησίδα). (Β.11) Η διαθεσιμότητα στηθαίων ασφαλείας που τοποθετούνται σε γέφυρες και τοίχους αντιστήριξης, των οποίων έχει προσδιοριστεί η κατηγορία φορτίου κατά ΕΝ 1991-2 και ΕΝ 1317, μέρη 2 και 5. Σημειώνεται, ότι η κατηγορία φορτίου για τα παλαιότερα συστήματα προσδιορίζεται είτε με μέτρηση του φορτίου πρόσκρουσης κατά την υποβολή του συστήματος σε δοκιμή πρόσκρουσης είτε με ανάλυση. Τα νέα συστήματα για τεχνικά πρέπει να έχουν υποβληθεί σε δοκιμή για τον προσδιορισμό της κατηγορίας φορτίου του συστήματος, προκειμένου να θεωρούνται κατάλληλα για εγκατάσταση σε γέφυρες και τοίχους αντιστήριξης. 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗΣ 4.1 Συστηματοποίηση της αξιολόγησης των συστημάτων αναχαίτισης Η συστηματοποίηση της αξιολόγησης με βάση τις απαιτήσεις και τα κριτήρια αξιολόγησης μπορεί να γίνει σύμφωνα με τον πίνακα που ακολουθεί. x o a Η απαίτηση πληρούται Η απαίτηση πληρούται υπό όρους, π.χ. ενδιάμεσο μήκος δοκιμής Η απαίτηση δεν πληρούται Η σχετική πληροφορία δεν είναι διαθέσιμη Καμία περιοχή εφαρμογής (π.χ. σύστημα Ν2 σε κεντρική νησίδα Η2) 4.2 Σπονδυλωτός σχεδιασμός (modulatity) αρίθμηση δομικών μονάδων Κατά την κατάρτιση των πινάκων με τα τεχνικά χαρακτηριστικά των στηθαίων ασφαλείας μπορεί να δοθεί σε κάθε δομική μονάδα (module) ένας αριθμός. Σε μία δομική μονάδα μπορούν να περιληφθούν περισσότερα του ενός συστήματα. Σε κάθε δομική μονάδα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται μόνον συστήματα, που αποτελούνται από τα ίδια συστατικά μέρη και έχουν τον ίδιο μηχανισμό λειτουργίας. Επίσης θα πρέπει να αξιολογείται η ικανοποίηση των απαιτήσεων για στοιχεία συναρμογής ή για συναρμογές, που έχουν υποβληθεί με επιτυχία σε δοκιμές (κριτήριο Α.3 των βασικών απαιτήσεων), διότι οι συναρμογές και τα στοιχεία τους είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την αξιολόγηση της σπονδυλωτής δομής ενός συστήματος. Ο κατασκευαστής ενός στηθαίου ασφαλείας, που αποτελεί μέλος μιας δομικής μονάδας, πρέπει να δηλώσει με ποια άλλα συστήματα μπορεί να συνδεθεί και να δώσει τα σχέδια των συνδέσεων/συναρμογών. 14
4.3 Αξιολόγηση των βασικών απαιτήσεων Η ικανοποίηση των βασικών απαιτήσεων θα αξιολογείται σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο εδάφιο 4.1. Είναι επιθυμητό να αξιολογούνται ως "πράσινες" ή τουλάχιστον ως "κίτρινες". Δεν είναι δυνατή η αξιολόγηση με ορισμένα κριτήρια ορισμένα κάποια στηθαία ασφαλείας, όπως τα στηθαία σε τεχνικά έργα, τα οποία λόγω των απαιτούμενων μηκών εφαρμογής τους σύμφωνα με τις ΟΜΟΕ-ΣΑΟ, δεν συνδέονται άμεσα με απόληξη ή συναρμογή. Το μήκος δοκιμής και το βάρος των στηθαίων ασφαλείας μπορούν να αξιολογηθούν σε συνάρτηση με την ικανότητα συγκράτησης του κάθε συστήματος. Συγκεκριμένα: Ικανότητα συγκράτησης ΣΑΟ Μήκος δοκιμής L1 (m) Βάρος (kg) μικρό μέτριο μεγάλο μικρό μέτριο μεγάλο Ν2 55 56-65 66 20 21 H1 60 61-70 71 30 31 H2 60 60-80 81 70 71-150 151 H4b 85 86 75 75-150 151 Με βάση τα προαναφερόμενα η απαίτηση για μικρό μήκος δοκιμής και βάρος των στηθαίων ασφαλείας αξιολογείται με "πράσινο", όταν αυτά είναι μικρά, "κίτρινο", όταν αυτά είναι μέτρια και "κόκκινο, όταν αυτά είναι μεγάλα. 4.4 Αξιολόγηση των απαιτήσεων σε σχέση με τη θέση τοποθέτησης Οι απαιτήσεις σε σχέση με τη θέση τοποθέτησης των στηθαίων ασφαλείας θα πρέπει να αξιολογούνται κατά το δυνατόν με "κίτρινο" ή "πράσινο" σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο εδάφιο 4.1. Για παράδειγμα ένα στηθαίο με ικανότητα συγκράτησης Ν2 είναι κατάλληλο για εφαρμογή στην οριογραμμή του οδοστρώματος, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια που αναφέρονται στις ΟΜΟΕ-ΣΑΟ. Όμως δεν είναι κατάλληλο για εφαρμογή στην κεντρική νησίδα, όπου η ελάχιστη ικανότητα συγκράτησης είναι Η2 ή στην οριογραμμή γέφυρας. Κάθε στηθαίο ασφαλείας μέσα σε μια δομική μονάδα αξιολογείται για κάθε μεμονωμένο κριτήριο. Τα προαναφερόμενα συνοψίζονται στον πίνακα 6. 15
Πίνακας 6: Αξιολόγηση των στηθαίων ασφαλείας 16
5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Από τα προαναφερόμενα προκύπτει, ότι τα συστήματα αναχαίτισης που επιλέγονται, πρέπει να είναι σπονδυλωτά (modular), ώστε να αποφεύγεται η εφαρμογή αποσπασματικών λύσεων, που είναι κατάλληλες μόνον για μεμονωμένες καταστάσεις. Προκειμένου να είναι διαθέσιμες οι πληροφορίες που αφορούν στην τοποθέτηση και τη συντήρηση των συστημάτων αναχαίτισης, να λαμβάνονται υπόψη κριτήρια αξιολόγησης, που συμβάλλουν στην διαμόρφωση λειτουργικών και οικονομικών λύσεων, που συνάδουν με τις απαιτήσεις για οδική ασφάλεια και να διασφαλιστεί, ότι τα συγκεκριμένα συστήματα είναι πιστοποιημένα κατά ΕΝ 1317, θα πρέπει να καταρτιστούν κατάλογοι σύμφωνα με το πνεύμα των προαναφερόμενων, με πιστοποιημένα συστήματα αναχαίτισης, στους οποίους θα περιλαμβάνονται τα τεχνικά τους στοιχεία, η αξιολόγησή τους σύμφωνα με τα προαναφερόμενα κριτήρια, τα εγχειρίδια εγκατάστασης τους, τα πιστοποιητικά τους καθώς και πληροφορίες σχετικά με το πόσοι και ποιοι πιστοποιημένοι κατασκευαστές παράγουν το κάθε σύστημα. Αυτοί οι κατάλογοι θα πρέπει να αναθεωρούνται σε ετήσια βάση, λαμβανομένων υπόψη των ραγδαίων εξελίξεων στον τομέα της ανάπτυξης και εξέλιξης πιστοποιημένων συστημάτων αναχαίτισης. Έτσι θα: Αποφεύγονται οι πολυάριθμοι τύποι συστημάτων αναχαίτισης. Επιλέγονται τα κατάλληλα συστήματα σε συνάρτηση με την κατασκευαστική διαμόρφωση των ερεισμάτων, των διαχωριστικών νησίδων (κεντρικής και πλευρικών) του έργου, την θέση του οδικού εξοπλισμού, όπως πινακίδες σήμανσης κλπ και γενικότερα τις κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες των οδικών έργων. Επιτυγχάνεται ομοιοτυπία. Ελαχιστοποιούνται οι συναρμογές. Είναι ευχερής και απλή η αποθήκευση, η αντικατάσταση και ο χειρισμός των συστημάτων. Είναι δυνατή η οργάνωση και συστηματοποίηση της συντήρησης με τρόπο απλό και αποτελεσματικό. Περιορίζεται το κόστος συντήρησης των έργων ενώ παράλληλα αυξάνονται τα επίπεδα οδικής ασφάλειας. 17
6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ευρωπαϊκό Πρότυπο (ΕΝ 1317) Οδικά συστήματα αναχαίτισης, Μέρος 1: Ορολογία και γενικά κριτήρια για μεθόδους δοκιμής 2. Ευρωπαϊκό Πρότυπο (ΕΝ 1317) Οδικά συστήματα αναχαίτισης, Μέρος 2: Στηθαία ασφαλείας Κατηγορίες επιδόσεων, κριτήρια αποδοχής δοκιμών πρόσκρουσης και μέθοδοι δοκιμών 3. Ευρωπαϊκό Πρότυπο (ΕΝ 1317) Οδικά συστήματα αναχαίτισης, Μέρος 3: Συστήματα απορρόφησης ενέργειας πρόσκρουσης Κατηγορίες επιδόσεων, κριτήρια αποδοχής δοκιμών πρόσκρουσης και μέθοδοι δοκιμών 4. Ευρωπαϊκό Πρότυπο (prεν 1317) Οδικά συστήματα αναχαίτισης, Μέρος 4: Συναρμογές συστημάτων αναχαίτισης - Κατηγορίες επιδόσεων, κριτήρια αποδοχής δοκιμών πρόσκρουσης και μέθοδοι δοκιμών 5. Ευρωπαϊκό Πρότυπο (ΕΝ 1317) Οδικά συστήματα αναχαίτισης, Μέρος 5: Απαιτήσεις προϊόντος, ανθεκτικότητα και πιστοποίηση συμμόρφωσης 6. Ευρωπαϊκό Πρότυπο (prεν 1317) Οδικά συστήματα αναχαίτισης, Μέρος 7: Απολήξεις συστημάτων αναχαίτισης - Κατηγορίες επιδόσεων, κριτήρια αποδοχής δοκιμών πρόσκρουσης και μέθοδοι δοκιμών 7. Einsatzftreigabeliste fuer Fahrzeug-Rueckhaltesysteme in Deutschland, BASt, 2013 8. Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Συστήματα Αναχαίτισης Οχημάτων (ΣΑΟ), ΟΜΟΕ-ΣΑΟ, 2010 9. Richtlinien fuer passiven Schutz an Strassen durch Fahrzeug- Rueckhalt-systeme (RPS), 2009 10. RAL-RG 620 Fahrzeugruechkhaltsysteme an Strassen, 2009, Guete- und Pruefbestimmungen fuer Systeme, Konstruktionen und Montage 11. Official Journal of the European Union (OJEU), 2011, Construction Product Regulation (CPR) 12. Official Journal of the European Union, 2009, Commission communication in the Framework of the implementation of the Council Directive 89/106/EEC on the approximation of laws, regulations and administrative provisions of the Member States relating to the construction products, (2009/C 152/05) 13. Mandate to CEN/CENLEC concerning the execution of Standardization work for harmonized Standards on CIRCULATION FIXTURES, Mandate M/111 14. Εγκύκλιος 17/25/7/2011, "Εφαρμογή των νέων Οδηγιών Μελετών Οδικών Έργων για Συστήματα Αναχαίτισης Οχημάτων (ΟΜΟΕ-ΣΑΟ) και συναφή ζητήματα. 18