ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 21 ΜΑΪΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Ποια αρνητικά και ποια θετικά στοιχεία προέκυψαν από τη σύναψη των «δανείων της Ανεξαρτησίας» για τους επαναστατημένους Έλληνες; Μονάδες 15 Α.1.2. Γιατί ο οικονομικός επεκτατισμός και ανταγωνισμός των ευρωπαϊκών υνάμεων οδήγησε στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο; Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2 Α.2.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό των δεδομένων της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθμό το γράμμα του δεδομένου της Στήλης Β, στο οποίο αντιστοιχεί. (Στη Στήλη Α περισσεύουν δύο δεδομένα). Στήλη Α Στήλη Β 1. Γεώργιος Κάνινγκ α. Μητροπολίτης Καστοριάς, συντονιστής των ελληνικών αντιστασιακών ομάδων στη Μακεδονία. 2. Νικόλαος Ζορμπάς β. Πρωθυπουργός της Αγγλίας που πήρε μέρος στη «Συμφωνία του Μονάχου». 3. Στυλιανός Γονατάς γ. Πρόεδρος της Ελληνικής ημοκρατίας το 1924. 4. Γερμανός Καραβαγγέλης δ. Συνταγματάρχης, αρχηγός του Στρατιωτικού Συνδέσμου. 5. Νέβιλ Τσάμπερλαιν 6. Παύλος Κουντουριώτης Μονάδες 8 ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Α.2.2. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. ιομολογήσεις β. Ανακωχή των Μουδανιών γ. Ψήφισμα της υποτέλειας. Μονάδες 12 ΘΕΜΑ Β1 ΟΜΑ Α Β Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: Να αναφέρετε τους λόγους που προκάλεσαν τους ρωσοτουρκικούς πολέμους από το 18 ο αιώνα έως την πολεμική σύγκρουση του 1828-1829 (Μονάδες 15) και να επισημάνετε τις επιδράσεις του ρωσοτουρκικού πολέμου 1828-1829 στη διαμόρφωση της στάσης της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Τουρκίας απέναντι στο Ελληνικό Ζήτημα (Μονάδες 15). Μονάδες 30 ήλωση της Ρωσίας για τον Πόλεμο εναντίον της Τουρκίας «Ο σουλτάνος αναγγέλλει εις την Ρωσσίαν την κατάργησιν όλων των μετά της Πύλης συναφθεισών συνθηκών, λέγων ότι ουδέποτε εθεώρησε την εν Άκκερμαν σύμβασιν ως υποχρεωτικήν δι εαυτόν, ότι συνήψεν αυτήν δια να την διαρρήξη και δια να σχίση μετ αυτής όλας τας προτέρας συνθήκας τας οποίας αύτη επεκύρωσε και επομένως να εξαφανίση τους πολυτιμοτέρους και σπουδαιοτέρους τίτλους των δικαιωμάτων μας, της δόξης μας. ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Πριν και μετά την δημοσίευσιν του εγγράφου τούτου το ιβάνιον* της Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαυσε να παραβιάζη αναφανδόν* τας συνθήκας ταύτας, περί των οποίων εδήλωσε πλέον την αληθή γνώμην του. Η σημαία μας και πάσαι αι άλλαι απεκλείσθησαν πλέον από του Βοσπόρου. Αι μεσημβριναί επαρχίαι μας βλέπουν την μόνην πόλιν του εμπορίου των αποκλεισμένην. Τα πλοία μας συλλαμβάνονται εις την Κωνσταντινούπολιν και τα φορτία των αρπάζονται. [ ] Η Ρωσσία θέλει ασφαλίσει την απαραβίαστον ελευθερίαν του εμπορίου εις τον Εύξεινον και θέλει καταστήσει τας μετά της Πύλης συνθήκας στερεάς και σεβαστάς, ως είναι δίκαιον, και θέλει χορηγήσει εις τους αδικουμένους υπηκόους της την δικαίαν αποζημίωσιν».. Κόκκινου, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμος 12, σελ. 15-16 * ιβάνιον = η κυβέρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας * αναφανδόν = φανερά. [ ] Στις 8/20 Αυγούστου τα ρωσικά στρατεύματα έφτασαν στην Αδριανούπολη. Αυτή η προέλαση ανησύχησε πολύ τόσο τον Wellington (Ουέλινγκτον) όσο και τους Τούρκους. [ ] Για μια στιγμή ο Wellington (Ουέλινγκτον), όπως ακριβώς και οι Γάλλοι, σκέφτηκε να δημιουργήσει μια ελληνική αυτοκρατορία που θα έπαιρνε τη θέση της ηττημένης Τουρκίας και θα έπαιζε το ρόλο του προστατευτικού προχαρακώματος απέναντι σε μια Ρωσία πολύ εκτεταμένη. Αλλά δεν είχε αντιληφθεί ότι οι Ρώσοι είχαν αλλάξει τακτική ότι είχαν πάρει την απόφαση να διατηρήσουν την Τουρκία στη θέση του εξασθενημένου γείτονα. εν είχε συνειδητοποιήσει απόλυτα πόσο μετριοπαθείς ήταν οι όροι τους [δηλαδή των Ρώσων] μέχρις ότου πληροφορήθηκε την ειρήνη της Αδριανούπολης. [ ] ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ Ύστερα από αυτά, ο Wellington (Ουέλινγκτον) εγκατέλειψε κάθε ιδέα για τη δημιουργία ενός μεγάλου ελληνικού κράτους και οι προσπάθειές του στράφηκαν προς την κατεύθυνση μιας μικρής, εντελώς ανεξάρτητης Ελλάδας. D. Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, σελ. 100-101 ΘΕΜΑ Β2 Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να περιγράψετε και να εξηγήσετε τη στάση του Ελευθερίου Βενιζέλου απέναντι στο Κρητικό ζήτημα από την αρχή της πρωθυπουργίας του έως την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων. Μονάδες 20 Μήνυμα του Πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου προς τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο στα Χανιά (1912) «Οι Κρήτες λησμονούν ότι τίθενται αντιμέτωποι, όχι μόνον της Τουρκίας και των Μεγάλων υνάμεων, αλλά και αυτού τούτου του ελευθέρου Βασιλείου, του οποίου η κυβέρνησις δεν εννοεί να αποδεχθή το κρητικόν πραξικόπημα και να έλθη εις άκαιρον* ρήξιν με την Τουρκίαν. Συντόνως* και άνευ απωλείας μιας ημέρας ασχολούμενη με την στρατιωτικήν συγκρότησιν της χώρας, η κυβέρνησις αξιοί όπως εις την γνώμην της προσαρμοσθή η γνώμη των πολιτικών αρχηγών της Κρήτης». Κ. Σβολόπουλου, Η ελληνική εξωτερική πολιτική από τις αρχές του 20 ου αιώνα ως το εύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σελ. 56-57 * άκαιρον = σε ακατάλληλο χρόνο * συντόνως = με συντονισμένες ενέργειες ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ. Εις άλλην έκθεσίν του, της 10 ης Αυγούστου 1912, ασχολείται ο Φύρστενμπεργκ με τας ελληνοαγγλικάς σχέσεις, τονίζων ότι ενώ μέχρι τούδε ο εν Αθήναις Άγγλος πρεσβευτής σερ Φράνσις Έλλιοτ εθεωρείτο, ένεκα της μεγάλης επιρροής του, ως ο «δεύτερος Πρωθυπουργός της Ελλάδος», αι εγκαρδιώταται αυταί σχέσεις έγιναν τώρα πολύ χλιαραί. [ ] Η στασιμότης του Κρητικού ζητήματος οφείλεται κατά τους Έλληνας, εις τον άκαμπτον χαρακτήρα των Άγγλων και την εκ μέρους των πρόκλησιν του ελληνικού φιλοτίμου και της εθνικής υπερηφανείας δια της δημιουργίας περιττών επεισοδίων επί της μεγαλονήσου. (Από την έκθεση του αυστριακού επιτετραμένου στην Αθήνα, πρίγκιπα Αιμίλιου Φύρστενμπεργκ) Πολ. Ενεπεκίδη, Η δόξα και ο διχασμός σελ. 169-170 Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα). Τα θέματα να μην τα αντιγράψετε στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως, μόλις σας παραδοθούν. Καμιά άλλη σημείωση δεν επιτρέπεται να γράψετε. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Κάθε απάντηση επιστημονικά τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: Μετά την 10:30 πρωϊνή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
Πανελλήνιες 2005 - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ιστορία Γενικής Παιδείας Σαβ. 21.5.05 ΟΜΑ Α Α Θέµα Α1 Α.1.1. Α τόµος: σελ. 126: «Αποφασιστικής σηµασίας πολιτικής ύπαρξης.» σελ. 250: «τα εθνικά κτήµατα εκποίηση.» σελ. 119: Η Αγγλία «προτιµούσε τη µέθοδο χώρας µας» σελ. 128: «Η αγγλική κυβέρνηση εξελίξεων.» Α.1.2. Β τόµος: σελ. 53: ολόκληρη η ενότητα 1.α.: Ο οικονοµικός επεκτατισµός και ανταγωνισµός των ευρωπαϊκών υνάµεων (προαιρετικά µπορούσε να γίνει και περιληπτική αναφορά στην ενότητα 1.β.: Ο ανταγωνισµός των εξοπλισµών και οι οι στρατιωτικές αντιζηλίες). Α.2.1. Θέµα Α2 Α.2.2. 2-δ. (Α τόµος, σελ. 305) 4-α (Α τόµος, σελ. 301) 5-β. (Β τόµος, σελ. 237) 6-γ. (Β τόµος, σελ. 117) α. ιοµολογήσεις: Α τόµος, σελ. 119: «Η Γαλλία είχε (1535).». β. Ανακωχή των Μουδανιών: Β τόµος, σελ. 111 κ 117: «Στις 2 Οκτωβρίου 1922 Αν. Θράκη.». γ. Ψήφισµα Υποτέλειας: Α τόµος, σελ. 128: «Η αγγλική κυβέρνηση ενθάρρυνε εις τον τυχόντα».».
ΟΜΑ Α Β ΘΕΜΑ Β1 Στοιχεία από τις πηγές Πηγή 1 ήλωση της Ρωσίας για τον πόλεµο εναντίον της Τουρκίας Είναι φανερή η εχθρική στάση της Τουρκίας απέναντι στη Ρωσία Επιδιώκεται η διάλυση κάθε διπλωµατικής σχέσης µε τη Ρωσία Η Πύλη δηλώνει ότι δεν αποδέχεται την ισχύ της Συνθήκης του Άκκερµαν η οποία επιβεβαιώνει τις προηγούµενες συνθήκες µεταξύ Ρωσίας -Τουρκίας (Κιουτσούκ Καϊναρτζή, Βουκουρεστίου, Άκκερµαν): «λέγων ότι ουδέποτε ως υποχρεωτική δι εαυτόν δια να την διαρρήξη» Απώτερος στόχος της Τουρκίας είναι η ανάσχεση της Ρωσικής επεκτατικής πολιτικής και η διπλωµατική αποµόνωση της Ρωσίας. Ο µεταξύ τους οικονοµικός ανταγωνισµός και οι βλέψεις τους σε µία περιοχή ζωτικής σηµασίας για τα οικονοµικά τους συµφέροντα (Ανατολ Μεσόγειο) ήταν αφορµή για πολλές προστριβές και ένταση στις σχέσεις τους που επιδεινώνονταν µε την πάροδο του χρόνου. Πιστοποιείται η προκλητική και αδιάλλακτη στάση της Οθωµανικής αυτοκρατορίας απέναντι στη Ρωσία καθώς δεν ικανοποιούσε τις Ρωσικές αξιώσεις και διεκδικούσε το εµπορικό µονοπώλιο στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου: «δεν έπαυσε να παραβιάζει αναµφαδόν τας συνθήκας γνώµην του» Η πειρατεία στα Ρωσικά πλοία και η υφαρπαγή των χρειωδών επιβεβαιώνει την ιµπεριαλιστική διάθεση των Τούρκων που επιστρατεύουν αθέµιτα µέσα για να εδραιώσουν την κυριαρχία τους: «Τα πλοία µας και τα φορτία των αρπάζονται» Η άµεση οµολογία της Ρωσικής κυβέρνησης καθιστά σαφές ότι το Ρωσικό κράτος επιδιώκει την απρόσκοπτη διενέργεια των εµπορικών δραστηριοτήτων στο χώρο της Ανατολής και τη διασφάλιση της ακεραιότητας των Χριστιανών υπηκόων του όπως επίσης και τη χορήγηση σχετικής αποζηµίωσης για τις βιαιοπραγίες των Τούρκων:«Η Ρωσία προς αποζηµίωσιν» ΠΗΓΗ 2
Η προέλαση των Ρωσικών στρατευµάτων στην Ανδριανούπολη επιβεβαιώνει τη διπλωµατική και πολιτική ήττα της Τουρκίας της οποίας το κύρος πλήττεται σηµαντικά. Η κίνηση των Ρώσων προβληµατίζει τις άλλες δυνάµεις (Αγγλία και Τουρκία)που φοβούνται ενδεχόµενη αποµόνωσή τους από τα πολιτικά τεκταινόµενα στα Βαλκάνια και ειδικότερα στο ελληνικό Ζήτηµα:«αυτή η προέλαση όσο και τους Τούρκους» Η Αγγλία επιδιώκει τη δηµιουργία ενός αδύναµου υποτελούς ελληνικού κράτους υπό την προστασία της ως αντίβαρο στην επεκτατική ρωσική εξωτερική πολιτική που θριάµβευε στο παρόν χρονικό διάστηµα και αποτελούσε µία σηµαντική απειλή: «Για µια στιγµή πολύ εκτεταµένη» Οι µετέπειτα διπλωµατικές εξελίξεις αποκαλύπτουν την κατοχύρωση των ρωσικών συµφερόντων και τη συγκατάθεση των υνάµεων για δηµιουργία ενός µικρού αυτόνοµου ελληνικού κράτους υπό την εποπτεία των τριών Προστατιδών υνάµεων Τέλος επιβεβαιώνεται η βαθµιαία παρακµή της Οθωµανικής αυτοκρατορίας που γίνεται πόλος έλξης για την οικονοµική διείσδυση των υνάµεων και τη µετέπειτα διανοµή των εδαφών της Σχολική αφήγηση σελ 118 «Η Ρωσία διαφορών µε πόλεµο»(προαιρετικά θα µπορούσε να αναφερθεί το τελεσίγραφο Στρογγάνωφ.) Σελ 130-131 «Ο σουλτάνος εσωτερικά της Τουρκίας» Σελ 129 «Η αγγλική πολιτική ρωσικών αξιώσεων» Προαιρετικά σελ 141 ενότητα στ Η εξωτερική πολιτική :απλή αναφορά στο Πρωτόκολλο της 3 ης Φεβρουαρίου του 1830. Θέµα Β2 Οι παρατιθέµενες πηγές αναφέρονται στο Κρητικό Ζήτηµα, ένα πρόβληµα που ταλάνιζε τους κρητικούς αλλά και το ελληνικό κράτος, τόσο κατά το 19 ο όσο και κατά τον 20 ο αιώνα. Τα πρόβληµα συνεχίζει να υφίσταται και µετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από έναν κρητικό, τον Ελ. Βενιζέλο. Η στάση του διαφαίνεται στο πρώτο παράθεµα που είναι πρωτογενές, αφού πρόκειται για απόσπασµα από το µήνυµα που απήυθυνε ο Βενιζέλος προς τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο στα Χανιά.
Πληροφορίες από την 1 η πηγή: Όπως λοιπόν προκύπτει από το πρώτο χωρίο, ο Βενιζέλος αποδοκιµάζει τις ενέργειες των Κρητών για ένωσή τους µε την Ελλάδα. Είναι µάλιστα χαρακτηριστικό ότι θεωρεί αυτές τις ενέργειες πραξικοπηµατικές («δεν εννοεί να αποδεχθή το κρητικός πραξικόπηµα»). Ο Έλληνας πρωθυπουργός προσπαθεί λοιπόν να αποφύγει µια ενδεχόµενη σύγκρουση τόσο µε την Τουρκία όσο και µε τις Μεγάλες υνάµεις («Οι Κρήτες λησµονούν Μεγάλων υνάµεων») ενώ απόλυτη προτεραιότητα και άµεση προϋπόθεση επίλυσης του προβλήµατος θεωρεί τη στρατιωτική συγκρότηση της Ελλάδας («Συντόνως συγκρότησιν της χώρας»). Στο τέλος καλεί τους πολιτικούς αρχηγούς της Κρήτης να συναινέσουν στις εντολές του («αξιοί όπως της Κρήτης»). Πληροφορίες από την 2 η πηγή: Το δεύτερο απόσπασµα αναφέρεται στην αρνητική στάση της Αγγλίας απέναντι στο Κρητικό Ζήτηµα, στάση η οποία µάλλον επηρέασε και το Βενιζέλο. Βέβαια αυτή προκύπτει από την έκθεση του αυστριακού επιτετραµµένου στην Αθήνα, γι αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη η µάλλον προκατειληµµένη στάση του απέναντι στην Αγγλία, µια χώρα µε την οποία η Αυστρία ήταν πάντα σε αντίπαλα στρατόπεδα. Στο παράθεµα λοιπόν τονίζεται ιδιαίτερα η σηµαντική παρεµβατική, στα ελληνικά πράγµατα, πολιτική της Αγγλίας. Απ ότι φαίνεται η επιρροή αυτή ήταν τόσο µεγάλη που ο Άγγλος πρεσβευτής θεωρούνταν «δεύτερος Πρωθυπουργός της Ελλάδος». Οι θερµές αυτές σχέσεις ψυχραίνονται όµως, και αιτία αποτελεί, σύµφωνα µε το χωρίο, η πολιτική των Άγγλων απέναντι στο Κρητικό Ζήτηµα. Η «άκαµπτη» όπως χαρακτηρίζεται στάση της Αγγλίας θίγει µάλιστα την εθνική υπερηφάνεια των Ελλήνων («Η στασιµότης µεγαλονήσου.»). Παρόλα αυτά, από την αρνητική στάση του Βενιζέλου απέναντι στο Κρητικό Ζήτηµα συµπεραίνεται ότι η αγγλική πολιτική συνέχιζε να επηρρεάζει κατά πολύ τα ελληνικά πολιτικά πράγµατα. Μάθηµα από το σχολικό βιβλίο: Τεύχος Β
σελ. 34-35: «Μετά την ανάληψη εύκολα να ελέγξουν.»). Στα σηµεία που οι πηγές επιβεβαιώνουν την ιστορική αφήγηση συµπληρώνονται παραποµπές στις δύο πηγές. σελ. 48: «Όσον αφορά Στέφανο ραγούµη.» (προτεινόµενος επίλογος για ολόκληρη την απάντηση) Επιµέλεια: Μαρία Κολοβού Ζωή Λόλα